Prinsipio Wenno Panangsurot iti Kaaduan—Ania Kadagitoy ti Mangiturturong Kadakayo?
ADDA ni Norihito iti maikanem a grado. Iti naminsan a pannakipasetna iti maysa nga ay-ayam, kellaat a naipasango iti maysa a panagpili. Masapul a makipartisipar amin dagiti estudiante iti patriotiko a seremonia. Rebbeng kadi a makipartisipar kadagiti kaeskuelaanna iti daytoy kasla rotina nga arsisio?
Naammuan ni Norihito manipud Biblia a dakes ti makiraman iti panagdaydayaw iti sabali a dios no di laeng ni Jehova. (Exodo 20:4, 5; Mateo 4:10) Ammona met a rumbeng nga agtalinaed a neutral dagiti Kristiano iti amin a politikal nga aramid daytoy a lubong. (Daniel 3:1-30; Juan 17:16) Isu nga uray pay dinagdag dagiti kaeskuelaanna a makiraman, situtured ngem siraraem a sinalimetmetanna ti takderna. No dakayo ti maipasango iti kasta a situasion, ania ti aramidenyo?
Ti Tarigagay a Makikadua
Ipakita dagiti Kasuratan a pinarsua ti Dios dagiti tattao nga addaan tarigagay a makikadua, makilangen, ken agtitimpuyog a mangaramid kadagiti bambanag. Kadawyan a kayattayo ti makikadua kadagiti kataebtayo, maawat, ken agbalin a paset ti maysa a grupo. Ti kakasta a rikna pagbalinenna ti biag nga ad-adda a makaay-ayo ken makatulong a mangtaginayon iti talna ken panagkaykaysa iti pannakilangentayo kadagiti sabsabali.—Genesis 2:18; Salmo 133:1; 1 Pedro 3:8.
Mayanninaw ti naikasigudan a tarigagay a makikadua iti napalalo a pannakaipaganetget ti pannakitunos kadagiti dadduma a lugar agpapan ita. Kas pangarigan, idiay Japan, maisuro kadagiti annak manipud iti kinaubingda dagiti pagalagadan a sursuroten ti kaaduan ken mairuamda a mangannurot kadagitoy. Isursuro ti tradisionda a ti maysa kadagiti kadakkelan a pagrebbenganda isu ti pannakitunos iti kagimongan. “No idilig kadagiti taga-Laud, ad-adda a naipaugali kadagiti Hapones ti panagtitimpuyog a mangaramid kadagiti bambanag,” kinuna ni Edwin Reischauer, dati nga embahador ti E.U. idiay Japan ken napasnek a managpaliiw kadagiti ugali dagiti Hapones. Innayonna: “Iti ruar, mabalin nga ipakpakita dagiti taga-Laud ti panagwaywayas ken kinanaidumdumada, idinto ta kapkapnekan unay ti kaaduan a Hapones ti makitunos iti panagkawkawes, kababalin, wagas ti panagbiag, ken uray pay iti panagpampanunot dagiti kakaduada.” Nupay kasta, saan laeng a dagiti Hapones ti addaan iti tarigagay a makitunos. Sapasap dayta.
Dagiti Panangpilit a Makitunos
Uray no matarigagayan ti panangikagumaan a makitunos kadagiti sabsabali, adda pagdaksan ti basta panangsurot iti kaaduan. Apay? Agsipud ta ti ar-aramiden ti kaaduan masansan a di anamongan ti Dios. “Ti isuamin a lubong adda iti babaen ti pannakabalin ti managdakdakes,” kuna ti Biblia kadatayo. (1 Juan 5:19) Sisisikap nga us-usaren ni Satanas ti amin a pamay-an—materialismo, nalulok a moral, panangidumduma ti puli, narelihiusuan a kinapanatiko, nasionalismo, ken dadduma pay—tapno maimpluensiaanna dagiti tattao ken maitallikudna ida iti Dios. Ti yaabuloy iti kakasta nga aramid kaipapananna ti panangbusor ken Jehova a Dios ken kadagiti panggepna. Isut’ gapuna a nabalakadan dagiti Kristiano: “Dikay umabuloy iti daytoy a sistema dagiti bambanag, no di ket agbalbaliwkayo babaen ti pannakapabaro ti isipyo, tapno mapaneknekanyo no ania ti nasayaat ken makaay-ayo ken naan-anay a pagayatan ti Dios.”—Roma 12:2.
Gapu ta agbibiagda iti daytoy a sistema dagiti bambanag, kanayon a maipasango dagiti Kristiano kadagiti panangpilit a sumurot iti ar-aramiden ti kaaduan. Pudno daytoy nangruna kadagiti agtutubo. Napigsa unay ti tarigagay a mangtulad iti panaglanglanga ken panagtigtignay dagiti kaeskuelaanda. Kasapulanda ti tibker ti pakinakem a mangilawlawag kadagiti kapatadada no apay a saanda a mabalin ti makiraman kadagiti dadduma nga aktibidad. Nupay kasta, mabalin nga agpeggadda iti naespirituan no bumdengda a mangipakaammo iti takderda.—Proverbio 24:1, 19, 20.
Maipasango met dagiti nataengan iti kakasta a panangpilit idiay pagtrabahuanda. Mabalin a namnamaen dagiti dadduma a makipasetda kadagiti sosial nga aktibidad kalpasan ti trabaho wenno bayat ti bakasion. No agkedkedda, mabalin a matmatan ida dagiti katrabahuanda a naingrata ken awan kooperasionna, a mangparnuay iti narigat a kasasaad idiay pagtrabahuan. Dagiti dadduma mabalin a mapilitanda nga ag-overtime gapu laeng ta kasta ti ar-aramiden dagiti katrabahuanda ket mainanama a kasta met ti aramidenda. Ti itutulok iti kakasta a banag pagpeligruenna ida iti naespirituan ken lapdanna ida a mangtungpal kadagiti dadduma pay nga obligasionda.—1 Corinto 15:33; 1 Timoteo 6:6-8.
Saan laeng nga idiay pagadalan wenno pagtrabahuan a maipasango ti maysa kadagiti panangpilit a makitunos. Kinuna ti maysa a Kristiano nga ina nga iti naminsan, saanna a dinisiplina ti anakna, uray no kasapulan unay, agsipud ta pampanunotenna amangan no isu ket babalawen dagiti dadduma nga inna no aramidenna dayta.—Proverbio 29:15, 17.
Mabalin a Saan nga Umiso ti Kaaduan
Ikkannatayo ti Biblia iti prangka a pammagbaga no maipapan iti panangsurot iti kaaduan. Kas pangarigan, naibilin iti nasion ti Israel: “Dika sumurot iti kaaduan nga agaramid iti dakes; ket dika agsaksi iti maysa a suppiat tapno sumiasika a sumurot iti adu a mangballikug iti hustisia.” (Exodo 23:2; idiligyo ti Roma 6:16.) Adda dagiti tiempo a saan a naitaltalek daytoy a balakad. Naminsan, iti saan a nabayag kalpasan ti ipapanawda idiay Egipto, idi nga awan ni Moises, pinilit dagiti sumagmamano nga indibidual ni Aaron ken dagiti tattao a mangaramid iti balitok a sinan-urbon ti baka a pagdaydayawanda iti “piesta ken Jehova.” Nagpapangan ken nagiinum dagiti tattao, sada nagkakanta ken nagsasala bayat ti panagdatonda iti balitok a sinan-urbon ti baka. Gapu itoy nga imoral ken idolatroso nga aramid, agarup 3,000 a lallaki a nangisungsong iti dayta ti napapatay. Ngem malaksid kadakuada, adu pay ti dinusa ni Jehova gapu iti pannakailaw-anda a simmurot iti kaaduan.—Exodo 32:1-35.
Napasamak ti sabali pay a pangarigan ti panangsurot iti kaaduan nga agaramid iti dakes idi umuna a siglo mainaig iti ipapatay ni Jesu-Kristo. Iti panangsugsog dagiti agimon a papangulo ti relihion, adu kadagiti umili ti kimmanunong kadakuada a nangidawat iti pannakapapatay ni Jesus. (Marcos 15:11) Idi impabigbig ni Pedro ti nadagsen a basolda idi Pentecostes kalpasan ti panagungar ken yuuli ni Jesus sadi langit, adu ti “napaladingitan ti puso[da]” ket naamirisda ti inaramidda gapu iti panangsurotda iti kaaduan.—Aramid 2:36, 37.
Nasaysayaat Dagiti Prinsipio ti Biblia
Nalawag nga ipakita dagitoy a pasamak a ti basta panangsurot iti kaaduan mabalin a dakes ti pagtungpalanna. Anian a nasaysayaat nga adayo ti panangsurot iti Biblia ken ti panagpaidalan kadagiti prinsipio daytoy! “Kas dagiti langlangit nangatngatoda ngem iti daga, kasta dagiti daldalanko nangatngatoda ngem kadagiti daldalanyo, ken dagiti pampanunotko ngem kadagiti pampanunotyo,” kuna ni Jehova. (Isaias 55:9) No maipanggep iti moral ken pannakilangen kadagiti sabsabali—wen, iti amin a pangngeddeng iti biag—naulit-ulit a napaneknekanen a nasaysayaat nga adayo ti panangsurot kadagiti daldalan ni Jehova ngem ti panangsurot iti kaaduan. Isu dayta ti tulbek iti naragragsak ken nasaysayaat a panagbiag.
Alaentayo a pangarigan ti kapadasan ni Kazuya. Nupay nabayag met bassit a nagadal iti Biblia, intultuloyna latta a sinurot ti ar-aramiden ti kaaduan—panagregget a bumaknang ken umasenso. Gapu ta kayatna nga ay-ayuen dagiti superiorna ken katrabahuanna, masansan a kumuyog kadakuada nga agiinum agingga iti parbangon. Nagbalin a manangipapilit, saan a makaan-anus, ken managpudpudot. Di nagbayag, isu ket naistrok a nangparalisado iti guduat’ bagina. Bunga daytoy ti nalabes a kabibiagna. Kabayatan ti panagpaimbagna idiay ospital, inut-utobna dagiti nasursurona manipud Biblia ken ti kabibiagna. Inkeddengna a panawenen tapno rugianna nga iyaplikar dagiti naadalna. Naglusulos iti saadna kas manedyer ket liniklikanna dagiti dati a gagayyemna. Inkagumaanna met nga ikawes ti Nakristianuan a personalidad ket binalbaliwanna ti panangmatmatna kadagiti material a sanikua. Nagbanaganna, sabalin dagiti prinsipio a sursurotenna, ket simmayaat ti salun-atna. Kamaudiananna, indedikarna ti biagna ken Jehova ket nagpabautisar.
Tapno agballigi a mangsurot iti dalan a maisupadi iti sursuroten ti kaaduan, masapul nga ammuen ti maysa dagiti prinsipio a nainaig ken naan-anay a patienna nga umiso dagitoy. Ipakita ti kapadasan ni Masaru a pudno daytoy. Idi adda iti maikanem a grado iti primaria, isut’ inrekomenda dagiti kaklasena nga agkandidato para presidente iti student council. Medio mababain a nangisalaysay a gapu ta saanna unay a maawatan idi dagiti prinsipio ti Biblia a nainaig, saanna a mailawlawag kadagiti kaklasena no apay a dina mabalin nga awaten ti politikal a saad. Maamak a mangipakaammo nga isu ket maysa a Kristiano. Indumogna lattan nga agsangsangit a sangkakunana, “Diak maaramidan dayta.”
Gapu iti daytoy a di makaay-ayo a kapadasan, inusigna no apay a saan a makinamin ti maysa a Kristiano kadagiti politikal nga aramid. (Idiligyo ti Juan 6:15.) Idi addan iti junior high school, rimsua ti umarngi a situasion. Nupay kasta, iti daytoy a gundaway, isu ket nakasaganan a mangilawlawag a sititibker iti takderna iti mannursurona. Naawatan ti mannursuro ti palawagna, kasta met dagiti sumagmamano a kaklasena a nagsaludsod kenkuana maipapan iti naibatay-Biblia a pammatina.
Inton ti Amin Aramidenda ti Umiso
Iti mapasungad a baro a lubong iti babaen ti panagturay ni Kristo, ti umiso nga aramiden ti aramidento ti amin. Bayat nga ur-urayentay dayta a panawen, masapul nga agannadtayo tapno saantay a maallukoy a sumurot iti kaaduan. Makagun-odtayo iti pammaregta manipud iti pammagbaga ni Pablo: “Yantangay nalikmuttayo iti kasta unay nagdakkel a kaadu dagiti saksi, iwagsaktayo ti amin a pakadagsenan ken ti basol a silalaka a mangsimbalud kadatayo, ket tarayentayo koma a siaanus ti tarayen a naikabil iti sanguanantayo.”—Hebreo 12:1.
No maipasangokayo kadagiti isyu ken karit, ania ti aramidenyo? Tumulokkay kadi iti panagbuteng iti tao ket surotenyo ti ar-aramiden ti kaaduan? Wenno agpannuraykayo iti Sao ti Dios, ti Biblia, ket surotenyo dagiti prinsipio daytoy? Ti panangaramid iti naud-udi saannakay laeng a gunggonaan ita no di pay ket ikkannakayo iti namnama a maidasig kadagidiay “gapu iti pammati ken kinaanus, tawidenda dagiti karkari.”—Hebreo 6:12.