Awatenyo ti Biblia No Ania a Talaga Dayta
“Agyamankami met a di agressat iti Dios, agsipud ta idi inawatyo ti sao ti Dios, a nangngegyo kadakami, inawatyo dayta, saan a kas sao dagiti tattao, no di ket, kas iti kinapudno daytoy, kas sao ti Dios, nga agtigtignay met kadakayo a manamati.”—1 TESALONICA 2:13.
1. Ania a kita ti impormasion iti Biblia ti mamagbalin iti dayta a libro a pudno a naidumduma?
TI Nasantuan a Biblia ti kasaknapan pannakaipatarus ken pannakaiwarasna a libro iti lubong. Mabigbigbig daytoy kas maysa kadagiti naindaklan a gapuanan iti literatura. Napatpateg pay, nupay kasta, mangipaay ti Biblia iti bagnos a kasapulan unay dagiti tattao iti tunggal pulí ken tunggal nasion, aniaman ti pagsapulan wenno kasasaadda iti biag. (Apocalipsis 14:6, 7) Iti pamay-an a mapennekna agpadpada ti panunot ken puso, sungbatan ti Biblia dagiti saludsod a kas iti: Aniat’ panggep ti biag ti tao? (Genesis 1:28; Apocalipsis 4:11) Apay a di maipaay dagiti gobierno ti sangatauan ti manayon a talna ken talged? (Jeremias 10:23; Apocalipsis 13:1, 2) Apay a matay ti tao? (Genesis 2:15-17; 3:1-6; Roma 5:12) Iti tengnga daytoy nariribuk a lubong, kasanotay a mapagballigian dagiti parikut iti biag? (Salmo 119:105; Proverbio 3:5, 6) Aniat’ manamnamatayo iti masanguanan?—Daniel 2:44; Apocalipsis 21:3-5.
2. Apay a maipaay ti Biblia ti naan-anay a mapagtalkan a sungbat dagiti saludsodtayo?
2 Apay nga addaan autoridad a masungbatan ti Biblia dagiti kasta a saludsod? Agsipud ta isu dayta ti Sao ti Dios. Pinaisuratna dayta iti tattao, ngem kas silalawag a naikuna iti 2 Timoteo 3:16, “amin a Kasuratan impaltiing ti Dios.” Saan a bunga daytoy ti kabukbukodan a panangipaulog kadagiti pasamak iti biag ti tao. “Ti padto [sasao maipapan iti bambanag nga umay, nadiosan a bilbilin, moral a pagalagadan ti Biblia] saan a naiyeg uray kaano babaen ti pagayatan ti tao, no di ket dagiti tattao nagsaoda manipud iti Dios bayat nga idaldalan ida ti nasantuan nga espiritu.”—2 Pedro 1:21.
3. (a) Mangtedkay kadagiti pagarigan a mangipakita no kasanot’ kadakkel ti panangipateg dagiti tattao iti Biblia iti nadumaduma a pagilian. (b) Apay a situtulok dagiti dadduma a mangirisgo iti biagda tapno mabasada dagiti Kasuratan?
3 Iti pannakabigbigda iti pateg ti Biblia, adu a tao ti di nagbuteng a maibalud, matay pay ketdi, [gaput’ panagreggetda] a maaddaan ken mangbasa iti dayta. Pudno dayta kadagiti napalabas a tawen idiay Katoliko nga España, a sadiay nagamak dagiti klero amangan ta mapukaw ti impluensiada no mabasa dagiti tattao ti Biblia iti bukodda a pagsasao; pudno met dayta idiay Albania, a sadiay naipatungpal dagiti naulpit nga addang babaen ti ateistiko a turay tapno mapukaw ti amin nga impluensia ti relihion. Kaskasdi, impateg dagiti managbuteng-Dios a tattao dagiti kopia ti Kasuratan, binasada dagitoy, ken pinagraranudanda. Idi Gubat Sangalubongan II, iti kampo konsentrasion idiay Sachsenhausen, siaannad a naipasa ti maysa a Biblia kadagiti selda (nupay maiparit daytoy), ket inkabesa dagidiay nakaawat iti dayta ti sumagmamano a paset tapno mairanudda kadagiti dadduma. Idi dekada ’50, iti dati a Komunista a Makindaya nga Alemania, dagiti Saksi ni Jehova a naibalud gapu iti pammatida naipupokda iti napaut idi impasada ti sumagmamano a paset ti Biblia kadagiti balud tapno mabasada dagitoy iti rabii. Apay nga inaramidda dayta? Agsipud ta bigbigenda ti Biblia a Sao ti Dios, ket ammoda a “saan laeng a tinapay ti pagbiag ti tao” no di ket “tunggal ebkas a rummuar iti ngiwat ni Jehova.” (Deuteronomio 8:3) Dagitoy nga ebkas, a nailanad iti Biblia, ti nakatulong kadagidiay a Saksi nga agtalinaed a sibibiag iti naespirituan iti laksid ti di nakappapati a kinaulpit a sinagabada.
4. Aniat’ rumbeng a paset ti Biblia iti biagtayo?
4 Ti Biblia ket saan a maysa a libro nga ikabil laeng iti estante a pagkonsultaan sagpaminsan, wenno mausar laeng no agtitipon dagiti agkakapammatian maipaay iti panagdaydayaw. Rumbeng nga inaldaw nga usaren dayta a mangilawlawag kadagiti kasasaad a pakaipasanguantayo ken mangipakita kadatayo iti umiso a dalan a pagnaan.—Salmo 25:4, 5.
Nairanta a Basaen ken Maawatan
5. (a) No mabalbalin, ania komat’ tagikuaen ti tunggal maysa kadatayo? (b) Iti nagkauna nga Israel, kasano a maammuan dagiti tattao ti linaon dagiti Kasuratan? (c) Kasano nga apektaran ti Salmo 19:7-11 ti panangmatmatyo iti panagbasa iti Biblia?
5 Iti kaaldawantayo, nalaka a magun-odan ti Biblia iti kaaduan a pagilian, ket paregtaenmi ti tunggal managbasa iti Pagwanawanan a mangala iti kopiana. Idi tiempo a maisursurat ti Biblia, awan dagiti pagimalditan. Awanan ti kaaduan a tattao iti bukodda a kopia. Ngem inyurnos ni Jehova ti pannakaipangngeg kadagiti adipenna ti adda a naisurat. Gapuna ipadamag ti Exodo 24:7 nga idi naisuraten ni Moises ti imbilin ni Jehova, “innalana ti libro ti tulag ket binasana iti naggigimongan dagiti tattao.” Iti pannakaimatangda kadagiti nakaskasdaaw a pasamak idiay Bantay Sinai, nabigbigda a naggapu iti Dios ti imbasa ni Moises kadakuada ket nasken a maammuanda daytoy nga impormasion. (Exodo 19:9, 16-19; 20:22) Nasken met nga ammuentayo ti nailanad iti Sao ti Dios.—Salmo 19:7-11.
6. (a) Sakbay a simrek ti nasion ti Israel iti Naikari a Daga, aniat’ inaramid ni Moises? (b) Kasanotay a matulad ti ulidan ni Moises?
6 Bayat nga agsagsagana ti nasion ti Israel a bumallasiw iti Karayan Jordan tapno sumrekda iti Naikari a Daga, iti kasta aggibusen ti panagalla-allada idiay let-ang, maitutop a repasuenda ti Linteg ni Jehova ken ti pannakilangenna kadakuada. Iti panangtignay ti espiritu ti Dios, rinepaso ni Moises ti Linteg kadakuada. Impalagipna kadakuada dagiti detalye ti Linteg, ken intampokna met dagiti prinsipio ken kababalin a mangimpluensia iti relasionda ken Jehova. (Deuteronomio 4:9, 35; 7:7, 8; 8:10-14; 10:12, 13) Itatta, bayat a maikkantayo kadagiti baro nga annongen wenno maipasango kadagiti baro a kasasaad iti biag, makagunggona met kadatayo ti panangusig no kasano nga impluensiaan ti balakad dagiti Kasuratan ti ar-aramidentayo.
7. Di nagbayag kalpasan ti ibaballasiw dagiti Israelita iti Jordan, aniat’ naaramid tapno mayukuok ti Linteg ni Jehova iti panunot ken pusoda?
7 Di nagbayag kalpasan ti ibaballasiw ti Israel iti Karayan Jordan, naguummong manen ti ili tapno repasuenda ti imbaga ni Jehova kadakuada babaen ken Moises. Naguummong ti ili agarup 50 kilometro iti amianan ti Jerusalem. Kagudua kadagiti tribu ti adda iti sango ti Bantay Ebal, ken kagudua ti adda iti sango ti Bantay Gerizim. Sadiay nga “imbasa [ni Josue] dagiti isuamin a sasao ti linteg, ti bendision ken ti lunod.” No kasta, nangngeg dagiti lallaki, babbai, ken ubbing, agraman dagiti ganggannaet a makipagnaed kadakuada, ti naintiempuan a pannakarepaso dagiti linteg a mangiwanwan iti kababalin nga agbanag iti di pananganamong ni Jehova ken kadagiti bendision nga awatenda no agtulnogda ken Jehova. (Josue 8:34, 35) Nasken a nalawag iti panunotda no ania ti naimbag ken no ania ti dakes iti imatang ni Jehova. Kanayonanna, nasken a yukuokda iti pusoda ti panagayat iti naimbag ken pananggura iti dakes, a kas met kadatayo itatta.—Salmo 97:10; 119:103, 104; Amos 5:15.
8. Aniat’ pagsayaatan ti maulit-ulit a pannakaibasa ti Sao ti Dios iti panaguummong ti nasion ti Israel?
8 Malaksid iti pannakaibasa ti Linteg kadagidi a nakallalagip nga okasion, sagudayen ti Deuteronomio 31:10-12 ti maysa a probision maipaay iti regular a pannakaibasa ti Sao ti Dios. Tunggal maikapito a tawen aguummong ti intero a nasion tapno denggenda ti pannakaibasa ti Sao ti Dios. Daytoy ti nangipaay iti naespirituan a taraonda. Pinagtalinaed dayta a nabiag iti panunot ken pusoda dagiti kari maipapan iti Bin-i ket iti kasta nangiturong kadagiti matalek iti Mesias. Dagiti urnos iti naespirituan a panangpakan a nayussuat idi adda ti Israel idiay let-ang ket saan a nagpatingga idi simrekda iti Naikari a Daga. (1 Corinto 10:3, 4) Imbes ketdi, napabaknang ti Sao ti Dios babaen ti pannakairaman ti kanayonan a panangipalgak dagiti mammadto.
9. (a) Kadagiti laeng kadi panaguummong dagiti Israelita iti dadakkel a grupo a maibasa dagiti Kasuratan? Ilawlawagyo. (b) Kasanot’ pannakaisuro dagiti Kasuratan iti tunggal pamilia, ket aniat’ panggep daytoy?
9 Saan laeng nga iti panaguummong ti ili iti dakkel a grupo a marepaso ti balakad ti Sao ti Dios. Inaldaw a masalaysay ti sumagmamano a paset ti Sao ti Dios ken dagiti prinsipio a naibugas iti dayta. (Deuteronomio 6:4-9) Iti kaaduan a lugar itatta, posible para kadagiti agtutubo ti maaddaan iti bukodda a kopia ti Biblia, ket makagunggona unay dayta kadakuada. Ngem saan a kasta ti kasasaad iti nagkauna nga Israel. Idi, no mangisuro dagiti nagannak manipud iti Sao ti Dios, nasken nga agpannurayda iti naikabesada ken kadagiti kinapudno nga impatpategda iti pusoda, agraman ti aniaman a babassit a paspaset a mabalin nga insuratda a mismo. Babaen ti naynay a panangulit, ikagumaanda a patanoren kadagiti annakda ti panagayat ken Jehova ken kadagiti dalanna. Ti panggep ket saan laeng a tapno mapno ti ulo iti pannakammo no di ket tapno tulongan ti tunggal kameng ti pamilia nga agbiag iti wagas a maiparangarang ti panagayat ken Jehova ken iti Saona.—Deuteronomio 11:18, 19, 22, 23.
Pannakaibasa ti Kasuratan Kadagiti Sinagoga
10, 11. Ania a programa iti panagbasa iti Kasuratan ti maan-annurot idi kadagiti sinagoga, ket kasanot’ panangmatmat ni Jesus kadagitoy nga okasion?
10 Sumagmamano a tiempo kalpasan ti pannakakayaw dagiti Judio idiay Babilonia, naipasdek dagiti sinagoga kas lugar a pagdaydayawan. Tapno maibasa ken masalaysay ti Sao ti Dios kadagitoy a paggigimongan, ad-adu pay a kopia ti Kasuratan ti naaramid. Daytoy ti maysa a makagapu iti pannakaitalimeng ti agarup 6,000 a kadaanan nga insurat-ima a kopia a naglaon iti paspaset ti Hebreo a Kasuratan.
11 Ti maysa a napateg a paset ti serbisio iti sinagoga isu ti pannakaibasa ti Tora, a katupag ti umuna a lima a libro dagiti moderno-aldaw a Biblia. Ipadamag ti Aramid 15:21 nga idi umuna a siglo K.P., maar-aramid ti kasta a panagbasa kada Sabbath, ket ipakita ti Mishnah nga idi maikadua a siglo, maibasbasa met ti Torah iti maikadua ken maikalima nga aldaw ti lawas. Adu ti agsusublat a mangibasa kadagiti naituding a paset. Ugali dagiti Judio a nagnaed idiay Babilonia a basaen ti intero a Torah kada tawen; kadawyan idiay Palestina ti pannakaibasa daytoy iti las-ud ti tallo a tawen. Maibasa met ken mailawlawag ti maysa a paset manipud kadagiti Mammadto. Ugali idi ni Jesus ti tumabuno iti pannakaibasa ti Biblia kada Sabbath iti lugar a pagnanaedanna.—Lucas 4:16-21.
Personal a Sungbat ken Panangyaplikar
12. (a) Idi imbasa ni Moises ti Linteg kadagiti tattao, kasano a nagunggonaan dagiti tattao? (b) Kasanot’ isusungbat dagiti tattao?
12 Saan a nairanta a maysa laeng a pormalismo ti pannakaibasa dagiti naipaltiing a Kasuratan. Saan dayta a naaramid tapno laeng penken ti tarigagay dagiti tattao a mangammo. Idi imbasa ni Moises “ti libro ti tulag” iti Israel iti tanap iti sanguanan ti Bantay Sinai, inaramidna dayta tapno maammuanda dagiti pagrebbenganda iti Dios ken matungpalda dagitoy. Tungpalenda ngata? Ti pannakaibasa dagitoy kalikagumanna ti sungbat. Nabigbig dayta dagiti tattao, ket kinunada: “Amin dagiti sinao ni Jehova aramidenminto ket situtulokkamto.”—Exodo 24:7; idiligyo ti Exodo 19:8; 24:3.
13. Idi imbasa ni Josue dagiti lunod nga ibunga ti panagsukir, aniat’ rumbeng nga aramiden dagiti tattao, ket aniat’ panggep daytoy?
13 Idi agangay, idi imbasa ni Josue kadagiti tattao dagiti naikari a bendision ken lunod, nakalikaguman ti sungbat. Kalpasan ti pannakaibinsabinsa dagiti lunod, naited ti bilin a: “Ket amin a tattao kunadanto, ‘Sapay koma!’” (Deuteronomio 27:4-26) Gapuna, idi mausig amin a punto, inyebkasda ti yaannurotda iti panangkondenar ni Jehova kadagiti nadakamat a maikaniwas nga aramid. Anian a makatukay-rikna a pasamak daydi natbag a panangyebkas dagiti amin a tattao iti yaannurotda!
14. Idi kaaldawan ni Nehemias, apay a nangnangruna a makagunggona ti publiko a pannakaibasa ti Linteg?
14 Idi kaaldawan ni Nehemias, idi naguummong amin a tattao idiay Jerusalem tapno denggenda ti Linteg, naamirisda a saanda a tungtungpalen a naan-anay dagiti bilin a naisurat sadiay. Iti dayta nga okasion inyaplikarda a dagus ti naadalda. Aniat’ nagbanaganna? “Dakkel unay a panagrag-o.” (Nehemias 8:13-17) Kalpasan ti makalawas a pannakaibasa ti Biblia iti inaldaw kabayatan ti piesta, nabigbigda nga adu pay ti makalikaguman. Sikakararag a rinepasoda ti pakasaritaan ti pannakilangen ni Jehova iti ilina manipud idi kaaldawan ni Abraham. Amin dagitoy ti nanggutugot kadakuada nga agsapata a mangannurot iti ipaalagad ti Linteg, a saanda a mangasawa kadagiti ganggannaet, ken awatenda dagiti obligasion iti pannakataginayon ti templo ken ti serbisio sadiay.—Nehemias, kapitulo 8-10.
15. Kasano nga ipakita dagiti bilin iti Deuteronomio 6:6-9 a, kadagiti pamilia, ti panangisuro iti Sao ti Dios ket saan laeng a maysa a pormalismo?
15 Kasta met, iti uneg ti pamilia, saan a nairanta ti panangisuro kadagiti Kasuratan kas maysa laeng a pormalismo. Kas nakitatayon, iti piguratibo a sasao iti Deuteronomio 6:6-9, naibilin kadagiti tattao nga ‘ibedbedda ti sasao ti Dios iti imada kas maysa a tandaan’—iti kasta ipakpakitada babaen ti ulidan ken aramid ti panagayatda kadagiti dalan ni Jehova. Ken naibilin nga ikabilda ti sasao ti Dios a ‘pannakabedbed ti baet dagiti matada’—iti kasta kanayon a silalagipda kadagiti prinsipio a naibugas kadagiti Kasuratan ken usarenda dagitoy a pangibatayan kadagiti pangngeddengda. (Idiligyo ti sasao a naaramat iti Exodo 13:9, 14-16.) Nasken nga ‘isuratda dagitoy kadagiti baotek ti balbalayda ken iti ruruanganda’—a mangipabigbig kadagiti pagtaengan ken kagimonganda kas lugar a mapagraraeman ken mayap-aplikar ti sao ti Dios. Iti sabali a pannao, rumbeng a mangipaay ti panagbiagda iti naruay a pammaneknek nga ipatpateg ken yap-aplikarda dagiti nalinteg a pagalagadan ni Jehova. Anian a makagunggona dayta! Kasta met kadi ti kinapateg ti Sao ti Dios iti inaldaw a panagbiag ti sangakabbalayantayo? Nakalkaldaang, pinagbalin dagiti Judio amin dagitoy a maysa laeng a pormalidad, a nagaruatda kadagiti kahita a naglaon iti kasuratan a kasla ket tay anting-anting dagitoy. Ti panagdaydayawda ket saanen a nagtaud iti pusoda ken linaksid ni Jehova.—Isaias 29:13, 14; Mateo 15:7-9.
Pagrebbengan Dagiti Manangaywan
16. Apay a napateg ken Josue ti regular a panagbasa iti Kasuratan?
16 Maipanggep iti panagbasa iti Kasuratan, naiturong ti naisangsangayan nga atension kadagidiay manangaywan iti nasion. Kinuna ni Jehova ken Josue: “Tungpalem nga aramiden iti kas mayalubog iti isuamin a linteg.” Tapno matungpalna dayta a pagrebbengan, naibilin kenkuana: “Masapul a siaalumamay a basaem dayta iti aldaw ken rabii, . . . iti kasta aramidemto ti dalanmo a sibaballigi ken agaramidka a sisisirib.” (Josue 1:7, 8) Kas iti siasinoman a Kristiano a manangaywan itatta, ti regular a panagbasbasa ni Josue kadagiti Kasuratan makatulong kenkuana a mamagtalinaed kadagiti espesipiko a bilin nga inted ni Jehova iti ilina a nalawag iti panunotna. Nasken met a maawatan ni Josue no kasanot’ pannakilangen ni Jehova kadagiti adipenna iti nadumaduma a kasasaad. Bayat a basbasaenna ti maipapan iti panggep ti Dios, nasken a panunotenna ti bukodna a pagrebbengan mainaig iti dayta a panggep.
17. (a) Tapno magunggonaan dagiti ari iti panagbasa iti Kasuratan iti pamay-an nga imbaga ni Jehova, aniat’ kasapulan malaksid iti panagbasada? (b) Apay a nagpateg kadagiti Kristiano a panglakayen ti regular a panagbasa iti Biblia ken panagut-utob?
17 Imbilin ni Jehova a siasinoman nga agserbi kas ari iti ilina rumbeng nga, iti panangrugi ti panagturayna, mangaramid iti maysa a kopia ti Linteg ti Dios, nga ibasarna dayta iti kopia nga adda iti aywan dagiti papadi. Kalpasanna “basaenna iti isuamin nga aldaw ti panagbiagna.” Ti panggep ket saan a tapno ikabesa laeng ti linaonna. Ngem ketdi, tapno “masursurona ti agbuteng ken Jehova a Diosna” ken tapno “di mapatangsit ti pusona kadagiti kakabsatna.” (Deuteronomio 17:18-20) Kalikaguman daytoy ti nauneg a panangutob iti basbasaenna. Mabalin nga impagarup ti dadduma kadagiti ari a saanda a masango nga aramiden dayta gapu ta makumikomda kadagiti administratibo nga annongen, ket nagsagaba ti intero a nasion gapu iti panagliwayda. Saan nga agpada ti akem dagiti panglakayen iti kongregasion Kristiano ken ti akem dagiti ari. Nupay kasta, kas kadagiti ari, nasken a basaen ken utoben dagiti panglakayen ti Sao ti Dios. Ti panangaramidda iti kasta tulonganna ida a mangsalimetmet iti umiso a panangmatmat kadagidiay naitalek iti aywanda. Dayta met ti tumulong kadakuada a mangtungpal iti pagrebbenganda kas mannursuro iti pamay-an a pudpudno a pakaidayawan ti Dios ken pakapabilgan iti naespirituan dagiti padada a Kristiano.—Tito 1:9; idiligyo ti Juan 7:16-18; igidiatyo ti 1 Timoteo 1:6, 7.
18. Ti regular a panagbasa ken panagadal iti Biblia tulongannatay a mangtulad iti ania nga ulidan nga impaay ni apostol Pablo?
18 Pagaammo unay ni apostol Pablo, maysa a Kristiano a manangaywan idi umuna a siglo, dagiti naipaltiing a Kasuratan. Idi nangpaneknek kadagiti tattao idiay nagkauna a Tesalonica, siiepektibo a nakirinnason kadakuada manipud iti Kasuratan ken tinulonganna ida a mangtarus iti kaipapanan [dagiti Kasuratan]. (Aramid 17:1-4) Dinanonna ti puso dagiti napasnek a dumdumngeg. Gapuna, adu kadagiti dimngeg kenkuana ti namati. (1 Tesalonica 2:13) Kas resulta ti panagbasbasa ken panagad-adalyo iti Biblia, kabaelanyo kadi ti agrason a siiepektibo manipud iti Kasuratan? Ti kadi paset ti panagbasa iti Biblia iti biagyo ken ti panangaramidyo iti dayta paneknekanna a talaga nga apresiarenyo ti kaipapanan ti pannakatagikuayo iti Sao ti Dios? Iti sumaganad nga artikulo, usigentayo no kasano a masungbatan iti positibo dagitoy a saludsod uray kadagidiay okupado unay.
Kasanoyo a Sungbatan?
◻ Apay a situtulok dagiti tattao a mangirisgo iti biag ken wayawayada tapno mabasada ti Biblia?
◻ Kasanotay a magunggonaan iti panangrepaso kadagiti probision iti pannakaipangngeg ti Sao ti Dios iti nagkauna nga Israel?
◻ Aniat’ rumbeng nga aramidentayo iti mabasbasatayo iti Biblia?
◻ Apay a nangnangruna a napateg kadagiti Kristiano a panglakayen ti panagbasa iti Biblia ken panagut-utob?
[Ladawan iti panid 9]
Kinuna ni Jehova ken Josue: “Masapul a siaalumamay a basaem dayta iti aldaw ken rabii”