Dagiti Saludsod Manipud Kadagiti Managbasa

◼ Ipalubos aya dagiti Saksi ni Jehova ti panagusar ti autologous a dara (panangiyalison iti daram met laeng), kas ti pannakaidulin ti bukodda a dara ket kalpasanna maisublinto met laeng dayta kadakuada?

Dagiti medikal a personel masansan a paglaslasinenda ti homologous a dara (ti aggapgapu iti sabali a tao) ken ti autologous a dara (ti bukod a dara ti pasiente). Pagaammo unayen a dagiti Saksi ni Jehova saanda nga umaw-awat ti dara manipud dadduma a tattao. Ngem ti ngay panagusar ti autologous a dara, ti termino a maus-usar maipapan ti sumagmamano a pamay-an?

Dadduma kadagitoy a pamay-an ti saan a maakseptar kadagiti Kristiano gapu ta nalawag a maisuppiat iti Biblia, ngem dadduma ti mangiturong iti salsaludsod. Siempre, idi tiempo a maisurat ti Biblia, ti panangiyalison ken dadduma pay a kakasta a medikal a pannakausar ti dara ket saanda a pagaammo. Kaskasdi, nangted bilbilin ti Dios a makatulong kadagiti ad-adipen a mangdesidir no dadduma a medikal a pamay-an a ramanenna ti dara ti di makaay-ayo kenkuana.

Ti determinasion ti Dios ata ireprepresentar ti dara ti biag ket ngarud nasagraduan. Imbilinna nga awan ti tao a rebbeng a mangsustenir ti biagna babaen ti panagsida ti dara. Kas pangarigan, kinuna ti Dios: “Amin nga aggaraw a sibibiag agpaaydanto a taraonyo. . . . Ngem ti lasag agraman ti biagna​—nga isu ti darana​—saanyonto a kanen.” (Genesis 9:3, 4; Levitico 7:26, 27) Sigun iti Mannangted-Biag, ti kakaisuna a maakseptar nga usar ti dara ket iti panagidaton: “Ta ti biag ti lasag adda iti dara, ket itedko dayta kadakayo iti rabaw ti altar a maaramid a pakaabbongan a maipaay kadagiti kararuayo, ta ti dara isu ti makaaramid iti pakaabbongan gapu ta adda kenkuana ti biag. Isu ti gapuna nga imbagak kadagiti annak ti Israel: ‘Awanto kadakayo ti mangan ti dara.’”​—Levitico 17:11, 12.

Nupay dagiti Kristiano awandan iti sidong ti Linteg ni Moises, kuna ti Biblia a “nasken” para kadatayo nga ‘adaywan ti dara,’ a matmatan a nasantuan dayta. (Aramid 15:28, 29) Maawatan daytoy, ta dagiti datdaton iti sidong ti Linteg iladladawanda ti dara ni Kristo, ti pamay-an ti Dios a pakagun-odantay ti biag nga agnanayon.​—Hebreo 9:11-15, 22.

Kasanot’ pannakataming ti dara iti sidong ti Linteg no daytat’ di mausar iti panagdaton? Mabasatayo a no ti maysa a mangnganup makapapatay ti maysa nga animal a pagtaraonna, “ibellengnanto ti darana sananto gaburan iti tapuk.” (Levitico 17:13, 14; Deuteronomio 12:22-24) Gapuna ti dara saan a mausar a pagtaraon wenno dadduma pay. No maala manipud maysa a parsua ket di mausar a pagdaton, daytat’ maibelleng iti daga, ti pagbatayan ti Dios.​—Isaias 66:1; idiligyo ti Ezequiel 24:7, 8.

Nalawag a lapdan daytoy ti maysa a gagangay a panangusar ti autologous a dara​—ti panagurnong sakbay ti operasion, panangidulin, ken kamaudiananna panangiyalison iti mismo a dara ti pasiente. Iti kasta a pamay-an, daytoy ti adda a maar-aramid: Sakbay ti napili nga operasion, dadduma nga units ti intero a dara ti maysa a tao ket maibankoda wenno dagiti nalabaga a selula ti maisina, maiyelado, ken maidulin. Ket inton agparang a ti pasiente agkasapulan ti dara bayat wenno kalpasan ti operasion, ti mismo a naidulin a darana ti maisubli met laeng kenkuana. Dagiti agdama a danag maipapan kadagiti sakit nga agtaud iti dara ti namagbalin a popular iti daytoy nga usar ti autologous a dara. Dagiti Saksi ni Jehova, nupay kasta, SAANDA nga akseptaren daytoy a pamay-an. Nabayagen nga ammotayo a ti kasta a panangidulin ti dara ket saanen a paset ti tao mismo. Daytat’ interamente a naikkaten kenkuana, gapuna daytat’ rebbeng a maibelleng a maitunos iti Linteg ti Dios: “Ibukbukmonto a kas danum iti daga.”​—Deuteronomio 12:24.

Iti medio naiduma bassit a pamay-an, ti autologous a dara ti maibaw-ing manipud iti pasiente nga agturong iti hemodialysis a makina (artipisial a bato) wenno bomba ti puso-ken-barà. Ti dara ti agayus a rummuar babaen iti maysa a tubo nga agturong iti artipisial nga organo a mangibomba ken mangsagat (wenno mangpa-oksihena) iti dayta, ket kalpasanna isublina dayta iti sirkulatorio a sistema ti pasiente. Dadduma a Kristiano ti nangipalubos iti daytoy no ti makina ket saan a mapapaandar babaen iti naidulin a dara. Matmatmatanda ti makinruar a tubo kas nangipaatiddog laeng iti sistema sirkulatorioda tapno ti dara ti lumasat iti artipisial nga organo. Patienda a ti dara iti daytoy panagrikosna ti kaskasdi a kapasetda pay ket saanen a kasapulan a ‘maibukbok.’a

Ngem, kasanon, no ti panagayus ti kasta nga autologous a dara ti nagsardeng iti apagbiit, kas iti daydiay no ti makina a puso-barà ti mapasardeng bayat a suksukimaten ti siruhano ti kinasin-aw dagiti coronary-bypass a sulbong?

Kinaagpaysuanna, ti panangipaganetget ti Biblia ket saan nga iti isyu ti agtultuloy a panagayusna. Uray malaksid iti operasion, mabalin nga agsardeng met nga apagbiit ti puso ti tao ket santo agandar manen.b Ti sistema sirkulatoriona ti saan a kasapulan a mapaatianan ket sa maibukbok ti darana gapu laeng ta ti panagayus ti dara ti nagsardeng kabayatan ti panagsardeng ti puso. Gapuna, ti panangikeddeng ti maysa a Kristiano no palubosanna ti dara a maibaw-ing a lumasat iti maysa a makinruar a makina ti rebbeng a maisentro, saan a nangnangruna no adda ti apagbiit a pannakasinga ti panagayusna, no di ket no patienna iti konsiensiana a ti naibaw-ing a darana ti kaskasdi a paset pay met laeng ti sistema sirkulatoriona.​—Galacia 6:5.

Ket ti met ngay pinataud a hemodilution? Dadduma a siruhano patienda a nasaysayaat a pasayawen ti dara ti pasiente bayat iti operasion. Gapuna, iti panangrugi ti operasion, iturongda ti dadduma a darana kadagiti pagidulinan a supot iti ruar ti bagi ti pasiente ket sadanto sandian dayta kadagiti di dara a pluido; kalpasanna, mapalubosan a pagayusen met laeng ti dara manipud kadagiti supot nga agsubli iti pasiente. Yantangay saan nga ipalubos dagiti Kristiano a maidulin ti darada, dadduma kadagiti doktor ti mangus-usar iti daytoy a pamay-an, nga iyurnosda ti alikamen iti maysa a sirkito a kanayon a nakasilpo iti sistema sirkulatorio ti pasiente. Dadduma a Kristiano inakseptarda daytoy, dadduma madida. Ditoy manen, tunggal indibidual ti mangdesidir no ibilangna a ti naibaw-ing a dara iti kasta a panangpasayaw a sirkito ti umarngi iti daydiay panagayus a lumasat iti makina a puso/barà, wenno panunotenna dayta kas dara a pimmanaw kenkuana ket ngarud masapul a maibellengen.

Ti maudi a pangarigan iti panagusar ti autologous a dara ramanenna ti panangbawi ken panangusar manen ti dara bayat ti operasion. Adda makina a maus-usar a pangsisip ti dara manipud iti sugat, sa maibomba iti pagsagatan (tapno maikkat dagiti dara a kimter wenno rugitna) wenno iti maysa a centrifuge (tapno maikkat dagiti pluido), kalpasanna dayta ti maiturong nga isubli iti pasiente. Maseknan dagiti adu a Kristiano no babaen iti kasta a panangsalbar mabalin nga adda uray apagbiit a pannakasinga ti panagayus ti dara. Kaskasdi, kas naibagan, ti ad-adda a Biblikal a pakaseknan ket no ti dara a makaruar iti sugat ti operasion ket kaskasdi a paset pay met laeng ti tao. Ti kadi kinapudnona a ti dara nagayusen manipud iti sistema sirkulatoriona a nagturong iti sugat kaipapananna a daytan ti ‘maibukbok,’ kas iti dara a nadakamat idiay Levitico 17:13? No patien ti tao a kasta, nalabit isut’ agmadi a mangipalubos ti kasta a panangsalbar ti dara. Kaskasdi, ti sabali pay a Kristiano (a di met mamalubos ti panagayus ti dara a rummuar kenkuana, ket maidulin iti apagbiit, ket kalpasanna maisublinto met laeng kenkuana) mabalin a maikeddengna a ti maysa a panagrikos nga addaan pannakaala a dara manipud nakaoperaran ken agdama ti pannakaiyalisonna manen ti saan a mangsalungasing ti nasanayen a konsiensiana.

Kas makitatayo, adda umad-adu a kinamanagduduma dagiti aruaten wenno tekniko a ramanenna ti autologous a dara. Ditay mabalin ket rebbeng a ditay padpadasen a kumentuan ti tunggal panagdudumana. No naipasango iti kasta a saludsod iti daytoy a paset, tunggal Kristiano ti responsable a manggun-od kadagiti detalye manipud kadagiti medikal a personel ket kalpasanna aramidenda ti personal a desisionda.

Nupay adut’ nasao ditoy maipapan iti medikal nga aspeto, ti dakdakkel pategna ket dagiti isyu a narelihiusuan. Bayat a resolbaren ti Kristiano dagiti aniaman a pagduaduaan wenno salsaludsod maipapan kadagiti medikal a pamay-an maipapan iti dara, ti rebbeng a maitag-ay isu koma ti panangipamatmatna ti pammati, a pagraraemanna ti bilin ti Dios nga ‘adaywanyo ti dara,’ ken salsalimetmetanna ti nadalus a konsiensia. Apay? Ngamin ti kangrunaan a pamay-an a pakaispalan ti biag babaen iti dara ket saan a babaen iti medikal a teknolohia no di ket babaen iti makaisalakan a pannakabalin ti dara ni Kristo. Nagsurat ni apostol Pablo: “Ket kenkuana maaddaantayo ti pannakasubbot gapu iti darana.” (Efeso 1:7; Apocalipsis 7:14, 17) Nupay ti moderno a medisina mabalin a matulongannatayo a mangpaatiddog bassit ti biagtayo, siempre ditay koma kayat a paatiddogen ti agdama a biagtayo babaen iti panagaramid iti aniaman a mangsalungasing ti Nakristianuan a konsiensiatayo wenno di mangparagsak iti Mannangted-Biagtayo.​—Mateo 16:25; 1 Timoteo 1:18, 19.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 31]

Babaen iti makina a puso-barà, ti sirkito ramanenna ti: (1) tubo manipud iti sistema vascular ti pasiente; (2) pangbawi a pagsusop a bomba; (3) bubble oxygenator; (4) lungogan a hemofilter wenno pagsagatan; (5) kangrunaan a roller a pagbomba; (6) pangisubli a linea nga agturong iti sistema sirkulatorio ti pasiente