DEBIR

[Kaunggan; Kalilikudan].

1. Ti ari ti Eglon, maysa kadagiti uppat a nanumo a pagarian a nakialiansa iti ari ti Jerusalem tapno rautenda ti siudad ti Gabaon gapu iti pannakikappiana ken Josue. (Jos 10:1-5) Ti isusuko ti Gabaon ken Josue ket namataud iti panagbuteng, ta mabalin a dayta ti nangpakapuy ti aniaman a nagkaykaysa a gannuat maibusor iti Israel (Jos 9:1, 2) ken nabatad a nalaklaka metten nga agdakiwas ni Josue iti makin-amianan ken makin-abagatan a paspaset ti Naikari a Daga, isu nga in-inut a naparmekna ti daga. Immarayat ti buyot ni Josue idi nalakub ti Gabaon, ket iti tulong dagiti napasamak a milagro, pinarmek ni Josue ti militaria dagiti Canaanita, a nakapilitan ni Debir ken ti dadduma pay nga ar-ari nga agkamang iti maysa a rukib. Nakulongda ditoy agingga a napapatayda idi agangay.​—Jos 10:6-27.

2. Naarian a siudad dagiti Canaanita (Jos 10:38, 39), pagaammo met kas Kiriat-sefer ken Kiriat-sanna. (Jos 15:15, 49; Uk 1:11) Adda dayta iti tawid ni Juda ngem nagbalin a Levitico a siudad dagiti Cohatita.​—Jos 21:9, 15; 1Cr 6:54, 58.

Nalawag nga adda dua a salaysay maipapan ti damo a panangparmek ti Israel iti Debir kas paset dagiti namilitariaan a panangraut ni Josue. Dakamaten laeng ti umuna a salaysay a natalipupos ti populasion ti Debir. (Jos 10:38, 39) Ti maikadua a nailanad iti Josue 11:21-23 ket nalabit pananggupgop iti isu met laeng a panangparmek (yantangay ti bersikulo 18 tukoyenna ti ‘adu nga aldaw idi a nakigubgubat ni Josue kadagitoy amin nga ar-ari’), bayat nga ipaayna ti kanayonan nga impormasion a ni Josue “ginessatna dagiti Anakim . . . manipud Debir” ken dadduma pay a siudad. Mabalin a nairaman daytoy kanayonan nga impormasion tapno ipakita a maparmek met uray dagiti natatayag nga Anakim, a nagkullayawan iti puspuso dagiti managsimisim ti Israel nasurok nga 40 a tawenen ti napalabas (Nu 13:28, 31-33; De 9:2).

Nupay kasta, agparang a nakasubli manen nga agnaed dagiti Anakim iti siudad ti Debir, ta nalabit simrekda manipud kadagiti aplaya ti Filistia (Jos 11:22) bayat a temporario a nagpakarso ti Israel idiay Gilgal wenno makigubgubat idiay amianan. (Jos 10:43–11:15) Nupay dagiti damo a kampania ni Josue nairanta a mangparukma iti nagkaykaysa nga ibubusor dagiti kalaban a buyot iti daga ti Canaan, a sipapardas a dinuprakna ti amin a kangrunaan a salindeg, nalawag nga iti daytoy a pannakigubat saanda a nagundawayan ti mangipasdek kadagiti garison a mangbantay iti amin a siudad a dinadaelda. Gapuna, inaramid ni Otniel ti maikadua a panangparmek wenno “panangpunas” idiay Debir, ket gapu iti nagpateg a nagapuananna iti dayta a siudad, naited kenkuana ni Acsa kas asawana, ti anak a babai ti beterano a mannakigubat a ni Caleb.​—Jos 15:13-19; Uk 1:11-15.

Saan a masierto no kaano a napasamak daytoy maikadua a panangparmek iti pakasaritaan ti Israel. Ti libro ti Uk-ukom ket mangrugi babaen iti sasao a “kalpasan ti ipapatay ni Josue,” ket sumaruno kalpasan dayta ti salaysay ti panangala ni Caleb iti Debir. (Uk 1:11-15) Sigun iti dadduma, daytoy ti mangipakita a ti panangparmek ti Juda iti Debir ket napasamak kalpasan ti ipapatay ni Josue ken kaipapananna a ti umasping a salaysay a masarakan iti Josue 15:13-19 ket naud-udi a nainayon iti daytoy a libro a napanaganan iti nagan ni Josue. Nupay kasta, ti Uk-ukom 1:1 ket ibilang ti dadduma kas pormal nga introduksion laeng a manginaig iti libro ti Josue, nga irasrasonda nga imposible nga aguray pay ni Caleb iti sumagmamano a tawen agingga iti ipapatay ni Josue sakbay a pagtalawenna dagiti Anakim manipud iti naikari a sanikuana. Ngarud, ibilangda a ti salaysay ti Uk-ukom ket panangulit laeng iti salaysay iti Josue.

Nagduduma ti ibagbaga dagiti eskolar ti Biblia nga ayan ti Debir iti kabambantayan a rehion ti Juda. Kadagiti naglabas naikuna nga isu dayta ti Tell Beit Mirsim, agarup 20 km (12 mi) iti laud nga abagatan-a-laud ti Hebron. Nupay kasta, maikunkuna itan nga isu dayta ti Khirbet Rabud, agarup 13 km (8 mi) iti abagatan a laud ti Hebron.

Ti kadaanan a nagan ti Debir, Kiriat-sefer (Jos 15:15; Uk 1:11), kaipapananna ti “Ili ti Libro.” Daytoy ti makagapu nga impapan ti dadduma a ti Debir isu idi ti sentro a pagadalan dagiti Canaanita mainaig iti relihion ken linteg ken lugar a nakaidulinan dagiti pannakaipasalista ti publiko.

3. Disso “iti nababa a tanap ti Acor” nga agparang iti listaan ti beddeng ti Juda. (Jos 15:7) Nupay saan nga ammo ita ti eksakto nga ayanna, patien ti sumagmamano a geograpo a nataginayon dayta a nagan iti Thogheret ed-Debr, abagatan a laud ti Jerico, ken iti Wadi Debr, nga as-asideg iti maipagpagarup nga ayan ti Ginget ti Acor.

4. Lugar iti beddeng ti Gad idiay Galaad. (Jos 13:26) Daytoy a Debir ket kadawyan a maikunkuna nga isu met laeng ti Lo-debar, nga ayan ti pagtaengan ni Maquir (a nangsangaili ken ni Mefiboset ken, idi agangay, ni David). (2Sm 9:4-6; 17:27-29) Nupay saanda a sigurado ibagbaga ti dadduma a ti Debir idiay Gad ket isu met laeng ti Umm ed-Dabar, 16 km (10 mi) iti abagatan ti Baybay ti Galilea.