KAMPO, PAKARSO

Ti Hebreo a sao maipaay iti “kampo” ken “pakarso” (ma·chanehʹ) ket nagtaud iti berbo a cha·nahʹ, kaipapananna ti “agpakarso; mangibangon iti pakarso.” (Uk 15:9; Ex 14:2; Ge 33:18) Naaramat dagitoy a termino mainaig iti pagyanan dagiti agakar-akar a tattao iti ababa laeng a tiempo (Ge 32:21; 33:18), iti temporario a panagtolda dagiti Israelita bayat ti panagdaliasatda iti let-ang (Nu 2:17), wenno iti naipalawlaw a salaknib nga ayan ti buyot (2Ar 25:1). Ti Griego a sao maipaay iti “pakarso” ket pa·rem·bo·leʹ.​—Kitaenyo ti BUYOT.

Pakarso ti Israel. Saan a nakagulgulo ti Ipapanaw ti Israel manipud Egipto no di ket nakasaysayaat nga “urnos ti pannakibakal” a mayanatup laeng kadagiti “buyot ni Jehova.” (Ex 13:18; 12:41; 6:26) Ti kasta nga urnos ti pannakibakal mabalin nga umasping iti urnos ti maysa a buyot a lima kapaset, adda pasango a grupo wenno dagiti agyan iti sungad, sa ti mismo a bunggoy, adda met dagiti guardia iti likud, ken adda dua a grupo dagiti guardia iti agsumbangir a sikigan. Iti daydi a tiempo, an-annuroten pay laeng dagiti Israelita dagiti naimpatriarkaan nga urnos, kas ipamatmat ti wagas a panangitudingda iti pagpuestuan dagiti tribu ken pamilia iti urnos ti panagmartsa. Sigun kadagita a kaugalian, dagiti adipen, tagabo, ken dadduma pay a nainaig iti pamilia ket naibilang kas paset ti sangakabbalayan, isu a ti “nakadakdakkel a naglalaok a bunggoy” a pimmanaw iti Egipto ket nalabit nailaoklaok iti nagduduma a tribu, kapkaputotan, ken pampamilia.​—Ex 12:38; Nu 11:4; De 29:11.

Idi naipasdeken ti tabernakulo, naorganisar ti urnos ti pakarso sigun kadagiti bilin ti Dios idi mangrugin ti maikadua a tawen. Ti tolda ti kaadda ni Jehova, nga isu ti tabernakulo agraman ti paraangan iti aglikmutna, ket isu ti sentro ti pakarso, no maipapan iti nagsaadanna ken iti kinapategna. Nakasango iti daya ti pagserkanna, a sadiay a nagpakarso da Moises, Aaron, ken ti papadi. (Nu 3:38) Ti dadduma pay kadagiti Levita (addaan bilang a 22,000 a lallaki, agedad iti makabulan ken agpangato) nagpakarsoda iti tallo pay a sikigan: dagiti Cohatita iti abagatan, dagiti Gersonita iti laud, ken dagiti Merarita iti amianan. (Nu 3:23, 29, 35, 39) Naipabiang kadagitoy dua a naud-udi a bunggoy ti sumagmamano a gargaret, karkareson, ken an-animal a naaramat a pangidaliasat iti tabernakulo ken iti alikamen dayta. Gapuna dagidiay naituding nga agserbi iti santuario ni Jehova nagnaedda iti asideg ti tabernakulo ken iti aglawlawna, a nagpaayda kas mangsalaknib a pannakaalad iti kasta malapdan ti iseserrek dagiti saan a Levita, “tapno awan koma ti rurod a tumaud maibusor iti gimong.”​—Nu 1:53; 7:3-9.

Iti ruar ken iti labes ti toltolda dagiti Levita, nagpakarso ti 12 a tribu iti kuadrado nga urnos maitunos iti uppat a direksion ti kompas. Agparang a pangadaywen iti tabernakulo ti ayan ti kaaduan nga umili; agarup 900 m (3,000 pie) ti kuna ti sumagmamano a komentarista, gapu ta adda “agarup dua ribu a kasiko” a baet dagiti umili ken ti lakasa ti tulag idi nangrugi ti ibaballasiw iti Jordan. (Jos 3:4) Nabingbingay ti 12 a tribu iti uppat a dadakkel a benneg, a ti tunggal benneg ket naawagan iti nagan ti nagtengnga a tribu iti benneg. Isu a naawagan Juda ti tallo a tribu a benneg iti daya ti tabernakulo, nga adda ti Isacar iti maysa a sikigan ti Juda ken ti Zabulon ti adda iti bangir. (Nu 2:3-8) Idi naipasdek daytoy nga urnos idi 1512 K.K.P., daytoy a tallo a tribu a benneg ti Juda ket addaan iti 186,400 a nabaneg a lallaki manipud 20 ti tawenna nga agpangato. (Nu 1:1-3; 2:9) Adda iti abagatan ti tallo a tribu a benneg ti Ruben, nga iti agsumbangir a sibayna ti ayan ti Simeon ken Gad, ken agdagup iti 151,450 ti bilang ti lallaki a mannakigubatna. (Nu 2:10-16) Dagitoy dua a benneg iti daya ken abagatan, agraman dagiti Levita, ket kapkaputotan ni Jacob babaen ken Lea ken iti adipenna a ni Zilpa. (Ge 35:23, 26) Yantangay agpada a ti Ruben ken dagiti Cohatita nagpakarsoda iti abagatan ti santuario, maawatantayo no apay nga adda nasinged a relasion dagiti rebelde a Rubenita a da Datan ken Abiram ken ti Cohatita a ni Kore. (Nu 16:1) Iti met laud ti ayan ti tallo a tribu a benneg ti Efraim, a nagsinnumbangiran ti Manases ken Benjamin, a nagtaud amin ken Raquel, ken 108,100 ti bilang ti lallaki iti buyotna. (Nu 2:18-24) Kamaudiananna, adda iti amianan ti tallo a tribu a benneg ti Dan, a nakaikaduaan ti Aser ken Neftali, ken agdagup iti 157,600 ti mannakirupak a lallakina. (Nu 2:25-31) Ti Dan ken Neftali ket nagtaud ken Bilha nga adipen ni Raquel, ngem ti Aser ket nagtaud ken Zilpa nga adipen ni Lea.​—Ge 35:25, 26.

Nakadakdakkel daytoy a pakarso ti Israel. Ti naipasalista a bilang a nadakamaten ket agdagup iti 603,550 a mannakirupak a lallaki, mainayon iti babbai ken ubbing, lallakay ken babbaket ken kadagiti addaanen iti an-annayen, 22,000 a Levita, ken ti “maysa a nakadakdakkel a naglalaok a bunggoy” dagiti ganggannaet​—nalabit ti dagupda amin ket 3,000,000 wenno nasursurok pay. (Ex 12:38, 44; Nu 3:21-34, 39) Saan a masigurado no kasano ti kalawana ti kasta a pakarso; nagduduma unay dagiti pattapatta. Idi a ti pakarso naibangon iti batog ti Jerico iti Tantanap ti Moab, nadeskribir a ti kalawana ket “manipud Bet-jesimot agingga iti Abel-sittim.”​—Nu 33:49.

Gagangay a nailadawan ti plano, wenno balabala, ti pakarso kas rektanggulo wenno kuadrado, ti maipagarup a nasaysayaat ken nataltalged nga urnos. Gapu ta nadakamat nga adda iruruar wenno iseserrek iti pakarso, daytoy ti mangipakita nga adda dagiti piho a beddengna. (Le 13:46; 16:26, 28; 17:3) Ket adda dagiti “ruangan” ti pakarso, wenno pagserkan iti dayta. (Ex 32:26, 27) Iti panangiladawan ni Josephus, dakamatenna nga adda dagiti naaramid a dalan iti uneg ti pakarso. (Jewish Antiquities, III, 289 [xii, 5]) Nagkasapulan daytoy iti nasigo a panangibalabala ken panangyurnos tapno maibangon a dagus dagiti Israelita ti pakarso iti baro nga immakaranda a saanda unay a marigatan ken mabayagan.

Adda dagiti naited a “pagilasinan maipaay iti balay dagiti ammada” a makatulong iti maysa a tao a mangbirok iti umiso a pagpuestuanna iti pakarso. (Nu 2:2) Yantangay ti Hebreo a sao a deʹghel, a naipatarus a “tallo a tribu a benneg,” kaipapananna met ti “wagayway” (kas iti Sol 2:4), posible nga adda idi dagiti marka dagiti tribu ken insignia dagiti pamilia. Saan a dakamaten ti Biblia no kasano kaadu dagitoy a pagilasinan wenno ania ti langada.

Kasasayaatan pay laeng ti wagas a pannakaiwanwan ti pakarso ni Jehova. Iti sidong ti teokratiko nga urnos, adda dagiti panguluen a nadutokan a mamangulo iti sagsasangapulo, saglilima, sagsasangagasut, ken sagsasangaribu. Dagitoy ket “makabael a lallaki, agbuteng iti Dios, mapagpiaran a lallaki, manggura iti nakillo a gunggona.” (Ex 18:21; De 1:15) Iti sidong ti panangidalanda, nasayaat ti pannakaimaton ken pannakaaywan ti bambanag ken umiso ti pannakataming dagiti hudisial a kaso; kasta met a nakaparpartak ti pannakikomunikar iti amin nga umili babaen kadakuada. Dagiti nagduduma ti ipasimudaagna nga uni ti trumpeta agserbida a pagilasinan iti intero a gimong wenno iti papanguluen ti rinibu no dadduma kas pannakabagi dagiti tribu tapno dumatagda iti tolda ti gimong.​—Nu 1:16; 10:2-4, 7, 8.

Dagiti detalyado a kodigo ti linlinteg nagserbida a pagannurotan iti tunggal aspeto ti panagbiag iti pakarso. Nataginayon ti kinasalun-at ken kinadalus ti pakarso babaen iti nadumaduma nga alagaden iti sanitasion. Dagiti agkukutel, ti asinoman nga adda makaakar a sakitna wenno agpaspasayasay, ken dagidiay nakasagid iti natay a bagi maparuarda manipud iti pakarso agingga a maibatad a nadalusdan. (Nu 5:2, 3) Maitabon dagiti natay iti ruar ti pakarso. (Le 10:4, 5) Maibelleng iti ruar ti pakarso ti dapdapo dagiti mapuoran a sakripisio, kasta met dagiti rakrakipa ti sumagmamano a sakripisio. (Le 4:11, 12; 6:11; 8:17) Idiay ruar ti pakapapatayan dagiti kriminal (Le 24:14; Nu 15:35, 36), ket dagiti kautibo ti gubat ken dagiti mannakigubat a nagsublin napagyanda pay laeng iti ruar maipaay iti periodo ti panagdalus.​—Nu 31:19.

Ti panagakar daytoy a nakadakdakkel a pakarso iti sabali manen a pagpakarsuan (nga agarup 40 a kakasta a panagpakarso ti inestoria ni Moises iti Numeros 33) ket maysa met a nakaskasdaaw a pakakitaan iti kinaorganisado. Bayat a ti ulep agtaltalinaed iti rabaw ti tabernakulo, saan met nga umakar ti pakarso. No umalis ti ulep, umakar metten ti pakarso. “Iti panagbilin ni Jehova agpakarsoda, ket iti panagbilin ni Jehova agluasda.” (Nu 9:15-23) Naipaawat dagitoy a bilin ni Jehova iti intero a pakarso babaen ti dua a trumpeta a pirak a naaramid babaen ti panagpitpit. (Nu 10:2, 5, 6) Dagiti naisangsangayan nga agbaliwbaliw nga uni nagserbida a pagilasinan nga umakaren ti pakarso. Damo a napasamak daytoy iti “maikadua a tawen [1512 K.K.P.], iti maikadua a bulan, idi maikaduapulo nga aldaw.” Sumaruno iti lakasa ti tulag, agluas ti umuna a tallo a tribu a benneg nga indauluan ti Juda a sarunuen ti Isacar, kalpasanna ti Zabulon. Sinaruno ida dagiti Gersonita ken dagiti Merarita a mangaw-awit iti naituding kadakuada a paspaset ti tabernakulo. Simmaruno ti tallo a tribu a benneg nga indauluan ti Ruben ken sinaruno ti Simeon ken Gad. Simmaruno kadakuada dagiti Cohatita agraman ti santuario, kalpasanna ti maikatlo a tallo a tribu a benneg, ti Efraim, a sinaruno ti Manases ken Benjamin. Kamaudiananna, kas guardia iti likudan simmaganad ti benneg nga indauluan ti Dan a kaduana ti Aser ken Neftali. Gapuna ti dua a kaaduan ken kapigsaan a benneg ti nagsaad a guardia iti sanguanan ken iti likudan.​—Nu 10:11-28.

“Gapuna nagmartsada manipud iti bantay ni Jehova iti panagbaniaga a tallo nga aldaw . . . Ket ti ulep ni Jehova adda idi iti ngatuenda.” (Nu 10:33, 34) Saan a naibaga no kasano kaatiddog daytoy nga intar dagiti agmarmartsa nga iturturong ti ulep, uray pay ti kapartak ti pannagnada wenno ti distansia a dinaliasatda iti maysa nga aldaw. Nalabit nagin-inayadda a nagdaliasat ta adda babassit nga annakda ken ar-arbanda. Bayat ti panagmartsada a nagpaut iti tallo nga aldaw, nalabit awan ti masnup a balabala ti panagpakarsoda agraman ti panangisaadda iti tabernakulo maipaay iti agpatnag laeng a panagpakarsoda; imbes ketdi, adda laeng panagbalbaliw iti pannangan ken pannaturogda.

Pakarso Wenno Kampo Militar. Nagduduma ti pannakausar ti termino a “pakarso” wenno “kampo” no nainaig dayta iti pannakigubat. Kas pagarigan, mabalin a tumukoy dayta kadagiti kangrunaan a kampoda, wenno pannakasentroda, a paggapuan dagiti dumarup a bunggoy; ti pagarigan ket ti Gilgal ken Silo. (Jos 4:19; 5:10; 9:6; 10:6, 15, 43; 18:9; Uk 21:12) Wenno ti “pakarso” no dadduma kaipapananna ti mismo a buyot, imbes a ti lugar a pangibangonanda kadagiti toldada iti rabii. (Jos 10:5; 11:4, 5) Ti ‘panagpakarso maibusor’ iti maysa a siudad kaipapananna ti pananggubat iti siudad, no kasano a ti ‘panangibangon iti kampo’ ipamatmatna met ti panagsagana a makigubat.​—Uk 9:50; 1Sm 11:1; 28:4; 2Ar 25:1.

Adda sumagmamano a banag a pakaibatayan ti pannakapili ti maysa a disso kas pagpakarsuan ti buyot. Adda nainkasigudan a salaknib ken nalaklaka a maguardiaan ti nangato a daga ngem kadagiti awan bakudna ken nalayang a disso. (1Sm 26:3) Ti pakarso ket kasapulan nga adda mapangalaanna iti danum. (2Ar 3:9) Sipapakarso iti dandanum ti Merom ti nagkakappon nga ar-ari a pinarmek ni Josue. (Jos 11:5) Iti abay ti bubon ti Harod ti nagpakarsuan dagiti puersa ni Gideon (Uk 7:1), ket nagpakarso ti kakatlo ti buyot ni David iti naapres a ginget ti Besor agingga a nagsubli dagiti nagballigi a kakaduada.​—1Sm 30:9, 10.

Ti naipalawlaw a salaknib, kas iti adda idi iti aglikmut ti kampo ni Saul, ket mabalin a buklen ti gargaret, karkareson, ken an-animal. (1Sm 26:5, 7) Nalabit dagiti buyot nga addaan karuahe impalikmutda dagiti karuaheda iti aglawlaw ti pakarsoda. Dagiti pagpakarsuan a napapaut ti pannakausarna ket napalikmutan kadagiti kanal ken tambak kas pannakasalaknib. Manmano a mapasamak ti panaggugubat iti mismo a nagpakarsuan, malaksid no adda dagiti kellaat a pannakaraut. (Jos 11:7) Gapuna saanda unay a nagar-aramid iti nalawa a kanal ken natibker a pannakapader iti aglawlaw.

Mangipaay dagiti di Naimbibliaan a pakasaritaan iti pamalatpatan maipapan iti biag iti uneg ti pakarso dagiti pagano a buyot, idi met laeng kaaldawan ti Biblia. Kas pagarigan, naaladan kadagiti kalasag ti Egipcio a pakarso ni Ramses II. Kaaduanna a nagsirkulo ti nasarikedkedan a pakarso dagiti Asirio nga addaan salaknib a padpader ken tortorre. Nakasango iti daya dagiti amin a tolda iti pakarso dagiti Persiano, ket agserbi dagiti kanal ken tambak kas salaknib ti pakarsoda. Nagsirkulo met dagiti kampo militar dagiti Griego, a ti tolda ti komandante adda iti tengnga ti pakarso. Idi nagkampo ti buyot ti Roma, nangkalida iti panakkelen a banawang iti intero nga aglawlaw ti baro nagpakarsuanda.