LAKASA TI TULAG

Ti sagrado a baul a masarakan iti Kasasantuan ti tabernakulo ken, idi agangay, iti templo nga imbangon ni Solomon. Naaramid ti Lakasa iti panagbilin ni Jehova ken maitunos iti diseniona.

Dagiti mannurat ti Biblia tukoyenda ti lakasa ti tulag iti nasurok a 20 a nadumaduma a pamay-an. Ti ad-adda a gagangay kadagitoy a sasao, “ti lakasa ti tulag [Heb., ’arohnʹ hab·berithʹ; Gr., ki·bo·tosʹ tes di·a·theʹkes]” (Jos 3:6; Heb 9:4) ken “ti lakasa ti pammaneknek” (Ex 25:22), saanda a karkarna iti asinoman a mannurat ket mapagsinsinnukatda a naar-aramat.

Pagtuladan ken Disenio. Ti immuna a banag nga inted ni Jehova ken Moises, idi binilinna a bangonenna ti tabernakulo, isu ti pagtuladan ken disenio ti Lakasa, ta pudno a dayta ti sentro ken kapatgan a banag iti tabernakulo ken iti intero a pakarso ti Israel. Ti baul a mismo ket 2.5 a kasiko ti kaatiddogna, 1.5 a kasiko ti kaakabana, ken 1.5 kasiko ti kangatona (a. 111 × 67 × 67 cm; 44 × 26 × 26 pul.). Naaramid iti kayo ti akasia, nakalupkopan iti puro a balitok iti uneg ken iti ruar. Ti maysa nga artistiko a “bilid a balitok” nagpaay kas korona a balangat “iti aglikmut ti rabawna.” Ti maikadua a paset ti Lakasa, ti kalubna, ket naaramid iti solido a balitok, saan laeng a kayo a nakalupkopan iti balitok, ket kas iti baul ti intero a kaatiddog ken kaakabana. Iti rabaw daytoy a kalub naikapet ti dua a nabalitokan a kerubin nga aramid a pinitpit, maysa iti tunggal pungto ti kalub nga agsinnangoda, a sidudumog dagiti uloda ken siuukrad dagiti payakda nga agpangato ken salsalukobanda ti Lakasa. (Ex 25:10, 11, 17-22; 37:6-9) Daytoy a kalub ket pagaammo met kas “tugaw ti asi” wenno “pangikappia a kalub.”​—Ex 25:17; Heb 9:5, Rbi8 ftn; kitaenyo ti PANGIKAPPIA A KALUB.

Naaramid dagiti atiddog nga assiw a pangawit iti Lakasa. Naaramid met dagita iti kayo ti akasia a nakalupkopan iti balitok ket nayusokda iti dua a singsing a balitok iti tunggal sikigan ti baul. Saan idi a maikkat dagitoy nga assiw manipud kadagiti singsing; gapuna saan a pulos kasapulan a dagiti mangaw-awit iti Lakasa sagidenda dayta. Addaan iti uppat a saka, “saksaka maipaay iti pannagna, saksaka a bakkug a kasla maipaay iti pannagna,” a masarakan kadagiti nagsulian tapno maingato ti Lakasa manipud iti suelo, ngem saan a naibaga no kasano kangato dayta. (Commentary on the Old Testament, da C. F. Keil ken F. Delitzsch, 1973, Tomo 1, The Second Book of Moises, p. 167) Dagiti singsing mabalin a naikapet iti mismo a ngatuen dagiti saka, no saan a kadagiti saka a mismo.​—Ex 25:12-16; Nu 4:5, 15; 1Ar 8:8; 1Cr 15:15.

Pannakainagurar ken Usar. Ni Bezalel ken dagidiay nasirib-panagpuspusona a tumultulong kenkuana naan-anay a sinurotda dagiti plano, nga inaramidda ti Lakasa manipud kadagiti material nga inkontribusion dagiti umili. (Ex 35:5, 7, 10, 12; 37:1-9) Idi nairingpas ken naipasdek ti tabernakulo makatawen kalpasan ti Ipapanaw, innala ni Moises dagiti dua a bato a tapi ti Linteg ket inkabilna ida iti uneg ti Lakasa. (Ipatuldo ti Deuteronomio 10:1-5 a ti maysa a temporario a lakasa a naaramid iti kayo ti akasia ti nakaibalayan dagiti tapi bayat laeng ti sumagmamano a bulan a naglabas manipud tiempo nga inawat dagita ni Moises iti bantay agingga a nayakar dagita iti Lakasa nga inaramid ni Bezalel.) Sumaganad, inyusok ni Moises dagiti assiw kadagiti singsing ti Lakasa, imparabawna ti kalub, inserrekna ti Lakasa iti tolda, ket insaadna ti tabing a mamaglasin idi iti Nasantuan ken ti Kasasantuan. Kalpasanna, kas paset ti seremonia ti inagurasion, ti Lakasa ken ti amin a dadduma pay nga alikamen sinapsapuan ni Moises iti lana. Manipud idin, no ti papadi sinasinaenda ti tabernakulo iti iyaakar ti pakarso, ti isu met laeng a mamaglasin a tabing, agraman ti kanayonan a lallalat ti foka ken asul a lupot, ket naaramat a pangabbong iti Lakasa tapno malapdan dagiti umili a kumita iti dayta ‘iti uray kabiitan a kanito, di la ket ta matayda.’​—Ex 40:3, 9, 20, 21; Nu 3:30, 31; 4:5, 6, 19, 20; 7:9; De 10:8; 31:9; kitaenyo ti TABERNAKULO.

Ti Lakasa nagpaay kas nasantuan a pagidulinan maipaay iti pannakaitalimeng dagiti sagrado a pammalagip wenno pammaneknek, a dagiti kangrunaan a linaonna isu dagiti dua a tapi ti pammaneknek, wenno Sangapulo a Bilin. (Ex 25:16) Ti “nabalitokan a karamba nga addaan iti manna ken ti nagsaringit a sarukod ni Aaron” nainayonda iti Lakasa ngem idi agangay naikkatda maysa a tiempo sakbay ti pannakaibangon ti templo ni Solomon. (Heb 9:4; Ex 16:32-34; Nu 17:10; 1Ar 8:9; 2Cr 5:10) Sakbay unay ti ipapatay ni Moises, nangted iti maysa a kopia ti “libro ti linteg” kadagiti Levitico a papadi buyogen dagiti pammilin a rumbeng a mapagtalinaed dayta, saan nga iti uneg, no di ket “iti sikigan ti lakasa ti tulag ni Jehova a Diosyo, . . . kas saksi sadiay maibusor kenka.”​—De 31:24-26.

Nainaig iti kaadda ti Dios. Iti intero a pakasaritaanna, ti Lakasa ket nainaig iti kaadda ti Dios. Inkari ni Jehova: “Agparangakto kenka sadiay ken makisaoak kenka manipud ngatuen ti kalub, manipud iti nagbaetan ti dua a kerubin nga adda iti rabaw ti lakasa ti pammaneknek.” “Iti ulep agparangakto iti ngatuen ti kalub.” (Ex 25:22; Le 16:2) Insurat ni Samuel a ni Jehova “agtugtugaw iti rabaw dagiti kerubin” (1Sm 4:4); ngarud nagpaay dagiti kerubin kas “ladawan ti karuahe” ni Jehova. (1Cr 28:18) Maitunos iti dayta, “kaanoman a sumrek ni Moises iti tolda ti gimong tapno makisao [ken Jehova], iti kasta mangngegna ti timek a makipatpatang kenkuana manipud ngatuen ti kalub nga adda iti rabaw ti lakasa ti pammaneknek, manipud nagbaetan ti dua a kerubin; ket makisao kenkuana.” (Nu 7:89) Idi agangay, ni Josue ken ni Nangato a Padi a Finehas nagimtuodda met ken Jehova iti sanguanan ti Lakasa. (Jos 7:6-10; Uk 20:27, 28) Nupay kasta, ti laeng nangato a padi ti aktual a simrek iti Kasasantuan ken nakakita iti Lakasa, maysa nga aldaw iti makatawen, saan a tapno makikomunikar ken Jehova, no di ket iti panangaramidna iti seremonia ti Aldaw ti Panangabbong.​—Le 16:2, 3, 13, 15, 17; Heb 9:7.

Iti dadduma a pamay-an, ti kaadda ni Jehova kas inrepresentar ti Lakasa nangyeg kadagiti bendision iti Israel. Kadawyanna a ti Lakasa agraman ti ulep iti ngatuenna ti mangiturong iti dalan no ti Israel umakar idi iti pakarso. (Nu 10:33, 34) Gapuna, iti ibaballasiw iti Jordan, idi a ti papadi a mangaw-awit iti Lakasa timmapogda iti danum ti karayan, pinasardeng ni Jehova ti ayus dayta, a namagbalin a posible ti ilalasatda. (Jos 3:1–4:18) Iti linia ti martsa iti likmut ti Jerico, dagiti puersa a nakabalan a makigubat ket sinaruno ti pito a papadi a mangpuypuyot kadagiti tangguyob, simmaruno ti Lakasa, ket kalpasanna dagiti guardia iti likudan. (Jos 6:3-13) Maisupadi iti balligi idiay Jerico isu ti nalak-am a pannakaabak idi sidudursok a nagtignay ti sumagmamano a rebelde iti gandat a panangala iti Naikari a Daga maikaniwas kadagiti nadibinuan a pammilin, ken idi a “ti lakasa ti tulag ni Jehova ken ni Moises saan a pimmanaw iti tengnga ti pakarso.” (Nu 14:44, 45) Uray dagiti kabusor a Filisteo nabigbigda ti kaadda ni Jehova idi nagparang ti Lakasa iti paggugubatan. Gapu iti aliawda, inyikkisda: “Dimteng ti Dios iti pakarso [ti Israel]!” “Ay-aytayo pay, ta ti banag a kas itoy saan pay a pulos napasamak idi! Ay-aytayo pay! Siasino ti mangisalakanto kadatayo iti ima daytoy nadaeg a Dios? Daytoy ti Dios a nangkabil iti Egipto iti tunggal kita ti pananggudas idiay let-ang.”​—1Sm 4:6-8.

Nagtultuloy a naiparangarang ti kaadda ni Jehova idi naala dagiti Filisteo ti Lakasa ket impanda idiay Asdod tapno iyabayda iti ladawan ni Dagon. Iti dayta a rabii, napakleb ni Dagon; iti sumaruno a rabii natuang manen iti sango ti lakasa ni Jehova ket naputed ti ulona ken dagiti dakulap ti dua nga imana. Kabayatan ti simmaganad a pito a bulan, bayat a nairikus ti Lakasa kadagiti siudad dagiti Filisteo, nasaplit dagiti umili iti busbusigit, ket ti siudad ti Ekron nairarem iti “makapapatay a pannakariribuk,” agingga nga idi kamaudiananna naisubli ti Lakasa iti Israel buyogen ti umiso a daton.​—1Sm 5:1–6:12.

Ti kinapudno a ti Lakasa nainaig iti kaadda ni Jehova kinalikagumanna a maipaayan ti Lakasa iti maiparbeng a respeto ken nauneg a panagraem. Gapuna, no agrubbuat idi nga umakar ti Lakasa ken no agsardeng, nangiwaragawag ni Moises iti sasao a pangidaydayaw ken Jehova. (Nu 10:35, 36) Napakigtotan unay ni Nangato a Padi nga Eli a makangngeg a dagiti Filisteo naalada ti Lakasa iti kasta saanna a natimbeng ti bagina ket naliad, a narung-o ti tengngedna; kasta met inyunnoy ti manugangna-a-babai idi agbugbugsoten, “Ti dayag pimmanaw iti Israel a napan iti pannakaidestiero, agsipud ta naala ti lakasa ti pudno a Dios.” (1Sm 4:18-22) Binigbig ni Ari Solomon a “dagiti disso nga immayan ti lakasa ni Jehova nasantuanda a banag.”​—2Cr 8:11.

Saan nga anting-anting. Nupay kasta, ti Lakasa ket saan nga anting-anting. Ti kaaddana laeng saan a nangipasigurado iti panagballigi; dagiti bendision ni Jehova nagpannuray iti naespirituan a takder ken iti matalek a panagtulnog dagidiay mangik-ikut iti Lakasa. Gapuna, dagiti Israelita iti sidong ti panangidaulo ni Josue naglak-amda iti pannakaabak idiay Ai gapu iti di kinamatalek, agpapan pay kaadda ti Lakasa iti pakarsoda. (Jos 7:1-6) Umasping iti dayta, ti panagtalek ti Israel iti kaadda ti Lakasa iti tengnga dagiti mismo a makiruprupak a puersa saan a nakalapped iti panangpapatay dagiti Filisteo iti 30,000 nga Israelita ken iti panangalada iti Lakasa. (1Sm 4:1-11) Ti pannakaisubli ti Lakasa manipud kadagiti Filisteo ket pasamak maipaay iti dakkel a panagrag-o, panagdaton kadagiti sakripisio, ken panagyaman, kaskasdi “kinabil ni Jehova dagiti umili iti dakkel a pananggudas.” Apay? “Agsipud ta kinitada ti lakasa ni Jehova” a maisalungasing iti bilinna. (1Sm 6:11-21; Nu 4:6, 20) Saan a masigurado ti apag-isu a bilang ti natay iti dayta a pasamak. Mabasa iti Masoretiko a teksto: “Gapuna nangkabil kadagiti umili iti pitopulo a lallaki​—limapulo a ribu a lallaki.” Daytoy a di nalawag a sangal ti sasao mabalin nga ipasimudaagna a ti “limapulo a ribu a lallaki” ket panangiballaet. Ti Syriac a Peshitta ken ti Arabiko kunaenda a “lima ribu ken pitopulo a lallaki” ti nakabil. Mabasa iti Targum ni Jonathan: “Ket nangkabil iti pitopulo a lallaki kadagiti lallakay dagiti umili, ken limapulo a ribu iti kongregasion.” Kunaen ti Griego a Septuagint a “pitopulo a lallaki kadakuada, ken limapulo a ribu kadagiti lallaki” ti nakabil. Pitopulo a lallaki laeng ti dakamaten ni Josephus kas napapatay.​—Jewish Antiquities, VI, 16 (i, 4).

Luglugar a Nakaidulinan ti Lakasa. Awan ti permanente a lugar a nagintekan ti Lakasa agingga iti pannakaipatakder ti templo ni Solomon. Idi nairingpas ti kangrunaan a panangparmek iti daga (a. 1467 K.K.P.), nayakar dayta idiay Silo, a nalawag a nagtalinaedanna (malaksid iti maysa a tiempo idi adda dayta idiay Bethel) agingga a naala dagiti Filisteo. (Jos 18:1; Uk 20:26, 27; 1Sm 3:3; 6:1) Apaman a naisubli iti teritoria dagiti Israelita, nagsaad dayta idiay Bet-semes ken kalpasanna idiay Kiriat-jearim, nga agarup 70 a tawen iti daytoy naud-udi a disso.​—1Sm 6:11-14; 7:1, 2; 1Cr 13:5, 6.

Sigun iti Masoretiko a teksto, ipasimudaag ti 1 Samuel 14:18 a, bayat ti pannakilaban kadagiti Filisteo, ni Ari Saul binilinna ni Ahias a nangato a padi nga iyegna ti Lakasa iti nagpakarsuanna. Nupay kasta, kunaen ti Griego a Septuagint a ni Saul kinunana ken Ahias: “‘Iyasidegmo ti efod!’ (Ta awitna idi ti efod iti dayta nga aldaw iti sango ti Israel.).”

Naimbag ti tarigagay ni David a maiyeg ti Lakasa idiay Jerusalem, ngem ti pamay-an a damo nga inaramatna nagbanag iti didigra. Imbes nga impaawitna dayta babaen kadagiti assiw kadagiti abaga dagiti Cohatita a Levita kas naibilin, binay-an ni David a maikabil dayta iti maysa a kareson. Dagiti toro gistayda nakaigapuan ti pannakapattog, ket nakabil ni Uzzah agsipud ta inyunnatna ti imana tapno tenglenna ti Lakasa, a maikaniwas iti linteg ti Dios.​—2Sm 6:2-11; 1Cr 13:1-11; 15:13; Nu 4:15.

Kamaudiananna naiyeg ti Lakasa idiay Jerusalem, a siuumiso nga inawit dagiti Levita (1Cr 15:2, 15), ket nagtalinaed sadiay iti maysa a tolda bayat ti nabatbati a paset ti panagturay ni David. (2Sm 6:12-19; 11:11) Ginandat dagiti papadi nga itugot ti Lakasa idi tinalawanda ti panagrebelde ni Absalom, ngem impetteng ni David nga agtalinaed dayta idiay Jerusalem, a nagtalek a ni Jehova isublina amin ida a sitatalged iti dayta. (2Sm 15:24, 25, 29; 1Ar 2:26) Tinarigagayan ni David ti mangbangon iti permanente a balay maipaay iti Lakasa, ngem intantan ni Jehova ti kasta a panagbangon agingga iti panagturay ni Solomon. (2Sm 7:2-13; 1Ar 8:20, 21; 1Cr 28:2, 6; 2Cr 1:4) Iti pasamak a pannakaidedikar ti templo, nayakar ti Lakasa manipud iti tolda idiay Sion a naipan iti Kasasantuan ti templo idiay Bantay Moria, a sadiay naikabil iti baba dagiti mangsalsalinong a payak ti dua a dadakkel a kerubin. Dayta laeng ti alikamen manipud iti daydi immuna a tabernakulo a nagbalin kas paset ti templo ni Solomon.​—1Ar 6:19; 8:1-11; 1Cr 22:19; 2Cr 5:2-10; 6:10, 11; kitaenyo ti TEMPLO (Templo ni Solomon); KERUBIN Num. 1.

Ti laeng historikal a pannakatukoy ti lakasa ti tulag kalpasan ti panawen ni Solomon, aganay a 900 a tawen kalpasan ti pannakaaramid dayta, ket iti 2 Cronicas 35:3 a sadiay, idi 642 K.K.P., imbilin ni Ari Josias a maisubli dayta iti templo. Saan a naibaga no kasano a naikkat dayta. Nagtugaw ni Josias iti trono kalpasan ti sumagmamano nga apostata unay nga ar-ari, a ti maysa kadagitoy nangikabil iti maysa a ladawan iti balay ni Jehova, ket mabalbalin a maysa kadagitoy a nadangkes nga ar-ari ti nangikkat iti Lakasa. (2Cr 33:1, 2, 7) Iti sabali a bangir, inmatonan ni Josias dagiti nasaknap a panangtarimaan iti templo, a bayat dayta a tiempo mabalin a naidulin ti Lakasa iti maysa a disso tapno masalakniban manipud pannakadadael. (2Cr 34:8–35:19) Saan a nadakamat a naipan ti Lakasa idiay Babilonia. Saan a natukoy ti Lakasa kas karaman kadagiti naipanaw nga aruaten ti templo. Kasta met, saan a nadakamat no naisubli ken naikabil dayta iti nabangon manen a templo ni Zorobabel; awan met ti naaramid a sandi maipaay iti dayta. Saan nga ammo no kaano ken kadagiti ania a kasasaad a nagpukaw ti Lakasa.​—2Ar 25:13-17; 2Cr 36:18; Esd 1:7-11; 7:12-19.

Impadto ni Jeremias ti maysa a tiempo inton awanen ti lakasa ti tulag, ngem saanton a sapulsapulen ket dagiti managdaydayaw ken Jehova saanda nga agpasar iti rigat gapu iti kaawan dayta kadakuada. Imbes ketdi, ‘ti Jerusalem a mismo maawaganto iti trono ni Jehova.’​—Jer 3:16, 17.

Iti simboliko a libro ti Apocalipsis, kuna ni Juan a “ti lakasa ti tulag [ti Dios] nakita iti templona a santuario” idiay langit. Daytoy a lakasa ti tulag adda pakainaiganna iti baro a tulag ti Dios kadagiti tattao ket ti panagparang ti Lakasa ipasimudaagna nga agturturay manen ni Jehova babaen iti Daydiay Pinulotanna.​—Apo 11:15, 19.