Panangsaranay Kadagiti Kakabsattayo iti Pammati Idiay Bosnia
SAAN a makipaspaset dagiti Saksi ni Jehova kadagiti napolitikaan a panagdadangadang. (Juan 17:16) Nupay kasta, kas panangsurot iti balakad ni Pablo nga agaramid ti naimbag “nangnangruna kadagiti kakabsattayo iti pammati,” sisasaganada a tumulong kadagiti padada a Kristiano iti luglugar a pakapaspasamakan ti gubat. (Galacia 6:10, Beck) Bayat nga umad-adani ti panawen ti lam-ek iti 1993-94, inrisgo dagiti Saksi manipud Austria ken Croatia ti biagda tapno tulongan dagiti kakabsatda iti pammati idiay Bosnia. Impadamagda ti sumaganad:
Manipud Marso aginggat’ Oktubre 1993, imposible ti panangipatulod kadagiti kargamento a pangsaranay idiay Bosnia. Nupay kasta, idi apagtapog ti Oktubre, impakaammo dagiti agtuturay a mabalin a posible ti panangibiahe kadagiti abasto a pangsaranay. Kaskasdi a napeggad pay laeng daytoy nga aramid, yantangay nainget ti panagdadangadang iti amin a yan dagiti agbimbinnusor a bunggoy idiay Bosnia.
Nupay kasta, idi Martes, Oktubre 26, 1993, nagluas dagiti trakmi manipud Vienna a naglaon iti 16 a tonelada a taraon ken pagsungrod dagiti pada a Kristiano idiay Bosnia. Insuotmi dagiti lapel card-mi iti kombension distrito nga agpaay a pakabigbigan.
Idi makagtengkam iti beddeng ti Croatia ken Bosnia, binayabayandakam a mapan iti maysa a base militar a sadiay sinukimatda a naan-anay dagiti trakmi. Saan a napatgan ti kiddawmi nga agbiahe iti teritoria ti Serbia. Mapalubosan laeng ti panagdaliasat no lumabaskam iti sentro ti Bosnia—idiay mismo a lugar a pakapaspasamakan ti gubat!
Awan Serserbina a Panagbannog?
Bayat a kinuyogdakam dagiti soldado iti agsasaruno a checkpoint, mangngegmi dagiti makatitileng a kanalbuong manipud kadagiti tangke ken paltog. Iti karabiyanna, nagdaliasatkam iti kabakiran a binayabayandakami ti dua a tangke ken maysa a dyip. Nakain-inayad ti taray dagiti trakmi iti tengnga ti paggugubatan! Nagtultuloykam a di naan-ano agingga iti bigat idi adda simyag a putok iti ngatuen dagiti ulomi ket kasapulan nga aglingedkam iti maysa a turod. Kalpasan ti sumagmamano a kanito, nagsardeng ti panagpaltog, ket intuloymi ti nagbiahe.
Idi nakagtengkam iti maysa a kampo, dinamag ti mangimatmaton nga opisial no siasinokami ken no ania ti kasapulanmi. “Sigurado a mapaaykayo,” kinunana kalpasan nga imbagami ti gagarami. “Pulos a saankay a makaruar iti kampo, wenno makaadayo iti sumagmamano a metro. Nakaro ti bisin iti pagilian ket sigurado a rautendakayo dagiti tattao ket takawenda ti kargayo.” Dinagdagnakam nga agsubli iti naggapuanmi.
Dagiti kadi panagreggetmi ket ‘sigurado a mapaay’? Awan kadit’ mamaayna ti panangnamnama a makalasatkam kadagiti lugar nga inapektaran ti gubat ken bisin ket kaskasdi a masalakniban dagiti karga ken ti biagmi? Masapul a maaramid ti maysa a nainget a desision. Nakangkangngegkamin kadagiti kanalbuong ti paltog ken makatitileng a panagbettak dagiti bomba. Bayat a pinalabasmi ti rabii a kadua dagiti soldado, nakitami a nakasaganada para iti nabara a ranget. Nagaruatda kadagiti tsaleko a di saruten ti bala ken napnoda iti armas. Uray ti kusinero nagbaklay met iti machine gun. Ngem dakami, nakakamisa dentro, nakakurbata, ken siaaruatkam laeng iti lapel card! Nainsiriban pay ngata nga agtultuloykami?
Isasangpet Idiay Travnik
Agparang a ti kakaisuna a namnamami isut’ pannakisarita iti maikatlo a partido iti daytoy a gubat. Iti kabigatanna, nagsaludsodkam iti maysa nga agtutubo a babai no ammona no sadinot’ pakasarakan iti hedkuarter ti partido. “Asideg laeng,” kinunana. “Iti laeng kabakiran, masarakanyo ti maysa a patakder a sigud nga ospital.” Magagarankam a mapan. Nasdaaw dagiti soldado ta naituredmi ti rimmuar iti kampo nga awan uray aniaman nga igammi.
Marmarban ti sigud nga ospital, ngem adda sadiay ti maysa nga opisial. Immanamong a tumulong, a binalakadannakam a makisarita nga umuna iti komanderna. Inlugannakam iti daanen a kotsena ken nagpataray a sipepegges iti sanguanan ti paggugubatan. Nagsardengkam iti maysa a patakder a sadiay immanamong ti komander a makisarita kadakami iti maysa a nasipnget a siled.
“Idi rabii kayatdakay a paputokan,” kinunana. “Ania aya ti kasapulanyo?”
“Saksi ni Jehova-kami, ket kayatmi nga itulodan ti tulong dagiti kakabsatmi.”
Nasdaaw unay—ken rinaemnakami—tangay iti las-ud ti adu a lawas, awan man la dagiti trak a nagkarga kadagiti abasto a pangsaranay a naggandat a sumrek idiay Bosnia. Kalpasan ti naan-anay a panangsukimat, inikkannakami iti naisurat a pammatalged. Iti kallabes a rabii, impagarupmi nga awanen ti namnamami a makapagtultuloy iti panagbiahemi, ket ita maitultuloymin nga uray awan ti bayabay!
Nagdaliasatkam kadagiti kabakiran, a limmasatkam iti agsasaruno a checkpoint, ken no dadduma lumasatkam iti sanguanan ti paggugubatan. Iti laksid ti peggad, nakagtengkam a sitatalged idiay Travnik. Maysa a soldado a nakadamag ti isasangpetmi ti nagtartaray a napan iti maysa a balay a nakaummongan dagiti kakabsattayo. “Addadtoy dagiti kakaduayo a naglugan kadagiti trak!” impukkawna. Mailadawanyo ti ragsakda. Inawitmi dagiti taraon iti balay, nagsarita iti sangkabassit, ngem kasapulan nga agtultuloykami. Sumipnget idin, ken maysa a napeggad a 32-kilometro a panagbiahe ti agur-uray kadakami.
Ipapan Idiay Zenica
Kinuyognakam ti maysa a lugan a nagdaliasat kadagiti kabakiran iti napegges a panagpataray. Kinuna dagiti dadduma a dikam makagteng idiay Zenica, ngem nakagtengkami. Nasipnget ken naulimek ti ili. Awan dagiti silaw ken lugan iti kalsada. Naraut ti amin a lugar iti Zenica, a nagbanag iti nakaro a panagbisin ken kinaawan-namnama.
Bayat nga agpatpataraykam iti lansangan, nakakitakam iti maysa a nakaskasdaaw a banag—dua a Kristiano a sister ti mangaskasaba! Naammuanmi nga iti napalabas nga aldaw iti gimongda, napagnunumuan a mapan dagiti kakabsat iti kabakiran tapno agsapul iti taraon, ta naibusen ti abasto. Naintiempuan ti isasangpetmi! Indissaagmi dagiti karga ti maysa kadagiti trak iti alas kuatro iti parbangon, bayat nga awan pay tao iti lansangan.
Iti simmaruno nga aldaw, nakisaritakam iti maysa a heneral, a nasdaaw unay iti isasangpetmi idiay Zenica. Sinaludsodmi no kasanokam a makagteng iti sumaruno a papananmi, idiay Sarajevo.
“Addan sumagmamano a bulan nga awan ti naggandat a mapan sadiay a nakatrak,” kinuna ti heneral. Kamaudiananna, impaayannakam iti pammalubos nga agbiahe iti kabambantayan. “Ngem ibagak kadakayo, narigat dayta,” imballaagna. “Agduaduaak no makadanon dagiti trakyo iti papananyo.”
Saan nga agang-angaw ti heneral. Idi 40 a kilometro laengen ti kaadayomi manipud Sarajevo, kasapulan nga agdaliasatkam iti 140 a kilometro nga agrikos kadagiti kabakiran! Pulos a dikamto malipatan ti panagbiahemi manipud Zenica a lumasat iti Sarajevo nga agturong idiay Jablanica iti las-ud ti tallo nga aldaw ken dua a rabii, masansan iti kapartak a 5 a kilometro laeng kada oras. Ti “dalan” ket maysa a desdes a naaramid gapu iti maulit-ulit a pannagna dagiti armado a lugan. Limmasatkam iti nakabutbuteng a kabatbatuan ken lasonglasong a dalan. Masansan a kasapulan nga agmanehokami nga awan silaw, ken namindua a daras a dandani naikaglis dagiti trakmi kadagiti naruka a katurturodan. Maysa a trak ti militar a sumarsaruno iti grupo ti trakmi ti nagsilaw iti apagbiit ket dagdagus a pinaputokanda daytoy. No dadduma, kasapulan a tarimnenmi dagiti nadadael a rangtay ken pilid.
Idi nakagtengkamin iti pagbeddengan ti Sarajevo, indawatmi a makasarita ti mangimatmaton a heneral. Kabayatan nga ur-urayenmi, nakakitakam iti maysa a trak iti lansangan nga addaan karga a sangapulo a bangkay ken sangasako nga ul-ulo; makipagar-areglo dagiti soldado para iti pannakaited dagiti bangkay—wen, maysa a nakaal-alingget a buya, banag a namagsegga kadakami iti aldaw inton agsardengen ti gubat.—Isaias 2:4.
Iti alas 10:00 t.b., maysa kadakami ti napatgan kamaudiananna a makisarita iti heneral ken kadagiti nangato nga opisialna iti maysa a nasipnget a siled, a silsilawan laeng ti maysa a kandela.
“Siasinokayo?” sinaludsod ti heneral.
“Saksi ni Jehova-kami. Kayatmi ti mangitulod ti taraon kadagiti padami a Saksi idiay Sarajevo.”
“Ammoyo kadi nga adu dagiti Saksi ni Jehova idiay Sarajevo?”
“Wen, dayta ti gapuna nga addakam ditoy.”
Kalpasanna, dinakamat ti heneral ti nagan ti maysa a Saksi. “Am-ammoyo kadi isuna?”
“Wen, gayyemmi isuna.”
“Gayyemko met,” kinuna ti heneral. “Agkadkaduakam idi idiay eskuelaan. Sipud idi nagbalin a maysa a Saksi, ad-adda manen ti panagraemko kenkuana. Adut’ naaramidanna nga agpaay kadakayo. Pangngaasim ta agestoriaka pay kadakami iti ad-adu maipapan kadagiti Saksi ni Jehova.”
Simmaruno ti maysa-oras a panagsasarita, ket kalpasanna, nasurok a sangadosena a magasin ken broshur ti naipaima. Kalpasan ti maikadua a panagsasarita, immanamong ti heneral a mangaramid iti naisangsangayan nga urnos tapno maitulod dagiti abasto a pangsaranay kadagiti kakabsat a taga-Sarajevo.
Maysa daytoy a dakkel a trabaho. Agarup 30 a tattao, agraman ti sumagmamano a saan a Saksi, ti nagbagkat kadagiti karga nga agdagsen iti 34 a kilo ti tunggal maysa. Nagtrabahoda manipud alas 8:00 t.r. aginggat’ alas 5:00 t.b. iti dua a rabii—nga agdagup ti 18 nga oras. Insalaysay ti maysa a panglakayen a kasta unay ti ragsak dagiti kaarrubana iti panangikagumaan[mi] a tumulong nga urayda la a nakipagparintumeng kadagiti kakabsat a nagyaman ken Jehova! Siempre, immawatda met iti taraon.
Iladawanyo ti ragsak dagiti kakabsattayo idi umawatda iti 11,000 a kilo nga abasto a pangsaranay! Nakaro ti kasasaad. Iti dayta a lugar, aggatad ti maysa a kilo ti arina iti DM450 ken DM1,000 ($300, ken $660, E.U.). Ti sangasako a pagsungrod ket aggatad iti DM400 ($260, E.U.), ken ti sangalitro a krudo ket aggatad iti DM30 ($20, E.U.).
Kaslat’ tay kada peggad a naipasango kadakami iti dalan, adda kasukatna a gunggona. Maragragsakankami a mangpampanunot iti kinaragsak dagiti kakabsattayo idi awatenda ti naipatulod a tulong. Maysa dayta a kapadasan a pulos a saanda—ken saanmi—a malipatan. Ngem ita, masapul a rugianmi a panunoten ti rigat ti panagawidmi a pudno a maysa a karit.
Ti Panagawidmi
“Kasanokam a makasubli?” sinaludsodmi iti heneral.
“Idiay met laeng nagnaanyo nga immay,” insungbatna.
Kasta unay ti bannogmi, bassiten ti nabati a gasolina, ken awanen dagiti reserba a pilid. Mangrugi idin nga agtudo, ket saankam a makapagbiahe iti kapitakan. Sinaludsodmi iti heneral no mabalin nga agbiahekami iti abagatan.
“Nabara ti panagdadangadang sadiay,” kinunana. “Uray ti utot saan a makalasat.” Nupay kasta, kalpasan ti sumagmamano a kanito, inusigna manen dayta a banag. “Padasenyo,” kinunana. “Tangay nagballigikay met a nakagteng ditoy.”
Kasapulan nga ibatimi ti maysa a trak ken bingayen ti gasolinana kadagiti dadduma pay a tallo a trak. Nagluaskam iti tengnga ti rabii ket limmasatkam manen kadagiti kabakiran.
Adda dagiti parikut iti panagawidmi. Nakasabetkam iti maysa a trak ti militar a natumba, naibangen ti paset daytoy iti maysa a rangtay a kasapulan a ballasiwenmi. Nakitami a no maikkatmi uray ti maysa laeng kadagiti pilid daytoy, umdasen tapno makapagnakami.
Nagpakpakaasikam iti maysa a nagtagiigam a soldado. “Mabalinmi kadi nga ikkaten ti pilid saminto met la isubli apaman a makaballasiwkami iti rangtay?”
“No garawenyo ti pilid, paltogankayo,” insungbat ti soldado, a naipaturong ti paltogna kadakami.
Napanunotmi a nasaysayaat no agtimplakam iti kape ken idiaya ti sangatasa iti soldado. Iti sumagmamano nga oras, insalaysaymi kenkuana ti maipapan kadagiti internasional a kombension idi 1991, kas daydi naangay idiay Zagreb. Kalpasan dayta, nalunag bassit ti pungtotna, ket pinalubosannakam a mangikkat ti pilid.
Idiay Jablanica, maysa kadakami ti nakisarita iti komander maipapan iti rota a kayatmi a pagnaan. Saan a mamati iti nangngegna. “Kayatyo ti magna idiay Neretva Valley?”
Madanagan. Kontrolado ti nadumaduma a grupo ti militar ti katurturodan ti Neretva Valley. Kanayonda nga agpipinnaltog. Iti agarup 16 a kilometro, napeggad ti dalan. “Kasta ti kasasaad sadiay,” kinuna ti heneral, “ket kayatyo pay laeng ti magna sadiay?”
Kalpasan nga inusigna dayta a banag, kinuna ti heneral a mabalinmi ti mapan—no la ket ta kaduaandakami dagiti opisial. Nupay kasta, agkitakit a kumadua kadakami dagitoy nga opisial! Kamaudiananna, indawatmi a kasaritada laengen ti sabali a dasig ket ipakaammoda ti ilalabasmi. Limmasatkam iti kabigatanna nga awanan iti bayabay.
Babaen kadagiti dadakkel a letra, minarkaanmi dagiti trakmi kas kargado iti tulong para kadagiti agkasapulan. Idi nakapagkararagkamin, nagturongkam iti ginget. Napagnunumuanmi a no paputokandakami, ibumbuntogmi ti agpataray tapno saandakam a pagatapan.
Binallasiwmi ti rangtay a napan iti bangir ti karayan ken nagtultuloykam agingga iti sumaruno a ginget, a nalabsanmi ti adu a bangkay dagiti animal ken nadaddadael a trak ken tangke. Pagammuan ta nakakitakam kadagiti land mine iti lansangan, a mamagbalin nga imposible ti ilalabasmi. Nagbosinakami agingga a simmirip ti dua a soldado nga adda iti likud ti maysa a bato. “Siasinokayo? Ania ti kasapulanyo?” sinaludsodda.
Kalpasan nga inyam-ammomi ti bagbagimi, indawatmi no mabalinda a waknitan ti lansangan, ket immanamongda. Kamaudiananna, addakamin iti bangir.
Nasdaaw dagiti soldado sadiay a makakita kadakami. In-inayad a rimmuarda kadagiti paglemlemmenganda, nga immasidegda iti trak a nakapaturong dagiti paltogda kadakami. Impakitami ti papelesmi agraman dagiti plaka ti lisensiami, nga inikkatmi gapu iti seguridad bayat ti ilalasatmi kadagiti lugar a paggugubatan.
“Pulos a saandakay a ninamnama,” kinuna ti maysa a soldado. “Kasanokay a nakagteng ditoy?”
Maisupadi iti kiddawmi, awan uray maysa kadagitoy nga outpost ti napakaammuan maipapan iti isasangpetmi! Kinuna pay ti opisial: “Nakakasan dagiti paltogmi, ket paltogandakay koman.”
Sinaludsodmi no apay a dida inaramid dayta.
“Diak ammo,” kinuna ti soldado. “Mamatiak a gasatyo dayta. Ngem idi linargabistadakayo, nakitami ti marka a ‘tulong para kadagiti agkasapulan,’ ket saanmi nga ammo no aniat’ aramidenmi kadakayo. Isu a nakagtengkayo a sitatalged.” Kalpasan dayta, nangidatagkam ken Jehova iti naimpusuan a kararag a pagyaman gapu iti pannalaknibna.
Nupay narigat ti kasasaadda, makaparegta ti espiritu dagiti kakabsattayo a taga-Bosnia. Imburayda dagiti material a banag nga adda kadakuada agraman nawadwad a sasao a makapabileg pammati ken makaparegta. Idiay Zenica, adda 40 nga agibumbunannag, a pakairamanan ti 2 nga special pioneer, 11 nga auxiliary pioneer, ken 14 a kabbaro a nabautisaran. Mangikonkondukta dagiti 65 a Saksi ken 4 nga auxiliary pioneer nga adda pay laeng iti siudad ti Sarajevo iti 134 a panagadal iti Biblia. Nangbusbos dagiti Saksi iti promedio a 20 nga oras tunggal bulan iti pannakisarsarita kadagiti sabsabali maipapan iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios.
Pudno unay, dagiti Saksi ni Jehova buklenda ti maysa a sangalubongan a pamilia dagiti manamati. Sisasaganada a mangirisgo iti biagda nga agaramid iti naimbag a maipaay kadagiti kapammatianda—uray kadagidiay dida pay naam-ammo idi. Apay? Gapu ta ipatpategda ida. Kinuna ni Jesu-Kristo: “Babaen iti daytoy maammuanto ti isuamin a dakayo dagiti adalak, no addaankayo iti ayat iti maysa ken maysa.” (Juan 13:35) Awan duadua a pudno daytoy kadagiti kakabsattayo iti pammati idiay Bosnia.
[Mapa/Dagiti Ladawan iti panid 24]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
Adriatic Sea
AUSTRIA
SLOVENIA
HUNGARY
CROATIA
BOSNIA
Travnik
Zenica
Sarajevo
SERBIA
[Dagiti Ladawan]
Panangitulod iti tulong idiay Bosnia ken Herzegovina
[Ladawan iti panid 26]
Ilalabas iti nabalintuag a trak