Nagannak—Sanayenyo Dagiti Annakyo Buyogen ti Ayat
“Maaramid koma ti amin nga aramidyo buyogen ti ayat.”—1 CORINTO 16:14.
1. Ania ti marikna dagiti nagannak iti kanito a maipasngay ti anakda?
UMANAMONG ti kaaduan a nagannak a ti pannakaipasngay ti ubing ket maysa kadagiti kararagsakan a pagteng ti biag. “Idi damo a nakitak ti kappasngay nga anakko, nakaragragsakak,” kuna ti maysa nga ina nga agnagan iti Aleah. “Para kaniak, isu ti kapintasan nga ubing a nakitak.” Ngem nupay naragsak ti kasta a kanito, mangyeg met dayta iti panagdanag kadagiti nagannak. “Diak ammo no kabaelak nga isagana ti anakko kadagiti pakasuotan a sumangbay kenkuana,” kuna ti asawa ni Aleah. Kasta met ti pakaseknan ti adu a nagannak isu nga ammoda a nasken a sanayenda dagiti annakda buyogen ti ayat. Ngem adda dagiti karit a pakaipasanguan dagiti Kristiano a nagannak a determinado a mangipaay iti kasta a naayat a panangisuro. Ania ti sumagmamano kadagita?
2. Ania dagiti karit a pakaipaspasanguan dagiti nagannak?
2 Agbibiagtayo iti arinunos dagiti maudi nga aldaw daytoy a sistema. Kas naipadto, bumaaw ti ayat ti kaaduan a tattao. Uray iti uneg ti pamilia, adda dagiti tattao nga ‘awanan iti nainkasigudan a panagayat,’ ken ‘saan a managyaman, saan a nasungdo, awanan iti panagteppel, ken narungsot.’ (2 Timoteo 3:1-5) Ti inaldaw a pannakilangen kadagita a tattao mabalin nga impluensiaanna ti wagas ti panangtrato dagiti kameng ti Kristiano a pamilia iti maysa ken maysa. Malaksid iti dayta, makidangdangadang dagiti nagannak iti mismo a natawidda a pagannayasan a di makapagteppel, di inggagara a panangisawang kadagiti makasair a sasao, ken mangaramid kadagiti di umiso a pangngeddeng.—Roma 3:23; Santiago 3:2, 8, 9.
3. Kasano a dagiti nagannak mapadakkelda a naragsak dagiti annakda?
3 Ngem iti laksid dagitoy a karit, dagiti nagannak kabaelanda a padakkelen dagiti annakda a naragsak ken addaan iti nasinged a relasion iti Dios. Kasano? Babaen ti panangsurotda iti balakad ti Biblia: “Maaramid koma ti amin nga aramidyo buyogen ti ayat.” (1 Corinto 16:14) Wen, ti ayat ket “naan-anay a singgalut ti panagkaykaysa.” (Colosas 3:14) Usigentayo ti tallo nga aspeto ti ayat nga inlawlawag ni apostol Pablo iti umuna a suratna kadagiti taga-Corinto ken sukimatentayo ti sumagmamano nga espesipiko a pamay-an no kasano a mayaplikar dagiti nagannak daytoy a galad bayat a sansanayenda dagiti annakda.—1 Corinto 13:4-8.
No Apay a Kasapulan ti Mabayag a Panagitured
4. Apay a nasken a patanoren dagiti nagannak ti mabayag a panagitured?
4 Insurat ni Pablo: “Ti ayat mabayag-panagituredna.” (1 Corinto 13:4) Ti Griego a sao a naipatarus a ‘mabayag a panagitured’ ipamatmatna ti panagbalin a naanus ken saan a managpungpungtot. Apay a masapul a mabayag ti panagitured dagiti nagannak? Awan duadua nga ammo ti kaaduan a nagannak dagiti makagapu. Usigentayo ti sumagmamano. Masansan a dagulliten dagiti ubbing ti kidkiddawenda. Uray no sititibker nga ibaga dagiti nagannak a saan, mabalin nga ipatengteng latta ti ubing, a mangnamnama a mapatganto met laeng ti dawatna. Mabalin nga irupir dagiti tin-edyer no apay a masapul a mapalubosanda a mangaramid iti kayatda uray no ammo dagiti nagannak a minamaag dayta a kiddaw. (Proverbio 22:15) Ket kas kadatayo amin, adda pagannayasan dagiti annak a mangulit iti dadduma kadagiti nagkamalianda.—Salmo 130:3.
5. Ania ti makatulong kadagiti nagannak tapno maaddaanda iti mabayag a panagitured?
5 Ania ti tumulong kadagiti nagannak nga agbalin a naanus kadagiti annakda? Insurat ni Ari Solomon: “Ti pannakatarus ti maysa a tao pudno unay a pabannayatenna ti ungetna.” (Proverbio 19:11) Nalaklaka a maawatan dagiti nagannak ti kababalin dagiti annakda no lagipenda nga uray isuda met idi ‘nagsasaoda a kas ubing, nagpampanunotda a kas ubing, nagrasrasonda a kas ubing.’ (1 Corinto 13:11) Dakayo a nagannak, malagipyo pay kadi dagiti gundaway a rinengrengyo ni nanang wenno ni tatangyo tapno patganda ti inuubingan a kiddawyo? Kas maysa a tin-edyer idi, impagarupyo kadi a di maaw-awatan dagiti dadakkelyo ti rikna wenno parikutyo? No kasta, nalabit matarusanyo no apay a kasta met ita dagiti annakyo ken no apay a kasapulan ti agtultuloy ken naanus a panangipalagip kadagiti pangngeddengyo. (Colosas 4:6) Nakakadkadlaw ta imbilin ni Jehova kadagiti Israelita a nagannak nga ‘iyukuokda’ ti linlintegna kadagiti annakda. (Deuteronomio 6:6, 7) Ti Hebreo a sao a naipatarus nga “iyukuok” kaipapananna “uliten,” “maulit-ulit nga ibaga,” “itukit.” Dagitoy ti mangipasimudaag a masapul nga ulit-uliten dagiti nagannak ti ibagbagada sakbay a masursuro nga iyaplikar dagiti annakda ti linteg ti Dios. Kasta met laeng a panangulit-ulit ti masansan a kasapulan kadagiti dadduma pay a benneg ti biag.
6. Apay a dina kayat a sawen a napanuynoy ti maysa a nagannak nga addaan iti mabayag a panagitured?
6 Nupay kasta, dina kayat a sawen a napanuynoy ti maysa a nagannak nga addaan iti mabayag a panagitured. Namakdaar ti Sao ti Dios: “Ti ubing a mabaybay-an ibabainnanto ni inana.” Tapno maliklikan dayta, kuna ti isu met laeng a proverbio: “Ti pagbaut ken pannubngar isuda ti mangted iti sirib.” (Proverbio 29:15) No dadduma, kuestionaren dagiti annak ti kalintegan dagiti nagannak a mangtubngar kadakuada. Ngem saan a demokrasia ti an-annuroten dagiti Kristiano a pamilia, a kas man la agpannuray kadagiti annak ti kalintegan dagiti nagannak a mangipatungpal kadagiti pagalagadan iti pamilia. Imbes ketdi, ni Jehova, kas ti kangrunaan nga Ulo ti pamilia, impaayna kadagiti nagannak ti autoridad a mangsanay ken mangdisiplina kadagiti annakda buyogen ti ayat. (1 Corinto 11:3; Efeso 3:15; 6:1-4) Kinapudnona, ti panangdisiplina ket mainaig unay iti sumaganad nga aspeto ti ayat a dinakamat ni Pablo.
No Kasano ti Mangdisiplina Buyogen ti Ayat
7. Apay a dagiti naasi a nagannak disiplinaenda dagiti annakda, ken ania ti ramanen ti kasta a disiplina?
7 Insurat ni Pablo a ti “ayat . . . manangngaasi.” (1 Corinto 13:4) Dagiti pudno a naasi a nagannak saanda koma nga ipalubos nga adda dagiti gundaway nga agbalinda a nalukay no iti panangdisiplina kadagiti annakda. No kasta ti aramidenda, matuladda ni Jehova. “Ti ayaten ni Jehova disiplinaenna,” insurat ni Pablo. Laglagipenyo a saan laeng a panangdusa ti kaipapanan ti disiplina a nadakamat iti Biblia. Ipasimudaagna ti panangsanay ken panangisuro. Ania ti panggep ti kasta a disiplina? “Kadagidiay a nasanayen iti dayta mangpataud iti natalna a bunga, awan sabali, ti kinalinteg,” kuna ni Pablo. (Hebreo 12:6, 11) No dagiti nagannak siaasi nga isuroda dagiti annakda sigun iti pagayatan ti Dios, ipapaayanda dagiti annakda iti gundaway nga agbalin a mannakikappia ken natulnog nga adulto. No awaten dagiti annak “ti disiplina ni Jehova,” maaddaanda iti sirib, pannakaammo, ken pannakaawat—gameng a napatpateg ngem iti pirak ken balitok.—Proverbio 3:11-18.
8. Ania ti masansan a pagbanaganna no saan a disiplinaen dagiti nagannak ti annakda?
8 Iti kasumbangirna, saan a kinamanangngaasi iti biang dagiti nagannak no dida disiplinaen dagiti annakda. Ni Jehova pinaltiinganna ni Solomon a mangisurat: “Daydiay mangigawid iti pagbautna gurguraenna ti anakna, ngem daydiay mangay-ayat kenkuana isu daydiay kumitkita kenkuana a buyogen ti disiplina.” (Proverbio 13:24) No nalukay dagiti nagannak iti panangdisiplinada, mabalin a dumakkel dagiti annakda a managimbubukodan ken saan a naragsak. Maisupadi iti dayta, dagiti annak a pinadakkel dagiti nagannak a mannakaawat ngem nainget a mangipatungpal kadagiti alagaden ket natakuatan a nalalaing idiay eskuelaan, mannakibagay, ken naragsak. Ngarud, naasi dagiti nagannak a mangdisiplina kadagiti annakda.
9. Ania ti isuro dagiti Kristiano a nagannak kadagiti annakda, ken ania koma ti panangmatmatda kadagitoy a pagalagadan?
9 Kasano a disiplinaen dagiti nagannak ti annakda iti naasi ken naayat a pamay-an? Masapul nga ilawlawagda kadagiti annakda no ania ti namnamaenda kadakuada. Kas pagarigan, dagiti annak a pinadakkel dagiti Kristiano a nagannak ket nasursuruan manipud kinaubingda kadagiti pamunganayan a prinsipio ti Biblia, agraman ti kinapateg ti pannakipaset iti nadumaduma nga aspeto ti pudno a panagdayaw. (Exodo 20:12-17; Mateo 22:37-40; 28:19; Hebreo 10:24, 25) Masapul a maammuan dagiti annak a rumbeng nga annurotenda dagitoy a pagalagadan.
10, 11. Apay nga ikabilangan koma dagiti nagannak ti pakaseknan dagiti annakda no mangipasdekda kadagiti pagalagadan iti pagtaengan?
10 Ngem no dadduma, mabalin a nasaysayaat no dagiti nagannak iramanda dagiti annakda no mangipasdekda kadagiti alagaden iti pagtaengan. No maikabilangan ti kapanunotan dagiti annak iti panangipasdek kadagiti alagaden iti pagtaengan, nalabit a situtulokdanto nga agtulnog kadagita. Kas pagarigan, no ikeddeng dagiti nagannak a mangipasdekda iti curfew, ibagada koma ti espesipiko nga oras a masapul a nakaawiden dagiti annakda. Wenno, mabalin a palubosanda dagiti annakda a mangisingasing iti oras ken rason no apay a dayta ti singasingda. Kalpasanna, mabalin nga ibaga dagiti nagannak no ania ti kayatda nga oras ken ilawlawagda no apay a nainkalintegan dayta. Ngem kasanon no agduma ti kapanunotanda? Iti dadduma a kasasaad, mabalin a patgan dagiti nagannak ti kiddaw dagiti annakda no la ket ta awan ti masalungasing a prinsipio ti Biblia. Kayat kadi a sawen dayta nga isuksuko dagiti nagannak ti autoridadda?
11 Tapno masungbatan dayta a saludsod, usigentayo no kasano a siaayat nga inusar ni Jehova ti autoridadna iti pannakilangenna kenni Lot ken iti pamiliana. Kalpasan a dagiti anghel inruarda ni Lot, ti asawana, ken dagiti babbalasangna manipud iti Sodoma, kinunada: “Agtalawka nga agturong iti nakabambantay a rehion ta amangan no mapunaska!” Ngem kinuna ni Lot: “Saan a kasta, pangngaasim, Jehova!” Nangisingasing ngarud ni Lot iti sabali a pagkamanganda: “Pangngaasim, ita, daytoy a siudad asideg a pagkamangan ket bassit a banag dayta. Mabalin kadi, pangngaasim, nga agtalawak nga agturong sadiay?” Ania ti sungbat ni Jehova? “Adtoy ipakitaanka iti konsiderasion agingga pay iti daytoy.” (Genesis 19:17-22) Kayatna kadi a sawen nga insuko ni Jehova ti autoridadna? Saan! Imbes ketdi, pinakitaanna ni Lot iti naisangsangayan a kinamanangngaasi ket inkabilanganna ti kiddaw ni Lot. No maysaka a nagannak, adda kadi dagiti gundaway a mabalinmo nga ikabilangan ti pakaseknan dagiti annakmo no mangipasdekka kadagiti pagalagadan ti pamilia?
12. Ania ti makatulong iti anak tapno makarikna iti kinatalged?
12 Siempre, dagiti annak masapul nga ammoda dagiti pagalagadan ken dagiti dusa nga itden ti pananglabsing kadagita a pagalagadan. Apaman a nailawlawag dagiti dusa, masapul a maipatungpal dagita a pagalagadan. Saan a panangipakita iti asi no kanayon a mangpakdaar dagiti nagannak a mangipaayda iti maitutop a pannusa ngem dida met ipatungpal dayta. “Agsipud ta ti sentensia a maibusor iti dakes nga aramid saan a naipakat a sipapardas, dayta ti makagapu a ti puso ti annak ti tattao naan-anay a naitampok kadakuada tapno aramidenda ti dakes,” kuna ti Biblia. (Eclesiastes 8:11) Pudno, mabalin a liklikan ti maysa a nagannak a dusaen ti anakna iti imatang dagiti tattao tapno saan a mapabainan ti anakna. Ngem nataltalged ti rikna dagiti annak ken rumayray ti panagraem ken ayatda kadagiti dadakkelda no makitada nga ipatungpal dagiti nagannakda dagiti pagalagadan uray agresulta dayta iti pannusa.—Mateo 5:37.
13, 14. Kasano a dagiti nagannak matuladda ni Jehova no iti panangsanay kadagiti annakda?
13 Tapno makuna a naasi, masapul a maibagay koma iti ubing ti maipataw a dusa ken ti wagas a pannakaipaayna. “Nagduma ti disiplina a kasapulan dagiti dua nga annakmi,” kuna ni Pam. “Ti disiplina a maibagay iti maysa nga anakmi ket saan nga epektibo iti maikadua nga anakmi.” Inlawlawag ti asawana a ni Larry: “Natangken ti ulo ti in-inauna nga anakmi ken sa la mangipangag no nainget ti disiplina. Ngem ti inaudi nga anakmi, pagungtam wenno kusilapam laeng, agtignayen.” Wen, dagiti naasi a nagannak ikagumaanda nga ammuen no ania a disiplina ti talaga a maitutop iti tunggal anakda.
14 Ni Jehova ti pagwadan dagiti nagannak gapu ta ammona dagiti paglaingan ken pagkapuyan ti tunggal adipenna. (Hebreo 4:13) Ken no mangipataw iti pannusa ni Jehova, saan a nakaing-inget ngem saan met a napanuynoy. Imbes ketdi, kanayon a disiplinaenna ti ilina “iti maiparbeng a rukod.” (Jeremias 30:11) Dakayo a nagannak, ammoyo kadi ti paglaingan ken pagkapuyan dagiti annakyo? Us-usarenyo kadi dayta a pannakaammo a mangsanay kadakuada iti epektibo ken naasi a pamay-an? Iti kasta, ipakpakitayo nga ay-ayatenyo ida.
Bay-anyo nga Iyebkasda ti Pudpudno a Riknada
15, 16. Kasano a dagiti nagannak maparegtada dagiti annakda a mangyebkas iti pudpudno a riknada, ken ania ti natakuatan dagiti Kristiano a nagannak nga epektibo a pamay-an iti daytoy a banag?
15 Ti ayat ‘saanna met a pagrag-oan ti kinakillo, no di ket makipagrag-o iti kinapudno.’ (1 Corinto 13:6) Kasano a dagiti nagannak masursuruanda dagiti annakda a mangayat iti umiso ken pudno? Ti maysa a napateg nga addang isu ti panangparegta kadagiti annak a mangyebkas iti pudpudno a riknada, uray saan a makaay-ayo ti ibagada. Natural a maragsakan dagiti nagannak no ti kapanunotan ken rikrikna nga iyebkas dagiti annakda ket maitunos kadagiti nalinteg a pagalagadan. Ngem no dadduma, ti napudno a komento ti maysa nga anak mabalin nga ipalgakna nga adda dakes a pagannayasanna. (Genesis 8:21) Ania koma ti reaksion dagiti nagannak? Nalabit ti damo a panunoten dagiti nagannak ket tubngarenda a dagus dagiti annakda gapu iti panangyebkasda iti kasta a kapanunotan. No kasta ti reaksion dagiti nagannak, mabalin a masursuronto dagiti annak nga iyebkas ti kayat laeng a mangngeg dagiti nagannakda. Siempre, rumbeng laeng a dagus a maatur dagiti saan a nadayaw a panagsasao, ngem adda nagdumaan ti panangisuro kadagiti annak no kasano ti nadayaw a pannakisarita ken ti panangidiktar no ania ti ibagada.
16 Kasano a dagiti nagannak maparegtada dagiti annakda a mangyebkas iti pudpudno a riknada? Ni Aleah, a nadakamat itay, kinunana, “Mayebkas dagiti annakmi ti rikriknada gapu ta saankami a dagus nga agunget no adda ibagada a saan a makaay-ayo.” Kuna ti maysa nga ama nga agnagan iti Tom: “Palubosanmi ti balasangmi a mangyebkas iti rikriknana uray no naiduma ti panangmatmatna iti panangmatmatmi. Ammomi a no supiatenmi a dagus ti ibagbagana ket ti kayatmi ti ipettengmi, malpay ti riknana ket masursuronanton nga ilimed no ania a talaga ti linaon ti pusona. Ngem no makitana nga umim-imdengkami kenkuana, matignay met nga umimdeng kadakami.” Agpayso, masapul nga agtulnog dagiti annak kadagiti nagannakda. (Proverbio 6:20) Ngem dagiti nagannak matulonganda dagiti annakda a mangpatanor iti abilidad nga agpanunot no silulukat ti komunikasionda. Ni Vincent, nga ama ti uppat nga annak, kinunana: “Masansan a pagsasaritaanmi dagiti pagimbagan ken pagdaksan ti maysa a situasion tapno makita a mismo dagiti annakmi ti kasayaatan a resulta. Dayta ti timmulong kadakuada a mangpatanor iti abilidadda nga agpanunot.”—Proverbio 1:1-4.
17. Ania ti masigurado dagiti nagannak?
17 Siempre, awan ti nagannak a naan-anay a makaipakat iti balakad ti Biblia maipapan iti panangpadakkel kadagiti annak. Kaskasdi, sigurado nga apresiaren unay dagiti annakyo ti panangikagumaanyo a mangsanay kadakuada buyogen ti mabayag a panagitured, kinamanangngaasi, ken ayat. Sigurado a bendisionan ni Jehova ti panangikagumaanyo a mangaramid iti dayta. (Proverbio 3:33) Kangrunaanna, kayat ti amin a Kristiano a nagannak a mapatanor dagiti annakda ti panagayat kenni Jehova. Kasano a maragpat dagiti nagannak dayta a nagsayaat a kalat? Ilawlawag ti sumaruno nga artikulo ti sumagmamano a pamay-an.
Malagipyo Kadi?
• Kasano a ti panangipakita iti pannakaawat matulonganna ti nagannak a maaddaan iti mabayag a panagitured?
• Kasano nga agkanaig ti kinamanangngaasi ken disiplina?
• Apay a napateg a dagiti nagannak paregtaenda dagiti annakda a mangyebkas iti pudpudno a riknada?
[Dagiti Ladawan iti panid 23]
Dakayo a nagannak, malagipyo pay kadi ti riknayo idi ubingkayo pay?
[Ladawan iti panid 24]
Parparegtaenyo kadi dagiti annakyo a mangyebkas iti pudpudno a riknada?