Mariribukan nga Agkabsat a “Nangbangon iti Balay ti Israel”

MAITUNOS iti kiddaw ni tatangda, ni Lea ti napan nakidenna ken Jacob tapno agbalin nga asawana imbes a ti adingna a ni Raquel. Nalabit nakaabungot idi ni Lea isu a saan a nailasin ni Jacob. Idi pumarbangonen, ammo ni Lea nga asidegen a maibutaktak ti kinapudno. Maammuanton ni Jacob a saan a ni Raquel ti kinaiddana.

Panunotenyo laengen ti narikna ni Jacob idi naammuanna ti kinapudno! Sipupungtot a sinangatna ni Laban, ti tatang ni Lea. Kabayatanna, mabalin a pinampanunot ni Lea ti inaramidna a panangallilaw ken ti agpaut nga epekto dayta. Napateg a paset ti Biblia ti pakasaritaan da Lea ken Raquel. Ipakitana met a nainsiriban ti maaddaan iti maymaysa nga asawa ken ti panagtalinaed a matalek iti asawa.

Ganggannaet iti Bubon

Pito a tawen sakbayna, agdardaras a napan imbaga ni Raquel kenni tatangna nga adda naam-ammona iti bubon a ganggannaet nga agkuna a kabagianda. Ti gayam kasinsinna a ni Jacob nga anak ti babai a kabsat ni tatangna ken maysa nga agdaydayaw ken Jehova. Kalpasan ti makabulan, kiniddaw ni Jacob a pagserbianna ni Laban iti pito a tawen tapno maasawana ni Raquel. Pinatgan ni Laban ti kiddawna ta nakitana ti kinagaget ti kaanakanna ken ammona a kaugalian idi ti panagasawa dagiti agkakabagian.​—Genesis 29:1-19.

Napudno ti panagayat ni Jacob kenni Raquel. Nupay pito a tawen nga agnobioda, ‘kasla sumagmamano laeng nga aldaw dayta gapu iti ayatna kenkuana.’ (Genesis 29:20) Ti tungpal-biag a panagayat ni Jacob kenni Raquel ipakitana nga adu ti makaay-ayo a galadna.

Kayat met kadi ni Lea ti makiasawa iti matalek nga agdaydayaw ken Jehova? Saan nga ibaga ti Biblia dayta. Ngem adu ti dakamatenna maipapan iti panangimaniobra ni Laban iti panagasawa ni Lea. Kalpasan ti pito a tawen a panagnobio da Jacob ken Raquel, inyurnos ni Laban ti panagkallaysada. Ngem iti dayta a rabii, ibaga ti Biblia a ni Lea ti impanna kenni Jacob “tapno makidenna kenkuana.”​—Genesis 29:23.

Nakikumplot kadi ni Lea a mangallilaw ken Jacob? Wenno nagtulnog laeng iti bilin ni tatangna? Ayan ngay ni Raquel? Ammona kadi ti mapaspasamak? No ammona, ania ngata ti riknana? Mabalinna kadi a supringen ti bilin ti amana? Saan a sungbatan ti Biblia dagita a saludsod. Aniaman ti pampanunoten da Raquel ken Lea maipapan iti dayta a banag, nakapungtot ni Jacob gapu iti napasamak. Ni Laban ti sinangat ni Jacob, saan a dagiti annakna: “Saan aya a maipaay ken Raquel a nagserbiak kenka? Gapuna apay nga inallilawnak?” Simmungbat ni Laban: “Saan a kadawyan . . . nga ited ti ub-ubing a babai sakbay ti inauna. Turposem a rambakan ti lawas daytoy a babai. Kalpasan dayta maitedto met kenka daytoy sabali pay a babai maipaay iti panagserbi a mabalinmo a pagserbi kaniak iti pito pay a tawen.” (Genesis 29:25-27) No kasta, saan a nagayatan ni Jacob ti panangasawana iti dua a babbai, banag a nakaigapuan ti nakaro a panagimon.

Saan a Naragsak a Pamilia

Ni Jacob inay-ayatna ni Raquel. Idi nakita ti Dios a “magurgura” ni Lea, linuktanna ti aanakanna, idinto ta nagtalinaed a lupes ni Raquel. Ngem saan laeng nga anak ti tartarigagayan ni Lea. Il-iliwenna met ti panagayat ni Jacob. Inay-ayna ti bagina ta makitana a ni Raquel ti ay-ayaten ni Jacob. Kaskasdi, mangnamnama nga isu ket ayaten ni Jacob gapu ta impasngayna ti inauna nga anakda ken Jacob a ni Ruben, a kaipapananna “Adtoy, ti Anak a lalaki!” Adda rason ni Lea a mangpanagan iti kasta iti ubing: “Gapu ta ni Jehova kinitana ti kinapimpimanko, nga ita ni asawak rugiannakto nga ayaten.” Ngem saan latta nga inayat ni Jacob uray idi impasngayna ti maikadua nga anakda a pinanagananna iti Simeon, a kaipapananna ‘Umim-imdeng.’ Ti rasonna: “Gapu ta ni Jehova immimdeng, a magurguraak idi ket ngarud intedna met kaniak daytoy.”​—Genesis 29:30-33.

Ti iyiimdeng ti Dios ipakitana nga inkararag ni Lea ti kasasaadna. Nalabit isu ket matalek a babai. Ngem nagtultuloy ti saem a nariknana uray kalpasan ti panangipasngayna iti maikatlo nga anakda a ni Levi. “Timmipon” ti kaipapanan ti naganna kas ilawlawag dagiti sasao ni Lea: “Ita iti daytoy a gundaway tumiponto kaniak ni asawak, gapu ta impasngayak iti tallo nga annak.” Ngem agparang a saan a nagbalbaliw ti rikna ni Jacob kenkuana. Nalabit naakseptaren dayta ni Lea ta ti nagan ti maikapat nga anakda awan ipasimudaagna a namnamaenna pay a sumayaat ti relasionda ken Jacob. Imbes ketdi, ti nagan a Juda ket ebkas ti panagyamanna iti Dios. “Maidaydayaw” ti kaipapanan ti nagan a “Juda.” Kinuna ni Lea: “Iti daytoy a gundaway idayawkonto ni Jehova.”​—Genesis 29:34, 35.

No mariribukan ni Lea, kasta met ni Raquel. Impakaasina ken Jacob: “Ipaayannak iti annak ta no saan maysaakto a natay a babai.” (Genesis 30:1) Ammo ni Raquel nga isu ti ay-ayaten ni Jacob ngem kayatna ti maaddaan iti annak. Adda annak ni Lea ngem awan met panagayat kenkuana ni Jacob. Tartarigagayanda ti adda iti tunggal maysa kadakuada isu a saanda a naragsak. Agpada a tartarigagayanda ti panagayat ni Jacob ken maipaayanda iti annak. Agin-innimonda. Nakalkaldaang dayta a kasasaad ti pamiliada!

Maaddaan Ngata ni Raquel iti Annak?

Mamatmatan idi a maysa a lunod ti kinalupes. Inkari ti Dios kada Abraham, Isaac, ken Jacob nga agtaud iti pamiliada ti ‘bin-i’ a pakabendisionan ti amin a pamilia. (Genesis 26:4; 28:14) Ngem awan met ti anak ni Raquel. Imbaga ni Jacob a ti laeng Dios ti makaipaay kadagiti annak ken Raquel tapno maaddaan iti paset iti kasta a pannakabendision. Kaskasdi, saanen a makaanus ni Raquel. “Adtoy ti adipenko a babai a ni Bilha,” kinunana. “Makidennaka kenkuana, tapno agpasngay iti rabaw dagiti tumengko ket iti kasta siak, siak a mismo, makagun-odak iti annak manipud kenkuana.”​—Genesis 30:2, 3.

Mabalin a narigattay a maawatan ti inaramid ni Raquel. Nupay kasta, dagiti nagkauna a kontrata ti panagasawa a natakuatan iti Makintengnga a Daya ipasimudaagna a kaugalian idi a dagiti lupes nga assawa itedda dagiti adipenda a babai iti asawada tapno maaddaanda iti anak nga agtawid.a (Genesis 16:1-3) No dadduma, dagiti annak ti adipen a babai maibilangda kas annak ti lupes nga asawa.

Idi naaddaan ni Bilha iti anak a lalaki, maragragsakan ni Raquel a nangibaga: “Ti Dios nagtignay kas ukomko ket inimdenganna met ti timekko, iti kasta impaayannak iti maysa nga anak a lalaki.” Pinanagananna iti Dan, a kaipapananna “Ukom.” Inkararagna met ti kasasaadna. Idi impasngay ni Bilha ti maikadua nga anakda a ni Neftali, a kaipapananna “Ti Pannakigubalko,” kinuna ni Raquel: “Buyogen dagiti napinget a pannakigubal nakigubalak iti kabsatko a babai. Nangabakak met!” Ipakita ti nagan dagiti annakda nga adda panagsinnalisal dagiti agkabsat.​—Genesis 30:5-8.

Nalabit impagarup ni Raquel a maitunos iti kararagna ti panangitedna ken Bilha kas asawa ni Jacob, ngem saan a dayta ti pamay-an ti Dios tapno maaddaan ni Raquel iti annak. Adda maadaltayo iti dayta. Saantay koma a matektekan nga aguray no adda kidkiddawentayo ken Jehova. Adda dagiti kararag a sungbatanna iti di ninamnama a pamay-an ken iti di ninamnama a tiempo.

Gapu ta saanna a kayat ti agpaatiw, inted met ni Lea kenni Jacob ti adipenna a ni Zilpa. Naaddaan daytoy iti dua nga annak, ni Gad sa ni Aser.​—Genesis 30:9-13.

Nagminar met ti salisal da Raquel ken Lea babaen ti maysa a pasamak mainaig kadagiti mandragora a nasarakan ni Ruben nga anak ni Lea. Maipagarup idi a makatulong daytoy a prutas tapno agsikog ti maysa a babai. Idi dumawat ni Raquel, kinuna kenkuana ni Lea: “Bassit kadi a banag daytoy, ti panangalam iti asawak, agraman ti panangalam met ita kadagiti mandragora ti anakko?” Iti pannakaawat dagiti dadduma, kasla ibagbaga ni Lea nga ad-adu ti panawen ni Jacob para kenni Raquel. Mabalin a nakita ni Raquel a nainkalintegan ti reklamo ni Lea isu a kinunana: “Iti dayta a rason isu makikaiddanto kenka inton rabii a kasukat dagiti mandragora ti anakmo.” Idi simmangpet ni Jacob iti dayta a rabii, kinuna kenkuana ni Lea: “Siak ti pakidennaam, agsipud ta nalawag nga inabanganka babaen kadagiti mandragora ti anakko.”​—Genesis 30:15, 16.

Naaddaan ni Lea iti maikalima ken maikanem nga annak, da Isacar ken Zabulon. Kalpasanna, kinunana: “Iti kamaudiananna anusannakto ti asawak, agsipud ta impasngayak iti innem nga annak a lallaki.”b​—Genesis 30:17-20.

Ni Raquel impasngayna ni Jose kalpasan ti innem a tawen a pannakidennana ken Jacob. Ngem saan a maigapu dayta kadagiti mandragora no di ket ‘linagip’ ni Jehova ken sinungbatanna dagiti kararag ni Raquel. Idi laeng a naibaga ni Raquel: “Ti Dios inikkatna ti pannakaumsik!”​—Genesis 30:22-24.

Ipapatay ken Tawid

Natay ni Raquel idi impasngayna ti maikadua nga anakda a ni Benjamin. Ni Jacob inay-ayatna unay ni Raquel ken ti dua nga annakda. Idi dandanin matay, di malapdan ni Jacob a lagipen ti nasapa nga ipapatay ti dungdungnguenna a ni Raquel. (Genesis 30:1; 35:16-19; 48:7) No maipapan iti ipapatay ni Lea, ti laeng nadakamat ket ti panangitabon kenkuana ni Jacob iti rukib a kayatna met a pakaitabonanna.​—Genesis 49:29-32.

Idi lakayen, binigbig ni Jacob a nariribuk ti biagna​—agraman ti sangakabbalayanna. (Genesis 47:9) Awan duadua a nariribuk met ti biag da Lea ken Raquel. Itampok ti napasaranda no ania dagiti nakalkaldaang a resulta ti pannakiasawa iti adu ken ipakitana no apay nga inyurnos ni Jehova a maysa laeng ti pakiasawaan ti lalaki. (Mateo 19:4-8; 1 Timoteo 3:2, 12) Tumaud ti panagimon no garteman ti maysa ti dina asawa. Dayta ti maysa a makagapu no apay nga iparit ti Dios ti pannakiabig ken pannakikamalala.​—1 Corinto 6:18; Hebreo 13:4.

Iti aniaman a kasasaad, itultuloy ti Dios nga itungpal ti pagayatanna, nga usarenna dagiti imperpekto ngem matalek nga adipenna. Adda pagkapuyan da Lea ken Raquel, a kas met kadatayo. Ngem babaen kadakuada, tinungpal ni Jehova ti karina ken Abraham. Maitutop ngarud a kunaen a ‘binangon da Raquel ken Lea ti balay ti Israel.’​—Ruth 4:11.

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 9]

Tartarigagayan da Raquel ken Lea ti adda iti tunggal maysa kadakuada isu a saanda a naragsak

[Ladawan iti panid 10]

Naggapu ti nasion ti Israel iti 12 nga annak ni Jacob