OLIBANO
Sangkap nga agtaud kadagiti kayo nga insienso ken babassit a kayo manipud sumagmamano a kakikita a kameng iti klasipikasion a Boswellia. Dagitoy nainaigda iti kayo a trementina, wenno terebinth, ken kasta met a nainaigda kadagiti kayo nga agpatpataud iti balsamo ken mirra. Ti sumagmamano a paset ti Africa ken Asia ti nainkasigudan a pagtubtubuanda. Ti Hebreo a termino maipaay iti olibano (levoh·nahʹ wenno levo·nahʹ) ket nagtaud iti sao a kaipapananna ti “pumuraw” ken nabatad a naibatay iti maragatas a marisna. Ti Griego a liʹba·nos ket naadaw iti Hebreo a termino.
Dakamaten ti Kanta ni Solomon ti “turod ti olibano,” mabalbalin nga iti piguratibo a pamay-an, ngem nalabit ipasimudaagna ti panagmula iti kaykayo nga insienso kadagiti naarian a parke ni Solomon. (Sol 4:6, 12-16; Ec 2:5) Ti olibano ket maysa idi a kangrunaan a banag nga awit-awit dagiti agtagtagilako a sangkakuyogan a managbiahe a taga Daya a nangdaliasat kadagiti ruta ti rekado manipud Abagatan nga Arabia agingga iti Gaza iti asideg ti Mediteraneo ken agturong iti Damasco. Kas ipakita dagiti panangtukoy ti Kasuratan, kastoy ti wagas a pannakaiserrek dayta iti Palestina manipud Sheba.—Isa 60:6; Jer 6:20.
Magun-odan ti olibano babaen iti agsasaruno a panangiwa iti ukis wenno babaen iti bal-ebal-et a panangliksab iti ukis, a mamagtaredted iti puraw a tubbog (kalpasan ti sumagmamano nga iwa, addan makita a duyaw wenno nalabaga a tubbog iti sumagmamano a paset dayta) ken maurnong ti agarup 2.5 cm (1 pul.) a taredted. No maurnong, ti olibano addaan iti nasayamusom ken napigket a tutot, babassit a katipkel, wenno batbatek, a napait ti ramanda ken mangpataud iti nabanglo a sayamusom no mapuoran.—Sol 3:6.
Malaksid kadagiti pannakatukoy ti olibano iti Kanta ni Solomon, kanayon a madakamat dayta iti Hebreo a Kasuratan mainaig iti panagdaydayaw. (Idiligyo ti 2Co 2:14-16.) Maysa idi dayta a sangkap maipaay iti nasantuan nga insienso a nausar iti santuario (Ex 30:34-38) ken naaramat kadagiti daton a bukbukel (Le 2:1, 2, 15, 16; 6:15; Jer 17:26; 41:4, 5) ken iti tunggal intar ti tinapay ti pamarang iti santuario (Le 24:7). Ngem saan a maikabil dayta kadagiti daton gapu iti basol (Le 5:11) wenno iti “bukbukel a daton ti panagimon.” (Nu 5:15) Awan duadua a daytoy ket gapu ta ti naud-udi a nadakamat a datdaton adda pakainaiganda iti basol, wenno biddut, ket saanda a naidaton kas sakripisio ti panagdaydayaw wenno panagyaman ken Jehova.
Nadakamat ti olibano kas naidulin kadagiti patakder ti naibangon manen a templo, kalpasan ti panagsubli manipud pannakaidestiero idiay Babilonia. (1Cr 9:29; Ne 13:5, 9) Dagiti astrologo a taga Daya a simmarungkar iti ubing a ni Jesus nangitugotda iti olibano (Mt 2:11), ket nadakamat dayta kas maysa kadagiti tagilako a nailako iti Babilonia a Dakkel sakbay ti pannakadadaelna. (Apo 18:8-13) Ti Griego a termino maipaay iti nailangitan a pagkargaan iti insienso, iti Apocalipsis 8:3, 5, ket li·ba·no·tos.ʹ Kasta met, naadaw dayta iti Hebreo a sao maipaay iti “olibano.”
Ni mammadto Isaias inlanadna a ni Jehova karurodna ken saanna nga anamongan dagiti sagut ken ti pannakausar ti olibano no idaton dagidiay manglaksid iti Saona.—Isa 66:3.