IMA

Ti makinpungto a paset ti takiag. Kas naaramat iti Kasuratan, ti “ima” no dadduma ramanenna ti pungupunguan, kas iti Genesis 24:22, 30, 47 ken Ezequiel 16:11. Kadagitoy a teksto, naikuna a dagiti pulseras maisuot iti “im-ima.” Ket iti Uk-ukom 15:14, nadakamat dagiti grilios iti “im-ima” ni Samson. Ti ima aramaten ken iturongna ti bileg ti takiag. Gapuna, iti adu a nakaaramatan dayta iti piguratibo a pamay-an, ti panangusar iti “aktibo a pannakabalin” mabalin nga inaig iti sao nga “ima.” (Ex 7:4; 13:3; De 2:15; Lu 1:66) Yantangay ti ima ti tao nalaka a maibagaybagay iti nadumaduma nga aramid, adu ti pakausaranna, ken maar-aramat a pagtrabaho, simboliko a nausar iti adu a teksto ti Biblia a mangipasimudaag iti adu a nagduduma a tignay.

Ti gagangay a Hebreo a termino maipaay iti “ima” ket yadh; no dadduma, ti sao a kaph maipatarus nga “ima,” ngem literal a kaipapananna ti “dakulap.” (Job 22:30, Rbi8 ftn) Ti gagangay a Griego a termino maipaay iti “ima” ket kheir.

Dagiti Panagkompas ti Ima ken ti Kaipapananda. Naaramat dagiti ima kadagiti panagkompas a mangyebkas iti nadumaduma a banag. Ti im-ima maipangato idi bayat ti panagkararag, ket dagiti dakulap gagangay a maiturong iti langit no maaramid ti panagkiddaw (2Cr 6:12; Ne 8:6); maitag-ay no adda panagsapata (Ge 14:22); maisagid iti ngiwat kas maysa a kita ti panagkablaaw (Job 31:27); mapagtipat no adda panagrag-o, a kas iti panagdir-i (2Ar 11:12) wenno no adda panagunget wenno panaguyaw (Nu 24:10; Job 27:23; Na 3:19); maiwadawad no iti panagipangta (Isa 10:32); maiparabaw iti ulo wenno kadagiti lomo no adda panagliday wenno pannakariribuk (2Sm 13:19; Jer 30:5, 6). Kasta met, ti im-ima mabugguan iti danum no ti maysa ikagumaanna nga ipamatmat ti kinadalusna, kinaawan basolna, wenno kinaawan sungsungbatanna no mainaig iti Linteg.​—Mt 15:1, 2; 27:24; idiligyo ti Sal 26:5, 6; 51:1, 2; kitaenyo ti POSTURA KEN TIGTIGNAY.

Piguratibo ken Simboliko nga Usar. No dadduma, ti ima nausar a mangirepresentar iti mismo a tao, kas idi nagkiddaw ni David iti taraon ken Nabal: “Itedmo laeng, pangngaasim, . . . ti aniaman a masarakan ta imam.” (1Sm 25:8) Tumukoy met dayta iti kadawyan a pagannayasan wenno aramid ti maysa a tao (Ge 16:12), wenno mangipasimudaag iti rebbengenna a manungsungbat kadagiti tignayna.​—Ge 9:5; Eze 3:18, 20.

Idi tiempo ti pannakaisaad dagiti papadi, ti im-imada pinunno ni Moises kadagiti sakripisio. Daytoy a seremonia kinabalanna ida iti simboliko a pamay-an, iti kasta ti im-imada napunno iti autoridad ken pannakabalin maipaay iti akem a kinapadi.​—Le 8:25-27, 33; kitaenyo ti PUNNUEN TI IMA ITI PANNAKABALIN.

Ni Jehova impanamnamana ken Jacob a ti anakna a ni Jose “ipataynanto ti imana kadagiti mata [ni Jacob],” kayatna a sawen, isu ti mamagkidem kadagiti mata ni Jacob kalpasan ti ipupusayna. (Ge 46:4) Daytoy idi ket gagangay a pribilehio ti inauna. Gapuna, dagitoy a sasao impanamnamada ken Jacob a ti dungdungnguenna nga anak a ni Jose agtalinaed iti sibayna bayat ti nabatbati pay a tawtawen ti panagbiagna kas lakayen a patriarka. Nalawag a nagpaay met dagitoy kas pammadto a ti kalintegan ti inauna a naipukaw ni Ruben maited ken Jose.

Iti simboliko nga anag, nadakamat a ti Dios us-usarenna ti ‘imana’ wenno ti aktibo a pannakabalinna a mangibanag iti trabaho. Ti sumagmamano kadagita ket: ti panamarsuana (Sal 8:6; 102:25); panangdadaelna kadagiti kabusorna (Isa 25:10, 11); panangispalna iti ilina (Ex 7:4, 5); panangipakitana iti anamong ken panangaramatna iti pannakabalinna kadagidiay mangsapsapul kenkuana (Esd 8:22); panangipaayna iti probision (Sal 104:28; 145:16); ken panangitukonna iti tulong (Isa 11:11). Kinuna ni Eliu a dagidiay mannakabalin pumanawda “saan a babaen iti ima.” (Job 34:1, 20) Ti bato iti naimpadtuan a tagtagainep ni Nabucodonosor ket natikap manipud maysa a bantay “saan a babaen kadagiti ima.” (Da 2:34, 44, 45) Kadagitoy a dua a pagarigan, ti tignay naibanag babaen iti pannakabalin ni Jehova saan ket a babaen ti im-ima ti tao.

Ti sasao nga ‘iti ima ti maysa’ wenno ‘iti sidong ti ima ti maysa’ kaipapananna ti kaadda iti sidong ti pannakabalin wenno panangituray ti sabali (Ge 9:2; 41:35; Job 2:6; 1Pe 5:6; idiligyo ti Ge 37:21), wenno mabalin a kaipapananna nga ‘agpannuray iti pangngeddengna’ wenno ‘adda iti aywan ti maysa’ (Ge 16:6, idiligyo ti Le; Ge 42:37, idiligyo ti RS; Lu 23:46; Jn 10:28, 29). Ti sasao a “buyogen ti sitatag-ay nga ima” ipasimudaagna ti kinabileg ken panagballigi (Ex 14:8); ti ‘panangpapigsa iti im-ima’ kaipapananna ti panangted iti bileg wenno panangabasto ken panangkabal (Esd 1:6); ti ‘panangpakapuy iti im-ima’ kaipapananna ti panangpakapuy iti pakinakem (Jer 38:4); ti ‘panangikabil ti mismo a biag ti maysa iti ima wenno dakulapna’ kaipapananna ti panangirisgona iti biagna (1Sm 19:5; Job 13:14). Ti ‘panangyalamano iti ima’ agpaay kas pammatalged no adda maaramid a kari (Esd 10:19) wenno agserbi dayta kas pammasiguro maipaay iti sabali a tao (Pr 6:1-3; 17:18; 22:26); ti ‘panangikabil iti ima iti’ ipasimudaagna ti panangirugi a mangaramid iti maysa a banag (De 15:10, idiligyo ti KJ); ti ‘panangikabil iti ima kadagiti sanikua ti sabali’ kaipapananna ti panangtakaw wenno di umiso a panangusar iti kakasta a sanikua (Ex 22:7, 8, 10, 11); ti ‘nadalus nga im-ima’ ipasimudaagda ti kinaawan basol (2Sm 22:21; idiligyo ti Sal 24:3, 4); ti ‘im-ima a napno iti dara’ ipasimudaagna ti pammapatay (Isa 1:15; 59:3, 7). Ti ‘panangyapput iti ima iti ngiwat’ kaipapananna ti panagulimek (Uk 18:19); ti ‘panagsalupaypay dagiti ima’ ipasimudaagna ti pannakaupay (2Cr 15:7; kitaenyo met ti Isa 35:3; Heb 12:12, 13); ken ti ‘panangukrad iti ima’ kaipapananna ti kinamanagparabur (De 15:11).

Ti “sangkabassit pay a panangidalikepkep kadagiti ima iti panagidda” pagbalinenna a nakurapay daydiay nasadut. (Pr 6:9-11) Dayta a tao nadeskribir kas napaksuyan unay a saanna a mairuar ti imana manipud malukong ti bangkete tapno isublina iti ngiwatna. (Pr 26:15) Ti naliway a tao nga “agtartrabaho a buyogen ti managbaybay-a nga ima bassitanto iti sanikua,” idinto ta ti nasaet nga ima mangyegto iti kinabaknang.​—Pr 10:4.

Ti dadduma pay a Hebreo a piguratibo a sasao a nainaig iti ima ket: ‘isaadmo ta imam,’ kaipapananna ti pannakitinnulong, idadasig (Ex 23:1; 1Sm 22:17); “babaen iti ima [ti sabali]” ipasimudaagna ti kaadda iti sidong ti panangibagnos ti sabali (Ex 38:21) wenno babaen ti sabali (Ex 4:13; Le 8:36; 10:11); ‘saan a magaw-at ti imana,’ wenno ‘saan a maragpat ti imana,’ awan umdas a (pinansial a) kabalinanna (Le 14:21); ‘no ania ti magun-od ti imana,’ no ania ti kabaelanna (Nu 6:21); ‘im-ima ti maysa a kampilan,’ pannakabalin ti maysa a kampilan (Job 5:20); ‘ima ti dila,’ pannakabalin ti dila (Pr 18:21); ‘biag ta imam,’ pannakaisubli ti bilegmo (Isa 57:10); ‘panangirikep iti ima’ manipud maysa a kabsat, kayatna a sawen, isu paidaman iti tulong.​—De 15:7, KJ.

Imbaga ni Jehova kadagiti Israelita a rebbeng nga igalutda ti sasaona a ‘kas pagilasinan iti imada’ (De 6:6-8; 11:18); imbagana pay nga inkitikitna ti Sion kadagiti dakulapna (Isa 49:14-16), mangipasimudaag iti patinayon a pananglaglagip ken panangasikaso. Kasta met laeng ti kaipapananna idi kinuna ni Jehova kadagiti eunuko a mangpetpetpet iti tulagna nga itednanto kadakuada iti balayna “ti maysa a monumento” (wenno, lugar; iti literal, maysa nga “ima”). (Isa 56:4, 5) Kunaen ti Biblia a dagiti managdaydayaw ti Dios simboliko nga isursuratda iti im-imada ti sasao a, “Kukua ni Jehova,” ngarud mangipasimudaag nga ad-adipenna ida. (Isa 44:5) Iti umasping a pamay-an, ti kaadda ti “marka” ti “atap nga animal” iti makannawan nga ima isimbolona ti panangipaay ti atension, debosion, ken aktibo a panangsuporta ti maysa a tao iti “atap nga animal” ken iti “ladawan” dayta, yantangay ti tao aramatenna dagiti imana nga agtrabaho maipaay iti daydiay pagserserbianna.​—Apo 13:16, 17; 14:9, 10; 20:4.

Panangipatay Kadagiti Ima. Malaksid iti usarna a pangiggem laeng iti bambanag, naipatay dagiti ima iti maysa a tao wenno banag maipaay iti nadumaduma a panggep. Nupay kasta, ti pangkaaduan a kaipapanan dayta a tignay ket panangdutok, ti panangtukoy iti maysa a tao wenno banag kas mabigbig iti maysa a pamay-an. Bayat ti seremonia iti pannakaisaad ti kinapadi, impatay ni Aaron ken ti annakna ti im-imada iti ulo ti maisakripisio a toro ken iti dua a kalakian a karnero. Iti kasta a pamay-an, binigbigda a maisaksakripisio dagitoy nga animal maipaay kadakuada yantangay agbalinda idi a papadi ni Jehova a Dios. (Ex 29:10, 15, 19; Le 8:14, 18, 22) Impatay ni Moises ti imana ken Josue idi dutokanna nga agbalin a sunona sigun iti bilin ti Dios. Gapu iti dayta, ni Josue “napno iti espiritu ti kinasirib,” iti kasta nabaelanna nga idauluan ti Israel iti umiso a pamay-an. (De 34:9) Naipatay met dagiti ima kadagiti tattao no maitudingda nga umawat iti bendision. (Ge 48:14; Mr 10:16) Iti panangpaimbag ni Jesu-Kristo iti sumagmamano a tattao, sinagidna ida wenno impatayna dagiti imana kadakuada. (Mt 8:3; Mr 6:5; Lu 13:13) Iti sumagmamano a gundaway, naipaay ti sagut a nasantuan nga espiritu babaen ti pannakaipatay ti im-ima dagiti apostol.​—Ara 8:14-20; 19:6.

Pannakadutok maipaay iti panagserbi. Iti kongregasion Kristiano, ti panangdutok kadagiti nataengan a lallaki iti nadumaduma a saad wenno annongen naaramid met babaen ti pannakaipatay ti im-ima dagidiay naautorisaran a mangaramid iti kasta. (Ara 6:6; 1Ti 4:14) Gapu iti autoridad a maadda kadagiti kasta a nadutokan a lallaki ken ti ipakitada nga ulidan, ni apostol Pablo binalakadanna ni Timoteo: “Dika pulos ipatay a sidadarasudos dagiti imam iti asinoman a tao; dika met agbalin a mannakiraman kadagiti basol ti sabsabali.” Kayat a sawen daytoy a saanna a dutokan ti maysa a lalaki no saanna pay a nausig dagiti kualipikasionna, di la ket ta saanna a maitungpal a naimbag dagiti annongenna, ket ngarud mapabasol met ni Timoteo gapu iti napataud a parikut.​—1Ti 5:22.

Ti Makannawan nga Ima. Iti simboliko a pamay-an, naibilang a nakapatpateg ti makannawan nga ima. Saan a naragsakan ni Jose idi impatay ni Jacob ti makannawan nga imana ken Efraim (ti ub-ubing nga anak ni Jose) nga adda iti makannigid. Ngem inranta daytoy ni Jacob, tapno maitedna ken Efraim ti nasaysayaat a pamendision. (Ge 48:13-20) Ti kaadda iti makannawan ti maysa nga agturay kaipapananna ti panangikut iti kapatgan a saad, sumaruno iti mismo nga agturay (Sal 110:1; Ara 7:55, 56; Ro 8:34; 1Pe 3:22), wenno kaadda iti naparaburan a kasasaad. (Mt 25:33) Iti sirmata ti Apocalipsis, naikuna nga adda iti makannawan nga ima ni Jesus ti pito a bituen ti pito a kongregasion. Kayatna a sawen, an-anamonganna amin dagitoy a bagi dagiti panglakayen ken addada iti sidong ti naan-anay a panangituray, pannakabalin, ken panangiwanwanna.​—Apo 1:16, 20; 2:1.

Ti panangtengngel ti Dios iti makannawan nga ima ti maysa a tao kaipapananna ti panangpapigsana iti dayta a tao. (Sal 73:23) Ti maysa a mannakigubat gagangay a ti makannawan nga imana ti pagiggemna iti kampilan, ket daytoy nga ima saan a masalakniban ti kalasag nga iggem ti makannigid nga ima. Tapno masalakniban ken masuportaran, ti maysa a gayyem agtakder wenno makirupak iti makannawan ti mannakigubat. Daytoy ket naaramat a pangiladawan iti tulong ken salaknib ti Dios kadagidiay agserserbi kenkuana.​—Sal 16:8; 109:30, 31; 110:5; 121:5.

Kunaen ti mannurat ti Eclesiastes: “Ti puso ti masirib adda iti makannawanna, ngem ti puso ti maag adda iti makannigidna.” Iti sabali a pannao, daydiay masirib agannayas a mangsurot iti nasayaat ken mainugot a dana, ngem daydiay maag agannayas a magna iti dakes a dana.​—Ec 10:2.

Dagiti Direksion. Ti Hebreo a sasao maipaay iti “makannawan nga ima” (Heb., ya·minʹ) naipatarus met kas “abagatan” ken ti “makannigid nga ima” (Heb., semoʼlʹ) naipatarus met kas “amianan” (Ge 14:15; Sal 89:12), yantangay dagiti direksion maikeddeng manipud iti pagsasaadan ti tao a sisasango iti daya. Gapuna, ti abagatan adda iti makannawanna.​—1Sm 23:19, 24.

Dadduma Pay nga Usar. Ti “ima” (Heb., yadh) nausar met maipaay iti “igid, dasig” (Ex 2:5; Ec 4:1), wenno ‘iti sibay’ (Ne 3:4, 5, 7). Nausar pay maipaay iti “igid ti baybay” (Nu 24:24); ken maipaay kadagiti “palaupo” dagiti baskag ti diding ti tabernakulo (Ex 26:17; idiligyo ti KJ, iti marhin). Ti Hebreo a sao a kaph (masansan a naipatarus a “dakulap” ken “ima”) ket naaramat maipaay iti “dapan” ti saka (Ge 8:9), maipaay kadagiti kopa (“kutsara,” KJ) iti tabernakulo ken templo (Ex 25:29; Nu 7:84, 86; 2Ar 25:14), ken maipaay iti “lungog” ti luppo ti maysa, wenno “lungog” ti pallatibong. (Ge 32:25, 32; 1Sm 25:29) Adda pay dadduma nga Iloko a termino a nakaipatarusan ti yadh (ima) ken kaph (dakulap; ima).

Iti piguratibo a pamay-an, ti “rinakrakem” iladawanna ti kinaruay (Ge 41:47), ket ti “sangarakem” mabalin a kaipapananna laeng ti sangkabassit (1Ar 17:12) wenno kalalainganna a bingay (Ec 4:6), sigun iti konteksto.​—Kitaenyo ti PANANGBUGGO ITI IM-IMA; TAKIAG; TANGAN (TI IMA).