Dagiti Nagkauna a Kristiano ken ti Mosaiko a Linteg

“Ti Linteg nagbalin a manangisurotayo a mangiturong ken Kristo.”​—GALACIA 3:24.

1, 2. Ania ti sumagmamano a nagunggona dagiti Israelita a siaannad a nangannurot iti Mosaiko a Linteg?

IDI 1513 K.K.P., inted ni Jehova kadagiti Israelita ti maysa a kodigo dagiti linteg. Kinunana a no agtulnog ti ilina iti timekna, bendisionanna ida ken maaddaanda iti naragsak, makapnek a biag.​—Exodo 19:5, 6.

² Dayta a kodigo ti Linteg, a naawagan Mosaiko a Linteg, wenno “ti Linteg,” ket “nasantuan ken nalinteg ken naimbag.” (Roma 7:12) Intandudona dagiti nasayaat a kababalin kas iti kinamanangngaasi, kinamapagpiaran, kinadalus iti moral, ken panagbalin a nasayaat a kaarruba. (Exodo 23:4, 5; Levitico 19:14; Deuteronomio 15:13-15; 22:10, 22) Indagadag met ti Linteg kadagiti Judio nga agiinnayatda. (Levitico 19:18) Maysa pay, dida mabalin ti makitimpuyog wenno makiasawa kadagiti Gentil a di nagpasakup iti Linteg. (Deuteronomio 7:3, 4) Kas maysa a “pader” a namagsina kadagiti Judio ken Gentil, sinalakniban ti Mosaiko a Linteg ti ili ti Dios tapno dida mamulitan kadagiti pinapagano a panagpampanunot ken aramid.​—Efeso 2:14, 15; Juan 18:28.

 3. Yantangay awan ti naan-anay a makaannurot iti Linteg, ania ti epektona daytoy?

³ Ngem uray dagiti katulnogan a Judio dida naan-anay a naannurot ti Linteg ti Dios. Nalabes kadi ti namnamaen ni Jehova kadakuada? Saan. Ti maysa a rason no apay a naited ti Linteg iti Israel ket “tapno maiparangarang dagiti salungasing.” (Galacia 3:19) Impabigbig ti Linteg kadagiti napasnek a Judio a kasapulanda unay ti maysa a Mannubbot. Idi dimteng dayta a Mannubbot, nagrag-o dagiti matalek a Judio. Asidegen ti pannakawayawayada manipud iti lunod ti basol ken ipapatay!​—Juan 1:29.

 4. Iti ania nga anag a ti Linteg ket maysa a ‘manangaywan nga agturong ken Kristo’?

⁴ Maysa laeng a temporario nga urnos ti Mosaiko a Linteg. Idi nagsurat kadagiti pada a Kristiano, tinukoy dayta ni apostol Pablo kas maysa a ‘manangaywan nga agturong ken Kristo.’ (Galacia 3:24, Philippine Bible Society) Ti manangaywan idi un-unana kuyogenna dagiti ubbing a mapan ken agawid manipud eskuelaan. Kaaduanna a saan nga isu ti mannursuro; iturongna laeng dagiti ubbing iti mannursuro. Umasping iti dayta, panggep ti Mosaiko a Linteg nga iturong ken Kristo dagiti managbuteng-Dios a Judio. Inkari ni Jesus a tarabayennanto dagiti pasurotna “iti amin nga al-aldaw agingga iti panungpalan ti sistema ti bambanag.” (Mateo 28:20) No kasta, idi nabuangayen ti kongregasion Kristiano, nalpasen ti panggep ti ‘manangaywan,’ ti Linteg. (Roma 10:4; Galacia 3:25) Ngem adda dagiti Judio a Kristiano a saan a dagus a nakatarus iti daytoy napateg a kinapudno. Kas resultana, intultuloyda nga inannurot ti dadduma a sagudayen ti Linteg uray kalpasan ti panagungar ni Jesus. Ngem ti dadduma binalbaliwanda ti panangmatmatda. Gapuna, nangipasdekda iti nasayaat a pagwadantayo. Kitaentayo no kasano.

Dagiti Makapikapik a Pannakalawlawag ti Nakristianuan a Doktrina

 5. Ania ti naibilin ken ni Pedro iti maysa a sirmata, ken apay a naklaat?

⁵ Idi 36 K.P., adda naisangsangayan a nasirmata ni Kristiano nga apostol Pedro. Iti daydi a tiempo, adda timek manipud langit a nangibilin kenkuana a mangparti ken mangan kadagiti tumatayab ken animal a naibilang a narugit iti sidong ti Linteg. Naklaat ni Pedro! Dina pulos napadas ti “nangan iti aniaman a natulawan ken narugit.” Ngem kinuna ti timek kenkuana: “Isardengmon nga awagan natulawan ti bambanag a dinalusanen ti Dios.” (Aramid 10:9-15) Imbes a siiinget a simmurot iti Linteg, binalbaliwan ni Pedro ti panangmatmatna. Daytoy ti nangiturong kenkuana iti nakaskasdaaw a pannakaawat maipapan kadagiti panggep ti Dios.

6, 7. Apay nga ammo ni Pedro a mabalinnan ti mangasaba kadagiti Gentil, ken ania ti dadduma pay a nabigbigna?

⁶ Kastoy ti napasamak. Adda tallo a lallaki a napan iti balay nga ayan ni Pedro tapno kiddawenda kenkuana a sumurot kadakuada iti pagtaengan ti maysa a debotado a di nakugit a Gentil nga agnagan iti Cornelio. Pinasangbay ken inasikaso ida ni Pedro. Gapu ta naawatanna ti kaipapanan ti sirmata, kinuyogna ida kabigatanna iti pagtaengan ni Cornelio. Naan-anay a nangsaksi sadiay ni Pedro maipapan ken Jesu-Kristo. Iti dayta a tiempo, kinuna ni Pedro: “Iti kinapudnona makitak a ti Dios saan a mangidumduma, no di ket iti tunggal nasion anamonganna ti tao nga agbuteng kenkuana ken agaramid iti kinalinteg.” Saan laeng a ni Cornelio ti nangipakita iti pammati ken ni Jesus no di pay ket uray dagiti kabagian ken nasinged a gagayyemna, ket “bimmaba ti nasantuan nga espiritu kadagidiay amin a dumdumngeg iti sao.” Idi mabigbigna a ni Jehova ti makinggapuanan iti dayta, “imbilin [ni Pedro] kadakuada a mabautisaranda iti nagan ni Jesu-Kristo.”​—Aramid 10:17-48.

⁷ Apay nga ammo ni Pedro a posible idin nga agbalin a pasurot ni Jesu-Kristo dagiti Gentil a saan a nangannurot iti Mosaiko a Linteg? Maigapu dayta iti naespirituan a pannakaawatna. Gapu ta impakita ti Dios ti anamongna kadagiti di nakugit a Gentil, nga imparukpokna kadakuada ti espirituna, naawatan ni Pedro a mabalindan ti mabautisaran. Kasta met, agparang a nabigbig ni Pedro a saan a kalikaguman ti Dios nga annuroten dagiti Gentil a Kristiano ti Linteg ni Moises sakbay a mabautisaranda. No sibibiagkayo idi, situtulokkayo kadi a mangbalbaliw iti panangmatmatyo kas ken Pedro?

Intultuloy ti Dadduma nga Inannurot ti ‘Manangaywan’

 8. Ania a panangmatmat iti panagkugit a maisupadi iti panangmatmat ni Pedro ti intandudo ti dadduma a Kristiano nga agnanaed idiay Jerusalem, ken apay?

⁸ Manipud iti pagtaengan ni Cornelio, napan ni Pedro idiay Jerusalem. Nakadanon iti kongregasion sadiay ti damag a dagiti di nakugit a Gentil ‘inawatda ti sao ti Dios,’ isu a nariribukan ti sumagmamano a Judio nga adalan. (Aramid 11:1-3) Nupay binigbigda a posible nga agbalin a pasurot ni Jesus dagiti Gentil, impilit “dagiti manangitandudo iti pannakakugit” a dagitoy a tattao a saan a nagtaud iti Judio a nasion masapul nga annurotenda ti Linteg tapno maisalakanda. Iti sabali a bangir, kadagiti lugar nga ad-adu ti Gentil ken manmano ti Judio a Kristiano, saan nga isyu ti panagkugit. Nagtultuloy iti agarup 13 a tawen dayta dua nga agsupadi a panangmatmat. (1 Corinto 1:10) Pudno a pannubok dayta kadagiti nagkauna a Kristiano, nangnangruna kadagiti Gentil nga agnanaed kadagiti lugar nga ad-adu ti Judio!

 9. Apay a napateg a marisut ti isyu maipapan iti panagkugit?

⁹ Kamaudiananna idi 49 K.P., dimteng ti kangitingitan ti isyu idi a dagiti Kristiano idiay Jerusalem napanda idiay Antioquia iti Siria, a pangaskasabaan idi ni Pablo. Rinugianda nga insuro a masapul a makugit dagiti nakomberte a Gentil maitunos iti Linteg. Nangpataud dayta iti dakkel a riri ken panagsusupiat iti nagbabaetanda ken kada Pablo ken Bernabe! No saan a marisut ti isyu, maitibkol ti dadduma a Kristiano, Judio man wenno Gentil. Gapuna, nayurnos a mapan idiay Jerusalem da Pablo ken ti sumagmamano a kakaduana tapno kiddawenda iti Kristiano a bagi a manarawidwid a mamimpinsan a risutenda ti isyu.​—Aramid 15:1, 2, 24.

Nupay Nagduduma iti Opinion, Nagkaykaysa Met Laeng!

10. Ania ti sumagmamano a banag nga inusig ti bagi a manarawidwid sakbay a nangngeddengda mainaig iti takder dagiti Gentil?

¹⁰ Iti maysa a panagtataripnong, agparang nga adda dagidiay pabor iti panagkugit, adda met dagidiay saan. Ngem saan a ti personal a rikna ti masurot. Kalpasan ti naunday a panagsusupiat, inlawlawag da apostol Pedro ken Pablo dagiti pagilasinan nga imparangarang ni Jehova kadagiti di nakugit. Inlawlawagda a ti Dios imparukpokna ti nasantuan nga espiritu kadagiti di nakugit a Gentil. Arigna nga inyimtuodda: ‘Nainkalintegan kadi a laksiden ti kongregasion Kristiano dagidiay inawat ti Dios?’ Kalpasanna, imbasa ni adalan a Santiago ti maysa a teksto iti Kasuratan a timmulong kadagiti amin nga adda sadiay tapno matarusanda ti pagayatan ni Jehova iti dayta a banag.​—Aramid 15:4-17.

11. Ania a kasasaad ti saan a nakaapektar iti desision mainaig iti panagkugit, ken ania ti mangipakita a binendisionan ni Jehova dayta a desision?

¹¹ Adda amin nga atension ita iti bagi a manarawidwid. Paboranda ngata ti panagkugit gapu ta Judioda? Saan. Determinado dagitoy a matalek a lallaki nga agtulnog iti Kasuratan ken iti panangiwanwan ti nasantuan nga espiritu ti Dios. Kalpasan a nangngegda ti amin a napateg a testimonia, nagnunumuan ti bagi a manarawidwid a saanen a kasapulan a makugit ken agpasakup iti Mosaiko a Linteg dagiti Gentil a Kristiano. Nagrag-o ti kakabsat idi nangngegda ti desision ket nangrugi ti kongregasion nga “umadu iti bilang iti inaldaw-aldaw.” Nakaawat iti nalagda ken Nainkasuratan a sungbat dagiti Kristiano a nagpaiwanwan iti nalawag a teokratiko nga instruksion. (Aramid 15:19-23, 28, 29; 16:1-5) Ngem adda napateg a saludsod a nasken a masungbatan.

Dagiti Ngay Judio a Kristiano?

12. Ania nga isyu ti di nalawlawagan?

¹² Nalawag nga impasimudaag ti bagi a manarawidwid a saan a kasapulan a makugit dagiti Gentil a Kristiano. Ngem dagiti ngay Judio a Kristiano? Dayta nga aspeto ti isyu ket saan nga espesipiko a karaman iti desision ti bagi a manarawidwid.

13. Apay a di umiso a panunoten a masapul a maannurot ti Mosaiko a Linteg tapno maisalakan?

¹³ Dadduma a Judio a Kristiano a ‘naregta iti Linteg’ intuloyda a kinugit dagiti annakda ken inannurotda ti dadduma a paset ti Linteg. (Aramid 21:20) Nalablabes pay ti dadduma ta impilitda ti kapanunotan a masapul nga annuroten dagiti Kristiano a Judio ti Linteg tapno maisalakanda. Daytoy ti dakkel a nagkamalianda. Kas pagarigan, apay koma a mangidaton iti animal ti asinoman a Kristiano para iti pannakapakawan dagiti basol? Nagpason dagita a panagdaton gapu iti daton ni Kristo. Ti met ngay bilin ti Linteg a liklikan dagiti Judio ti makilangen kadagiti Gentil? No kadagiti naregta a Kristiano nga ebanghelisador, nagrigat la ketdi nga itungpalda ti bilin nga isuroda kadagiti Gentil ti amin a bambanag nga insuro kadakuada ni Jesus no masapul nga annurotenda pay dagita nga iparit ti Linteg. (Mateo 28:19, 20; Aramid 1:8; 10:28)a Awan ti pammaneknek a narisut daytoy a banag idi nagtataripnong ti bagi a manarawidwid. Kaskasdi, saan a nabaybay-an ti kongregasion.

14. Ania a panangiwanwan maipapan iti Linteg ti impaay dagiti naipaltiing a surat ni Pablo?

¹⁴ Dimteng ti panangiwanwan, saan a babaen ti maysa a surat ti bagi a manarawidwid, no di ket babaen ti kanayonan a naipaltiing a surat dagiti apostol. Kas pagarigan, nangipatulod ni apostol Pablo iti napuersa a mensahe kadagiti Judio ken Gentil nga agnanaed idiay Roma. Iti suratna kadakuada, inlawlawagna a ti pudpudno a Judio isu daydiay Judio “no iti uneg, ket ti pannakakugitna isu ti pannakakugit ti puso babaen ti espiritu.” (Roma 2:28, 29) Iti dayta met laeng a surat, inusar ni Pablo ti maysa nga ilustrasion tapno paneknekanna nga awanen dagiti Kristiano iti sidong ti Linteg. Kinunana a saan a mabalin a dua ti asawa ti maysa a babai. Nupay kasta, no matay ni lakayna, mabalinna ti makiasawa manen. Inyaplikar ngarud ni Pablo ti ilustrasion, nga inlawlawagna a saan a mabalin nga agtalinaed iti sidong ti Mosaiko a Linteg dagiti napulotan a Kristiano sa agbalin a kukua ni Kristo. Masapul a ‘matayda iti Linteg’ tapno maikaykaysada ken Kristo.​—Roma 7:1-5.

Saanda a Dagus a Naawatan ti Punto

15, 16. Apay a di naawatan ti dadduma a Judio a Kristiano ti punto mainaig iti Linteg, ket ania ti ipakita daytoy maipapan iti kinapateg ti panagtalinaed a sisasalukag iti naespirituan?

¹⁵ Narigat a supiaten ti panagrason ni Pablo maipapan iti Linteg. Apay ngarud a di naawatan ti dadduma a Judio a Kristiano ti punto? Awananda ngamin iti naespirituan a pannakaawat. Kas pagarigan, naliwayanda ti mangan kadagiti nakired a naespirituan a taraon. (Hebreo 5:11-14) Saanda met a regular kadagiti Nakristianuan a gimong. (Hebreo 10:23-25) Ti sabali pay a rason no apay a di naawatan ti dadduma ti punto ket nalabit mainaig iti aspeto ti mismo a Linteg. Naisentro dayta kadagiti bambanag a makita ken marikna, kas iti templo ken kinapadi. Nalaklaka para iti saan a naespirituan a tao a mangawat iti Linteg imbes a bigbigenna dagiti naun-uneg nga aspeto ti Kristianidad, a naisentro kadagiti saan a makita a kinapudno.​—2 Corinto 4:18.

¹⁶ Iti surat ni Pablo kadagiti taga Galacia, naibalabala ti maysa pay a rason no apay a ti dadduma nga agkunkuna a Kristiano kayatda nga annuroten ti Linteg. Inlawlawagna a kayat dagitoy a lallaki ti maraem kas kameng ti maysa a dominante a relihion. Imbes nga agbalinda a naiduma iti kagimongan, kaykayatda ti makikompromiso tapno saanda a maibilang a naidumduma. Ad-adda nga interesadoda a manggun-od iti anamong ti tao ngem iti anamong ti Dios.​—Galacia 6:12.

17. Kaano a naan-anay a nagminar ti umiso a panangmatmat mainaig iti panangannurot iti Linteg?

¹⁷ No kadagiti mannakaawat a Kristiano a nangadal a naimbag kadagiti impaltiing ti Dios a surat da Pablo ken ti dadduma, umiso ti pannakatarusda iti Linteg. Ngem idi laeng 70 K.P. a nagminar kadagiti amin a Judio a Kristiano no ania ti umiso a panangmatmat iti Mosaiko a Linteg. Napasamak dayta idi impalubos ti Dios a madadael ti Jerusalem, ti templona, ken dagiti rekord maipapan iti kinapadi. Iti dayta a napasamak, imposible a maannurot pay ti asinoman ti amin a paset ti Linteg.

Panangyaplikar iti Leksion Ita

18, 19. (a) Aniada a kababalin ti nasken nga iyaplikartayo ken liklikantayo tapno agtalinaed a nasalun-at ti espiritualidadtayo? (b) Ania ti maadaltayo iti ulidan ni Pablo maipapan iti panangsurot iti instruksion a maawattayo kadagiti manangaywan a kakabsat? (Kitaenyo ti kahon iti panid 24.)

¹⁸ Kalpasan a nausig dagitoy a pasamak idi un-unana, nalabit pampanunotenyo: ‘No nagbiagak iti daydi a tiempo, ania ngata ti inaramidko bayat nga in-inut a naipalgak ti pagayatan ti Dios? Siiinget ngata a sinalimetmetak ti nakaisigudan a panangmatmat iti Linteg? Wenno siaanus nga inurayko a limmawag ti umiso a pannakaawat? Ken idi limmawag, naan-anay ngata a nakitunosak iti dayta a lawag?’

¹⁹ Siempre, ditay masigurado no ania ti mabalin nga inaramidtayo no nagbiagtayo koma idi. Ngem mabalintayo nga iyimtuod iti bagitayo: ‘Ania ti tignayko kadagiti pannakaawat iti Biblia a malawlawagan ita? (Mateo 24:45) No adda maipaay a Nainkasuratan nga instruksion, ikagkagumaak kadi nga iyaplikar dayta, a tungpalek ti tunggal detalyena gapu ta maawatak ti kababagasna? (1 Corinto 14:20) Siaanus kadi nga agurayak ken ni Jehova no agparang a nabayag a masungbatan dagiti saludsodko?’ Napateg nga aprobetsarentayo dagiti naespirituan a taraon a maipapaay ita tapno “saantayo a pulos mayayus.” (Hebreo 2:1) Masapul nga umimdengtayo a naimbag no ipaay ni Jehova ti instruksionna babaen ti Sao, espiritu, ken organisasionna ditoy daga. No aramidentayo dayta, paraburannatayo ni Jehova iti agnanayon a biag nga agpadpada a naragsak ken makapnek.

[Footnote]

Ania ti Sungbatyo?

• Iti ania nga anag a ti Mosaiko a Linteg ket kas iti maysa a ‘manangaywan nga agturong ken Kristo’?

• Ilawlawagyo ti nagdumaan ti tignay ni Pedro ken “dagiti manangitandudo iti pannakakugit” mainaig iti panagbalbaliw iti pannakaawat iti kinapudno.

• Ania ti naadalyo maipapan iti wagas ti panangipalgak ni Jehova iti kinapudno ita?

[Kahon/Ladawan iti panid 24]

Sipapakumbaba a Sinango ni Pablo ti Maysa a Pannubok

Kalpasan ti naballigi a panagdaliasatna kas misionero, dimteng ni Pablo idiay Jerusalem idi 56 K.P. Adda pannubok nga agur-uray kenkuana sadiay. Nakadanon iti kongregasion dagiti damag nga isursurona a nagpason ti Linteg. Madanagan dagiti lallakay di la ket ta maitibkol dagiti kabbaro a nakomberte a Judio a Kristiano gapu iti kinaprangka ni Pablo maipapan iti Linteg ken mabalin nga ipapanda nga awanan iti panagraem dagiti Kristiano kadagiti urnos ni Jehova. Adda uppat a Judio a Kristiano iti kongregasion a nagaramid iti maysa a panagsapata, nalabit sapata nga agbalin a Nazareo. Masapul a mapanda iti templo tapno naan-anay a maitungpalda dagiti kalikaguman dayta a panagsapata.

Kiniddaw dagiti lallakay a kuyogen ni Pablo dagiti uppat a lallaki a mapan idiay templo ken aywananna dagiti gastosenda. Iti di kumurang ngem dua a naipaltiing a suratna, inlawlawag ni Pablo a saan a kasapulan nga annuroten ti Linteg tapno maisalakan. Ngem inkabilanganna ti konsiensia ti dadduma. Insuratna idi: “Kadagidiay adda iti sidong ti linteg nagbalinak a kas adda iti sidong ti linteg . . . tapno magun-odko dagidiay adda iti sidong ti linteg.” (1 Corinto 9:20-23) Nupay di pulos nakikompromiso no nairaman dagiti napateg a Nainkasuratan a prinsipio, narikna ni Pablo a mabalinna ti tumulok iti singasing dagiti lallakay. (Aramid 21:15-26) Awan dakesna no aramidenna dayta. Awan ti kasuratan a salungasingen ti urnos ti panagsapata, ken nausar ti templo agpaay iti nasin-aw a panagdayaw, saan nga iti idolatria. Tapno awan ti maitibkolna, inaramid ngarud ni Pablo ti nakiddaw kenkuana. (1 Corinto 8:13) Awan duadua a talaga a masapul nga agpakumbaba idi ni Pablo, maysa a banag a mangparayray iti apresasiontayo kenkuana.

[Ladawan iti panid 22, 23]

Iti sumagmamano a tawen, nagtultuloy ti agsupadi a panangmatmat dagiti Kristiano iti Mosaiko a Linteg