PANANGIBITAY, PANANGIBITIN

Sigun iti linteg nga inted ni Jehova iti Israel, ti sumagmamano a kriminal mabalin a maibitin iti kayo kalpasan a mapapatay, kas “inlunod ti Dios,” maiparang iti publiko kas pammakdaar. Ti natay a tao a naibitin iti kasta a pamay-an ket maibaba sakbay a rumabii ken maitabon; ti panangbaybay-a kenkuana nga adda iti kayo iti intero a rabii tulawanna ti daga nga inted ti Dios kadagiti Israelita. (De 21:22, 23) Daytoy a paglintegan ket inannurot ti Israel uray pay no saan nga Israelita daydiay napapatay.​—Jos 8:29; 10:26, 27.

Ti dua nga annak ken lima nga appoko ni Saul nga inyawat ni David kadagiti Gabaonita tapno mapapatay ket saan a naitabon sakbay a rumabii. Nabaybay-anda a nakaparang manipud panangrugi ti panagani iti sebada (Marso-Abril) agingga nga immay ti tudo, nabatad a kalpasan ti panagleppas ti panawen ti panagani. Mabalbalin a napalubosan dagiti Gabaonita a mangannurot iti naiduma a pamay-an iti daytoy a gundaway gapu iti basol a naaramidan ni Ari Saul maikaniwas iti intero a nasion, ta pinapatayna ti sumagmamano kadagiti Gabaonita, iti kasta sinalungasingna ti tulag nga inaramid kadakuada ni Josue adu a siglo a nasaksakbay. (Jos 9:15) Ita, ti Dios binay-anna nga agsagaba ti daga iti tallo a tawen a nakaro a bisin kas pammaneknek ti ungetna. Ngarud dagiti bagi dagidiay naibitin ket nabaybay-an a nakaparang agingga nga impasimudaag ni Jehova a bimmaawen ti pungtotna babaen ti panamagpatinggana iti tikag idi naadda ti bayakabak ti tudo. Idin impaitabon ni David ti tultulang dagitoy a lallaki, ket kalpasan dayta “impalubos ti Dios nga isu mapagpakaasian maipaay iti daga.”​—2Sm 21:1-14.

Iti salaysay ti libro ti Ester, nadeskribir ti pannakaibitay ti sumagmamano a tattao. Kadagitoy amin, naaramat ti isu met laeng a Hebreo a sao (ta·lahʹ, kaipapananna ti “ibitay; ibitin”). Espesipiko a nadakamat a ti sangapulo nga annak ni Haman ket pinapatay dagiti Judio, kalpasanna naibitayda iti simmaganad nga aldaw. (Est 9:7-10, 13, 14) Nabatad a kasta met laeng ti pannakatrato ti dadduma pay a naibitay, a dagiti natay a bagida naiparang iti nangato, a makita iti publiko, agsipud ta dagiti krimen nga inaramidda ket panagbasol maikaniwas iti ari. (Est 2:21-23; 7:9, 10) Dayta met laeng a Hebreo a sao ti naaramat maipaay iti pannakaibitay ti panguluen dagiti panadero ni Faraon.​—Ge 40:22; 41:13.

Ti nasnasion iti aglawlaw ti Israel ket kaaduanna a naul-ulpitda ngem dagiti Israelita no maipapan iti pamay-anda a mangipatay iti pannusa ken mangumsi kadagidiay napapatay. Idi a ti buybuyot ti Babilonia kinautiboda ti Jerusalem, siuulpit a dinusada dagiti natan-ok, a ti sumagmamano kadagiti prinsipe imbitinda babaen “laeng iti imada.”​—Un 5:12.

Ni Jesu-Kristo naibitin a sibibiag, nailansa iti maysa a kayo, maitunos iti bilin ti gobierno ti Roma idiay Palestina. (Jn 20:25, 27) Inlawlawag ni apostol Pablo a ti pamay-an ti ipapatay ni Jesus ket napateg unay kadagiti Judio, ta “babaen ti pananggatang linuk-atannatayo ni Kristo manipud iti lunod ti Linteg babaen ti panagbalinna a lunod imbes a datayo, agsipud ta adda a naisurat: ‘Nailunod ti tunggal tao a naibitin iti kayo.’”​—Ga 3:13; kitaenyo ti PANNAKAILANSA.

Iti dua a kaso ti panagpakamatay a nailanad iti Biblia, naaramat ti panagbekkel babaen ti panagbitay. Ni Ahitofel, ti traidor a manangbalakad ni David, nagbekkel (“nagbitay,” LXX). (2Sm 17:23) Ti tignay ni Ahitofel nagpaay kas padto iti panagbitay ti maysa kadagiti apostol ni Jesus a nagbalin a traidor, ni Judas Iscariote. (Sal 41:9; Jn 13:18) Nagbitay met ni Judas. (Mt 27:5) Mabalbalin a napugsat ti tali, wenno nalabit nasip-ak ti sanga ti kayo a nagbitayan ni Judas, “ket idi a natnag a balinsuek siaariwawa a bimtak iti kaungganna ket naiwarawara amin a bagisna.”​—Ara 1:18.