APAGKAPULLO

Maikasangapulo a paset, wenno 10 porsiento, a naited wenno naibayad kas impuesto, nangnangruna a maipaay kadagiti narelihiosuan a panggep.

Mangibaga ti Biblia iti dua a pasamak sakbay ti pannakaipasdek ti Linteg ti tulag a kadagita ket naibayad iti Dios wenno iti pannakabagina ti apagkapullo dagiti sanikua. Ti umuna kadagitoy ket iti pasamak idi a ni Abraham inikkanna ni Melquisedec iti apagkapullo dagiti samsam ti panagballigina maibusor ken Kedorlaomer ken kadagiti kaaliansana. (Ge 14:18-20) Isitar ni apostol Pablo daytoy a pasamak kas pammaneknek a ti kinapadi ni Kristo a maitunos iti kasasaad ni Melquisedec ket natantan-ok ngem iti kinapadi ni Levi, ta ni Levi, yantangay adda idi kadagiti lomo ni Abraham, arigna nagbayad kadagiti apagkapullo ken Melquisedec. (Heb 7:4-10) Ti maikadua a kaso ket mainaig ken Jacob, a nagkari idiay Bethel a mangted iti Dios iti apagkapullo ti sanikuana.​—Ge 28:20-22.

Nupay kasta, dagitoy dua a salaysay ket paspasamak laeng ti boluntario a panangted iti apagkapullo. Awan ti rekord mainaig kadagita a ni Abraham wenno ni Jacob binilinda dagiti kaputotanda a tuladenda dagita nga ulidan, iti kasta mangipaspasdekda iti narelihiosuan nga aramid, kaugalian, wenno linteg. Nalabesen maipaay ken Jacob nga ikarina nga aramidenna ti kasta, kas iti inaramidna, no isu addan iti sidong ti inkapilitan a pagrebbengan a panagbayad kadagiti apagkapullo. Nabatad ngarud a ti urnos a panangipaay iti apagkapullo ket saan a kaugalian wenno linteg kadagidi nagkauna a Hebreo. Nayussuat dayta a kagiddan ti pannakainagurar ti Linteg ti tulag, saan a sakbay dayta.

Mosaiko a Linlinteg ti Panangipaay iti Apagkapullo. Ni Jehova impaayanna ti Israel iti linlinteg ti panangited iti apagkapullo maipaay kadagiti piho a panggep, nalawag a karaman ti usar ti dua nga apagkapullo ti tinawen a sapulda, malaksid iti bayat dagiti tawen ti Sabbath, a panawen nga awan ti naibayad nga apagkapullo, yantangay awan ti mainanama a sapul. (Le 25:1-12) Nupay kasta, patien ti sumagmamano nga eskolar a maymaysa ti apagkapullo. Ti kakasta nga apagkapullo ket kanayonan ti umuna a bungbunga a pagrebbenganda nga idaton ken Jehova.​—Ex 23:19; 34:26.

Ti umuna nga apagkapullo, a buklen ti maysa a kakapullo ti apit ti daga ken agbunga a kaykayo ken (nabatad a ti iyaadu) ti pangpangen ken ar-arban, naipan iti santuario ket naited kadagiti Levita, yantangay awan tawidda iti daga no di ket naipamaysada iti panagserbi iti santuario. (Le 27:30-32; Nu 18:21, 24) Kalpasanna dagiti Levita nangitedda iti Aaroniko a papadi maipaay a suportada, iti apagkapullo ti inawatda.​—Nu 18:25-29.

Nabatad a nairik ti bukbukel ket ti bunga ti ubas ken ti bunga ti kayo nga olibo napagbalin nga arak ken lana sakbay a naipaay nga apagkapullo. (Nu 18:27, 30; Ne 10:37) No kinayat ti maysa nga Israelita ti mangted iti kuarta imbes a daytoy nga apit, mabalinna nga aramiden ti kasta, no la ket nanginayon iti kanayonan a kakalima iti pateg dayta. (Le 27:31) Ngem naiduma no iti arban ken iti pangen. Bayat a saggaysa a rumrummuar dagiti animal manipud iti kulongan a lumasatda iti ruangan, ti makinkukua agtakder idi iti sibay ti ruangan nga isu addaan iti sarukod ket markaanna ti tunggal maikasangapulo kas apagkapullo, a saanna a suksukimaten wenno pilpilien.​—Le 27:32, 33.

Agparang nga adda kanayonan nga apagkapullo, maikadua a kakapullo, a nailasin tunggal tawen maipaay kadagiti panggep a naiduma iti direkta a pangsuporta iti Levitico a kinapadi, nupay nakipaset iti dayta dagiti Levita. Gagangay nga inaramat ken tinagiragsak unay dayta ti Israelita a pamilia no aguummongda a sangsangkamaysa kadagiti piesta ti nasion. Kadagiti kasasaad a ti distansia nga agturong iti Jerusalem ket nawatiwat unay a maipaay iti kombeniente a panangidaliasat iti daytoy nga apagkapullo, ngarud ti apit napagbalin kas kuarta ket, kalpasanna, naaramat daytoy idiay Jerusalem maipaay a sustento ken tagiragsaken ti sangakabbalayan bayat ti nasantuan a kombension sadiay. (De 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27) Kalpasanna, iti panagngudo ti tunggal maikatlo ken maikanem a tawtawen ti pito-tawen a rikus ti sabbath, daytoy nga apagkapullo, imbes nga aramaten a pangsulnit kadagiti magastos kadagiti asamblea ti nasion, ket nailasin a maipaay kadagiti Levita, ganggannaet nga agnanaed, balo, ken awan ammada nga ubbing iti lokal a komunidad.​—De 14:28, 29; 26:12.

Saan nga aglablabes dagitoy a linteg ti panangipaay iti apagkapullo a naipaalagad iti Israel. Saan met a rumbeng a lipatan ti inkari ti Dios a parang-ayenna ti Israel babaen ti panangilukatna kadagiti “aribengbeng ti langlangit” no tungpalenda dagiti lintegna iti panangipaay iti apagkapullo. (Mal 3:10; De 28:1, 2, 11-14) Idi nagliway dagiti umili no maipapan iti panangipaay iti apagkapullo, nagsagaba ti kinapadi, ta napilitan dagiti papadi ken Levita a mangbusbos iti tiempoda iti sekular a trabaho ket ngarud naliwayanda dagiti ministerial a panagserbida. (Ne 13:10) Ti kasta a di kinamatalek masansan a mangyeg iti ikakapuy ti pudno a panagdaydayaw. Nakalkaldaang, idi a ti sangapulo a tribu nagturong iti panagdaydayaw iti kigaw a baka, inaramatda ti apagkapullo a pangsuporta iti dayta nga ulbod a relihion. (Am 4:4, 5) Iti sabali a bangir, idi a ti Israel nagmatalek ken Jehova ken adda iti sidong ti panagturay dagiti nalinteg nga administrador, naisubli ti panangited iti apagkapullo agpaay kadagiti Levita, ket maitunos iti kari ni Jehova, awan idi dagiti kinakirang.​—2Cr 31:4-12; Ne 10:37, 38; 12:44; 13:11-13.

Iti sidong ti Linteg awan ti nadakamat a pannusa a maipataw iti tao a mapaay a mangited iti apagkapullo. Ti isuamin ket inkabil ni Jehova iti sidong ti nabileg a moral a pagrebbengan a mangipaay iti apagkapullo; iti pagnguduan ti tallo-tawen a rikus ti panangipaay iti apagkapullo, nakalikagumanda a mangipudno iti sanguananna a ti apagkapullo naan-anay a nabayadanen. (De 26:12-15) Aniaman a banag a di siuumiso a naigawid ket namatmatan kas maysa a banag a tinakaw iti Dios.​—Mal 3:7-9.

Idi umuna a siglo K.P., ti Judio a papanguluen ti relihion, nangnangruna kadagidiay eskriba ken Fariseo, nangar-aramidda iti aginsasanto a parangarang ti panangipaay iti apagkapullo ken dadduma pay a pammarang nga ar-aramid, iti maysa a porma ti panagdaydayaw, ngem ti puspusoda adayo iti Dios. (Mt 15:1-9) Tinubngar ida ni Jesus gapu iti managimbubukodan, managinsisingpet a kababalinda, a dinakamatna ti kinaingetda a mangited iti apagkapullo uray “ti yerbabuena ken ti eneldo ken ti kumino”​—banag a rebbeng nga inaramidda​—kaskasdi nga iti isu met laeng a gundaway binaybay-anda “ti nadagdagsen a bambanag iti Linteg, nga awan sabali, ti kinahustisia ken asi ken kinamatalek.” (Mt 23:23; Lu 11:42) Babaen iti pangngarig, inggidiat ni Jesus ti Fariseo a sipapasindayag a naginlilinteg gapu iti bukodna nga ar-aramid a panagayunar ken panangipaay iti apagkapullo, iti agsingsingir iti buis a, nupay ibilang dagiti Fariseo kas awan kaes-eskanna, nangipakumbaba iti bagina, nangipudno ti basbasolna iti Dios, ken nagkiddaw iti nadibinuan nga asi.​—Lu 18:9-14.

Awan ti Panangipaay iti Apagkapullo Kadagiti Kristiano. Nikaanoman a nabilin dagiti umuna-siglo a Kristiano nga agbayadda kadagiti apagkapullo. Ti kangrunaan a panggep ti urnos a panangipaay iti apagkapullo iti sidong ti Linteg ket panangsuporta iti templo ken papadi ti Israel; ngarud ti rebbengen a panagbayad kadagiti apagkapullo agsardengen idi a dayta a Mosaiko a Linteg ti tulag nagpatinggan kas naibanagen, babaen ti ipapatay ni Kristo iti pagtutuokan a kayo. (Efe 2:15; Col 2:13, 14) Pudno a ti Levitico a papadi nagtultuloyda a nagserbi iti templo idiay Jerusalem agingga a nadadael dayta idi 70 K.P., ngem dagiti Kristiano nanipud ken kalpasan ti 33 K.P. nagbalinda a paset ti baro a naespirituan a kinapadi a saan a supsuportaran dagiti apagkapullo.​—Ro 6:14; Heb 7:12; 1Pe 2:9.

Kas Kristiano, naparegtada a mangsuporta iti Nakristianuan a ministerio agpadpada babaen iti bukodda a trabaho a panagministerio ken babaen kadagiti namaterialan a kontribusion. Imbes a mangitedda kadagiti naikeddeng, naituding a gatad a pangsulnit kadagiti paggastuan ti kongregasion, agikontribusionda “sigun iti adda iti maysa a tao,” a mangted “kas iti inkeddengna iti pusona, saan nga iti nadagsen a rikna wenno mapilpilit, ta ti Dios ayatenna ti naragsak a manangited.” (2Co 8:12; 9:7) Naparegtada a mangannurot iti prinsipio a: “Dagiti lallakay a mangidaulo iti nasayaat a wagas maibilangda koma a maikari iti mapamindua a dayaw, nangnangruna dagidiay agtrabaho a sipipinget iti panagsao ken panangisuro. Ta kuna ti kasuratan: ‘Dika busalan ti toro no agirik iti bukbukel’; kasta met: ‘Ti mangmangged maikari kadagiti tangdanna.’” (1Ti 5:17, 18) Nupay kasta, nangipasdek ni apostol Pablo iti ulidan iti panangikagumaan a liklikan ti di maiparbeng a panangpadagsen iti kongregasion iti pinansial.​—Ara 18:3; 1Te 2:9.