RAAMSES, RAMESES

[manipud Egipcio a pagsasao a kaipapananna ti “Ni Ra [a dios-init] ti Nangputot Kenkuana”].

Idi immakar idiay Egipto ti pamilia ni Jacob, naitudingda nga agnaed “iti daga ti Rameses.” (Ge 47:11) Yantangay nadakamat a nagnaedda iti daga ti Gosen iti dadduma a teksto, mabalin a ti Rameses ket maysa a distrito iti uneg ti Gosen wenno sabali pay a nagan maipaay iti Gosen. (Ge 47:6) Idi agangay, naadipen dagiti Israelita ket napuersada nga agibangon kadagiti siudad “kas luglugar a pagidulinan maipaay ken Faraon, awan sabali, ti Pitom ken Raamses” [ditoy, ti marka ti bokales ket medio naiduma iti “Rameses”].” (Ex 1:11) Kunaen ti adu nga eskolar a Raamses ti naipanagan iti daytoy a lugar agsipud ta impagarupda nga adda dayta iti distrito ti Rameses.

Idi nangrugi ti ipapanaw dagiti Israelita iti Egipto, nagrubbuatda iti lugar ti Rameses. Ipagarup ti kaaduan nga eskolar a ti siudad ditoy ti matuktukoy, nalabit kas disso a pagdadanonan a nakaummongan dagiti Israelita manipud nagduduma a paset ti Gosen. Ngem mabalin a ti Rameses ditoy ket tumukoy iti maysa a distrito, ket posible a nagluas dagiti Israelita manipud amin a paset dayta a distrito, a naguummongda idiay Succot kas lugar a pagdadanonan.​—Ex 12:37; Nu 33:3-5.

Saan a masinunuo ti eksakto nga ayan daytoy a lugar a nagrubbuatanda, no daytoy ket maysa a siudad wenno distrito. Kunaen dagiti moderno nga eskolar a ti Rameses ket isu ti siudad a naawagan Per-Ramses (Balay ni Ramses) kadagiti rekord ti Egipto, a kunaen ti dadduma nga adda dayta idiay San el-Hagar iti amianan a daya a nagsulian ti Delta, ket kunaen met ti dadduma a masarakan dayta idiay Qantir, agarup 20 km (12 mi) iti abagatan. Ngem daytoy a pagarupda ket naibatay iti teoria a ni Ramses II isu ti Faraon idi tiempo ti ipapanaw dagiti Israelita. Naibatay met daytoy a teoria kadagiti kitikit ni Ramses II a mangikunkuna a binangonna ti siudad a naawagan iti naganna (Per-Ramses), a dagiti adipen ti pinagbangonna. Nupay kasta, bassit ti pammaneknek a ni Ramses II ti agturay idi tiempo ti Ipapanaw, yantangay ti panagturayna ket saan a mabalin a nasapsapa ngem iti maika-13 a siglo K.K.P., wenno iti nagbaetan ti 200 ken 300 a tawen kalpasan ti Ipapanaw (1513 K.K.P.). Nangrugi a maibangon ti Raamses iti Biblia sakbay ti pannakayanak ni Moises, ngarud nasurok a 80 a tawen sakbay ti Ipapanaw. (Ex 1:11, 15, 16, 22; 2:1-3) Kanayonanna pay, naipagarup a ti Per-Ramses isu ti kabesera a siudad idi tiempo ni Ramses II, idinto ta ti Raamses iti Biblia ket ‘lugar a pagidulinan’ laeng. Bigbigen ti kaaduan a pinagparang ni Ramses II a gapuananna ti sumagmamano a naaramidan dagiti sinukatanna a Faraon, ket ngarud mabalin a tinarimaanna wenno pinalawana laeng ti Per-Ramses. Kasta met ti nagan a Rameses ket nalawag a maus-usaren uray pay idi tiempo ni Jose (idi maika-18 a siglo K.K.P.); isu a saan a mabalin a kunaen a nausar laeng dayta (iti porma a Raamses) kas nagan ti maysa a siudad idi tiempo ni Ramses II. (Ge 47:11) Ti mismo a kaipapanan dayta a nagan ket ipamatmatna a nalatak dayta kadagiti Egipcio sipud pay idi un-unana. Idi nagturay ni Ramses II, adu nga ili ti addaanen iti kasta a nagan. Kunaen ni D. B. Redford: “Ti Raamses iti Biblia ken ti kabesera a Pr Rʽ-mś-św [Per-Ramses] ket kasla awanen sabali a pagpadaanda malaksid iti personal a naganda. Gapu ta awan ti natibker a pammaneknek, nasken ngarud ti panagannad iti pananginaig kadagitoy a dua.”​—Vetus Testamentum, Leiden, 1963, p. 410.

Gapu ta awan ti mapagtalkan nga impormasion, ti maibaga laeng maipapan iti Rameses ket nalabit saan nga adayo iti kabesera ti Egipto idi tiempo ti Ipapanaw. Maitunos itoy, mabalin nga adda ni Moises iti palasio ni Faraon iti daydi rabii ti maikasangapulo a saplit ket sakbay a nagngudo ti simmaganad nga aldaw, nabalinanna nga idauluan dagiti umili ti Israel iti iruruarda iti Egipto. (Ex 12:31-42; Nu 33:1-5) No ti kabesera iti daydi a tiempo ket adda idiay Memfis, nga isu dayta ti kabesera a siudad iti las-ud ti adu a siglo, daytoy ti mangilawlawag iti nabayagen a patpatien dagiti Judio a nangrugi ti Ipapanaw (a nangrugi iti Rameses) iti kabangibang ti Memfis.​—Idiligyo ti Jewish Antiquities, II, 315 (xv, 1), a tumukoy iti Letopolis, lugar nga asideg iti Memfis.