ADAN

[Naindagaan a Tao; Sangatauan; manipud pamunganayan a sao a kaipapananna ti “nalabaga”].

Ti Hebreo a sao ket agparang iti nasurok a 560 a daras iti Kasuratan kas “tao,” “sangatauan,” wenno “naindagaan a tao” ken nayaplikar kadagiti indibidual ken iti intero a sangatauan. Naaramat met dayta kas nagan.

1. Kinuna ti Dios: “Aramidenta ti tao iti ladawanta.” (Ge 1:26) Anian a naisangsangayan a sasao dagita! Ken anian a nagpaiduma a saad ti inikutan ni Adan iti pakasaritaan, ti “anak ti Dios,”​—ti kaunaan a natauan a parsua! (Lu 3:38) Ni Adan idi ti nangan-anay iti ar-aramid a panagparsua ni Jehova ditoy daga, saan laeng a gapu ta naparsua idi agarinunosen ti innem a periodo ti panamarsua, ngem ti napatpateg pay a rason ket “iti ladawan ti Dios isu pinarsuana.” (Ge 1:27) Daytoy ti makagapu a ti perpekto a tao a ni Adan, ken ti nakapkapuyen ti kasasaadna a kaputotanna, ket addaan kadagiti pannakabalin nga agpanunot ken kadagiti abilidad nga adayo a nasaysayaat ngem kadagiti amin a sabali pay a parsua ditoy daga.

Iti ania a wagas a naaramid ni Adan a kalanglanga ti Dios?

Yantangay naaramid a kalanglanga ti Naindaklan a Namarsuana, addaan ni Adan kadagiti nadibinuan a galad ti ayat, sirib, kinahustisia, ken pannakabalin; gapuna isu addaan iti pannakabael a mangilasin iti naimbag ken dakes a pakairamanan ti konsiensia, kabbaro unay a banag iti isuamin a biag ditoy daga. Kas ladawan ti Dios, ni Adan ket agbalin a sangalubongan nga administrador ket iturayanna dagiti parsua nga adda iti baybay ken iti daga ken dagiti agtatayab iti tangatang.

Saan a kasapulan a ni Adan ket naan-anay nga espiritu a parsua wenno adda laeng kasasaadna nga espiritu, tapno maaddaan kadagiti kualidad ti Dios. Binukel ni Jehova ti tao manipud iti tapok ti daga, inkabilna kenkuana ti puersa ti biag, iti kasta nagbalin a sibibiag a kararua, ken inikkanna iti abilidad a mangyanninaw iti ladawan ken langa ti Namarsuana. “Ti immuna a tao nagtaud iti daga ken naaramid iti tapok.” “Ti umuna a tao a ni Adan nagbalin a kararua a sibibiag.” (Ge 2:7; 1Co 15:45, 47) Napasamak dayta idi tawen 4026 K.K.P. Mabalin a dayta a paset ti tawen ket otonio, ta kaaduan kadagiti kadadaanan a kalendario ti tao ket mangrugida nga agbilang iti aldaw iti tiempo ti otonio iti agarup Oktubre 1, wenno iti umuna a baro a bulan ti lunar a tawen sibil.​—Kitaenyo ti TAWEN.

Ti pagtaengan ni Adan ket maysa a naisangsangayan unay a paraiso, pudpudno a minuyongan ti ragsak a naawagan Eden (kitaenyo ti EDEN Num. 1), a nangipaay kenkuana iti amin a pisikal a kasapulan iti biag, ta adda sadiay ti “tunggal kayo a makaay-ayo iti panagkita ti maysa ken nasayaat a pagtaraon” nga agtultuloy a pagbiagna. (Ge 2:9) Iti amin nga aglawlaw ni Adan adda dagiti naamo nga animal a nadumaduma ti kita ken langada. Ngem ni Adan ket agmaymaysa. Awan ti “kakikitana” a sabali a parsua a mabalinna a kasao. Nakita ni Jehova a “saan a nasayaat iti tao nga agtultuloy nga is-isuna.” Babaen ti immuna ken ti awan kapadpadana a nadibinuan a panagopera, nangala ni Jehova iti paragpag manipud ken Adan ket pinagbalinna a babai a kaasmangna tapno agbalin nga asawana ken ina dagiti annakna. Gapu ta maragsakan unay iti dayta a nalibnos a katulonganna ken katakunaynayna a kanayon, nayebkas ni Adan ti kaunaan a nairekord a daniw, “Daytoy iti kamaudiananna ti tulang dagiti tulangko ken lasag ti lasagko,” ket isu naawagan iti babai “agsipud ta iti lalaki ti nakaalaan daytoy.” Idi agangay, inawagan ni Adan ti asawana iti Eva. (Ge 2:18-23; 3:20) Pinatalgedan ni Jesus ken dagiti apostol ti kinapudno daytoy a salaysay.​—Mt 19:4-6; Mr 10:6-9; Efe 5:31; 1Ti 2:13.

Kanayonanna, binendisionan ni Jehova dagitoy a kakaskasar iti adu a makaparagsak a trabaho. (Idiligyo ti Ec 3:13; 5:18.) Saanda a nailunod nga awan lattan ti ar-aramidenda. Masapul nga okupado ken aktiboda a mangsukay ken mangtaripato iti minuyongan a pagtaenganda, ket bayat nga umad-aduda ken punnuenda ti daga iti binilion a tattao a kas kadakuada, palawaenda daytoy a Paraiso agingga kadagiti beddeng ti daga. Daytoy ket nadibinuan a bilin.​—Ge 1:28.

“Nakita ti Dios ti isuamin nga inaramidna ket, adtoy! nasayaat unay dayta.” (Ge 1:31) Pudno unay a perpekto ni Adan iti amin a wagas manipud pay punganay. Addaan abilidad nga agsao ken nakasaysayaat ti bokabulariona. Nabaelanna nga impaayan iti nagsayaat a nagan dagiti sibibiag a parsua iti intero nga aglawlawna. Mabalinna ti makipatang iti Dios ken iti asawana.

Gapu amin kadagitoy nga abilidadna ken adu a sabsabali pay a kualidadna, rumbeng laeng nga agayat ni Adan, agdayaw, ken siiinget nga agtulnog iti Naindaklan a Namarsuana. Nangnangruna ngem kadagita, inlawlawag kenkuana ti Manangted-linteg iti Uniberso ti simple a paglintegan ti panagtulnog ken naan-anay nga impakaammona kenkuana ti nainkalintegan ken mayanatup a dusa iti panagsukir: “No maipapan iti kayo ti pannakaammo iti naimbag ken dakes dika mangan manipud iti dayta, ta iti aldaw a manganka manipud iti dayta mataykanto a di bumurong.” (Ge 2:16, 17; 3:2, 3) Nupay addan daytoy nabatad a linteg a mangipaay iti nakaro a dusa iti panagsukir, simmukir latta ni Adan.

Dagiti Imbunga ti Basol. Ni Eva ket naan-anay nga inallilaw ni Satanas a Diablo, ngem “ni Adan saan a naallilaw,” kuna ni apostol Pablo. (1Ti 2:14) Pagaammo unay ni Adan ti sipapakinakem ken inggagara a panangpilina a sumukir ket kalpasanna pinadasna ti aglemmeng kas maysa a kriminal. Idi mapagsaludsodan, ginandat ni Adan nga ikalintegan ti bagina ken ipasa ti responsabilidad kadagiti dadduma, a pinabasolna pay ni Jehova iti sipapakinakem a panagbasolna imbes nga agladingit wenno agbabawi wenno dumawat iti pammakawan. “Ti babai nga intedmo a kaduak, inikkannak iti bunga manipud iti kayo ket ngarud nanganak.” (Ge 3:7-12) Gapuna, napagtalaw ni Adan manipud Eden nga agturong iti di namulaan a daga a nailunod nga agpataud iti sisiit ken kalkalunay, a sadiay agbannog tapno agbiag, nga anienna dagiti napait a bunga ti basolna. Iti ruar ti minuyongan, bayat nga agur-uray iti ipapatay, naaddaan ni Adan iti annak a lallaki ken babbai, a tallo laeng kadakuada ti nailanad ti naganna​—da Cain, Abel, ken Set. Impatawid ni Adan ti basol ken ipapatay iti amin nga annakna, ta isu a mismo ket managbasol.​—Ge 3:23; 4:1, 2, 25.

Daytoy ti impaay ni Adan a nakas-ang a pangrugian ti natauan a puli. Napukaw ti paraiso, kinaragsak, ken biag nga agnanayon, ket gapu iti kinasukir nasukatan dagita iti basol, panagsagaba, ken ipapatay. “Babaen iti maysa a tao simrek ti basol iti lubong ken ti ipapatay babaen iti basol, ket iti kasta ti ipapatay nagsaknap iti amin a tattao agsipud ta nagbasolda amin.” “Ti ipapatay nagturay kas ari manipud ken Adan.” (Ro 5:12, 14) Ngem iti sirib ken ayatna, nangipaay ni Jehova iti “maikadua a tao,” “ti maudi nga Adan,” nga isu ni Apo Jesu-Kristo. Babaen iti daytoy natulnog nga “Anak ti Dios,” naluktan ti gundaway tapno dagiti putot ti nasukir nga “umuna a tao a ni Adan” magun-odda manen ti Paraiso ken biag nga agnanayon, a magun-odan pay ketdi ti iglesia wenno kongregasion ni Kristo ti nailangitan a biag. “Ta no kasano a ken Adan matmatay ti amin, kasta met nga iti Kristo mapagbiagto ti amin.”​—Jn 3:16, 18; Ro 6:23; 1Co 15:22, 45, 47.

Idi naparuaren ti managbasol a ni Adan manipud Eden, nakitana ti pannakapapatay ti bukodna nga anak, ti pannakapagtalaw ti mammapatay nga anakna, ti pannakaabuso ti urnos ti panagasawa, ken ti pannakatabbaaw ti sagrado a nagan ni Jehova. Nasaksianna ti pannakaibangon ti maysa a siudad, ti pannakapartuat dagiti pagtokar iti musika, ken ti pannakapanday dagiti rimienta manipud iti landok ken gambang. Nakitana ti ulidan ni Enoc, “daydiay maikapito iti linia manipud ken Adan,” daydiay “nagtultuloy a nakipagna iti pudno a Dios,” ken nakondenar babaen iti dayta. Nakitana pay ti ama ni Noe a ni Lamec iti maikasiam a kaputotan. Kamaudiananna, kalpasan ti 930 a tawen, a ti kaaduan a paset dayta ket binusbosna iti in-inut a panagkapuy nga agturong iti ipapatay, idi tawen 3096 K.K.P. nagsubli ni Adan iti daga a nakaalaanna kas iti kinuna ni Jehova.​—Ge 4:8-26; 5:5-24; Jud 14; kitaenyo ti LAMEC Num. 2.

2. Siudad a nadakamat iti Josue 3:16 nga adda iti bangir ti Zaretan. Gagangay a maikunkuna nga isu dayta ti Tell ed-Damiyeh (Tel Damiya’), maysa a disso iti daya ti Karayan Jordan agarup 1 km (0.6 mi) iti abagatan ti nagsabtan ti Jordan ken ti naapres a ginget ti Jaboc; agarup 28 km (17 mi) dayta iti amianan nga amianan-a-daya ti Jerico. Ti nagan ti siudad ket mabalin a nagtaud iti maris ti panaraten a pila, a naruay iti dayta a rehion.​—1Ar 7:46.

Ipakita ti rekord ti Biblia nga idiay Adan a naputtot dagiti danum ti Jordan idi bimmallasiw ti Israel iti karayan. Manipud iti ayan ti Tell ed-Damiyeh (Tel Damiya’) nga agpaamianan umakikid unay ti Ginget Jordan, ket inlanad ti historia nga idi tawen 1267 nabangenan ti karayan iti daytoy met laeng a lugar gapu ta nagreggaay ti nangato a munturod iti ballasiw ti karayan, a namagsardeng iti ayus ti danum iti agarup 16 nga oras. Iti moderno a panawen, dagiti panagdayyeg ti daga idi kalgaw ti 1927 ti nakaigapuan manen dagiti panagreggaay a nangputtot iti Jordan, iti kasta nagsardeng ti panagayus ti danum iti 21¹/2 nga oras. (The Foundations of Bible History: Joshua, Judges, ni J. Garstang, London, 1931, p. 136, 137) No daytoy idi ti nakita ti Dios a masapul a maaramid, namilagruan ngarud nga inranana a maputtot ti karayan idi kaaldawan ni Josue tapno gumiddan daytoy iti aldaw nga impakpakauna ni Jehova babaen ken Josue nga ibaballasiwda.​—Jos 3:5-13.