PANAGBASA

Panagsursuro ti maysa a tao iti makitana a naisurat; sipipigsa a panangisao iti naisurat.

Manipud idi nagkauna a tiempo, interesadon nga agbasa ti tattao. Kinuna ni Ari Asurbanipal ti Asiria, a nangipasdek iti libraria ti 22,000 a damili a taptapi ken teksto: “Pagrag-oak ti panagbasa kadagiti kitikit iti bato nga addan nanipud pay idi tiempo sakbay ti layus.” (Light From the Ancient Past, ni J. Finegan, 1959, p. 216, 217) Mabalin a tumukoy daytoy iti sumagmamano a maikunkuna a salaysay maipapan iti sangalubongan a Layus wenno dagiti rekord ketdi ti Asiria nga addan sakbay pay a napasamak ti maysa a layus iti dayta a lugar. Ti laeng nasarakan a sursurat kadagiti rebba ti palasio ni Asurbanipal a mangisalsalaysay maipapan iti layus ket dagidiay salaysay iti napasamak a layus idiay Babilonia, a naglaon iti adu a mitolohia. Saan a masigurado no addaan nga agpayso dagiti pagano nga Asirio kadagiti pudpudno a salaysay wenno sursurat nga aktual nga addan sakbay pay ti sangalubongan a Layus.

Siempre, ti namunganayan ti panagbasa ket nainaig iti namunganayan ti panagsurat. Maipapan iti magun-odan a pammaneknek iti daytoy, kitaenyo ti PANAGSURAT.

Makapainteres ta ti panagbasa ken panagsurat ket espesipiko a tinukoy ti rekord ti Biblia maipapan iti paspasamak iti maika-16 a siglo K.K.P. idi kaaldawan ni Moises. (Ex 17:14) Naparegta nga agbasa ken agsurat ti nasion ti Israel. (De 6:6-9) Ni Josue a suno ni Moises kas panguluen ti Israel ket nabilin nga agbasa iti Kasuratan iti “aldaw ken rabii,” a patinayon, tapno agballigi a mangitungpal iti annongen nga inted kenkuana ti Dios. Masapul nga agbasa ni Josue “iti nababa a timek” tapno mayukuok kenkuana ti kinapateg ti Sao ti Dios, ken sigurado a makatulong kenkuana dayta a manglagip.​—Jos 1:8.

Imbilin ti Dios kadagiti ar-ari ti Israel a mangisuratda maipaay iti bagbagida kadagiti kopia ti linteg ti Dios ket inaldaw a basaenda dayta. (De 17:18, 19; kitaenyo ti PANAGMENNAMENNA.) Ti saanda a panangipangag itoy a bilin ket maysa met a makagapu no apay a nabaybay-an ti pudno a panagdaydayaw iti dayta a daga, a nagbanag iti panagkapuy ti pakinakem dagiti umili, sa nangituggod iti pannakadadael ti Jerusalem idi 607 K.K.P.

Mabalin idi nga aramaten ni Jesus ti amin a naipaltiing a lukot ti Hebreo a Kasuratan kadagiti sinagoga, a sigun iti maysa a nairekord a pasamak, sadiay a nagbasa iti publiko ken inyaplikarna ti teksto iti bagina. (Lu 4:16-21) Kasta met, idi namitlo a sinubok ni Satanas, ti sungbat ni Jesus iti amin a tallo a gundaway ket, “Adda a naisurat.” (Mt 4:4, 7, 10) Nabatad a pagaammona unay ti Kasuratan.

Napaneknekan dagiti apostol a segundario a pamuon a batbato ti nasantuan a templo (ti kongregasion Kristiano) a ti panagbasa iti Kasuratan ket nasken iti ministerioda. Ginasut a daras a nagadawda iti Hebreo a Kasuratan ken tinukoyda dayta iti sursuratda ken imparegtada a basaen dayta ti sabsabali. (Ara 17:11) Natarusan dagiti Judio nga agtuturay nga awan adal da Pedro ken Juan ken gagangayda laeng a tattao. (Ara 4:13) Ngem saanna a kaipapanan a saan a makabasa ken makasurat dagitoy nga apostol, kas paneknekan dagiti sursuratda. Nupay kasta, saanda a nakapagadal iti nangatngato nga edukasion kadagiti Hebreo nga eskuelaan, iti sakaanan dagiti eskriba. Kasta met laeng ti makagapu no apay a nagsiddaawan dagiti Judio nga adda pannakaammo ni Jesus idinto ta “saan a nagadal kadagiti eskuelaan,” sigun kadakuada. (Jn 7:15) Adu dagiti agbasbasan iti daydi a tiempo kas ipakita ti salaysay maipapan iti Etiope a eunuko, maysa a proselita, a mangbasbasa iti lukot ni mammadto Isaias, ket daytoy met ti makagapu nga immasideg kenkuana ni Felipe. Nagunggonaan ti eunuko iti panangipategna iti Sao ti Dios ta naaddaan iti pribilehio nga agbalin a pasurot ni Kristo.​—Ara 8:27-38.

Ti pagsasao a naaramat iti paset ti Biblia a naisurat sakbay ti umuna a siglo ket Hebreo ken Aramaiko. Idi maikatlo a siglo K.K.P., naipatarus ti Hebreo a Kasuratan iti pagsasao a Griego, a dayta idi ti internasional a pagsasao. Ti Kristiano a Kasuratan ket sigud a naisurat iti Griego, malaksid iti Ebanghelio ni Mateo. Isu a ti kaaduan a nakapagadal nga umili ti Imperio ti Roma ket mabasada ti Biblia, ken nangnangruna a magun-odan dayta agpadpada dagiti Judio idiay Palestina ken dagidiay adda iti Pannakaiwarawara.

Adu ti mayat a maaddaan iti Biblia gapu ta nalaka a basaen ken nakapatpateg, ta linab-awanna ti amin a sabsabali pay a libro no iti pannakaipablaak ken pannakaiwarasna ken naipatarusen ti intero a Biblia wenno ti sumagmamano a pasetna iti nasurok a 2,000 a pagsasao ken dialekto, iti binilion a kopia. Naipadamag a mabalin a maala dayta ti nasurok a 90 porsiento ti populasion ti daga iti bukodda a pagsasao.

Ibinsabinsa ti Biblia ti adu a gunggona a magun-odan iti panagbasa iti Kasuratan, a karaman kadagita ti panagbalin a napakumbaba (De 17:19, 20), naragsak (Apo 1:3), ken ti pannakatarus iti kaitungpalan ti padto ti Biblia (Hab 2:2, 3). Pakdaaranna dagiti mangbasa iti dayta nga agbalinda a napili iti basaenda: Saan nga amin a libro ket makapabileg ken makapabang-ar iti panunot.​—Ec 12:12.

Nasken ti tulong ti espiritu ti Dios tapno pudpudno a maawatan ken matarusan ti Sao ti Dios. (1Co 2:9-16) Tapno magun-odan ti maysa a tao ti pannakaawat ken dadduma pay a gunggona, masapul a luktanna ti panunotna no basaenna ti Sao ti Dios, nga iwaksina amin a kabukbukodan ken serrado a kapanunotan; ta no saan maabbungotan ti pannakaawatna, kas iti napasamak kadagiti Judio a nangilaksid iti naimbag a damag nga inkaskasaba ni Jesus. (2Co 3:14-16) Saan nga umdas ti parparawpaw a panagbasa. Masapul nga ipapuso dayta ti agbasbasa, ipamaysana nga adalen ti basbasaenna, mennamennaenna a sipapasnek, ken kitaenna dagiti pagsayaatan a magun-odanna iti dayta.​—Pr 15:28; 1Ti 4:13-16; Mt 24:15; kitaenyo ti PANAGBASA ITI PUBLIKO.