Librot’ Biblia Numero 46​—1 Taga Corinto

Mannurat: Pablo

Lugar a Nakaisuratanna: Efeso

Nalpas a Naisurat: c. 55 K.P.

 1. Ania a klase a siudad ti Corinto idi tiempon Pablo?

TI CORINTO “nalatak ken naderrep a siudad, a nagdadagupan dagiti bisio ti Dumaya ken Lumaud.”a Gapu ta nagsaad iti akikid a daga a nagbaetan ti Peloponeso ken ti kontinental a Grecia, ti Corinto sinakupnat’ rota nga agturong iti kontinente. Idi tiempo ni apostol Pablo, ti 400,000 a populasionna lab-awan laeng ti Roma, Alexandria, ken Antioquia ti Siria. Iti daya ti Corinto isut’ Baybay Ageano, ket iti laud isut’ Gulfo ti Corinto ken ti Baybay Ioniano. No kasta ti Corinto, a kabisera ti probinsiat’ Acaya, agraman dua a puertona a Cencreas ken Leceum, napateg ti saadna no iti komersio. Sentro pay ti sursuro a Griego. “Ti kinabaknangna,” kunada, “nagdinamag; kasta met ti bisio ken kinagastador dagiti umilina.”b Ti panagrukbab ken Afrodite (katupag ni Venus ti Roma) paset ti pagano a relihiuso nga ugalina. Ti kinaderrep bunga ti panagdaydayaw ti Corinto.

 2. Kasano a naipasdek ti kongregasion sadi Corinto, gapuna aniat’ pannakaisinggalutna ken Pablo?

² Daytoy narang-ay ngem nababat’ moralna a siudad ti Romano a lubong ti napanan ni Pablo idi agarup 50 K.P. Bayat ti 18 bulan a kaaddanat’ sadiay, nabuangay ti kongregasion Kristiano. (Ara. 18:1-11) Anian a panagayat ni Pablo kadagitoy a manamati a damo a nangidanonanna ti naimbag a damag ken Kristo! Idi nagsurat impalagipna ti naespirituan a singgalutda, a kunana: “Uray koma no adda sangapulo ribo a maestroyo ken Kristo, sigurado nga awan ti adu nga ammayo; ta gapu ken Kristo Jesus siak ti nagbalin nga amayo baeten ti naimbag a damag.”​—1 Cor. 4:15.

 3. Aniat’ nangtignay ken Pablo a nangaramid ti umuna a suratna kadagiti Taga Corinto?

³ Gaput’ napalalo a pannakaseknanna iti naespirituan a paglainganda natignay ni Pablo a nangaramid ti umuna a suratna kadagiti Kristiano sadi Corinto bayat ti maikatlo a panagbaniagana. Sumagmamano a tawen ti napalabasen nanipud idi panagnaedna sadi Corinto. Agarup 55 K.P. itan, ket ni Pablo addat’ Efeso. Nalabit isut’ immawat ti surat manipud iti dipay unay nabayag a kongregasion ti Corinto, ket masapul a masubalitan. Sa, dimmanon ken Pablo dagiti makariribuk a report. (7:1; 1:11; 5:1; 11:18) Makapapulkok dagitoy ket ti apostol dina tinukoy ti im-imtuodenda agingga a dimteng iti manglukat a bersikulo ti kapitulo 7 bs. 1 ti suratna. Nangnangruna a maipuon kadagitoy a nadamagna a napilitan a nagsurat ni Pablo kadagiti padana a Kristiano sadi Corinto.

 4. Aniat’ mamaneknek nga insurat ni Pablo ti Umuna a Corinto manipud Efeso?

⁴ Ngem kasanotay nga ammo nga insurat ni Pablo sadi Efeso ti Umuna a Corinto? Maysa, idi agngudot’ suratna kadagiti pakomusta, inramanna da Aquila ken Prisca (Priscila). (16:19) Ti Aramid 18:18, 19 ipakitana a nagpa-Efesoda manipud Corinto. Yantangay agnanaed da Aquila ken Priscila sadiay ket inraman ni Pablo ida kadagiti nagpakomusta iti Umuna a Corinto, adda ngarud sadi Efeso idi agsurat. Ngem ti mangisierto itoy isut’ sinao ni Pablo iti 1 Corinto 16:8: “Ngem agtalinaedak iti Efeso agingga iti piesta ti Pentecostes.” No kasta ti Umuna a Corinto insurat ni Pablo sadi Efeso, nalabit idi agngudon ti kaaddana sadiay.

 5. Aniat’ mamasingked nga autentiko dagiti surat kadagiti Taga Corinto?

⁵ Di pagduaduaan nga autentiko ti Umuna a Corinto, agraman pay ti Maikadua a Corinto. Impagapuda ken Pablo dagita a surat ket inakseptar dagidi immuna a Kristiano a kanonikal, ta intiponda dagita kadagiti koleksionda. Kinapudnona, naipadamag a ti Umuna a Corinto di kumurang namin-innem a daras a tinukoy ken inadaw ti maysa a surat manipud Roma a nagpa-Corinto idi agarup 95 K.P. nga inawagandat’ Umuna a Clemente. Idi sibabatad a tinukoyna ti Umuna a Corinto, indagadag ti nagsurat kadagidiay immawat itoy a surat nga “ipapusoda ti surat ni bendito a Pablo nga apostol.”c Ti Umuna a Corinto diretsa met nga inadaw da Justin Martyr, Atenagoras, Ireneo, ken Tertulian. Dakkel ti pruebada a ti gunglo, wenno koleksion, dagiti surat ni Pablo, agraman Umuna ken Maikadua a Corinto, “binukel ken impablaakda idi naudi a dekada ti umuna a siglo.”d

 6. Ania dagiti problemat’ kongregasion ti Corinto, ket aniat’ nangnangruna a naginteresan ni Pablo?

⁶ Ti umuna a surat ni Pablo kadagiti Taga Corinto intednat’ gundaway tapno makitatay ti kasasaad ti kongregasion Kristiano. Adut’ problema a sinarangetda, ken adut’ kuestion a masapul a marisut. Nabingbingay ti kongregasion, ta taot’ sinurot dagiti dadduma. Adda nakaal-alingget a kaso ti seksual nga imoralidad. Adda dagiti agtataeng iti sangakabbalayan a nabingay ti relihionda. Agtalinaedda kadi kadagiti di mamati nga asawada wenno suminada? Ti pannangan ngay iti karne a naidaton kadagiti idolo? Agsidada kadi? Nagpabalakad dagiti taga Corinto no iti panangikonduktat’ gimongda, agraman pannakarambak ti Pangrabii ti Apo. Ania komat’ saad dagiti babbai iti uneg ti kongregasion? Maysa pay, adda kakaduada nga inlibakdat’ panagungar. Adut’ problemada. Ngem, nangnangruna, interesado ti apostol a mangisubli ti naespirituan a salun-at dagiti taga Corinto.

 7. Ania koma a kananakem ti adda kadatayo no usigentay ti Umuna a Corinto, ken apay?

⁷ Yantangay dagiti kasasaad iti uneg ti kongregasion ken ti nanglikmut kadakuada iti kadaanan a Corinto, agraman kinabaknangna ken kinaderrepna, ket addaan moderno a katupag, ti ekselente a balakad ni Pablo nga insuratna iti sidong ti nadibinuan a paltiing tenglennat’ atensiontayo. Ti sinaon Pablo nakabagbagas no iti tiempotayo gapuna a ti nauneg a panangamiristayo iti umuna a suratna kadagiti ay-ayatenna a kakabsat sadi Corinto talaga a makagunggona. Lagipenyo itat’ pagannayasan idi a tiempo ken dita a lugar. Utobenyo a sipapasnek, kas inaramid dagidi Kristiano sadi Corinto, bayat a repasuentay ti makasukisok, makagutugot, naipaltiing a sasao ni Pablo kadagiti kapammatianna sadi Corinto idi ugma.

LINAON TI UMUNA A CORINTO

 8. (a) Kasano nga imbutaktak ni Pablo ti kinamaag ti sektarianismo iti uneg ti kongregasion? (b) Aniat’ impakita ni Pablo a nesesita tapno matarusantayo dagiti banag ti Dios?

⁸ Imbutaktak ni Pablo ti sektarianismo, indagadagnat’ panagkaykaysa (1:1–4:21). Nasayaat ti idagdagadag ni Pablo kadagiti taga Corinto. Ngem dayta ngay pannakabingbingay, panagririkkiarda? “Nasinasina ni Kristo.” (1:13) Agyaman ti apostol ta mammanot’ binautisaranna kadakuada, tapno dida kunaen a nabautisaranda iti naganna. Inkaskasaba ni Pablo ti Kristo a naibitin. Daytoy ti pakaitibkolan dagiti Judio ket kinamaag kadagiti nasion. Ngem ti Dios pinilina dagiti maag ken nakapuy a banag toy lubong tapno maibabain dagiti masirib ken napigsa. Gapuna saan a nagusar ni Pablo kadagiti makauyot a sao no di ket binay-anna dagiti kakabsat a makitada ti espiritu ken puersa ti Dios baeten kadagiti saona, tapno ti pammatida saan nga agpannuray iti sirib ti tao no di ket iti puersa ti Dios. Sawenmi dagiti banag nga impalgak ti espiritu, kunan Pablo, “ta ti espiritu sukimatenna dagiti isuamin a banag, agraman pay dagiti nauneg a banag ti Dios.” Di matarusan daytoy ti tao a pisikal no di la daydiay tao a naespirituan.​—2:10.

 9. Aniat’ rason nga impakitan Pablo nga awan koma ti mangipasindayag iti tao?

⁹ Tao ti sursurotenda​—dadduma ken Apolo, dadduma ken Pablo. Ngem asino dagitoy? Ministroda laeng a baeten kadakuada namati dagiti taga Corinto. Dagidiay agmula ken agsibug awan aniamanda, ta “ti Dios ti nangted ti idadakkel,” ket “katulongan ti Dios” ida. Ti pannubok ti apuy paneknekannanto no makinggapuanan ti makaandor. Imbaga ni Pablo kadakuada, “Dakayo nga umili ti templo ti Dios,” a pagtaengan ti espirituna. “Ti sirib daytoy lubong isu ti kinanengneng iti Dios.” Gapuna, awan komat’ agpasindayag gapu kadagiti tao, ta talaga amin a banag kukua ti Dios.​—3:6, 9, 16, 19.

10. Apay nga awan serbina ti panagpasindayag dagiti taga Corinto, ket aniat’ addang ni Pablo a mangkorehir iti dayta?

¹⁰ Da Pablo ken Apolo napakumbabada a manangaywan kadagiti sagrado a palimed ti Dios, ket dagiti manangaywan masapul a mapagtalkanda. Siasino dagiti kakabsat sadi Corinto tapno agpasindayagda, ket aniat’ ik-ikutanda a dida inawat? Bimmaknangdan aya, a nangrugidan nga agturay kas ar-ari, ket simmiribda unayen ken pimmigsa, idinto ta dagiti apostol, a buybuyaen nga agpada dagiti anghel ken tattao, ket nanengneng ken nakapuyda pay laeng, lalaisen dagiti isuamin? Ibaon ni Pablo ni Timoteo a tumulong kadakuada a manglagip kadagiti metodona a nainaig ken Kristo ket tumuladda koma kenkuana. No pagayatan ni Jehova, umayto a mismo ni Pablo iti mabiiten tapno maammuanna, saan la a ti panagbitla dagidiay natangsit, no di ket ti pannakabalinda.

11. Aniat’ rimsua nga imoralidad kadakuada, ania komat’ aramidenda, ken apay?

¹¹ Panangdalus iti kongregasion (5:1–6:20). Nakaal-alingget a kasot’ imoralidad ti naipadamag a maang-angay kadagiti Kristiano! Adda lalaki nga innalanat’ asawa ni tatangna. Mayawat koma ken Satanas ta ti bassit a lebadura banglesennat’ intero a masa. Dida koma makikuyogen iti asinoman a makuna a kabsat ngem dakes met.

12. (a) Aniat’ nakuna ni Pablo no iti panagdidinnarumda idiay korte? (b) Apay a kinunan Pablo, “Adayuanyo ti pannakiabig”?

¹² Wen, dagiti taga Corinto nagdidinnarumda payen! Di aya nasaysayaat no baybay-andan a masaurda? Yantangay ukomendanto ti lubong ken dagiti anghel, dida la makabiruken ti mangukom kadagiti agkakabsat? Nangnangruna ngem dayta, masapul a nadalusda, ta dagiti mannakiabig, managrukbab iti idolo, ken dagiti umarngi kadagita didanto tawiden ti Pagarian ti Dios. Kasta ti sumagmamano idi kadakuada, ngem naugasan ken nasantipikardan. “Adayuanyo ti pannakiabig,” kunan Pablo. “Ta nagatangkayo iti maysa a pateg. Pagdayawyo, ngarud, ti bagiyo iti Dios.”​—6:18, 20.

13. (a) Apay nga imbalakad ni Pablo kadagiti dadduma a mangasawada? Ngem no kasadodan, ania komat’ aramidenda? (b) Kasano a daydiay awan asawana “nasaysayaat”?

¹³ Balakad iti panagsolsolo ken panagasawa (7:1-40). Sinungbatan ni Pablo ti saludsod maipapan iti panagasawa. Gapu ta agrairat’ pannakiabig, mabalin a pagsayaatan ti lalaki wenno babai ti pannakiasawa, ket dagidiay siasawa dida koma ipaidam ti rebbengen ti asawa. Nasayaat no dagiti awanan asawa ken dagiti balo agtalinaedda nga agsolsolo, kas ken Pablo; ngem no dida makateppel, mangasawada. No mangasawada, dida koma agsinsina. Uray di mamati ti asawana, di koma sumina daydiay manamati, di la ket ta maisalakannat’ di mamati nga asawana. No met iti pannakakugit ken kinaadipen, mapnek komat’ tunggal maysa iti estado a nakaayabanna. Daydiay kasado, nabingay gapu ta kayatna a maay-ayo ti asawana, ngem ti di kasado maseknan laeng kadagiti banag ti Apo. Dagidiay mangasawa dida makabasol, ngem ti di mangasawa “nasaysayaat pay ti aramidenna.”​—7:38.

14. Aniat’ nasaon Pablo maipapan kadagiti “dios” ken “appo,” ngem kaano a nainsiriban a liklikan ti taraon a naidaton?

¹⁴ Aramiden amin a banag maipuon ti naimbag a damag (8:1–9:27). Daydiay ngay taraon a naidaton kadagiti idolo? Ti idolo awan kapapay-anna! Adu “dagiti dios” ken “appo” ditoy lubong, ngem iti Kristiano adda la “maysa a Dios nga Ama” ken “maysa nga Apo, ni Jesu-Kristo.” (8:5, 6) Ngem nalabit maitibkol no makitanaka nga agsidat’ karne a naidaton iti idolo. No kastat’ kasasaad, imbalakad ni Pablo, dika agsidan tapno dimo itibkol ni kabsatmo.

15. Kasanot’ kababalin ni Pablo no iti ministerio?

¹⁵ Adut’ inkedked ni Pablo iti bagina maigaput’ ministerio. Bilang apostol, adda kalinteganna nga “agbiag gapu iti ebanghelio,” ngem dina inaramid ti kasta. Ngem isu masapul a mangasaba; kinapudnona, kunana, “Asiak pay no diak iwaragawag ti naimbag a damag!” Gapuna pinagbalinnat’ bagina nga adipen dagiti isuamin, nagbalin nga “isuamin kadagiti amin a kita dagiti tao” tapno “babaen iti isuamin maisalakanna dagiti dadduma,” nga aramidenna ti isuamin “maipuon ti naimbag a damag.” Tapno agbiktoria iti salisal ken ti balangat a di agrupsa, gubgubatenna ti bagina di la ket ta kalpasan a kinasabaanna dagiti dadduma, ‘mapagtalawto met.’​—9:14, 16, 19, 22, 23, 27.

16. (a) Aniat’ pakdaar nga alaen dagiti Kristiano manipud kadagiti “amma”? (b) No iti idolatria, kasano a dagiti Kristiano aramidenda amin a banag maipaay iti dayag ti Dios?

¹⁶ Pakdaar kadagiti banag a makadangran (10:1-33). Dagidiay ngay “amma”? Addada idi iti sidong ti ulep ket nabautisaranda ken Moises. Kaaduan kadakuadat’ di nakagun-od ti anamong ti Dios no di ket napasagda idiay let-ang. Apay? Tinarigagayanda dagiti banag a makadangran. Dagiti Kristiano mapakdaaranda koma iti daytoy ket liklikanda ti idolatria ken pannakiabig, a dida suoten ni Jehova, ken dida agtanabutob. Ti mangipapan nga isu sitatakder agannad di la ket ta matuang. Umaytot’ sulisog, ngem di ipalubos ti Dios a masulisog dagiti adipenna iti dida maibtoran; mangipaay ti paglisian tapno makaandorda. “Gapuna,” insurat ni Pablo, “pumanawkayo iti idolatria.” (10:1, 14) Ditay makiraman iti lamisaan ni Jehova ken iti lamisaan dagiti demonio. Nupay kasta, no makipangankayo, diyo im-imtuoden ti gubuayan ti karne. Ngem no adda mangibaga kadakayo a naidaton dayta iti idolo, dikay agsidsida maipuon iti konsiensia dayta nangibaga. “Aramidenyo amin a banag a maipaay iti dayaw ti Dios,” insurat ni Pablo.​—10:31.

17. (a) Aniat’ prinsipio nga inlanad ni Pablo maipapan iti kinaulo? (b) Kasanona nga innaig ti panagsisina iti kongregasion idi sinalaysaynat’ Pangrabii ti Apo?

¹⁷ Kinaulo; ti Pangrabii ti Apo (11:1-34). “Tuladendak, kas panangtuladko ken Kristo,” kunan Pablo, sana inlanad ti nadibinuan a prinsipiot’ kinaulo: Ti ulo ti babai isut’ lalaki, ti ulo ti lalaki isun Kristo, ti ulon Kristo isu ti Dios. Gapuna, ti babai adda koma “pagilasinan ti autoridad” iti ulona no agkararag wenno agipadto iti uneg ti kongregasion. Di mabalin a komendaran ni Pablo dagiti taga Corinto, ta nasinasinada no aggigimongda. No kastoy ti kasasaadda, kasanoda a siuumiso a makiraman iti Pangrabii ti Apo? Rinepasonat’ napasamak idi inyusuat ni Jesus ti Panglaglagip ti ipapatayna. Tunggal maysa sukimatenna ti bagina sakbay a makiraman, di la ket ta uk-ukomenna ti bagina gapu ta dina mailasin “ti bagi.”​—11:1, 10, 29.

18. (a) Nupay nagduduma dagiti sagut ken ministerio, apay nga awan komat’ panagsisina ti bagi? (b) Apay a kapatgan ti ayat?

¹⁸ Dagiti naespirituan a sagut; ayat ken dagiti ikagumaanna (12:1–14:40). Nagduduma dagiti naespirituan a sagut, ngem maymaysa nga espiritu; nagduduma a ministerio ken panagandar, ngem maymaysa nga Apo ken maymaysa a Dios. Kasta met adu dagiti kameng ti maymaysa a nagtutunos a bagi ni Kristo, a tunggal kameng kasapulanna ti sabali, kas iti natauan a bagi. Ti Dios insaadna ti tunggal kameng ti bagi sigun iti pagayatanna, ket tunggal maysa adda naituding a trabahona, gapuna “awan koma ti panagsisina iti bagi.” (12:25) Dagiti mangaramat iti naespirituan a sagut awan mamaayda no awanandat’ ayat. Ti ayat mabayag nga agitured ken manangaasi, saan a naimun, saan a natangsit. Kinapudno laeng ti pagragsakanna. “Ti ayat saan a maibus.” (13:8) Dagiti naespirituan a sagut, kas ti panagipadto ken dildila, manungpaldanto, ngem ti pammati, namnama, ken ayat agtalinaed. Kadagitoy, ayat ti kangrunaan.

19. Aniat’ imbalakad ni Pablo a pakapabilgan ti kongregasion ken ti nadalimanek a pannakaurnos dagiti banag?

¹⁹ “Surotenyo ti ayat,” impatigmaan ni Pablo. Dagiti naespirituan a sagut usarenda ida buyogen ti ayat tapno mapabileg ti kongregasion. Gapu itoy, napatpateg ti panagipadto ngem ti panagsao kadagiti dila. Nasaysayaat pay a limat’ saona nga addaan pannakaawat tapno maisuro dagiti dadduma ngem ta sangapulo ribo iti lenguahe a di maaw-awatan. Dagiti dila pagilasinan kadagiti di mamati, ngem ti panagipadto para kadagiti manamati. Saanda koma nga agbalin a “babassit nga ubbing” no iti pannakaawatda kadagitoy. Dagiti babbai, agpasakupda koma iti kongregasion. “Maaramid koma dagiti isuamin a banag iti natakneng ken naurnos.”​—14:1, 20, 40.

20. (a) Aniat’ ebidensia ni Pablo a nagungar ni Kristo? (b) Aniat’ panagsasagadsad ti panagungar, ket aniada a kabusor ti masapul a maparmek?

²⁰ Kinasierto ti namnamat’ panagungar (15:1–16:24). Nagparang ni nagungar a Kristo ken Cefas, iti 12, iti agarup 500 a kakabsat iti maysa nga okasion, ken Santiago, iti amin nga apostol, ket kaudianna ken Pablo. ‘No di nagungar ni Kristo,’ insurat ni Pablo, ‘barengbareng ti panangaskasaba ken pammatitayo.’ (15:14) Tunggal maysa agungar sigun iti ranggona, ni Kristot’ umuna a bunga, kalpasanna dagidiay kukuana inton kaaddana. Maudi yawatna ken Amana ti Pagarian inton amin a kabusor addadat’ babaen ti sakana. Uray ni patay, kas maudi a kabusor, maawanto met. Aniat’ serserbina a sarangten a naynay ni Pablo ti peligro ni patay no awan panagungar?

21. (a) Kasano a mapagungar dagidiay mangtawid iti Pagarian ti Dios? (b) Ania a sagrado a palimed ti impalgak ni Pablo, ket aniat’ nakunana maipapan iti pannakaparmek ni patay?

²¹ Ngem kasanontot’ panagungar dagiti natay? Tapno agtubo ti mula, masapul a matay pay daydiay naikali a bukel. Kasta met ti panagungar dagiti natay. “Maimula a bagi a linalasag, mapagungarto a bagi a naespirituan. . . . Ti lasag ken dara saanda a mabalin a tawiden ti pagarian ti Dios.” (15:44, 50) Adda sagrado a palimed nga imbaga ni Pablo: Saanda a maturog amin ken patay, ngem inton maudi a trumpeta, agbalbaliwdanto iti panagkirem ti mata. Inton daytoy mortal ikawesnat’ imortalidad, maalimonton nga agnanayon ni patay. “Patay, ayanna ti balligim? Patay, ayanna ti panniludmo?” Manipud puso impeksa ni Pablo: “Ngem yaman pay iti Dios, ta mangted kadatayo ti balligi baeten ken Apotayo a Jesu-Kristo!”​—15:55, 57.

22. Aniat’ pangserra a balakad ken patigmaan ni Pablo?

²² Kas pangserra imbalakad ni Pablo a naurnos komat’ panagkolekta iti kontribusion a maipaay kadagiti agkasapulan a kakabsat idiay Jerusalem. Nasaona ti umay nga isasarungkarna a magnat’ Macedonia ket imbagana a sumarungkarto met da Timoteo ken Apolo. “Agsalukagkayo,” indagadag ni Pablo. “Agtalinaedkayo a sititibker iti pammati, malalakikay koma, agmaingelkayo. Amin nga aramidyo maangayda koma a buyogen ti ayat.” (16:13, 14) Impatulod ni Pablo ti pakomusta dagiti kongregasion ti Asia, sa insuratna iti mismo nga imana ti ultimo a pakomusta, nga impaw-itnat’ ayatna.

NO APAY NAIMBAG

23. (a) Kasano nga inladawan ni Pablo ti makadidigra a resultat’ dakes a tarigagay ken bukod a panagtalek? (b) Makin-autoridad ti tinukoy ni Pablo idi namalakad iti Pangrabii ti Apo ken kadagiti maitutop a taraon?

²³ Daytoy surat ni apostol Pablo naimbag unay a mangpalawa ti pannakaawattayo iti Hebreo a Kasuratan, nga isut’ nagadawanna iti adu. Iti maika-10 a kapitulo, imbatad ni Pablo a dagiti Israelita babaen ken Moises imminumda iti naespirituan a bato, a kaipapananna ni Kristo. (1 Cor. 10:4; Num. 20:11) Sana tinukoy dagiti makadidigra a bungat’ panagtarigagay kadagiti banag a makadangran, kas makita iti ulidan dagiti Israelita iti sidong ni Moises, ket innayonna: “Ita dagitoy a banag naaramidda kadakuada a pagulidanan, ket naisuratda tapno pakapakdaarantayo a dimtengan dagiti panungpalan dagiti sistema dagiti banag.” Ditay koma agkammatalek iti bagitayo, nga ipapantayo a ditay matuang! (1 Cor. 10:11, 12; Num. 14:2; 21:5; 25:9) Nangala manen ti ilustrasion manipud iti Linteg. Tinukoyna dagiti daton ti kappia iti Israel tapno ipakitana a dagiti makiraman iti Pangrabii ti Apo masapul a maikarida a makiraman iti lamisaan ni Jehova. Sa, tapno masuportaran ti rasonna nga umno a sidaen ti aniaman a nailako iti karnean, inadawnat’ Salmo 24:1, a kunana, “Ti daga kukua ni Jehova ken amin a linaonna.”​—1 Cor. 10:18, 21, 26; Ex. 32:6; Lev. 7:11-15.

24. Aniada pay ti tinukoy ni Pablo iti Hebreo a Kasuratan a mangsuporta iti rasonna?

²⁴ Tapno maipakitana ti kinamangnibinibi “dagiti banag nga insagana ti Dios kadagidiay agayat kenkuana” ken ti kinaubbaw “ti panagrasrason dagiti masirib” ditoy lubong, nagadaw manen ni Pablo iti Hebreo a Kasuratan. (1 Cor. 2:9; 3:20; Isa. 64:4; Sal. 94:11) Kas autoridad dagiti instruksionnat’ kapitulo 5 no iti panangilaksid iti managbasol, inadawnat’ linteg ni Jehova a ‘dalusan ti dakes iti tengngayo.’ (Deut. 17:7) No iti kalinteganna nga agbiag baeten iti ministerio, tinukoy manen ni Pablo ti Linteg ni Moises, a kunana a di koma busalan dagiti animal nga agbambannog tapno makapanganda ket dagiti Levita nga agserserbit’ templo immawatda ti binglayda manipud altar.​—1 Cor. 9:8-14; Deut. 25:4; 18:1.

25. Aniat’ sumagmamano a karkarna a punto a pakasursuruantayo a linaon ti Umuna a Corinto?

²⁵ Anian a makagunggona a naipaltiing nga instruksion ti naalatayo iti umuna a surat ni Pablo kadagiti Kristianot’ Corinto! Utobenyo ti balakad kadagidiay agsisina ken sumursurot iti tao. (Kapitulo 1-4) Lagipenyo ti kaso nga imoralidad ken panangipaganetget ni Pablo iti kinasingpet ken kinadalus ti kongregasion. (Kapitulo 5, 6) Anagenyo ti naipaltiing a balakadna maipapan iti panagsolsolo, panagasawa, ken panagsina. (Kapitulo 7) Isipenyo ti panangtratarnat’ taraon a naidaton kadagiti idolo agraman sibibileg a panangilatakna nga annadan ti panangitibkol kadagiti sabali ken pannakatnag iti idolatria. (Kapitulo 8-10) Ti patigmaan iti umno a panagpasakup, pannakaamiris dagiti naespirituan a sagut, dayta praktikal unay a pannakasalaysay ti kinasudi ti naandor, di mapaay a kalidad ti ayat​—narepasotay amin dagitoy. Ket anian a panangigunamgunam ti apostol ti kinaurnos dagiti Nakristianuan a gimong! (Kapitulo 11-14) Anian a karkarna a panangidepensanat’ panagungar iti sidong ti paltiing! (Kapitulo 15) Amin dagitoy ken adu pay dagiti inamiris ti isiptayo​—ket nakapatpateg kadagiti Kristiano ita!

26. (a) Ania a nabayagen a naipadto a trabaho ti iringpasto ni nagungar a Kristo inton agturay kas Ari? (b) Naibasar iti namnamat’ panagungar, ania a nabileg a pammaregtat’ inted ni Pablo?

²⁶ Mangnayon unay daytoy a surat iti pannakatarustayo iti Pagarian ti Dios a nadayag a tema ti Biblia. Pakdaarannatay a dagiti nakillo dida sumrek iti Pagarian, ket ilistana dagiti bisio a mangtuben iti maysa. (1 Cor. 6:9, 10) Ngem kangrunaan unay, ilawlawagnat’ relasion ti panagungar ken ti Pagarian ti Dios. Ipakitana a ni Kristo, “ti umuna a bungbunga” ti panagungar, masapul nga “agturay kas ari agingga nga isaad ti Dios amin a kabusorna iti babaen dagiti sakana.” Sa, inton naparmekna aminen a kabusor agraman ken patay, “yawatna ti pagarian iti Diosna ken Amana, . . . tapno ti Dios isunto koma ti amin kadagiti isuamin.” Kamaudiananna, kas kaitungpalan ti kari ti Pagarian sadi Eden, ti naan-anay a pannakarumek ti ulo ni Satanas iringpasto ni Kristo, agraman dagiti nagungar a naespirituan a kakabsatna. Talaga a grande ti panagungar dagidiay makiraman iti di panagrupsa ken Kristo Jesus idiay nailangitan a Pagarianna. Naibatay iti namnamat’ panagungar nga impatigmaan ni Pablo: “Gapuna, ay-ayatek a kakabsat, agtaengkayo a sititibker, saan a magaraw, nga aduankayo laeng iti aramid ti Apo, nga ammoyo a ti aramidyo addanto kapapay-anna iti Apo.”​—1 Cor. 15:20-28, 58; Gen. 3:15; Roma 16:20.

[Footnotes]