MAMMADTO

Daydiay naaramat a mangipakaammo iti pagayatan ken panggep ti Dios. (Lu 1:70; Ara 3:18-21) Nupay di masigurado ti nagtaudan ti Hebreo a termino maipaay iti mammadto (na·viʼʹ), ti pannakaaramat daytoy a naisalsalumina a termino ipakitana a saan nga ordinario a manangipakaammo dagiti pudno a mammadto no di ket pannakangiwat ida ti Dios, ‘lallaki ti Dios’ nga addaan kadagiti naipaltiing a mensahe. (1Ar 12:22; 2Ar 4:9; 23:17) Nagtakderda iti tengnga ti “nasinged a bunggoy” ti Dios, ket impalgakna kadakuada ti “kompidensial a banagna.”​—Jer 23:18; Am 3:7; 1Ar 17:1; kitaenyo ti PUMAPARMATA.

Ti Griego a pro·pheʹtes literal a kaipapananna ti “manangibunannag [Gr., pro, “iti masanguanan” wenno “iti sango,” ken phe·miʹ, “sawen”]” ket ngarud tumukoy iti maysa a manangiwaragawag, daydiay mangipakpakaammo kadagiti mensahe a naikuna a nagtaud iti Dios. (Idiligyo ti Tit 1:12.) Nupay ti kaipapanan daytoy a sao ramanenna ti maysa a managipadles iti masanguanan, ti pamunganayan a kaipapananna ket saan a panagipadles. (Idiligyo ti Uk 6:7-10.) Nupay kasta, ti panagbiag ti maysa maitunos iti pagayatan ti Dios kalikagumanna ti panangammona kadagiti naipalgak a panggep ni Jehova iti masanguanan tapno mayatadayna dagiti ugali, tarigagay, ken kalatna iti pagayatan ti Dios. Gapuna, iti kaaduan a kaso, dagiti mammadto iti Biblia nangipakaammoda kadagiti mensahe nga, iti direkta wenno saan a direkta a pamay-an, nainaig iti masanguanan.

Akem ti Mammadto iti Hebreo a Kasuratan. Nabatad a ni Adan ti kaunaan a tao a nagserbi kas pannakangiwat ti Dios. Damo nga inyallatiwna ken Eva nga asawana dagiti pammilin ti Dios, ket iti dayta a pamay-an nagakem kas maysa a mammadto. Dagidiay a pammilin ket napateg idi kadakuada ken uray met iti masanguanan, yantangay ibinsabinsa dagita ti panggep ti Dios maipaay iti daga ken iti sangatauan ken ti dana a masapul a pilien ti tattao tapno matagiragsakda ti maysa a nasayaat a masanguanan. (Ge 1:26-30; 2:15-17, 23, 24; 3:1-3) Ti umuna a matalek a natauan a mammadto a nadakamat isu ni Enoc, a ti mensahena ket naglaon iti direkta a padto. (Jud 14, 15) Ni Lamec ken ti anakna a ni Noe agpada a nangipakaammoda kadagiti naipaltiing a palgaak maipapan iti panggep ken pagayatan ti Dios.​—Ge 5:28, 29; 9:24-27; 2Pe 2:5.

Ti mismo a sao a na·viʼʹ ket damo a nayaplikar ken Abraham. (Ge 20:7) Naglatak ni Abraham saan a kas maysa a managipadto iti masanguanan, ket nalawag met a saan a nagipadto iti publiko. Nupay kasta, adda mensahe nga impaay kenkuana ti Dios, maysa a naimpadtuan a kari. Nariribukan la ketdi idi ni Abraham, ket natignay nga ‘agsao’ maipapan itoy, nangnangruna iti pamiliana, nga inlawlawagna no apay a panawanna ti Ur ken no ania ti kari kenkuana ti Dios. (Ge 12:1-3; 13:14-17; 22:15-18) Iti umasping a pamay-an, da Isaac ken Jacob, dagiti agtawid iti dayta a kari, ket “mammadto” nga addaan iti nasinged a komunikasion iti Dios. (Sal 105:9-15) Kanayonanna pay, nangipadtoda kadagiti bendision agpaay kadagiti annakda. (Ge 27:27-29, 39, 40; 49:1-28) Nupay maibilang a pudno a mammadto da Job ken Eliu, a nabatad nga inaramat ti Dios sakbay ti Ipapanaw tapno ipalgakda dagiti kinapudno maipapan iti Dios, amin a pudno a mammadto ket nagtaud idi agangay kadagiti kaputotan ni Jacob (dagiti Israelita) agingga iti umuna a siglo ti Kadawyan a Panawen.

Iti biang ni Moises, ad-adda a nagminar no ania ti akem ti mammadto. Naipaganetget ti saad ti mammadto kas pannakangiwat ti Dios idi a ni Jehova dinutokanna ni Aaron kas “mammadto” wenno “pannakangiwat” ni Moises, idinto ta ni Moises ti ‘nagserbi kas Dios ken Aaron.’ (Ex 4:16; 7:1, 2) Nangipadto ni Moises iti adu a pasamak a dagus a natungpal, kas iti Sangapulo a Saplit. Nupay kasta, ad-adda a nakaskasdaaw ti panagserbina kas mammadto, wenno pannakangiwat ti Dios, iti pannakaited ti Linteg ti tulag idiay Sinai ken idi maisuro ti pagayatan ti Dios iti dayta a nasion. Nupay direkta a nagunggonaan dagiti Israelita iti Linteg ti tulag kas kodigo ken giya iti moral, ipatuldo met daytoy a tulag ti masanguanan ken ti ‘nasaysayaat a bambanag nga umay.’ (Ga 3:23-25; Heb 8:6; 9:23, 24; 10:1) Nagbalin a naisangsangayan ti saad ni Moises kas mammadto gapu iti nasinged a pannakikomunikarna iti Dios (a masansan a direkta a panagsinnarita) ken gapu iti rimmang-ay unay a pannakaawatna iti inyallatiwna a pagayatan ken panggep ni Jehova. (Ex 6:2-8; De 34:10) Ti kakabsatna a da Aaron ken Miriam nagserbida met kas mammadto yantangay inyallatiwda dagiti nadibinuan a mensahe wenno pammilin (nupay saan a kanayon a pammadto), kas iti inaramid dagiti 70 a lallakay ti nasion.​—Ex 15:20; Nu 11:25; 12:1-8.

Malaksid iti di nainaganan a lalaki iti Uk-ukom 6:8, ti laeng tao nga espesipiko a nadakamat iti libro ti Uk-ukom a nagserbi kas mammadto ket ti babai a ni Debora. (Uk 4:4-7; 5:7) Nupay di naaramat ti termino a na·viʼʹ no madakamat ti sumagmamano nga indibidual, saanna a kayat a sawen a saanda a nagserbi kas mammadto. Idi tiempo ni Samuel, “ti sao manipud ken Jehova nagbalin a manmano . . . ; awan ti sirmata a mairakrakurak a sisasaknap.” Nagserbi ni Samuel kas pannakangiwat ti Dios manipud pay kinaubingna, ket yantangay natungpal dagiti insawangna a nadibinuan a mensahe, bigbigen ti isuamin nga isu ket “napatalgedan maipaay iti saad a mammadto ken Jehova.”​—1Sm 3:1-14, 18-21.

Idi naipasdek ti monarkia, gistay patinayon nga adda nagserbi a mammadto. (Idiligyo ti Ara 3:24.) Nangrugi a nagipadto ni Gad sakbay ti ipapatay ni Samuel. (1Sm 22:5; 25:1) Agpada a nalatak ni Gad ken ni mammadto Natan bayat ti panagturay ni David. (2Sm 7:2-17; 12:7-15; 24:11-14, 18) Kas iti sabsabali pay a mammadto kalpasanda, nagserbida kas manangbalakad iti ari ken kas historiador. (1Cr 29:29; 2Cr 9:29; 29:25; 12:15; 25:15, 16) Ni David a mismo ket naaramat a mangipakaammo iti sumagmamano a nadibinuan a palgaak ken awagan ni apostol Pedro iti “mammadto.” (Ara 2:25-31, 34) Idi nabingay ti pagarian, adda dagiti matalek a mammadto nga aktibo iti makin-amianan ken makin-abagatan a pagarian. Ti sumagmamano ket naaramat nga agipadto maipapan kadagiti panguluen ken umili dagitoy dua a pagarian. Da Daniel, Haggeo, Zacarias, ken Malakias ket karaman kadagiti mammadto bayat ken kalpasan ti pannakaidestiero.

Adda napateg nga akem dagiti mammadto iti pannakataginayon ti pudno a panagdaydayaw. Babaen iti aktibidad dagiti mammadto, nasukimat dagiti aramid ti ar-ari ti Israel ken Juda, ta situtured a tinubngarda dagidiay nagbiddut nga agtuturay (2Sm 12:1-12) ken indeklarada dagiti panangukom ti Dios maibusor kadagidiay agar-aramid iti kinadakes. (1Ar 14:1-16; 16:1-7, 12) No sumiasi ken agbalin a dakes dagiti papadi, dagiti mammadto ti aramaten ni Jehova a mangpabileg iti pammati ti nalinteg a natda ken mangisuro iti aramiden dagidiay naiwawa tapno anamongan manen ida ti Dios. Kas ken Moises, namin-adu a nagtignay dagiti mammadto kas manangibabaet, a nagkararagda iti Dios maipagapu iti ari ken kadagiti umili. (De 9:18-29; 1Ar 13:6; 2Ar 19:1-4; idiligyo ti Jer 7:16; 14:11, 12.) Nangnangruna nga aktiboda bayat dagiti tiempo ti krisis wenno dakkel a panagkasapulan. Nangipaayda iti namnama iti masanguanan, ta ti mensaheda no dadduma ket naglaon kadagiti bendision nga iyegto ti panangituray ti Mesias. Iti kastoy a pamay-an, saan laeng a dagiti tattao nga agbibiag idi ti nagunggonaan no di pay ket dagiti simmaruno a kaputotan agingga iti kaaldawantayo. (1Pe 1:10-12) Ngem iti panangitungpalda iti annongenda, nagibturda iti nakaro a pannakaum-umsi, pannakarabrabak, ken uray pay iti pisikal a pannakakabkabil. (2Cr 36:15, 16; Jer 7:25, 26; Heb 11:32-38) Nupay kasta, dagidiay situtulok nga immawat kadakuada ket nabendisionan iti naespirituan ken iti dadduma pay a gunggona.​—1Ar 17:8-24; 2Ar 4:8-37; idiligyo ti Mt 10:41.

No Kasano a Nadutokan ken Napaltiingan. Nagbalin ti maysa kas mammadto saan a gapu iti linia ti kapuonanna; nupay kasta, Levita idi ti sumagmamano a mammadto a kas kada Samuel, Zacarias (anak ni Jehoiada), Jeremias, ken Ezequiel, ket adda met kapkaputotan dagiti mammadto a nagbalin a mammadto. (1Ar 16:7; 2Cr 16:7) Saan met a propesion dayta a mabalin a serken ti maysa nga indibidual. Dagiti mammadto ket pinili ti Dios ken nadutokanda babaen iti nasantuan nga espiritu (Nu 11:24-29; Eze 1:1-3; Am 7:14, 15), a naaramat met a mangipalgak iti banag nga ipakaammoda. (Ara 28:25; 2Pe 1:21) Kasta unay ti panagkedked ti sumagmamano idi damo. (Ex 3:11; 4:10-17; Jer 1:4-10) Ni Eliseo ket dinutokan ti Dios babaen ken Elias, ti mammadto a sunuanna. Naisimbolo dayta a pannakadutok babaen ti panangipalladaw ni Elias iti kagayna, wenno opisial a kawesna, ken Eliseo.​—1Ar 19:19-21.

Nupay nadutokan dagiti mammadto babaen ti espiritu ni Jehova, saanna a kayat a sawen a kanayon nga impaltiing ti Dios ti amin nga isawangda. Imbes ketdi, adda dagiti tiempo a ‘dimteng kadakuada’ ti espiritu ti Dios, nga impalgakna dagiti mensahe a maipakaammo. (Eze 11:4, 5; Mik 3:8) Daytoy ti nangtukay kadakuada, iti kasta natignayda nga agsao. (1Sm 10:10; Jer 20:9; Am 3:8) Malaksid iti panagaramidda iti karkarna a bambanag, awan duadua a babaen ti panagsao ken tigtignayda, nangiparangarangda met iti nasged a rikna a talaga a naisangsangayan. Mabalin a daytoy ti maysa a makagapu no apay a naikuna nga adda dagiti indibidual a ‘nagtignay a kasla mammadto.’ (1Sm 10:6-11; 19:20-24; Jer 29:24-32; idiligyo ti Ara 2:4, 12-17; 6:15; 7:55.) Gapu iti naipamaysa nga atension ken naregta a kinaturedda iti misionda, mabalin nga agparang a kasla karkarna ti kababalinda wenno di nainkalintegan pay ketdi ti panangmatmat kadakuada ti sabali a tattao, kas ti kasasaad ti maysa a mammadto a nagparang kadagiti panguluen ti militar idi napulotan ni Jehu. Nupay kasta, idi nabigbigda a mammadto dayta a lalaki, siseserioso nga inawat dagiti panguluen ti mensahena. (2Ar 9:1-13; idiligyo ti Ara 26:24, 25.) Idi a ni Saul kamkamatenna ni David, ‘napagtignay a kasla mammadto,’ inuksobna dagiti kawesna ket nagidda a “lamolamo iti intero dayta nga aldaw ken iti intero dayta a rabii,” a bayat dayta a tiempo nabatad a ginundawayan ni David ti aglibas. (1Sm 19:18–20:1) Saan a kayat a sawen daytoy a masansan a silalamolamo dagiti mammadto, ta kasupadi dayta ti ipakita ti rekord ti Biblia. Iti dua a sabali pay a kaso a nairekord, adda panggep ti panaglamolamo ti mammadto​—tapno iladawanna ti maysa nga aspeto ti padtona. (Isa 20:2-4; Mik 1:8-11) Saan a nadakamat no apay a naglamolamo ni Saul​—no dayta ket tapno maipakita nga isu ket tao laeng, a maikkat kenkuana dagiti naarian a kawesna ken awan gawayna iti mismo a naarian nga autoridad ken pannakabalin ni Jehova, wenno no maigapu iti sabali pay a panggep.

Adda nadumaduma a pamay-an iti panangpaltiing ni Jehova kadagiti mammadto: berbal a pannakikomunikar babaen kadagiti anghel (Ex 3:2-4; idiligyo ti Lu 1:11-17; Heb 1:1, 2; 2:1, 2), sirsirmata a nangitukit iti mensahe ti Dios iti sipupuot a panunot (Isa 1:1; Hab 1:1), tagtagainep wenno sirsirmata iti rabii a naipaay bayat a matmaturog ti mammadto (Da 7:1), ken mensahe a nayallatiw bayat a naimayeng ti tao (Ara 10:10, 11; 22:17-21). No dadduma, mabalin nga adda naitulong ti musika iti pannakikomunikar ti Dios kadagiti mammadto. (1Sm 10:5; 2Ar 3:15) Umasping iti dayta, naipakaammo ti naipaltiing a mensahe iti nadumaduma a pamay-an. (Heb 1:1) Kaaduanna nga insawang dayta ti mammadto, kadagiti publiko a lugar ken kadagiti disso a manmano laeng ti agnanaed. (Jer 7:1, 2; 36:4-13; Mt 3:3) Ngem mabalin nga iyaktona ti mensahe babaen ti panagaramatna kadagiti simbolo wenno mangisimbolo a tigtignay, kas iti panangiladawan ni Ezequiel iti pannakalakub ti Jerusalem babaen ti panangaramatna iti maysa a ladrilio, wenno iti panangasawa ni Oseas ken Gomer.​—Eze 4:1-3; Os 1:2, 3; idiligyo ti 1Ar 11:30-39; 2Ar 13:14-19; Jer 19:1, 10, 11; kitaenyo ti NAIPALTIING, NAPALTIINGAN; SIRMATA; TAGTAGAINEP.

Panangilasin iti Pudno a Mammadto Manipud iti Ulbod. Iti sumagmamano a kaso, nangaramid dagiti mammadto ti Dios kadagiti milagro a nangpatalged a pudpudno ti mensahe ken akemda, kas iti kaso da Moises, Elias, Eliseo, ken Jesus. Nupay kasta, saan nga amin a mammadto ket nailanad a nangiparangarang iti kasta a mannakabalin nga ar-aramid. Ti tallo a napapateg a banag a mangpatalged iti pudno a mammadto kas naited ken Moises ket dagitoy: Ti pudno a mammadto ket agsao iti nagan ni Jehova; mapasamak ti bambanag nga impadtona (De 18:20-22); ken ti panagipadtona masapul a mainaig iti pudno a panagdaydayaw, a maitunos iti naipalgak a sao ken bilbilin ti Dios (De 13:1-4). Ti kaudian a kualipikasion ket nalabit isu ti kapatgan ken kangrunaan, ta mabalin ti maysa nga indibidual ti aginkukuna nga ar-aramatenna ti nagan ti Dios ket mabalin a maiparna a matungpal ti pammadtona. Ngem kas naipakitan, ti pudno a mammadto ket saan laeng a maysa nga agisawsawang iti pammadto wenno dayta ti kangrunaanna nga ar-aramidenna. Imbes ketdi, itantandudona ti kinalinteg, ket ti mensahena kangrunaanna a mainaig kadagiti moral a pagalagadan agraman pannakaipakat dagita. Inyebkasna ti pampanunoten ti Dios mainaig iti nadumaduma a bambanag. (Isa 1:10-20; Mik 6:1-12) Gapuna, saanen a kasapulan nga urayen ti adu a tawen wenno kaputotan tapno masinunuo no pudno wenno ulbod ti mammadto maibatay iti pannakatungpal ti maysa a pammadto. No ti mensahena sumupiat iti naipalgak a pagayatan ken pagalagadan ti Dios, isu ket ulbod. Gapuna, ulbod la ketdi ti mammadto a nangipadto iti talna maipaay iti Israel wenno Juda, idi tiempo nga agsuksukir dagiti umili iti Sao ken Linteg ti Dios.​—Jer 6:13, 14; 14:11-16.

Ti pammakdaar ni Jesus idi agangay maipapan kadagiti ulbod a mammadto ket pumadpada iti impakdaar ni Moises. Nupay dagitoy nga indibidual aramatenda ti naganna, ken mangipaayda kadagiti ‘pagilasinan ken datdatlag tapno mangyaw-awanda,’ dagiti bungada ti mangipaneknek nga ‘agar-aramidda iti kinakillo.’​—Mt 7:15-23; Mr 13:21-23; idiligyo ti 2Pe 2:1-3; 1Jn 4:1-3.

Ti pudno a mammadto saan a pulos a nagipadto tapno laeng penkenna ti panagusioso ti tattao. Ti tunggal pammadtona ket nainaig iti pagayatan, panggep, pagalagadan, wenno panangukom ti Dios. (1Ar 11:29-39; Isa 7:3-9) Masansan a ti naipadto a masanguanan a paspasamak ket resulta dagiti agdama a kasasaad; no ania ti immula dagiti tattao, kasta met ti apitenda. Dagiti ulbod a mammadto inallilawda dagiti umili ken dagiti liderda babaen kadagiti makapabang-ar a pammasiguro, a kinunada a nupay dakes ti ar-aramiden dagita adda latta kadakuada ti Dios a mangsalaknib ken mamagrang-ay kadakuada. (Jer 23:16-20; 28:1-14; Eze 13:1-16; idiligyo ti Lu 6:26.) Tinuladda dagiti pudno a mammadto, a nagaramatda iti simboliko a pagsasao ken tigtignay. (1Ar 22:11; Jer 28:10-14) Nupay adda dagiti bin-ig a palso, adu met ti nabatad a mammadto a nagbalin a dakes wenno apostata. (Idiligyo ti 1Ar 18:19; 22:5-7; Isa 28:7; Jer 23:11-15.) Ti sumagmamano ket ulbod a mammadto a babbai. (Eze 13:17-23; idiligyo ti Apo 2:20.) Ti “espiritu ti kinarugit” ti naisukat iti espiritu ti Dios. Mapapatay idi ti amin a kakasta nga ulbod a mammadto.​—Zac 13:2, 3; De 13:5.

No maipapan kadagidiay nakasabet kadagiti pagalagadan ti Dios, ti pannakatungpal ti sumagmamano a “pangababaen” a padtoda, nga adda dagiti natungpal iti maysa laeng nga aldaw wenno tawen, ket pammaneknek a mapagtalkan met ti pannakatungpal dagiti padtoda mainaig iti ad-adayo pay a masanguanan.​—1Ar 13:1-5; 14:12, 17; 2Ar 4:16, 17; 7:1, 2, 16-20.

“Annak Dagiti Mammadto.” Kas ilawlawag ti Gesenius’ Hebrew Grammar (Oxford, 1952, p. 418), ti Hebreo a ben (anak ni) wenno benehʹ (annak ni) mabalin nga ipamatmatna ti “pannakaikameng iti maysa a gunglo wenno timpuyog (wenno iti maysa a tribu, wenno aniaman a bunggoy).” (Idiligyo ti Ne 3:8, a sadiay ti “maysa a kameng dagiti managlaok iti sapsapo” ket literal a “maysa nga anak dagiti managlaok iti sapsapo.”) “Ti annak dagiti mammadto” mabalin ngarud a tumukoy iti maysa nga organisasion a pagsursuruan dagidiay naayaban maipaay itoy nga annongen wenno maysa laeng a timpuyog dagiti mammadto. Nadakamat nga adda kasta a bunggoy dagiti mammadto idiay Bethel, Jerico, ken Gilgal. (2Ar 2:3, 5; 4:38; idiligyo ti 1Sm 10:5, 10.) Indauluan ni Samuel ti maysa a bunggoy idiay Rama (1Sm 19:19, 20), ket agparang nga addaan met ni Eliseo ti umas-asping a saad idi kaaldawanna. (2Ar 4:38; 6:1-3; idiligyo ti 1Ar 18:13.) Ti rekord dakamatenna a nagibangonda iti bukodda a disso a pagnaedan ken nagaramatda iti binulod a rimienta, a mabalin a mangipasimudaag a simple ti panagbiagda. Nupay masansan nga agkakanaed ken agkakapanganda, mabalin a maipaayanda kadagiti indibidual nga annongen a mapan agipadto.​—1Ar 20:35-42; 2Ar 4:1, 2, 39; 6:1-7; 9:1, 2.

Dagiti Mammadto iti Kristiano a Griego a Kasuratan. Ti Griego a sao a pro·pheʹtes ket katupag ti Hebreo a na·viʼʹ. Ni padi Zacarias, ama ni Juan a Manangbautisar, nagakem kas mammadto idi impalgakna ti panggep ti Dios maipapan iti anakna, ni Juan, a ‘maawaganto iti mammadto ti Kangatuan.’ (Lu 1:76) Ti simple a wagas ti panagbiag ni Juan ken ti mensahena ket umasping iti kasasaad dagiti immun-una a Hebreo a mammadto. Binigbig ti kaaduan a ni Juan ket maysa a mammadto; uray ni Herodes nakarikna met iti panagbuteng kenkuana. (Mr 1:4-6; Mt 21:26; Mr 6:20) Dinakamat ni Jesus a ni Juan ket saan laeng a maysa a mammadto.​—Mt 11:7-10; idiligyo ti Lu 1:16, 17; Jn 3:27-30.

Ni Jesus, ti Mesias, isu “Ti Mammadto” nga impadto ni Moises ken daydiay nabayagen nga ur-urayen. (Jn 1:19-21, 25-27; 6:14; 7:40; De 18:18, 19; Ara 3:19-26) Yantangay kabaelanna ti agaramid iti milagro ken nagpaiduma ti panangtarusna iti bambanag, natignay ti sabsabali a mangbigbig kenkuana kas maysa a mammadto. (Lu 7:14-16; Jn 4:16-19; idiligyo ti 2Ar 6:12.) Nangnangruna ngem iti asinoman, isu karaman iti “nasinged a bunggoy” ti Dios. (Jer 23:18; Jn 1:18; 5:36; 8:42) Masansan a dakamatenna a pinatalgedan dagiti immun-una a mammadto a ti annongen ken akemna ket naggapu iti Dios. (Mt 12:39, 40; 21:42; Lu 4:18-21; 7:27; 24:25-27, 44; Jn 15:25) Impadtona no kasano a maliputan ken mapapatay, ket kas maysa a mammadto, isu matay idiay Jerusalem (“ti mammapatay kadagiti mammadto”), baybay-an dagiti adalanna, mamitlo nga ilibak ni Pedro, ken mapagungar iti maikatlo nga aldaw. Adu kadagitoy a padto ti naibatay kadagiti immun-una a padto iti Hebreo a Kasuratan. (Lu 13:33, 34; Mt 20:17-19; 26:20-25, 31-34) Malaksid kadagitoy, impadtona ti pannakadadael ti Jerusalem ken ti templo sadiay. (Lu 19:41-44; 21:5-24) Gapu iti eksakto a pannakatungpal amin dagitoy a banag idi sibibiag pay dagidiay dimngeg kenkuana, adda ngarud natibker a pangibatayan iti panamati ken panagtalek a matungpal dagiti padtona mainaig iti ‘kaaddana.’​—Idiligyo ti Mt 24; Mr 13; Lu 21.

Idi Pentecostes, 33 K.P., ti naipadto a pannakaiparukpok ti espiritu ti Dios ket natungpal kadagiti adalan idiay Jerusalem, a nangtignay kadakuada nga ‘agipadto ken makakita kadagiti sirmata.’ Inaramidda daytoy babaen ti panangideklarada iti “natan-ok a bambanag ti Dios,” ken babaen ti pannakaipaltiing kadakuada ti pannakaammo maipapan iti Anak ti Dios ken no ania ti kaipapanan daytoy kadagiti umim-imdeng kadakuada. (Ara 2:11-40) Manen, laglagipen koma a ti panagipadto saan laeng a tumukoy iti panangipakpakauna iti paspasamak iti masanguanan. Kinuna ni apostol Pablo a “ti agipadto mangpabileg ken mangparegta ken mangliwliwa kadagiti tattao babaen ti panagsaona,” ket imbilangna ti panagipadto kas umiso ken matarigagayan unay a kalat a ragpaten dagiti amin a Kristiano. No ti panagsao kadagiti ganggannaet a pagsasao ket pagilasinan agpaay kadagiti di manamati, ti panagipadto ket agpaay met kadagiti manamati. Nupay kasta, makagunggona ti panagipadto uray iti di manamati a tumabuno iti Nakristianuan a gimong, yantangay babaen iti dayta isu matubngar ken siiinget a mausig tapno “maiparangarang dagiti palimed ti pusona.” (1Co 14:1-6, 22-25) Ipamatmat met daytoy a saan a pammadto ti kangrunaan a paset ti Nakristianuan a panagipadto no di ket masansan a mainaig dayta iti bambanag a tumukoy iti agdama, nupay nalawag a naggapu iti naisangsangayan a gubuayan, yantangay impaltiing ti Dios. Namatigmaan ni Pablo maipapan iti panagkasapulan iti nasayaat nga urnos ken panagteppel iti panagipadto iti kongregasion, iti kasta makasursuro ken maparegta ti isuamin.​—1Co 14:29-33.

Siempre, adda sumagmamano laeng a napili, wenno naisagutan, nga agserbi kas mammadto. (1Co 12:4-11, 27-29) Ni Pablo a mismo ket naaddaan iti sagut a panagipadto, ngem kangrunaanna a pagaammo kas apostol. (Idiligyo ti Ara 20:22-25; 27:21-26, 31, 34; 1Co 13:2; 14:6.) Dagidiay naisangsangayan ti pannakaitudingda kas mammadto, kas kada Agabo, Judas, ken Silas, agparang a nagbalinda a naisangsangayan a pannakangiwat ti kongregasion Kristiano, a sumarunoda iti saad dagiti apostol. (1Co 12:28; Efe 4:11) Kas kadagiti apostol, saanda laeng a nagserbi iti maymaysa a lugar no di ket nagdaliasatda pay iti nadumaduma a disso, a nangipaayda kadagiti palawag, ken nangipadtoda met iti sumagmamano a pasamak iti masanguanan. (Ara 11:27, 28; 13:1; 15:22, 30-33; 21:10, 11) Kas met laeng idi damo, immawat ti sumagmamano a Kristiano a babbai iti sagut a panagipadto, nupay kanayon nga agpasakupda iti kinaulo dagiti lallaki a kameng ti kongregasion.​—Ara 21:9; 1Co 11:3-5.