KINASOBERANO

Katan-okan iti turay wenno pannakabalin; ti natan-ok nga autoridad wenno kinaturay ti maysa nga apo, ari, emperador, wenno umasping kadagita; kangrunaanna, ti pannakabalin a mangikeddeng iti pannakaituray ti maysa nga estado.

Iti Hebreo a Kasuratan masansan nga agparang ti sao nga ʼAdho·naiʹ, ket 285 a daras ti sasao nga ʼAdho·naiʹ Yehwihʹ. Ti ʼAdho·naiʹ ket pangadu a porma ti ʼa·dhohnʹ, kaipapananna ti “apo.” Ti pangadu a porma nga ʼadho·nimʹ mabalin nga agaplikar iti tattao bilang simple a pangadu a porma laeng, kas iti “appo,” wenno “ap-appo.” Ngem ti termino nga ʼAdho·naiʹ nga awan pagnguduan a sao a naisilpo iti dayta ket kanayon a nausar iti Kasuratan mainaig iti Dios, a ti pangadu a pormana naaramat a mangipasimudaag iti kinatan-ok wenno kinadaeg. Masansan unay nga impatarus dagiti managipatarus kas “Apo.” No agparang a kadua ti nagan ti Dios (ʼAdho·naiʹ Yehwihʹ), kas iti Salmo 73:28, ti sasao naipatarus nga “Apo DIOS” (AT, KJ, RS); “Apo Dios” (Dy [72:28]); “Apo, nga Agturay kaniak” (Kx [72:28]); “Apo Jehova” (Yg); “Soberano nga Apo Jehova” (NW). Iti Salmo 47:9; 138:5; 150:2, inaramat ti Moffatt ti sao a “soberano,” ngem saan a pangipatarus iti ʼAdho·naiʹ.

Ti Griego a sao a de·spoʹtes kaipapananna daydiay agik-ikut iti katan-okan nga autoridad, wenno naan-anay a panagtagikua ken di nalimitaran a pannakabalin. (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, 1981, Tomo 3, p. 18, 46) Naipatarus nga “apo,” “agturay,” “makinkukua,” ket no naaramat a direkta a pangawag iti Dios naipatarus nga “Apo” (KJ, Yg, ken dadduma pay), “Agturay iti isuamin” (Kx), “Soberano nga Apo” (NW), iti Lucas 2:29, Aramid 4:24, ken Apocalipsis 6:10. Iti naudi a teksto, ti mabasa iti Knox, The New English Bible, Moffatt, ken iti Revised Standard Version ket “Soberano nga Apo”; iti patarus ni Young ken iti Kingdom Interlinear, mabasa ti “apo.”

Gapuna, nupay kadagiti Hebreo ken Griego a teksto awan naisina a sao maipaay iti “soberano,” ti kababagasna ket naibinggas iti sasao nga ʼAdho·naiʹ ken de·spoʹtes no maaramatda iti Kasuratan kas agaplikar ken Jehova a Dios, a ti kangrunaan nga anagna ipasimudaagna ti kinatan-ok ti kinaapona.

Kinasoberano ni Jehova. Ni Jehova a Dios isu ti Soberano iti uniberso (“soberano iti lubong,” Sal 47:9, Mo) gapu ta isu ti Namarsua, ken gapu iti kina-Diosna ken iti kinatan-okna kas Mannakabalin-amin. (Ge 17:1; Ex 6:3; Apo 16:14) Isu ti Makinkukua iti amin a bambanag ken ti Gubuayan ti isuamin nga autoridad ken pannakabalin, ti Katan-okan nga Agturay. (Sal 24:1; Isa 40:21-23; Apo 4:11; 11:15) Maipapan kenkuana, inkanta ti salmista: “Ni met laeng Jehova impasdekna a sititibker ti tronona iti mismo a langlangit; ket ti bukodna a kinaari nangdominar iti ngatuen ti isuamin.” (Sal 103:19; 145:13) Inkararag dagiti adalan ni Jesus, nga inturongda iti Dios: “Soberano nga Apo, sika Daydiay nangaramid ti langit ken ti daga.” (Ara 4:24, NW; Mo) Iti nasion ti Israel, ti Dios a mismo akmenna ti amin a tallo a sanga ti gobierno​—hudisial, lehislatibo, ken ehekutibo. Kinuna ni mammadto Isaias: “Ni Jehova isu ti Ukomtayo, ni Jehova isu ti Manangted-paglintegantayo, ni Jehova isu ti Aritayo; isu isalakannatayto.” (Isa 33:22) Iti Deuteronomio 10:17, nangipaay ni Moises iti naisangsangayan a panangiladawan iti Dios kas Soberano.

Gapu iti soberano a saad ni Jehova, adda kalintegan ken autoridadna a mangitalek kadagiti responsabilidad a mangituray. Ni David napagbalin nga ari ti Israel, ket ti Kasuratan dakamatenna ti ‘pagarian ni David’ a kasla kukuana dayta a pagarian. Ngem ni David binigbigna ni Jehova kas naindaklan a Soberano nga Agturay, a kinunana: “Kukuam, O Jehova, ti kinanaindaklan ken ti kinamannakabalin ken ti kinapintas ken ti kinatan-ok ken ti dayaw; ta ti isuamin nga adda iti langlangit ken iti daga kukuam. Kukuam ti pagarian, O Jehova, Daydiay mangipangato met iti bagim kas pannakaulo ti isuamin.”​—1Cr 29:11.

Naindagaan nga Agtuturay. Ti agtuturay dagiti nasion ditoy daga watwatwatenda ti limitado a kinaturayda gapu iti panangpalugod wenno pammalubos ni Soberano nga Apo Jehova. Dagiti napolitikaan a gobierno saanda nga inawat ti autoridadda manipud iti Dios, kayatna a sawen, saanda nga agtigtignay gapu iti aniaman a naipaay nga autoridad wenno pannakabalin manipud kenkuana, kas naipakita iti Apocalipsis 13:1, 2. Iti dayta a teksto, ti atap nga animal nga addaan pito nga ulo, ken sangapulo a sara naikuna a nagun-odna “ti pannakabalinna ken ti tronona ken dakkel nga autoridad” manipud iti Dragon, ni Satanas a Diablo.​—Apo 12:9; kitaenyo ti AN-ANIMAL, SIMBOLIKO NGA.

Ngarud, nupay impalubos ti Dios a dumteng ken aglabas ti nadumaduma a panagturay ti tattao, ti maysa kadagiti nabileg nga arida, kalpasan a naiparangarang kenkuana ti kinasoberano ni Jehova iti mismo a kapadasanna, natignay a mangikuna: “Ti panagturayna maysa a panagturay agingga iti tiempo a di nakedngan ket ti pagarianna agpaay iti kinapkaputotan. Ket amin dagiti agnanaed iti daga maibilbilangda a kas awan kapapay-anna, ket isu agar-aramid maitunos iti bukodna a pagayatan iti tengnga ti buyot ti langlangit ken dagiti agnanaed iti daga. Ket awan makamedmed iti imana wenno makapagkuna kenkuana, ‘Ania ti inar-aramidmo?’”​—Da 4:34, 35.

Gapuna, agingga a pagayatan ti Dios ti panangipalubos nga agturay dagiti inaramid-tao a gobierno, agaplikar ti pammilin ni apostol Pablo kadagiti Kristiano: “Tunggal kararua paiturayan koma kadagiti nangatngato nga autoridad, ta awan ti autoridad no saan a babaen iti Dios; dagiti adda nga autoridad impasdek ti Dios kadagiti relatibo a saadda.” Kalpasanna, ituloy nga ipatuldo ti apostol a no ti kakasta a gobierno agtignayda a mangdusa iti daydiay agaramid iti dakes, ti “nangatngato nga autoridad” wenno agturay (uray no saan a matalek a managdaydayaw iti Dios) ket, iti saan a direkta a pamay-an, agtigtignay kas maysa a ministro ti Dios iti daytoy a mismo nga akem, a mangyebkas iti pungtot iti daydiay mangan-annurot iti dakes.​—Ro 13:1-6.

No maipapan iti kasasaad ti kakasta nga autoridad kas “impasdek ti Dios kadagiti relatibo a saadda,” ipatuldo ti Kasuratan a saan a kayat a sawen daytoy a ti Dios binuangayna dagitoy a gobierno wenno supsuportaranna ida. Imbes ketdi, immaniobrana ida tapno umatadayda iti naimbag a panggepna, maitunos iti pagayatanna mainaig kadagiti adipenna ditoy daga. Kinuna ni Moises: “Idi a ti Kangatuan inikkanna dagiti nasion iti tawid, idi pinagsisinana ti annak ni Adan, impasdekna ti beddeng ti il-ili sigun iti bilang ti annak ti Israel.”​—De 32:8.

Ti Anak ti Dios kas Ari. Kalpasan ti pannakaparukma ti maudi nga ari nga agtugaw iti “trono ni Jehova” idiay Jerusalem (1Cr 29:23), naipaayan ni mammadto Daniel iti sirmata a mangdesdeskribir iti masanguanan a pannakadutok ti mismo nga Anak ti Dios tapno agserbi kas Ari. Nagminar ti saad ni Jehova idi isu, kas Kadaanan iti Al-aldaw, impaayanna ti Anakna iti panagturay. Kuna ti salaysay: “Intultuloyko ti kimmita kadagiti sirmata iti rabii, ket, kitaenyo sadiay! buyogen dagiti ulep iti langlangit um-umay ti maysa a kasla anak ti tao; ket nakaadani iti Kadaanan iti Al-aldaw, ket isu inyasidegda iti mismo a sanguanan Daydiay. Ket kenkuana adda naited a panagturay ken dayaw ken pagarian, tapno dagiti ili, nasional a bungbunggoy ken pagsasao agserbida koma amin kenkuana a mismo. Ti panagturayna ket di nakedngan ti kapautna a panagturay a saanto nga aglabas, ket ti pagarianna maysa a saanto a madadael.” (Da 7:13, 14) Ti panangidilig iti daytoy a teksto iti Mateo 26:63, 64 pagbalinenna a nabatad a ti “anak ti tao” iti sirmata ni Daniel isu ni Jesu-Kristo. Nakaadani iti sanguanan ni Jehova ket naipaayan iti panagturay.​—Idiligyo ti Sal 2:8, 9; Mt 28:18.

Ti Kinasoberano ni Jehova Naipasango iti Pannakakarit. Ti kinadakes addan iti gistay amin a tawtawen nga ipatuldo ti kronolohia ti Biblia a kaadda ti tao ditoy daga. Matmatay ti intero a sangatauan, ket immadu dagiti basol ken salungasing a maikaniwas iti Dios. (Ro 5:12, 15, 16) Yantangay ipakita ti Biblia a ti Dios impaayanna ti tao iti perpekto a panangrugi, rimsua ti salsaludsod: Kasano a nangrugi ti basol, kinaimperpekto, ken kinadakes? Ken apay a ti Mannakabalin-amin a Dios impalubosna nga agtalinaed dagitoy a banag iti adun a siglo? Dagiti sungbat agpannuray iti maysa a karit maibusor iti kinasoberano ti Dios​—karit a nangpataud iti kangrunaan nga isyu a nakairamanan ti sangatauan.

No ania ti tarigagayan ti Dios kadagidiay agserbi kenkuana. Iti adun a siglo, pinaneknekan ni Jehova a Dios, babaen iti sasao ken ar-aramidna, nga isu ket Dios ti ayat ken di kaikarian a kinamanangngaasi, mangwatwatwat iti perpekto a kinahustisia ken panangukom, ken mangipapaay iti asi kadagidiay mangikagkagumaan nga agserbi kenkuana. (Ex 34:6, 7; Sal 89:14; kitaenyo ti ASI; KINALINTEG.) Nangipakita iti kinamanangngaasi uray kadagiti awanan panagyaman ken nadangkes. (Mt 5:45; Lu 6:35; Ro 5:8) Pagragsakanna ti kinapudno a ti kinasoberanona maipakpakat buyogen ti ayat.​—Jer 9:24.

Gapuna, ti kita ti tattao a tartarigagayanna iti unibersona ket tattao nga agserbi kenkuana gapu iti panagayat kenkuana ken kadagiti nasayaat a kualidadna. Masapul nga umuna nga ayatenda ti Dios ket maikadua ti padada a tao. (Mt 22:37-39) Masapul nga ayatenda ti kinasoberano ni Jehova; masapul a tarigagayanda ken ipangpangrunada dayta ngem iti aniaman a sabali pay. (Sal 84:10) Uray no posible koma nga agwaywayasda, masapul a tattao dagitoy a mangpili iti kinasoberanona agsipud ta ammoda a ti turayna adayo a nasirsirib, nalinlinteg, ken nasaysayaat ngem iti sabali pay. (Isa 55:8-11; Jer 10:23; Ro 7:18) Ti kakasta a tattao agserbida iti Dios saan a gapu laeng iti panagbuteng Kenkuana kas ti mannakabalin-amin wenno gapu kadagiti managimbubukodan a rason no di ket gapu iti panagayat iti kinalinteg, kinahustisia, ken kinasiribna ken gapu iti pannakagun-od iti pannakaammo iti kinanaindaklan ken naayat a kinamanangngaasi ni Jehova. (Sal 97:10; 119:104, 128, 163) Idir-ida a kadua ni apostol Pablo: “O nagunegen ti kinabaknang ken sirib ken pannakaammo ti Dios! Anian a di pannakasukimat kadagiti panangukomna ken di pannakatalunton kadagiti dalanna! Ta ‘siasino ti nakaammo iti panunot ni Jehova, wenno siasino ti nagbalin a manangbalakadna?’ Wenno, ‘Siasino ti immuna a nangted kenkuana, tapno masupapakan dayta kenkuana?’ Agsipud ta manipud kenkuana ken babaen kenkuana ken maipaay kenkuana ti amin a bambanag. Agpaay koma kenkuana ti dayag iti agnanayon. Amen.”​—Ro 11:33-36.

Ti kakasta a tattao maam-ammoda ti Dios, ket ti pudpudno a panangammo kenkuana kaipapananna ti panangayat kenkuana ken panagbalin a nasungdo iti kinasoberanona. Isurat ni apostol Juan: “Tunggal maysa nga agtalinaed a naikaykaysa kenkuana saanna nga iyugali ti panagbasol; ti asinoman a mangyugali iti panagbasol saan a nakakita kenkuana wenno nakaam-ammo kenkuana.” Ken, “Ti saan nga agayat saanna a naam-ammo ti Dios, agsipud ta ti Dios ket ayat.” (1Jn 3:6; 4:8) Ad-adda nga am-ammo ni Jesus ti Amana no idilig iti ammo ti asinoman a sabali pay. Kinunana: “Amin a banag inyawaten kaniak ni Amak, ket awan ti makaam-ammo a naan-anay iti Anak no di ti Ama, awan met ti asinoman a makaam-ammo a naan-anay iti Ama no di ti Anak ken ti asinoman a kayat a pangipalgakan kenkuana ti Anak.”​—Mt 11:27.

Ti di pannakapatanor ti ayat ken panangtagipateg. Gapuna, idi a ti kinasoberano ni Jehova naipasango iti pannakakarit, dayta a karit nagtaud iti daydiay a saan a nangtagipateg ken nangpatanor iti pannakaammo iti Dios, nupay tagtagiragsakenna dagiti pagimbagan manipud kinasoberano ti Dios, ket iti kasta pinarayrayna koma ti panagayatna Kenkuana. Daytoy ket maysa nga espiritu a parsua ti Dios, maysa nga anghel. Idi a ti natauan a pagassawaan, da Adan ken Eva, ket naisaadda ditoy daga, daytoy a parsua nakakita iti gundaway tapno atakarenna ti kinasoberano ti Dios. Umuna, ginandatna (a napaneknekan a nagballigi) a pagbaw-ingen ni Eva, kalpasanna ni Adan, manipud iti panagpasakup iti kinasoberano ti Dios. Namnamaenna idi ti mangipasdek iti pangsalisal a kinasoberano.

No maipapan ken Eva, ti tao nga immuna a naasitgan, pudno unay a saanna a tinagipateg ti Namarsua ken Diosna, ket saanna nga inaprobetsar ti gundaway a mangammo kenkuana. Dinengngegna ti timek ti maysa a nababbaba a parsua, ti serpiente kampay idi, ngem kinaagpaysuanna ti rebelioso nga anghel. Saan nga iparipirip ti Biblia no nagsiddaaw ni Eva idi nangngegna a nagsao ti serpiente. Kunaen ti Biblia a ti serpiente isu ti “kaannadan kadagiti amin nga atap nga animal iti tay-ak nga inaramid ni Jehova a Dios.” (Ge 3:1) Saan a nadakamat no nangan dayta iti naiparit a bunga ti “kayo ti pannakaammo iti naimbag ken dakes” ket kalpasanna agparang a napagbalin a masirib ken kabaelannan ti agsao. Ti rebelioso nga anghel inaramatna ti serpiente tapno kasaona ti babai, ket indatagna (kas iti impagarup ni Eva) ti gundaway nga agbalin nga agwaywayas, ‘agbalin a kas iti Dios, a makaammo iti naimbag ken dakes,’ ket nagballigi a mangallukoy kenkuana nga isu saan a matay.​—Ge 2:17; 3:4, 5; 2Co 11:3.

Ni Adan saan met a nangipakita iti panangtagipateg ken ayat iti Namarsua ken Manangipaayna idi naipasango iti panagrebelde iti sangakabbalayanna, ken saan a nangipakita iti kinasungdo a mangitandudo iti Diosna idi masubsubok. Gapuna, timmulok iti panangguyugoy ni Eva. Nabatad a napukawna ti pammatina iti Dios ken iti pannakabaelna a mangipaay iti amin a naimbag a bambanag iti nasungdo nga adipenna. (Idiligyo ti kinuna ni Jehova ken David kalpasan ti panagbasolna mainaig ken Bat-seba, iti 2Sm 12:7-9.) Agparang met a ni Adan nagrurod ken Jehova, kas ipatuldo ti sungbatna idi nasaludsodan maipapan iti di umiso a tignayna: “Ti babai nga intedmo a kaduak, inikkannak iti bunga manipud iti kayo ket ngarud nanganak.” (Ge 3:12) Maisupadi ken Eva, saan a pinati ni Adan ti kinaulbod ti Serpiente nga isu saan a matay, ngem agpada da Adan ken Eva a sipapakinakem a nangannurot iti kinaagwaywayas ken panagrebelde iti Dios.​—1Ti 2:14.

Saan a maikuna ni Adan, “Susuotennak ti Dios.” No di ket, natungpal daytoy a prinsipio: “Tunggal maysa masuot babaen ti pananggargari ken panangsulbog ti bukodna a derrep. Kalpasanna ti derrep, inton nayinawen, mangipasngay iti basol; kalpasanna, ti basol, inton naibanagen, mangpatanor iti ipapatay.” (San 1:13-15) Gapuna, dagiti tallo a rebelde​—ti anghel, ni Eva, ken ni Adan​—inaramatda ti wayawaya a mangngeddeng nga impaay kadakuada ti Dios, tapno agbaw-ingda manipud kinaawan basol nga agturong iti sipapakinakem a panagbasol.​—Kitaenyo ti BASOL; KINANAAN-ANAY, KINAPERPEKTO.

No ania ti makukuestionar. Ania ti makarkarit idi ditoy? Siasino ti naumsi ken napadpadakes gapu itoy a karit ti anghel nga idi agangay naawagan iti Satanas a Diablo? Ania dayta a karit a sinuportaran ni Adan babaen ti rebelioso a tignayna? Dayta kadi ket ti kinapudno maipapan iti kinatan-ok ni Jehova, ti kaadda ti kinasoberanona? Agpegpeggad kadi ti kinasoberano ti Dios? Saan, ta ni Jehova addaan iti katan-okan nga autoridad ken pannakabalin, ket awan asinoman idiay langit wenno ditoy daga ti makaikkat iti daytoy manipud iti imana. (Ro 9:19) Ngarud, ti karit maipapan la ketdi iti kinanainkalintegan, kinamaiparbeng, ken kinalinteg ti kinasoberano ti Dios​—no ti kinasoberanona naipakat iti maikanatad ken nalinteg a pamay-an, ken maipaay iti kasayaatan a pagimbagan dagiti iturayanna, wenno saan. Ipasimudaag daytoy ti wagas nga iyaadani ken Eva: “Pudno kadi a kinuna ti Dios a dikay mangan manipud iti tunggal kayo iti minuyongan?” Imparipirip ditoy ti serpiente a ti kasta a banag ket di nakapappapati​—a di nainkalintegan ti kinainget ti Dios, nga adda ipapaidamna a nainkalintegan a karbengan ti natauan a pagassawaan.​—Ge 3:1.

Ania “ti kayo ti pannakaammo iti naimbag ken dakes”?

Babaen ti panangalada iti bunga “ti kayo ti pannakaammo iti naimbag ken dakes,” imparangarang da Adan ken Eva ti panagrebeldeda. Yantangay Soberano iti Uniberso, ti Namarsua naan-anay nga agtigtignay maitunos iti kalinteganna idi inaramidna ti linteg maipapan iti kayo. Ni Adan kasapulan a bigbigenna daytoy a kinapudno, yantangay isu ket pinarsua a persona, saan a soberano, ken addaan kadagiti limitasion. Maipaay iti sapasap a kinatalna ken panagtutunos, ti panangbigbig ken panangitandudo iti kinasoberano ti Namarsua ket naipabiang iti amin a nasaririt a parparsua. Maiparangarang ni Adan ti panangbigbigna itoy a kinapudno babaen iti saanna a pannangan iti bunga dayta a kayo. Kas agbalin nga ama ti daga a napno iti tattao, masapul nga isu mapaneknekan a natulnog ken nasungdo, uray iti kabassitan a banag. Ti prinsipio a nairaman ket: “Ti tao a matalek iti kabassitan matalek met iti adu, ket ti tao a nakillo iti kabassitan nakillo met iti adu.” (Lu 16:10) Kabaelan ni Adan ti kasta a naan-anay a panagtulnog. Nabatad nga awan ti dakes a naisigud iti mismo a bunga ti kayo. (Saan a seksual a panagdenna ti naiparit, ta ti Dios binilinna ti pagassawaan a ‘punnuenda ti daga.’ [Ge 1:28] Kas kunaen ti Biblia, ti bunga ti maysa nga aktual a kayo ti naiparit.) Ti inrepresentar ti kayo silalawag a nailanad iti footnote iti Genesis 2:17, iti The Jerusalem Bible (1966):

“Daytoy a pannakaammo ket maysa a pribilehio a ti Dios laeng ti agtagikua ken alaen ti tao babaen ti panagbasol, Ge 3:5, 22. Ngarud saanna a kaipapanan ti pannakaammo iti amin a banag, a ti kasta ket awan iti managbasol a tao; saan met a pannakabael a mangilasin no ania ti moral ken saan, ta ti di managbasol a tao addaan met iti dayta, ken saan a mabalin nga ikedked dayta ti Dios iti maysa a nasimbeng a persona. Dayta ket pannakabalin a mangngeddeng maipaay iti bagina no ania ti naimbag ken no ania ti dakes ken panagtignay maitunos iti dayta, maysa a naan-anay a moral a panagwaywayas a babaen iti di panangbigbig ti tao iti kasasaadna kas naparsua a persona. Ti kaunaan a basol ket panangatakar iti kinasoberano ti Dios, basol a panagpannakkel.”

Dagiti adipen ti Dios napabasolda iti panagimbubukodan. Ti kanayonan a pannakayebkas ti isyu ket masarakan iti sasao ni Satanas iti Dios maipapan iti matalek nga adipenna a ni Job. Kinuna ni Satanas: “Agpaay aya iti awan kapapay-anna a ni Job nagbuteng iti Dios? Saan aya a sika nangikabilka iti alad iti aglikmutna ken iti aglikmut ti balayna ken iti aglikmut ti tunggal banag nga adda kenkuana iti intero nga aglawlaw? Ti aramid dagiti imana binendisionam, ket dagiti met laeng dinguenna nagwaras a sisasaknap iti daga. Ngem, kas pamaliwan, iyunnatmo ta imam, pangngaasim, ket sagidem ti isuamin nga adda kenkuana ket kitaem no saannakanto nga ilunod ita mismo a rupam.” Manen, impabasolna: “Kudil maigapu iti kudil, ken isuamin nga adda iti maysa a tao itednanto maigapu iti kararuana.” (Job 1:9-11; 2:4) Iti dayta, ni Satanas pinabasolna ni Job kas saan a pudpudno a makituntunos iti Dios, ken situtulnog nga agserserbi iti Dios gapu laeng kadagiti managimbubukodan a pannakaseknan, maipaay iti gunggona. Iti kasta, ni Satanas pinardayana ti Dios no maipapan iti kinasoberanona, ken dagiti adipen ti Dios no maipapan iti kinatarnawda iti dayta a kinasoberano. Arigna a kunkunaenna nga awan ti tao a maikabil ditoy daga a mangtaginayon iti kinatarnaw iti kinasoberano ni Jehova no mapalubosan ni Satanas a mangsubok iti dayta a tao.

Impalubos ni Jehova a maidatag ti isyu. Nupay kasta, saan a gapu ta saanna a masigurado ti kinalinteg ti bukodna a kinasoberano. Awan ti kasapulan a paneknekanna iti bagina. Maigapu iti ayatna kadagiti nasaririt a parsuana, nangipaay iti tiempo tapno masubok dayta a banag. Impalubosna a dagiti tattao ket suboken ni Satanas, iti sanguanan ti intero nga uniberso. Ket impaayanna dagiti parsuana iti pribilehio a mangpaneknek nga ulbod ti Diablo, ken mangikkat iti pammardaya saan laeng nga iti nagan ti Dios no di ket kasta met iti bagbagida. Ni Satanas, iti kababalinna a manangipasindayaw iti bagi, ‘nayawat iti di naanamongan a kasasaad iti isip.’ Iti wagas nga iyaasidegna ken Eva, nabatad a sumupsupiat kas makita iti mismo a panagrasrasonna. (Ro 1:28) Ta pabpabasolenna ti Dios iti di nainkalintegan ken nakillo a panangwatwat iti kinasoberano ken, kagiddan dayta, nabatad nga in-inanamaenna a ti Dios mangipakita iti kinanainkalintegan: Agparang a pinanunotna a ti Dios ibilangna nga obligado a mangipalubos nga isu agtultuloy nga agbiag no mapaneknekanna ti pammabasolna maipapan iti di kinamatalek dagiti parsua ti Dios.

Nasken unay ti pannakarisut ti isyu. Iti kinapudnona, ti pannakarisut ti isyu ket nasken iti isuamin a sibibiag, no maipapan iti pannakainaigda iti kinasoberano ti Dios. Ta no narisuten, pulos a saan a kasapulan a mausig manen ti kasta nga isyu. Agparang a nalawag a tinarigagayan ni Jehova a naan-anay a maipakaammo ken maawatan koma ti naan-anay a pannakaammo iti amin a saludsod a nainaig itoy nga isyu. Ti tignay nga inaramid ti Dios mangpataud iti panagtalek nga isu di agbalbaliw, mamagbalin nga ad-adda a makaay-ayo ti kinasoberanona, iti kasta mamagbalin iti dayta a kinasoberano nga ad-adda a matarigagayan ken naipasdek a sititibker iti pampanunot ti isuamin a mangpili iti dayta.​—Idiligyo ti Mal 3:6.

Maysa a moral nga isyu. Ngarud, ti isyu ket saan a maipapan iti pannakabalin, iti bin-ig a bileg; kangrunaanna a dayta ket moral nga isyu. Nupay kasta, gapu ta ti Dios ket saan a makita ken gapu ta ni Satanas ikagkagumaanna unay a bulseken ti pampanunot ti tattao, no dadduma mapagduaduaan ti pannakabalin ni Jehova wenno uray ti kaaddana. (1Jn 5:19; Apo 12:9) Saan a nabigbig dagiti tattao ti rason iti kinaanus ken kinamanangngaasi ti Dios, iti kasta nagbalinda nga ad-adda a rebelioso. (Ec 8:11; 2Pe 3:9) Gapu itoy, ti panagserbi iti Dios buyogen ti kinatarnaw kasapulanna ti pammati, a napakuyogan iti panagsagaba. (Heb 11:6, 35-38) Uray pay kasta, panggep ni Jehova nga ipakaammo iti isuamin ti kinasoberanona ken ti naganna. Idiay Egipto kinunana ken Faraon: “Iti kinapudnona, gapu itoy pinagtalinaedka, maipagapu iti panangipakitak kenka ti pannakabalinko ken tapno maideklara ti naganko iti intero a daga.” (Ex 9:16) Iti umasping a pamay-an, ti Dios impaayanna daytoy a lubong ken iti diosna, ni Satanas a Diablo, iti tiempo nga agtultuloyda ken rumang-ay ti kinadakesda, ket nangikeddeng iti tiempo a pannakadadaelda. (2Co 4:4; 2Pe 3:7) Ti naimpadtuan a kararag ti salmista ket: “Tapno maammuan koma dagiti tattao a sika, nga agnagan Jehova, sika laeng ti Kangatuan iti intero a daga.” (Sal 83:18) Insapata a mismo ni Jehova: “Tunggal tumeng agparintumengto kaniak, tunggal dila agsapatanto, a kunkunana, ‘Sigurado a ken Jehova adda naan-anay a kinalinteg ken pigsa.’”​—Isa 45:23, 24.

No kasano kaadayo ti nadanonen ti isyu. Kasano kaadayo ti nadanonen ti isyu? Nanipud pay idi nauyotan ti tao nga agbasol, ken nanipud pay idi nagbasol ti maysa nga anghel, ti isyu dimmanon agingga kadagiti nailangitan a parsua ti Dios, ket inramanna ida, uray ti bugbugtong nga Anak ti Dios, daydiay kasingedan ken Jehova a Dios. Daytoy a Maysa, a kanayon a nangaramid iti bambanag a makaay-ayo ken Amana, ket magagaran unay nga agserbi maipaay iti pannakaalangon ti kinasoberano ni Jehova. (Jn 8:29; Heb 1:9) Isu pinili ti Dios maipaay iti daytoy nga annongen, ket imbaonna ditoy daga, a nakayanakanna kas ubing a lalaki babaen iti birhen a ni Maria. (Lu 1:35) Isu perpekto, ket tinaginayonna dayta a kinaperpekto ken kinaawan pakababalawan iti intero a panagbiagna, uray pay agingga iti nakababain nga ipapatay. (Heb 7:26) Kinunana sakbay ti ipapatayna: “Ita adda panangukom iti daytoy a lubong; ita ti agturay iti daytoy a lubong maparuarto.” Kasta met: “Um-umayen ti agturay iti lubong. Ket awan pannakabalinna kaniak.” (Jn 12:31; 14:30) Awan pannakabalin ni Satanas a mangrakrak iti kinatarnaw ni Kristo, ket naukom kas napaay, naisaganan a maparuar. Ni Jesus ‘pinarmekna ti lubong.’​—Jn 16:33.

Ni Jesu-Kristo, Manangalangon iti kinalinteg ti kinasoberano ni Jehova. Gapuna ni Jesu-Kristo, iti naan-anay a pamay-an, pinaneknekanna nga ulbod ti Diablo, ket naan-anay a rinisutna ti saludsod nga, Agmatalek kadi iti Dios ti asinoman a tao iti sidong ti aniaman a pannubok wenno suot a pakaipasanguanna? Ngarud ni Jesus ket dinutokan ti Soberano a Dios kas Manangipatungpal iti pangpanggepna, daydiay maaramat a mangpukaw iti kinadakes, agraman iti Diablo, manipud iti uniberso. Watwatennanto daytoy nga autoridad, ket ‘tunggal tumeng agparintumengto ken tunggal dila sipapanayag a bigbigenna a ni Jesu-Kristo ket Apo iti dayag ti Dios nga Ama.’​—Fil 2:5-11; Heb 2:14; 1Jn 3:8.

Iti pagturayan a naipaay iti Anak, isu agturay iti nagan ni Amana, nga ‘iyegna iti pannakapukaw’ ti isuamin a gobierno ken isuamin nga autoridad ken pannakabalin nga agtakder a bumusor iti kinasoberano ni Jehova. Ipalgak ni apostol Pablo nga iti dayta a tiempo, ipaay ni Jesu-Kristo ti kadakkelan a pammadayaw iti kinasoberano ni Jehova, ta, “inton ti amin a bambanag naipasakupen kenkuana, iti kasta ti Anak a mismo ipasakupnanto met ti bagina iti Daydiay a nangipasakup iti amin a bambanag kenkuana, tapno ti Dios agbalinto nga amin a bambanag iti tunggal maysa.”​—1Co 15:24-28.

Ipakita ti libro ti Apocalipsis a kalpasan ti panagngudo ti Sangaribu a Tawen a Panagturay ni Kristo, nga iti dayta a pagpatinggaenna ti isuamin nga autoridad a manggandat a makisalisal iti kinasoberano ni Jehova, maluk-atanto ti Diablo iti ababa a tiempo. Padpadasennanto a biagen ti isyu, ngem saanto a maited ti atiddog a tiempo maipaay iti dayta narisuten nga isyu. Naan-anayto a matalipupos ni Satanas ken dagidiay sumursurot kenkuana.​—Apo 20:7-10.

Dadduma pay a mangitantandudo iti dasig ni Jehova. Nupay ti kinamatalek ni Kristo naan-anay a pinaneknekanna ti dasig ti Dios iti isyu, napalubosan ti dadduma a makipaset iti daytoy. (Pr 27:11) Dagiti epekto ti panangsalimetmet ni Kristo iti kinatarnawna, agraman ti sakripisio nga ipapatayna, ket impatuldo ti apostol: “Babaen ti maysa nga aramid a panangpalinteg imbungana iti amin a kita ti tattao ti pannakaideklarada a nalinteg maipaay iti biag.” (Ro 5:18) Ni Kristo napagbalin nga Ulo ti kongregasion a “bagi” (Col 1:18), a dagiti kameng dayta makiramanda iti ipapatayna gapu iti kinatarnaw, ket maragsakan a makiramanda kenkuana kas makipagtawid, kas kadua nga ar-ari iti turay ti Pagarianna. (Lu 22:28-30; Ro 6:3-5; 8:17; Apo 20:4, 6) Ti matalek a tattao idi ugma, a nangin-inanama iti probision ti Dios, tinaginayonda ti kinatarnawda, nupay imperpekto ti bagida. (Heb 11:13-16) Ket ti adu a sabsabali pay, nga inton agangay mangiparintumeng iti tumeng kas panangbigbig, aramidendanto met ti kasta bilang naimpusuan a panangbigbigda iti nalinteg ken maikari a kinasoberano ti Dios. Kas naimpadtuan nga inkanta ti salmista: “Tunggal agang-anges a banag​—idaydayawna koma ni Jah. Idaydayawyo ni Jah!”​—Sal 150:6.