JOSUE

[napaababa a porma ti Jehosua, a ti kaipapananna ket “Ni Jehova ket Salakan”].

1. Anak ni Nun; maysa nga Efraimita a nagserbi ken Moises ken nadutokan a sunona idi agangay. (Ex 33:11; De 34:9; Jos 1:1, 2) Ti Kasuratan deskribirenna ni Josue kas natured ken awanan buteng a panguluen, maysa nga addaan panagtalek iti kinasigurado dagiti kari ni Jehova, natulnog iti panangiwanwan ti Dios, ken determinado nga agserbi a simamatalek ken Jehova. Ti sigud a naganna ket Hosea, ngem pinanaganan ni Moises iti Josue wenno Jehosua. (Nu 13:8, 16) Nupay kasta, saan nga ipalgak ti rekord ti Biblia no kaano a nagbalin a Josue ti nagan ni Hosea.

Idauluanna ti Pannakirupak Kadagiti Amalekita. Idi tawen 1513 K.K.P., idi nagpakarso dagiti Israelita idiay Refidim di nagbayag kalpasan ti namilagruan a pannakaispalda manipud namilitariaan a pannakabalin ti Egipto idiay Nalabaga a Baybay, nangyussuat dagiti Amalekita iti awan gapgapuna a panangraut kadakuada. Ngarud, ni Moises dinutokanna ni Josue kas komandante iti pannakirupak kadagiti Amalekita. Iti sidong ti makabael a panangidaulona, dagiti Israelita, buyogen ti tulong ti Dios, pinarukmada ti kalaban. Kalpasanna, imbilin ni Jehova ti naan-anay a pannakatalipupos dagiti Amalekita, a binilinna ni Moises a mangaramid iti naisurat a rekord maipapan iti daytoy ket idatagna ken Josue.​—Ex 17:8-16.

Agserbi kas Katulongan ni Moises. Idi agangay, idiay Bantay Sinai, mabalin a ni Josue, kas katulongan ni Moises, ket maysa idi kadagiti 70 a lallakay a naaddaan iti pribilehio a makakita iti naranga a sirmata iti dayag ni Jehova. Kalpasan dayta, ni Josue kinuyogna ni Moises iti sumagmamano a distansia a sumang-at iti Bantay Sinai ngem nalawag a saan simrek iti ulep, yantangay ni laeng Moises ti nabilin a mangaramid iti kasta. (Ex 24:9-18) Nagtalinaedda a dua ken Moises iti Bantay Sinai iti 40 nga aldaw ken 40 a rabii. Iti panagngudo daytoy a periodo, bayat a sumalsalog a kaduana ni Moises iti Bantay Sinai, napagkamalian ni Josue a ti uni ti panagkanta ti Israel mainaig iti idolatroso a panagdaydayawda iti kigaw a baka ket “arimbangaw ti bakal.” Di pagduaduaan a nakarurod met ni Josue a kas ken Moises idi maimatanganna ti nabalitokan a kigaw a baka ken nalabit timmulong pay iti panangdadael iti dayta.​—Ex 32:15-20.

Iti panagdaydayawda iti kigaw a baka, linabsing dagiti Israelita ti nadaeg a tulag nga inaramidda ken Jehova a Dios. Mabalin a daytoy ti makagapu nga inyakar ni Moises ti toldana (ti “tolda ti gimong”) manipud iti disso a nagpakarsuan dagiti umili, ta saan pay a pinakawan ida ni Jehova iti basolda ket ngarud, awanen iti tengnga ti Israel. Nalabit tapno malapdan ti iseserrek dagiti Israelita iti tolda ti gimong bayat a di nadalus ti kasasaadda, nagtalinaed sadiay ni Josue kaanoman a nagsubli ni Moises iti pakarso dagiti Israelita.​—Ex 33:7-11; 34:9.

Iti naud-udi a tiempo, idi a narikna ni Moises a nadagsen unay ti awitna maigapu iti panagtantanabutob dagiti umili, imbilin ni Jehova a mangpili iti 70 a lallakay a tumulong kenkuana. Kalpasanna, mapan idi dagitoy a lallakay iti tolda ti gimong. Ngem ti dua kadakuada, da Eldad ken Medad, awan duadua a gapu iti nainkalintegan a rason, nagbatida iti pakarso. Idi nagtignay ti espiritu ti Dios kadagiti 68 a naguummong iti tolda ti gimong, nangrugi met a nagakem da Eldad ken Medad kas mammadto iti pakarso. Dagus a naiyeg ken Moises ti damag maipapan iti daytoy. Idin ni Josue, nga agim-imon maipaay iti apona, indagadagna a pawilan ida ni Moises. Yantangay nalawag nga inawat da Eldad ken Medad ti espiritu nga awan ti panangibabaet ni Moises, mabalin a narikna ni Josue a daytoy pinakapuyna ti autoridad ni apona. Ngem ni Moises kinorehirna ni Josue, a kinunana: “Tarigagayak nga amin a tattao ni Jehova mammadtoda, agsipud ta ikabil ni Jehova ti espirituna kadakuada.”​—Nu 11:10-29; idiligyo ti Mr 9:38, 39.

Simisimenna ti Naikari a Daga. Sumagmamano a tiempo kalpasan daytoy, nagpakarso dagiti Israelita iti Let-ang ti Paran. Manipud sadiay nangibaon ni Moises iti 12 a lallaki a mangsimisim iti Naikari a Daga, a ti maysa kadagitoy a lallaki isu ni Josue (Hosea, wenno Jehosua). Uppat a pulo nga aldaw kalpasanna, da laeng Josue ken Caleb ti nangyeg iti nasayaat a damag. Ti kakaduada a sangapulo a managsimisim pinakapuyda dagiti umili, nga imbagada a saan a pulos namnamaen ti Israel a maparmekda dagiti nabileg nga agnanaed iti Canaan. Gapu iti dayta, ti rebelioso a panagtanabutob bimtak iti pakarso. Idin rinay-ab da Josue ken Caleb dagiti kawesda ket, bayat a pinadasda a pagkalmaen ti buteng dagiti umili, binallaaganda ida di la ket ta agrebeldeda. Ngem awan nagmaayan ti natured a sasaoda a mangiparangarang iti naan-anay a panagtalek iti pannakabael ni Jehova a mangtungpal iti saona. Kinapudnona, “nagsasaritaan ti intero a gimong nga uborenda ida iti batbato.”​—Nu 13:2, 3, 8, 16, 25–Nu14:10.

Gapu iti panagrebeldeda, inkeddeng ni Jehova nga agallaalla dagiti Israelita iti let-ang iti 40 a tawen agingga a matay amin a naipasalista a lallaki (saan a mairaman dagiti Levita, a saan a naipasalista iti dadduma nga Israelita maipaay iti namilitariaan nga annongen; Nu 1:2, 3, 47) manipud 20 ti tawenna nga agpangato. Kadagiti naipasalista a lallaki, da laeng Josue ken Caleb ti sumrek idi iti Naikari a Daga, idinto ta ti sangapulo a di matalek a managsimisim natayda babaen iti pannaplit manipud ken Jehova.​—Nu 14:27-38; idiligyo ti Nu 26:65; 32:11, 12.

Nadutokan a Suno ni Moises. Idi agarinunosen ti panagallaalla ti Israel idiay let-ang, da Moises ken Aaron, gapu iti saanda a panangsantipikar ken Jehova mainaig iti namilagruan a pannakaipaay ti danum idiay Cades, napukawda met ti pribilehio a sumrek iti Naikari a Daga. (Nu 20:1-13) Gapuna, ni Jehova binilinna ni Moises a parebbenganna ni Josue kas sumukat kenkuana. Iti mismo nga imatang ti baro a nangato a padi a ni Eleazar nga anak ni Aaron, ken iti sanguanan ti gimong ti Israel, imparabaw ni Moises ti im-imana ken Josue. Nupay nadutokan a sumukat ken Moises, ni Josue ket saan a kas ken Moises a makaam-ammo ken Jehova iti “rupanrupa.” Saan nga amin a dayaw nga adda ken Moises ket nayallatiw ken Josue no di ket daydiay laeng kasapulanna tapno isu raemen ti nasion. Naaddaan ni Moises iti ad-adda a direkta a pannakikomunikar ken Jehova, nga arigna a “rupanrupa,” ngem ni Josue kasapulan idi nga umuman iti nangato a padi, a nakaitalkan ti Urim ken Tummim a babaen iti dayta masinunuo ti pagayatan ti Dios.​—Nu 27:18-23; De 1:37, 38; 31:3; 34:9, 10.

Kas imbilin ti Dios, nangted ni Moises kadagiti espesipiko a pammilin ken pammaregta ken Josue tapno simamatalek a maitungpalna ti rebbengenna. (De 3:21, 22, 28; 31:7, 8) Kamaudiananna, bayat nga umas-asideg ti tiempo ti ipapatayna, kasapulan idi nga agsaad ni Moises a kaduana ni Josue iti tolda ti gimong. Idin ni Jehova pinarebbenganna ni Josue, a pinasingkedanna ti pannakadutokna iti nasapsapa a gundaway babaen ti pannakaipatay ti im-ima ni Moises. (De 31:14, 15, 23) Kalpasanna, iti sumagmamano a wagas nakiraman ni Josue iti panangisurat ken panangisuro kadagiti Israelita iti kanta a naited ken Moises babaen iti pannakapaltiing.​—De 31:19; 32:44.

Dagiti Aramidna kas Suno ni Moises. Kalpasan ti ipapatay ni Moises, nagsagana ni Josue a sumrek iti Naikari a Daga. Nangibaon kadagiti opisial tapno isuroda dagiti Israelita maipapan iti panagsagana a bumallasiw iti Jordan tallo nga aldaw manipud idin; pinalagipanna dagiti Gadita, Rubenita, ken ti kagudua a tribu ni Manases maipapan iti pagrebbenganda a tumulong iti panangparmek iti daga; ket nangibaon iti dua a lallaki a mangsimisim iti Jerico ken iti lugar iti aglikmutna.​—Jos 1:1–2:1.

Kalpasan ti panagsubli dagiti dua a managsimisim, pinanawan dagiti Israelita ti Sittim ket nagpakarsoda iti asideg ti Jordan. Iti simmaganad nga aldaw, pinuttot ni Jehova ti Jordan iti namilagruan a pamay-an, a nangted gundaway iti nasion tapno makaballasiwda iti namaga a daga. Kas panglaglagip iti daytoy a pasamak, nangipasdek ni Josue iti 12 a bato iti tengnga ti lansad ti karayan ken 12 a bato idiay Gilgal, ti damo a nagpakarsuan ti Israel iti laud ti Jordan. Nangaramid met kadagiti imuko a pamulinawen a pangkugit iti amin nga Israelita a lallaki a nayanak idiay let-ang. Gapuna, agarup uppat nga aldaw kalpasanna, maikaridan a mangngilin iti Paskua.​—Jos 2:23–5:11.

Kalpasan dayta, bayat nga adda ni Josue iti asideg ti Jerico, nasabetna ti maysa nga angheliko a prinsipe, ket manipud kenkuana immawat iti pammilin maipapan iti pamay-an a masurot iti panangala iti dayta a siudad. Tinaming ni Josue ti bambanag maitunos iti naibilin kenkuana ket, kalpasan nga impaayna ti Jerico iti pannakadadael, nangisawang iti naimpadtuan a lunod iti mangbangon manen iti dayta iti masanguanan, a natungpal nasurok a 500 a tawen kalpasanna. (Jos 5:13–6:26; 1Ar 16:34) Simmaganad, nagtignay maibusor iti Ai. Idi damo, ti Israelita a puersa nga agarup 3,000 a lallaki ket nagsagaba iti pannakaabak, ta saan nga impaay ni Jehova ti tulongna gapu iti sisusukir a panangala ni Acan iti samsam manipud Jerico maipaay iti bukodna a panangusar. Kalpasan ti panangubor ti Israel ken ni Acan ken iti sangakabbalayanna gapu iti daytoy a basol, nangaramat ni Josue iti panangsaneb maibusor iti Ai ket ti siudad pinagbalinna a maysa a langalang a munturod.​—Jos 7:1–8:29.

Iti daydin a ti intero a kongregasion ti Israel, agraman dagiti babbai, ubbing, ken dagiti ganggannaet nga agnanaed, napanda iti asideg ti Bantay Ebal. Sadiay, iti Bantay Ebal, nangibangon ni Josue iti altar maitunos kadagiti pagannurotan a naibalabala iti Linteg. Bayat a sitatakder ti kagudua ti kongregasion iti sanguanan ti Bantay Gerizim ken ti kagudua iti sanguanan ti Bantay Ebal, imbasa kadakuada ni Josue ti “linteg, ti bendision ken ti lunod.” “Awan idi ti maysa a sao iti amin nga imbilin ni Moises a di imbasa ni Josue a sipipigsa.”​—Jos 8:30-35.

Kalpasan ti panagsublida iti pakarsoda idiay Gilgal, ni Josue ken dagiti panguluen ti Israel ket sinarungkaran dagiti mensahero a Gabaonita. Nabigbig dagiti Gabaonita a makiruprupak ni Jehova maipaay kadagiti Israelita, ket babaen iti panangallilaw, nagballigida a makipinnatalged ken Josue iti tulag ti kappia. Nupay kasta, idi naibutaktak ti kinapudno, pinagbalin ida ni Josue nga ad-adipen. Ti damag maipapan iti inaramid dagiti Gabaonita ket nakagteng met ken Adoni-zedec nga ari ti Jerusalem. Gapu iti daytoy, isu ken ti uppat a sabsabali pay a Canaanita nga ar-ari nangyussuatda iti panagdaliasat tapno dusaenda ida. Kas panagtignay maitunos iti dawat dagiti Gabaonita maipaay iti tulong, nangirussuat ni Josue iti agpatpatnag a panagmartsa manipud Gilgal. Idin nakirupak ni Jehova maipaay iti Israel kas panangikanawa kadagiti Gabaonita, mangipasimudaag nga inanamonganna ti tulag a naaramid kadakuada iti immun-una a gundaway. Ad-adu ti napapatay a puersa ti kabusor kas imbunga ti namilagruan a bagyo ti uraro ngem kadagiti natay iti mismo a gubat. Impangag pay ni Jehova ti timek ni Josue iti panangyat-atiddog iti or-oras ti lawag ti aldaw maipaay iti bakal.​—Jos 9:3–10:14.

Pinasarunuan ni Josue daytoy inted-Dios a balligi babaen ti panangkautibona iti Makkeda, Libna, Laquis, Eglon, Hebron, ken Debir, iti kasta dinuprakna ti pannakabalin dagiti Canaanita iti makin-abagatan a paset ti daga. Simmaganad, ti Canaanita nga ar-ari iti amianan, iti sidong ti panangidaulo ni Jabin nga ari ti Hasor, inummongda dagiti puersada iti ayan ti dandanum ti Merom tapno makirupakda iti Israel. Nupay naipasango kadagiti kabalio ken karkaruahe, ni Josue ket pinaregta ti Dios a saan nga agbuteng. Nangipaay manen ni Jehova iti balligi kadagiti Israelita. Kas naibilin kenkuana, linugpi ni Josue dagiti kabalio ket pinuoranna dagiti karuahe ti kabusor. Ti mismo a Hasor nayawat iti apuy. (Jos 10:16–11:23) Gapuna, iti las-ud ti agarup innem a tawen (idiligyo ti Nu 10:11; 13:2, 6; 14:34-38; Jos 14:6-10), pinarukma ni Josue ti 31 nga ar-ari ken sinakupna ti dadakkel a benneg ti Naikari a Daga.​—Jos 12:7-24; MAPA, Tomo 1, p. 737.

Dimteng itan ti tiempo a pannakaibunong ti daga kadagiti indibidual a tribu. Damo a naaramid daytoy iti Gilgal, iti sidong ti panangimaton ni Josue, ti Nangato a Padi a ni Eleazar, ken ti sangapulo a sabsabali pay a pannakabagi a dinutokan ti Dios. (Jos 13:7; 14:1, 2, 6; Nu 34:17-29) Kalpasan a naisaad ti tabernakulo idiay Silo, ti pannakabingbingay ti daga babaen iti panagbibinnunot nagtultuloy manipud sadiay. (Jos 18:1, 8-10) Inawat a mismo ni Josue ti siudad ti Timnat-sera iti nakabambantay a rehion ti Efraim.​—Jos 19:49, 50.

Maudi a Pammagbaga Kadagiti Israelita, ken Ipapatayna. Idi asidegen ti ipapatayna, inummong ni Josue dagiti lallakay, pannakaulo, uk-ukom, ken opisial ti Israel, ket binagbagaanna ida nga agserbida ken Jehova buyogen ti kinamatalek ken pinakdaaranna ida kadagiti ibunga ti kinasukir. (Jos 23:1-16) Pinaayabanna met a sangsangkamaysa ti intero a kongregasion ti Israel, rinepasona dagiti napalabas a pannakilangen ni Jehova kadagidi ammada ken iti nasion, ket kalpasanna indawatna kadakuada nga agserbida ken Jehova. Kinuna ni Josue: “Ita no dakes kadagiti matayo ti panagserbi ken Jehova, agpilikayo ita nga aldaw maipaay iti bagbagiyo no siasino ti pagserbianyonto, no ti didios a nagserbian dagidi ammayo nga adda idi iti ballasiw ti Karayan wenno ti didios dagiti Amoreo nga iti dagada ti pagnanaedanyo. Ngem no maipapan kaniak ken iti sangakabbalayak, agserbikamto ken Jehova.” (Jos 24:1-15) Kalpasan dayta, pinabaro dagiti Israelita ti tulagda nga agtulnogda ken Jehova.​—Jos 24:16-28.

Natay ni Josue iti edad a 110, ket naitabon idiay Timnat-sera. Ti nasayaat nga epekto ti di maisin a kinasungdona ken Jehova ket paneknekan ti kinapudno a “ti Israel nagtultuloy nga agserbi ken Jehova iti amin nga al-aldaw ni Josue ken iti amin nga al-aldaw dagiti lallakay a limmayon ti al-aldawda kalpasan ni Josue.”​—Jos 24:29-31; Uk 2:7-9.

2. Makinkukua iti maysa a talon idiay Bet-semes nga immuna a nakaisaadan ti sagrado a Lakasa ken nakaiparanganna kalpasan ti panangisubli iti dayta dagiti Filisteo.​—1Sm 6:14, 18.

3. Panguluen ti Jerusalem idi tiempo ni Ari Josias. Agparang nga iti asideg ti pagtaengan ni Josue masarakan dagiti nangato a disso a nausar iti ulbod a panagdaydayaw, ngem rinugpo ni Josias dagitoy.​—2Ar 23:8.

4. Anak ni Jehozadac; ti immuna a nangato a padi a nagserbi kadagiti napagawid nga Israelita kalpasan ti panagsublida manipud pannakaidestiero idiay Babilonia. (Hag 1:1, 12, 14; 2:2-4; Zac 3:1-9; 6:11) Kadagiti libro ti Biblia nga Esdras ken Nehemias, isu naawagan iti Jesua.​—Kitaenyo ti JESUA Num. 4.