Ti Sao ni Jehova Nabiag
Dagiti Tampok iti Libro nga Exodo
MAYSA daytoy a pudno a pakasaritaan dagiti naispal nga “adipen a maikuskuspil.” (Exodo 1:13) Maysa met daytoy a makapainteres a salaysay ti pannakaipasngay ti maysa a nasion. Dagiti milagro, natan-ok a paglintegan, ken ti pannakaibangon ti tabernakulo ti sumagmamano kadagiti makapikapik a pasetna. Dagita dagiti kangrunaan a linaon ti libro ti Biblia nga Exodo.
Ti Exodo, nga insurat ti Hebreo a propeta a ni Moises, isalaysayna dagiti kapadasan dagiti Israelita iti las-ud ti nasurok a 145 a tawen—manipud ipapatay ni Jose idi 1657 K.K.P. agingga idi makompleto ti tabernakulo idi 1512 K.K.P. Ngem dayta a salaysay ket saan laeng a historia. Paset dayta ti sao ti Dios, wenno mensahena, iti sangatauan. Gapuna, “nabiag ken adda bilegna” dayta. (Hebreo 4:12) No kasta, adda napateg a kaipapananna kadatayo ti Exodo.
“NANGNGEG TI DIOS TI PANAGASUGDA”
Nagpartak nga immadu dagiti kaputotan ni Jacob nga agnanaed idiay Egipto, isu nga imbilin ti ari a maadipenda. Ni Faraon imbilinna pay ketdi ti pannakapapatay dagiti amin nga Israelita a lallaki a maladaga. Nalasatan dayta ti maysa a maladaga nga agedad iti tallo a bulan, ni Moises, nga inampon ti babai nga anak ni Faraon. Nupay napadakkel iti sangakabbalayan ti ari, idi agtawen iti 40, dimmasig ni Moises iti ilina ket nakapatay iti maysa nga Egipcio. (Aramid 7:23, 24) Napilitan nga aglibas, ket napan idiay Midian. Sadiay, nangasawa ken nagbiag kas maysa a pastor. Iti asideg ti maysa nga umap-apuy a bassit a kayo, ni Jehova binilinna ni Moises nga agsubli idiay Egipto tapno ipanawna dagiti Israelita manipud iti pannakaadipen. Nadutokan ti kabsatna a ni Aaron kas pannakangiwatna.
Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:
3:1—Ania a kita a padi ni Jetro? Iti panawen dagiti patriarka, ti ulo ti pamilia ti agserbi kas padi para iti pamiliana. Nabatad a ni Jetro ti patriarka nga ulo ti maysa a tribu dagiti Midianita. Yantangay dagiti Midianita ket kaputotan ni Abraham iti linia ni Ketura, nalabit nga adda ammoda iti panagdayaw ken ni Jehova.—Genesis 25:1, 2.
4:11—Iti ania nga anag a ni Jehova ‘tudinganna ti umel, ti tuleng, ken ti bulsek’? Nupay ni Jehova no dadduma ti makagapu iti panagbalin a bulsek wenno umel, saanna a nakem ti amin a pisikal a depekto. (Genesis 19:11; Lucas 1:20-22, 62-64) Dagitoy ket resulta ti natawid a basol. (Job 14:4; Roma 5:12) Ngem yantangay impalubos ti Dios ti kasta a kasasaad, mabalinna nga ibaga nga isu ti ‘nangtuding’ iti umel, tuleng, ken bulsek.
4:16—Kasano a ni Moises ‘agserbi kas Dios’ ni Aaron? Ni Moises ket pannakabagi ti Dios. Gapuna, nagbalin ni Moises a “kas Dios” ken ni Aaron, a nagserbi a pannakangiwat ni Moises.
Dagiti Masursurotayo:
1:7, 14. Ni Jehova tinulonganna ti ilina idi naidadanesda idiay Egipto. Ispalenna met dagiti Saksina ita, uray iti sango ti nakaro a pannakaidadanes.
1:17-21. Laglagipennatayo ni Jehova “maipaay iti pagimbagan.”—Nehemias 13:31.
3:7-10. Isakit ni Jehova ti ilina.
3:14. Di matungday ti panangitungpal ni Jehova kadagiti panggepna. Makapagtalektayo ngarud a tungpalenna dagiti impanamnamana kadatayo iti Biblia.
4:10, 13. Nakapuy ti pakinakem ni Moises nga agsao ta uray idi naipanamnama kenkuana ti tulong ti Dios, nagpakaasi a mangibaon ti Dios iti sabali a makisarita ken ni Faraon. Kaskasdi, ni Jehova inusarna ni Moises ken inikkanna iti sirib ken bileg a mangitungpal iti annongenna. Imbes a pampanunotentayo dagiti pagkapuyantayo, agpannuraytayo koma ken ni Jehova ken simamatalek nga itungpaltayo ti annongentayo a mangasaba ken mangisuro.—Mateo 24:14; 28:19, 20.
MANGISPAL DAGITI NAKASKASDAAW A MILAGRO
Napan da Moises ken Aaron iti saklang ni Faraon, a kiniddawda a mapalubosan koma dagiti Israelita a mapan iti let-ang a mangrambak iti maysa a piesta maipaay ken ni Jehova. Sikukuspag a nagkedked ti agturay iti Egipto. Ni Jehova inusarna ni Moises a mangyeg iti agsasaruno a didigra. Sa la impalubos ni Faraon a pumanaw dagiti Israelita kalpasan ti maikasangapulo a saplit. Ngem di nagbayag kalpasanna, kinamatna ida a kaduana ti puersa militarna. Ngem nangipaay ni Jehova iti pagruaran babaen ti Nalabaga a Baybay ket inispalna ti ilina. Nalmes dagiti kumamkamat nga Egipcio idi nagserra ti nagbisngay a baybay.
Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:
6:3—Iti ania a pamay-an a saan a naipakaammo ti nagan ti Dios kada Abraham, Isaac, ken Jacob? Dagitoy a patriarka inusarda ti nagan ti Dios ken nakaawatda kadagiti kari manipud ken Jehova. Ngem saanda a naammuan wenno nasaksian ti panangitungpal ni Jehova kadagita a karina.—Genesis 12:1, 2; 15:7, 13-16; 26:24; 28:10-15.
7:1—Kasano a ni Moises nagbalin a ‘Dios ken ni Faraon’? Ti Dios inikkanna ni Moises iti pannakabalin ken autoridad a nabilbileg ngem ni Faraon. Gapuna, saanna a rumbeng a pagbutngan dayta nga ari.
7:22—Nangalaan dagiti Egipcio a papadi iti danum a saan a napagbalin a dara? Mabalin a nagusarda iti danum a naggapu iti Karayan Nilo sakbay dayta a didigra. Mabalin a naala met dayta babaen ti panagkali iti bubon iti aglikmut ti Karayan Nilo.—Exodo 7:24.
8:26, 27—Apay a kuna ni Moises a “nakarimrimon kadagiti Egipcio” dagiti daton ti Israel? Idiay Egipto, adu a nagduduma nga animal ti pagdaydayawanda. Gapuna, ti panangdakamat kadagiti daton pagbalinenna a nasaysayaat ken ad-adda a nainkalintegan ti idagdagadag ni Moises a mapalubosan ti Israel nga umadayo tapno agdaton ken ni Jehova.
12:29—Asino dagiti naibilang nga inauna? Dagiti laeng lallaki nga inauna. (Numeros 3:40-51) Ni Faraon, nupay inauna, ket saan a napapatay. Adda bukodna a sangakabbalayan. Ti napapatay iti maikasangapulo a saplit ket saan a ti mismo nga ulo ti pamilia no di ket ti inauna nga anak a lalaki iti sangakabbalayan.
12:40—Kasano kabayag a nagnaed dagiti Israelita iti daga ti Egipto? Ti 430 a tawen a nadakamat ditoy iramanna ti tiempo a binusbos dagiti annak ti Israel “iti daga ti Egipto ken iti daga ti Canaan.” (Kitaenyo ti footnote ti New World Translation of the Holy Scriptures—With References.) Ti agtawen iti pitopulo a ni Abraham binallasiwna ti Karayan Eufrates idi 1943 K.K.P nga agturong idiay Canaan. (Genesis 12:4) Mangrugi iti dayta agingga idi simrek iti Egipto ni Jacob nga agtawen iti 130, ket agpaut iti 215 a tawen. (Genesis 21:5; 25:26; 47:9) Kaipapananna dayta a dagiti Israelita nangbusbosda iti kapada a 215 a tawen idiay Egipto.
15:8—Dagiti kadi “nagbalay” a danum ti Nalabaga a Baybay talaga a nagbalinda a yelo? Ti Hebreo a sao a naipatarus a “nagbalay” kaipapananna nagsanud wenno pimmalet. Iti Job 10:10, dayta a sao ket nausar mainaig iti panangkorte iti gatas. Gapuna, dagiti nagbalay a danum mabalin a saanna a kaipapanan a nagbalinda a yelo. No ti lammiis ti “napigsa a wayaway nga angin” a nadakamat iti Exodo 14:21 ket pinatangkenna dagiti danum, awan duadua a dadduma a reperensia dakamatenda met koma ti nakaro a lam-ek. Yantangay awan ti makita a mangtengtengngel iti danum, agparang a nagbalay, timmangken wenno pimmalet dayta.
Dagiti Masursurotayo:
7:14–12:30. Saan a basta naiparna dagiti Sangapulo a Saplit. Naipakpakauna ken talaga a napagtengda kas nadakamat. Anian a naglawag nga ipakita dagitoy a pasamak a kabaelan ti Namarsua a kontrolen ti danum, init, insekto, animal, ken tattao! Dagiti saplit ipakitada met a ti Dios kabaelanna a didigraen dagiti kabusorna bayat a salaknibanna dagiti agdaydayaw kenkuana.
11:2; 12:36. Bembendisionan ni Jehova ti ilina. Nalawag a siniguradona a dagiti Israelita mabang-aranda manipud iti rigrigatda iti Egipto. Simrekda iti Egipto kas nawaya a tattao, saan a kas kautibo ti gubat a mapagbalin a tagabo.
14:30. Makapagtalektayo nga ispalen ni Jehova dagiti agdaydayaw kenkuana iti um-umay a “dakkel a rigat.”—Mateo 24:20-22; Apocalipsis 7:9, 14.
NANGBUANGAY NI JEHOVA ITI MAYSA A NATEOKRATIKUAN A NASION
Iti maikatlo a bulan kalpasan ti pannakaispalda manipud Egipto, nagpakarso dagiti Israelita iti sakaanan ti Bantay Sinai. Sadiay, inawatda ti Sangapulo a Bilin ken dadduma pay a linteg, nakitulagda ken ni Jehova, ket nagbalinda a maysa a nateokratikuan a nasion. Nangbusbos ni Moises iti 40 nga aldaw iti bantay, nga immawat kadagiti bilin mainaig iti pudno a panagdayaw ken iti pannakaibangon ti tabernakulo ni Jehova, maysa a mayakar-akar a templo. Ngem kabayatan dayta, nagaramid ken nagdayaw dagiti Israelita iti maysa a balitok a sinan-urbon a baka. Idi simmangpet manipud iti bantay, kasta unay ti pungtot ni Moises idi makitana daytoy, isu a binurakna dagiti dua a tapi ti bato nga inted kenkuana ti Dios. Kalpasan a nadusa dagiti managbasol, ni Moises simmang-at manen iti bantay ket immawat iti dua a kasukat a tapi. Idi nagsubli ni Moises, nairugi a maibangon ti tabernakulo. Iti ngudo ti umuna a tawen a pannakawayawaya ti Israel, naan-anay a naibangon daytoy naisangsangayan a tolda ken dagiti amin nga alikamenna. Kalpasanna, ni Jehova pinunnona ti tolda iti dayagna.
Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:
20:5—Kasano a ‘dusaen’ ni Jehova dagiti kaputotan iti masanguanan “gapu iti biddut ti amma”? Tunggal maysa, nga agbalin nga adulto, ket maukom sigun iti aramid ken kababalinna. Ngem idi nagbalin nga idolatroso ti nasion ti Israel, nagresulta dayta iti panagsagaba dagiti simmaganad a kaputotan. Uray dagiti matalek nga Israelita nariknada dagiti epekto dayta yantangay narigatanda a mangsalimetmet iti natarnaw a panagbiag gapu iti nakapuy nga espiritualidad ti nasion.
23:19; 34:26—Ania ti kaipapanan ti bilin a di panangilambong iti maysa nga urbon a kalding iti gatas ti inana? Nadakamat a ti panangilambong iti maysa nga urbon a kalding (wenno dadduma nga animal) iti gatas ti inana ket maysa a pagano a ritual a naipagarup a mangyeg iti tudo. Kanayonanna, yantangay ti gatas ti ina ket pagtaraon ti urbon, maysa a kinaulpit ti panangilambong iti anakna iti dayta. Daytoy a linteg ket timmulong a mangipakita iti ili ti Dios a masapul a naasida.
23:20-23—Asino ti anghel a nadakamat ditoy, ken kasano a ti nagan ni Jehova “adda kenkuana”? Ni Jesus la ketdi daytoy nga anghel sakbay a nagbalin a tao. Isu ti nausar a mangiwanwan kadagiti Israelita agturong iti Naikari a Daga. (1 Corinto 10:1-4) “Adda kenkuana” ti nagan ni Jehova yantangay ni Jesus ti kangrunaan a mangitantandudo ken mangsansantipikar iti nagan ti Amana.
32:1-8, 25-35—Apay a saan a nadusa ni Aaron iti panangaramidna iti balitok a sinan-urbon a baka? Saan a sipapakinakem a nakiraman ni Aaron iti idolatria. Idi agangay, nalawag a nakiraman kadagiti padana a Levita a dimmasig iti Dios ken bimmusor kadagiti immalsa ken ni Moises. Kalpasan a napapatay dagiti managbasol, impalagip ni Moises kadagiti umili a nadagsen ti nakabasolanda, a mangipasimudaag a kinaasian ni Jehova ti dadduma malaksid ken ni Aaron.
33:11, 20—Kasano a ti Dios “rupanrupa” a nakisao ken ni Moises? Daytoy nga ebkas iparipiripna ti nasinged a panagsarita. Nakisarita ni Moises iti pannakabagi ti Dios ken nangngegna ti bilin ni Jehova babaen kenkuana. Ngem ni Moises saanna a nakita ni Jehova, yantangay ‘awan ti tao a makakita iti Dios ket kaskasdi nga agbiag.’ Kinapudnona, saan a personal a nakisao ni Jehova ken ni Moises. Ti Linteg ket ‘nayallatiw baeten dagiti anghel babaen ti ima ti maysa a manangibabaet,’ kuna ti Galacia 3:19.
Dagiti Masursurotayo:
15:25; 16:12. Ni Jehova aywananna ti ilina.
18:21. Dagiti lallaki a napili nga agannong iti kongregasion Kristiano masapul met a makabael, managbuteng-Dios, mapagtalkan, ken di managimbubukodan.
20:1–23:33. Ni Jehova ti katan-okan a Gubuayan ti linteg. Idi nagtulnogda iti linteg, dayta ti timmulong tapno naurnos ken naragsak a makapagdayaw kenkuana dagiti Israelita. Adda nateokratikuan nga organisasion ni Jehova ita. Naragsak ken natalgedtayo no agpaiwanwantayo iti dayta.
Ti Pudno a Kaipapananna Kadatayo
Ania ti ipalgak ti libro nga Exodo maipapan ken ni Jehova? Ibatadna nga isu ket naayat a Manangipaay, ti katan-okan a Manangispal, ken ti Manangtungpal kadagiti pangpanggepna. Isu ti Dios ti teokratiko nga organisasion.
Bayat ti linawas a panagbasayo iti Biblia kas panagsagana iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro, awan duadua a kasta unay ti pannakatignayyo iti nasursuroyo iti Exodo. No usigenyo no ania ti nailanad iti benneg a “Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan,” ad-adda a maawatanyo dagiti teksto. Dagiti komento iti sidong ti “Dagiti Masursurotayo” ipakitana kadakayo no kasano a magunggonaankayo iti panagbasa iti Biblia iti lawas.
[Ladawan iti panid 24, 25]
Ni Jehova binilinna ti naemma a tao a ni Moises a mangipanaw kadagiti Israelita manipud iti pannakaadipen
[Ladawan iti panid 25]
Dagiti Sangapulo a Saplit impakitada a kabaelan ti Namarsua a kontrolen ti danum, init, insekto, animal, ken tattao
[Ladawan iti panid 26, 27]
Babaen ken ni Moises, inorganisar ni Jehova dagiti Israelita kas maysa a nateokratikuan a nasion