SAKA

Ti intero a ballawas a pagsasaadan ti bagi a maus-usar iti pannagna. Ti Hebreo a reʹghel ken ti Griego a pous ket kangrunaanna a tumukoy iti kababaan a paset ti saka, ti paset ti bagi a pagtakder ti tao wenno animal. Agpada a maar-aramat dagitoy a termino iti literal ken piguratibo a pamay-an.

Idi un-unana, kas iti adu a paset ti daga ita, dagiti saka ti kangrunaan a maar-aramat a pagdaliasat. Sakasaka a magmagna ti dadduma nga ordinario a tattao, ngem gagangay a naar-aramat dagiti palloka a medio dakdakkel ngem iti dapan. (Kitaenyo ti PALLOKA.) Ikkaten ti maysa a tao dagiti pallokana no sumrek iti maysa a balay. Nagpateg ti panangbuggo kadagiti saka ti maysa a sangaili ken dayta ti pagilasinan ti kinamanagpadagus; mabalin nga aramiden dayta ti bumalay wenno ti maysa nga adipen, wenno mabalin nga adda nakasagana a danum a pagbuggo.​—Ge 18:4; 24:32; 1Sm 25:41; Lu 7:37, 38, 44.

Yantangay ikkaten ti maysa a tao dagiti pallokana no adda iti nasantuan a disso, nabatad ngarud a sakasaka dagiti papadi no aramidenda dagiti annongenda iti tabernakulo wenno iti templo. (Ex 3:5; Jos 5:15) Saan a nadakamat dagiti palloka iti pannakaaramid dagiti kawes ti papadi.​—Ex kap 28; kitaenyo ti POSTURA KEN TIGTIGNAY.

Binugguan ni Kristo ti Saksaka Dagiti Adalanna. Insuro ni Jesu-Kristo kadagiti adalanna ti kinapakumbaba ken panagserbi iti maysa ken maysa babaen ti panangbuggona iti saksakada, nupay isu ti Apoda. (Jn 13:5-14; idiligyo ti 1Ti 5:9, 10.) Iti daytoy a gundaway kinuna ni Jesus: “Ti nagdigusen saanna a kasapulan ti ad-adda pay ngem iti mabugguan dagiti sakana, ngem isu naan-anay a nadalus,” a nabatad a tuktukoyenna nga uray no nagdigusen ti maysa a tao, matapokanto manen dagiti sakana uray asideg laeng ti pagnaenna, gapuna a kasapulan a kanayon a mabugguan ti sakana. Idi tiempo ti ministerio ni Jesus ditoy daga, dagiti papadi ken Levita nga addaan iti annongen nga agguardia iti templo ket saanen a nakalikaguman nga agdigus manen iti dayta nga aldaw agsipud ta nasapan a nagdigusda iti bigat, imbes ketdi nakalikaguman laengen a bugguanda dagiti ima ken sakada. (Kitaenyo met ti Ex 30:19-21.) Idi kinuna ni Jesus kadagiti adalanna a ‘nadaluskayo, ngem saan nga amin [a tuktukoyenna ni Judas],’ nalawag a ti inaramidna iti daydi a gundaway ket addaan naespirituan a kaipapanan. (Jn 13:10, 11) Kunaen ti Efeso 5:25, 26 a daldalusan ni Jesus ti kongregasion Kristiano babaen iti ‘panangbuggona dayta iti danum, nga inaramatna ti sao’ ti kinapudno. Nainkalintegan nga ipakita dagiti matalek a pasurot ni Jesus a saanda laeng a maseknan kadagiti pisikal a kasapulan ti kakabsatda no di ket nangnangruna pay a maseknanda kadagiti naespirituan a kasapulanda. Iti kasta, matulonganda ti maysa ken maysa nga agtalinaed a nadalus manipud kadagiti inaldaw a pakasulisogan ken silo a mabalin a mangmulit iti maysa a Kristiano bayat a magmagna iti daytoy a lubong.​—Heb 10:22; Ga 6:1; Heb 12:13; kitaenyo ti PANANGBUGGO ITI SAKSAKA.

“Pannagna.” Ti sasao a “saka” ken “saksaka” ket masansan a maus-usar a mangipasimudaag iti pagannayasan ti maysa a tao wenno iti dana a surotenna, naimbag man wenno dakes. (Sal 119:59, 101; Pr 1:16; 4:26; 5:5; 19:2; Ro 3:15) Umasping iti dayta ti pannakausar ti sao a “magna,” kas iti sasao a “ni Noe nakipagna iti pudno a Dios,” kayatna a sawen a nagtignay maitunos iti pagayatan ken bilbilin ti Dios. (Ge 6:9; idiligyo ti Efe 2:1, 2.) Iturong ti Dios ti saksaka dagiti matalek nga adipenna iti umiso a dana, a piguratibo nga ipakitana kadakuada ti dalan a pagnaan tapno saanda a matnag iti naespirituan wenno masiluan iti dakes, ket no dadduma saluadanna pay tapno saan a kautibuen ida dagiti kabusor. (1Sm 2:9; Sal 25:15; 119:105; 121:3; Lu 1:78, 79) Iti sabali a bangir, pagkaglisenna ti saksaka ti nadangkes ket matnagda iti pannakaabak. (De 32:35; Sal 9:15) Mamakdaar ni Jehova maibusor iti pannakitimpuyog kadagiti dakes a tattao, wenno iti panagturong iti dakes a dana. (Pr 1:10, 15; 4:27) Balakadanna ti tao a saluadanna dagiti sakana no mapan iti balay ti Dios. Rebbeng nga umadani dayta a tao buyogen ti napasnek a puso a dumngeg ken agsursuro.​—Ec 5:1.

Dadduma Pay a Piguratibo nga Usar. Ti dadduma pay a piguratibo a sasao ket ‘pagbatayan (paginanaan) ti dapan ti saka,’ kayatna a sawen, lugar a pagtaengan wenno sanikua (Ge 8:9; De 28:65); “maysa a kaakaba ti dapan,” a mangipasimudaag iti kabassitan a bingay ti daga a mabalin a tagikuaen ti maysa a tao (Ara 7:5; De 2:5; idiligyo ti Jos 1:3); ‘panangingato iti saka,’ nga iyussuat wenno boluntario nga aramiden ti maysa a tignay (Ge 41:44); “pagbalinem a manmano ti kaadda ti sakam iti balay ti padam a tao,” saan a pananggundaway iti kinamanagpadagusna (Pr 25:17); ‘pilay’ a saka wenno gurong, kas simbolo ti kinainutil wenno kinaawan mabalinan (Pro 26:7); ‘pannagna a sakasaka,’ kas pannakaibabain wenno panagleddaang (a masansan a napapagna a sakasaka dagiti kautibo) (Isa 20:2); ‘panangikabil iti maysa a banag iti sakaanan’ ti maysa a tao, kas sagut wenno daton (Ara 5:1, 2); ‘panagruknoy kadagiti saka ti maysa,’ kas panagkurno (Mr 5:22); ‘panangikabil iti maysa a banag iti baba dagiti saka,’ kas panamagpasakup (1Co 15:27; Heb 2:8); ‘panangdunor wenno panangibaddebaddek iti baba dagiti saka,’ kas panagballigi (Mal 4:3; Ro 16:20); ‘panangiparabaw iti saksaka iti teltel ti kabusor,’ kas simbolo ti panangabak wenno panangparmek iti kabusor (Jos 10:24); ‘panangbuggo iti saka iti dara,’ kas panangpapatay kadagiti kabusor (Sal 68:22, 23); ‘panangabbong kadagiti saka,’ panagibleng (iti literal, ‘panamagtalinaed a nakalemmeng ti saksaka’; Uk 3:24; 1Sm 24:3). Ti sasao a ‘panangisawsaw iti sakana iti lana’ ket naaramat kas padto a mangipakpakauna iti nataba wenno nadam-eg a bingay a magun-odan ti tribu ni Aser no idilig iti dadduma pay a tribu ti Israel. (De 33:24) Linukaisan ni Ruth dagiti saka ni Boaz ken nagidda kadagita tapno ipakaammona nga aramiden koma ni Boaz ti legal a tignay mainaig iti agkayong a pannakiasawa.​—Ru 3:4, 7, 8.

“Nagimnas” a saksaka. Nagpateg ken Jehova ti saksaka dagidiay mangiwarwaragawag iti naimbag a damag ti Pagarian, a kunaenna a “naimnas” dagita. (Isa 52:7; Ro 10:15) Dagiti saka ti maysa a Kristiano ket masapul a nasapatosan iti “alikamen ti naimbag a damag ti kappia” tapno siuumiso a maawitna ti naimbag a damag. (Efe 6:15) Binilin ni Jesus dagiti adalanna a no ti maysa nga agnanaed iti maysa a balay wenno siudad ket saan nga umawat kadakuada wenno dumngeg iti sasaoda, masapul a pampagenda ti tapok dagiti sakada, iti kasta ipakpakitada nga awan sungsungbatanda iti aniaman a naikeddeng a mapasamak iti di immawat a balay wenno siudad nga ipagteng ti nangatngato a gubuayan, manipud langit.​—Mt 10:14.

‘Putdem ta sakam.’ Dinakamat ni Jesus ti ‘panangputed iti saka ti maysa a tao,’ saan nga iti literal no di ket iti piguratibo a pamay-an, idi kinunana: “No, ngarud, itibtibkolnaka ta imam wenno ta sakam, putdem ket ibellengmo manipud kenka.” Kayatna a sawen nga imbes a baybay-an a ti maysa a paset ti bagi, kas iti ima wenno saka, ti pakaigapuan nga agbasol iti di mapakawan a basol ti makimbagi iti dayta, rumbeng a papatayenna ti kasta a paset ti bagi nga arigna putdenna manipud iti bagi.​—Mt 18:8; Mr 9:45; idiligyo ti Col 3:5.

Iti kongregasion Kristiano kas “bagi.” Idi inyarig ni apostol Pablo ti kongregasion Kristiano iti bagi ti tao, intampokna ti panagtitinnulong ti paset ti bagi iti maysa ken maysa, idi kinunana: “No kunaen ti saka: ‘Agsipud ta saanak nga ima, saanak a paset ti bagi,’ saan a gapu itoy a rason a saan a paset ti bagi.”​—1Co 12:15.

Pagbatayan ti Saka ti Dios. Inladawan ni Jehova ti bagina iti soberano a saadna kas situtugaw iti nailangitan a trono ket ti daga ti pagbatayan ti sakana. (Isa 66:1) Imbagana iti Sion a papintasenna ti disso ti santuariona, ken innayonna a kinuna: “Padayagekto ti mismo a disso ti saksakak.”​—Isa 60:13, 14; kitaenyo ti MUKOD; RAMAY TI SAKA.

Pannakatukkol ti Saksaka. Agparang a kaugalian dagiti Romano nga apuraen ti ipapatay babaen ti panangtukkolda iti saksaka dagiti kriminal a nakondenar a matay iti kayo tapno mapaababa ti tiempo a panagtuokda. Tinukkol dagiti soldado ti saksaka dagiti lallaki kadagiti kayo nga adda iti sibay ni Jesu-Kristo kas panagtungpalda iti kalikagum dagiti Judio. Ngem idi makitada a natayen ni Jesus, saanda a tinukkol dagiti sakana. Gapuna, natungpal ti padto iti Salmo 34:20.​—Jn 19:31-36; idiligyo ti Ex 12:46; Nu 9:12.