AMMOYO KADI?
Ania ti pamay-an dagiti nagkauna nga agar-aramid iti barko tapno di mastrek ti danum ti barkoda?
Ni Lionel Casson ket maysa nga eksperto maipapan iti panagaramid kadagiti nagkauna a barko. Inlawlawagna ti pamay-an dagiti agar-aramid iti barko idi panawen dagiti Romano kalpasan a maikabilda dagiti tabla a diding ti barko. Gagangay idi a “palitadaanda iti alkitran [bitumen] wenno alkitran ken allid [wax] ti nagsasaipan wenno uray ti intero a makinruar a diding ti barko, sadanto palitadaan iti alkitran ti makin-uneg a diding.” Sakbay pay dagiti Romano, nagus-usaren iti alkitran dagiti nagkauna nga Akkadian ken Babilonio tapno di mastrek ti danum dagiti barkoda.
Adu ti kastoy a likido a bitumen kadagiti lugar a nadakamat iti Biblia
Tukoyen met ti Hebreo a Kasuratan iti Genesis 6:14 ti kasta met laeng a pamay-an. Ti Hebreo a sao ditoy a naipatarus kas “alkitran” tumukoy iti bitumen, gagangay nga aggapu iti substansia ti petroleo.
Adda dua a klase ti natural a bitumen—likido ken solido. Ti klase a likido ti usaren dagiti nagkauna nga agar-aramid iti barko; direkta nga ipalitadada iti barko. Apaman a naipalitadan, agmaga ken tumangkenen dayta ket agbalinen a proteksion tapno di mastrek ti danum.
Adu ti bitumen kadagiti lugar a nadakamat iti Biblia. Ti Tanap ti Siddim a paset ti Natay a Baybay ket “aduan iti abut ti bitumen.”—Genesis 14:10.
Kasano a mapreserba ti ikan idi un-unana?
Sipud pay idi un-unana, napategen a taraon ti ikan. Dati a mangngalap iti Baybay ti Galilea ti dadduma kadagiti apostol ni Jesus sakbay a nakikuyogda kenkuana. (Mateo 4:18-22) Dadduma a makalapda sadiay ket maproseso kadagiti “paktoria” nga adda iti asideg.
Nakitikitan a kayo a mangipakita kadagiti mangngalap nga Egipcio
Ti pamay-an a panangpreserba a nausar iti nagkauna a Galilea ket maus-usar pay laeng iti dadduma a lugar. Maikkat nga umuna ti naguneg dagiti ikan sa mabugguan iti danum. Deskribiren ti libro nga Studies in Ancient Technology ti pamay-anda: “Maasinan ti asang, ngiwat, ken siksikna iti nagaspang nga asin. Kalpasanna, maparabawan iti asin ti ikan, sa maap-apan iti bulong. Agsinnublat a maaramid dayta a proseso. Kalpasan ti 3-5 nga aldaw, maibalikid sa agtalinaed sadiay iti kasta met laeng a kapaut. Bayat daytoy a proseso, mamagaan ti ikan ket sumagepsep ti asin. Inton agangay, sumikkil ken tumangkenen ti ikan.
Saan a masigurado no kasano kapaut a mapreserba ti ikan iti kastoy a pamay-an. Ngem gapu ta naglako dagiti nagkauna nga Egipcio iti napreserba nga ikan idiay Siria, ipakita dayta a nasayaat ti pannakapreserbana.