RUPA
Ti Hebreo ken Griego a sasao maipaay iti “rupa” (Heb., pa·nehʹ; Gr., proʹso·pon) ket maus-usar iti nadumaduma a kaipapanan.
Ti literal a rupa, ti makinsango a paset ti ulo, ti masansan a matuktukoy. (Ge 50:1; Mt 6:16, 17; San 1:23) Umasping iti dayta, mabalin a ti sango wenno makinsango a paset ti aniaman a banag ti matuktukoy. (Ex 26:9; 2Sm 10:9; Eze 2:9, 10, a sadiay ti Hebreo a termino maipaay iti “rupa” ket naipatarus a “sango.”) Wenno mabalin a ti rabaw (Isa 14:21; Job 38:30; Ara 17:26) wenno makinruar a langa ti maysa a banag ti matuktukoy.—Lu 12:56; San 1:11.
Kababalin Wenno Saad. Dagiti langa ti rupa ti maysa ket napateg a pasimudaag iti pagannayasan ti panunot ti maysa, kasta met ti rikriknana. Gapuna ti “rupa” masansan a maus-usar a pangdeskribir iti kababalin ti Dios ken ti tao iti sidong ti nadumaduma a kasasaad wenno mangipamatmat iti saad ti maysa sigun iti panangmatmat ti Dios wenno ti sabsabali. Naiparang ditoy ti sumagmamano a masansan a pannakaaramatna:
Ti ‘panangsapul iti rupa’ kaipapananna ti panangikagumaan a dumatag iti sanguanan ti sabali, kas iti sanguanan ti Dios wenno iti sanguanan ti maysa a naindagaan nga agturay, tapno ipakaasi ti naparabur nga atension wenno tulong. (Sal 24:6; 27:8, 9; 105:4; Pr 29:26; Os 5:15) Nagsao dagiti Hebreo maipapan iti ‘panangipangato iti rupa ti sabali,’ iti kasta kaipapananna ti ‘panangipakita iti konsiderasion iti’ kasta a tao.—1Sm 25:35; kitaenyo ti DI PANANGIDUMDUMA.
Ti ‘panangpalukneng iti rupa ti sabali’ ipasimudaagna ti panangpakalma iti pungtotna wenno pananggun-od iti parabur ken naimbag a nakemna.—Ex 32:11; Sal 119:58.
Ti ‘panamagsilnag ti maysa iti rupana’ maipaay iti sabali iparangarangna ti parabur (Nu 6:25; idiligyo ti Sal 80:7), ket ti ‘panangikabil iti maysa a tao iti sanguanan ti rupa ti maysa’ ipamatmatna ti pannakaipaay ti mainugot nga atension.—Sal 41:12; idiligyo ti Sal 140:13.
Ti ‘rupanrupa’ mabalin nga ipasimudaagna ti nasinged a pannakitimpuyog wenno komunikasion. Gapuna, naikkan ni Moises iti pribilehio a maaddaan iti kasta a nasinged a pannakirelasion iti Dios ken usaren ti Dios iti nabileg unay a pamay-an, iti kasta natukoy kas mammadto “a naam-ammo ni Jehova iti rupanrupa.” (De 34:10-12) Nupay naikuna a nakita ni Moises “ti langa ni Jehova,” ket ni Jehova nagsao kenkuana “iti ngiwanngiwat,” kaskasdi a saan a pulos literal a nakita ni Moises ti rupa ni Jehova. Imbes ketdi, kas ipakita ti konteksto, dayta ket panagsao ti Dios ken Moises babaen iti pannakangiwat nga anghel buyogen ti nawaya, berbal a komunikasion (imbes a babaen kadagiti sirmata wenno tagtagainep) a nagpaay kas pangibatayan iti kasta a sasao. (Nu 12:6-8; Ex 33:20; Ara 7:35, 38; Ga 3:19; idiligyo ti Ge 32:24-30; Os 12:3, 4.) Ni Moises impalagipna iti Israel a nagsao kadakuada ti Dios iti “rupanrupa,” yantangay nangngegda ti natbag a timek idiay Sinai, nupay awan kadakuada ti aktual a nakakita ken Jehova.—De 5:4; 4:11-15; Heb 12:19.
Iti kasupadina, ni Jesus, iti panagbiagna sakbay a nagbalin a tao, personal a nakikadua iti Ama, ket impamatmatna a dagiti anghel, espiritu nga annak ti Dios, nakitada met “ti rupa” ti Dios, nga agserserbida kadagiti nailangitan a paraanganna. (Jn 1:18; 8:57, 58; Mt 18:10; idiligyo ti Lu 1:19.) Iti kasta met laeng a pamay-an, dagidiay naayaban a makipagtawid ken Kristo idiay langit, iti naikeddeng a tiempo, makitada ni Jehova a Dios.—1Jn 3:1-3.
Pinagdilig ni apostol Pablo ti pannakaawat a naadda iti nagkauna a kongregasion Kristiano maipapan iti panggep ti Dios ken ti ad-adda a naan-anay a pannakaawat a magun-odan apaman nga awatenda ti nailangitan a gunggonada, a kalpasanna matarusanda ti panggep ti Dios iti pakabuklan dayta bayat a matungtungpal ti padto. Kinunana: “Ta iti agdama kumitkitatayo iti nakudrep a ladawan babaen ti pagsarmingan a metal, ngem kalpasanna rupanrupanton.”—1Co 13:12; idiligyo ti 2Co 3:18; 4:6.
Ti panangibaga wenno panangaramid iti aniaman a banag nga ‘iparupa iti maysa’ ipasimudaagna ti kinadirekta, maysa a nabatad a pannakisango (De 7:10; Job 21:31) ken, iti di mainugot a kaipapanan, mabalin nga ipamatmatna ti kinadursok ken kaawan panagraem. (Job 1:11; Isa 65:3) Ti nainaig a sasao ket ‘pammabalaw ti rupa.’—Sal 80:6.
Ti ‘panangiturong ti maysa iti rupana’ ket addaan iti anag a kumita maipaay iti maysa a kalat, panggep, wenno tarigagay (Ge 31:21; 1Ar 2:15; 2Ar 12:17), ken addaan iti ideya ti napinget a gandat ken determinasion. (2Cr 20:3; Da 11:16-19; Lu 9:51-53) Ni Daniel ‘insaadna ti rupana a maiturong ken Jehova,’ kayatna a sawen, sipapasnek a sinapulna ti Dios, ket nanginanama kenkuana maipaay iti tulong. (Da 9:3; idiligyo ti 2Co 1:11.) Ti nabileg a determinasion masansan a mayanninaw iti rupa babaen ti panagkaem dagiti bibig ken panga, kasta met ti panangipamaysa iti panangmatmat. Ni Isaias ‘insaadna ti rupana a kas iti pamulinawen’ iti determinasionna a saan a mangipalubos kadagiti gandat ti kabusor a mamagbaw-ing kenkuana manipud naituding a ministeriona. (Isa 50:7) Gapu iti kinasubegda ken panagkedkedda nga umawat iti pannakailinteg, dagiti rebelioso a taga Juda “pinagbalinda dagiti rupada a natangtangken ngem iti napasdok a bato.” (Jer 5:3) Iti sabali a bangir, ti ‘panangiturong [ni Jehova] iti rupana maibusor’ kadagiti managsalungasing iti nalinteg a lintegna kaipapananna ti pannakalaksid ken pannakakondenarda, nga agbanag iti didigra wenno ipapatay.—Le 17:10; 20:3-6; Jer 21:10; idiligyo ti 1Pe 3:12.
Ti ‘panangilinged iti rupa’ nadumaduma ti kaipapananna, agpannuray iti kasasaad. Ti panangilinged ni Jehova a Dios iti rupana masansan nga ipamatmatna ti panangikkatna iti paraburna wenno mangsaranay a pannakabalinna. Mabalin a daytoy ti ibunga ti kinasukir ti maysa a tao wenno bunggoy ti tattao a nairaman, kas iti nasion ti Israel. (Job 34:29; Sal 30:5-8; Isa 54:8; 59:2) Iti sumagmamano a kaso, mabalin nga ipasimudaagna a liklikan ni Jehova nga ipalgak ti bagina babaen iti tignay wenno sungbat, nga urayenna ti bukodna a naikeddeng a tiempo. (Sal 13:1-3) Ti kiddaw ni David nga, “Ilingedmo ta rupam manipud basbasolko,” impakaasina iti Dios a pakawanen wenno iwaksina dagiti kasta a salungasing.—Sal 51:9; idiligyo ti Sal 10:11.
Ti panangilinged, wenno panangabbong, iti rupa ti maysa a tao wenno ti maysa nga anghel mabalin nga ipamatmatna ti kinapakumbaba wenno nadayaw a panagbuteng ken panagraem. (Ex 3:6; 1Ar 19:13; Isa 6:2) Mabalin a pagilasinan met dayta ti panagleddaang. (2Sm 19:4) Iti kasupadina, siuulbod nga imparipirip ni Elifaz a ti kinarang-ay ni Job ti namagbalin kenkuana a napangas, iti kasta, arigna nga “abbonganna ti rupana iti kinalukmegna.” (Job 15:27) Kas iti kaso ni Haman, ti panangabbong ti sabali iti rupa ti maysa mabalin nga iladawanna ti pannakaibabain ken nalabit pannakailunod.—Est 7:8; idiligyo ti Sal 44:15; Jer 51:51.
Ti ‘panangibaw-ing iti rupa’ mabalin a mangiparangarang iti manginsulto a kinaaleng-aleng wenno panangumsi. (2Cr 29:6; Jer 2:27; 32:33) Ti Dios iparangarangna ti panangab-abina kadagidiay manglaksid iti pammatigmaanna babaen ti panangipakitana kadakuada iti “bukot, ket saan a ti rupa,” iti aldaw ti pannakadidigrada.—Jer 18:17.
Ti ‘panangtupra iti rupa’ ti sabali ket nangnangruna a naisangsangayan a tignay ti panangumsi wenno panangibabain.—Nu 12:14; De 25:9; Isa 50:6; Mt 26:67.
Ti Persona, ti Imatang, Wenno ti Kaadda ti Maysa. Yantangay ti rupa isu ti paset a pakailasinan unay iti maysa a tao, a mangipabigbig kenkuana nga ad-adda pay ngem iti aniaman a sabali pay a paset ti bagi, kasta met a dayta ti mangiparangarang unay iti personalidadna, no dadduma maus-usar ti sao a “rupa” kas pangsandi nga awag maipaay iti mismo a persona wenno bagi ti maysa. Kas pagarigan, kitaenyo ti 2 Samuel 7:9; 17:11; ken Aramid 3:19, a kadagita ti sasao a “sanguanam” (iti sasao a “manipud sanguanam”), “sika a mismo,” ken “persona” nagtaudda iti orihinal a Hebreo wenno Griego a sasao maipaay iti “rupam” wenno “rupa.” Iti dadduma pay a kaso, ti rupa mabalin a tumukoy iti “imatang” ti maysa a tao, kas iti Aramid 3:13.
Iti Hebreo, ti “tinapay ti pamarang” iti tabernakulo ket literal a naawagan tinapay ti rupa (Ex 25:30), kayatna a sawen, tinapay dayta ti kaadda ni Jehova. Daytoy a sasao impaganetgetna ti kinasingedna kadagiti tattao kas nairepresentar iti santuario.
Dadduma Pay a Pannakausar ken Termino. Ti Griego a termino maipaay iti “rupa” (proʹso·pon) no dadduma ipamatmatna ti “makinruar a langa” nga iparangarang ti maysa tao, gapu iti kinabaknang wenno kinapanglaw, nangato a ranggo wenno nababa a saad, ken umas-asping a bambanag.—Mt 22:16; 2Co 5:12; Ga 2:6.
Ti Hebreo a sao nga ʽaph (agong; abut ti agong) no dadduma tumukoy iti aglawlaw ti agong ket ngarud naipatarus a “rupa,” gagangay nga iti anag ti panagruknoy. (Ge 3:19; 19:1; 48:12) Ti Hebreo nga ʽaʹyin (mata) ket maar-aramat iti panagsao maipapan ken Jehova kas agparparang iti ilina, iti piguratibo a pamay-an, “rupanrupa.”—Nu 14:14, Rbi8 ftn.