JOSIAS

[no Arabiko ti namunganayan daytoy a sao, kaipapananna ti Mangpaimbag Koma ni Jehova; Nangpaimbag ni Jehova].

1. Anak ni Amon nga ari ti Juda babaen ken Jedida nga anak ni Adaia. (2Ar 22:1) Addaan ni Josias iti di nakurkurang ngem dua nga assawa, da Hamutal ken Zebida. (2Ar 23:31, 34, 36) Kadagiti uppat nga annakna a nadakamat iti Biblia, ti laeng inauna a ni Johanan ti saan a nagturay kas ari ti Juda.​—1Cr 3:14, 15.

Kalpasan ti pannakapapatay ti amana ken ti pannakagudas dagiti nagkukumplot, ti walo ti tawenna a ni Josias nagbalin nga ari ti Juda. (2Ar 21:23, 24, 26; 2Cr 33:25) Agarup innem a tawen kalpasanna, impasngay ni Zebida ti maikadua nga anak ni Josias, ni Jehoiaquim. (2Ar 22:1; 23:36) Iti maikawalo a tawen ti panagturayna, inkagumaan ni Josias nga ammuen ken aramiden ti pagayatan ni Jehova. (2Cr 34:3) Nalabit nga iti daytoy met laeng a tiempo a nayanak ni Jehoacaz (Sallum), anak ni Josias babaen ken Hamutal.​—2Ar 22:1; 23:31; Jer 22:11.

Bayat ti maika-12 a tawenna kas ari, inrugi nga ikkaten ni Josias ti idolatria a nabatad a nagtultuloy agingga idi maika-18 a tawen ti panagturayna. Dagiti altar a nausar iti ulbod a panagdaydayaw ket narebba ken natulawan babaen ti pannakapuor dagiti tulang ti tao iti rabaw dagita. Nadadael met dagiti sagrado a teddek, kinitikitan a ladladawan, ken dagiti sinukog nga estatua. Inlayon pay ni Josias dagiti panagreggetna agingga iti makin-amianan a paset ti sigud a teritoria ti sangapulo-tribu a pagarian ngem langalangen gapu iti panagparmek dagiti Asirio ken ti simmaganad a pannakaidestiero. (2Cr 34:3-8) Nalawag nga adda nasayaat nga epekto dagiti panangkondenar da Sofonias ken Jeremias.​—Jer 1:1, 2; 3:6-10; Sof 1:1-6.

Kalpasan a nairingpas ni Ari Josias ti panangdalus iti daga ti Juda ken bayat nga ipatpatarimaanna ti templo ni Jehova, nasarakan ti nangato a padi a ni Hilkias ti “libro ti linteg ni Jehova babaen ti ima ni Moises,” awan duadua a ti orihinal a kopia. Daytoy naisangsangayan a banag a nasarakan ket intalek ni Hilkias iti sekretario a ni Safan. Idin impadamag ni Safan ti nagrang-ayan ti trabaho a panangtarimaan iti templo ket kalpasan dayta imbasana ken Josias ti libro. Apaman a nangngeg daytoy matalek nga ari ti naibasa a sao ti Dios, rinay-abna dagiti kawesna ket kalpasanna nangibaon iti lima a lallaki kas pannakabagina tapno agimtuodda ken Jehova maigapu kenkuana ken maigapu kadagiti umili. Napan dagitoy a lallaki iti mammadto a babai a ni Hulda, nga agnanaed idi idiay Jerusalem. Idi nagsublida, kastoy ti anag ti impadamagda: ‘Umayto ti didigra kas pagbanagan ti panagsukir iti Linteg ni Jehova. Ngem agsipud ta sika, Ari Josias, impakumbabam ta bagim, maitiponkanto a sitatalna iti bukodmo a pagitaneman ket saanmonto a makita ti didigra.’​—2Ar 22:3-20; 2Cr 34:8-28; kitaenyo ti HULDA.

Iti kasta inummong ni Josias dagiti amin nga umili ti Juda ken Jerusalem, agraman dagiti lallakay, papadi, ken dagiti mammadto, ket imbasana kadakuada ti Linteg ti Dios. Kalpasan daytoy, maysa a tulag ti kinamatalek ti pinatalgedanda iti sanguanan ni Jehova. Idin simmaruno ti maikadua ken ad-adda a nasged a kampania maibusor iti idolatria. Naikkat ti papadi ti ganggannaet a didios nga adda iti Juda ken Jerusalem, ket ti Levita a papadi a nakinamin iti di umiso a panagdaydayaw kadagiti nangato a disso naikkatda iti pribilehioda nga agserbi iti altar ni Jehova. Dagiti nangato a disso a nabangon sinigsiglo a nasapsapa bayat ti panagturay ni Solomon ket napagbalin a naan-anay a di maikari a pagdaydayawan. Kas kaitungpalan ti padto a naisawang agarup 300 a tawen ti napalabasen babaen ti di nainaganan nga adipen ti Dios, rinugpo ni Josias ti altar a binangon ni Ari Jeroboam ti Israel idiay Bethel. Naikkat dagiti nangato a disso saan laeng nga idiay Bethel no di ket iti dadduma pay a siudad ti Samaria, ket ti papadi a mangidadaulo iti panagdaydayaw kadagiti idolo naisakripisioda a mismo kadagiti altar a nagannonganda.​—1Ar 13:1, 2; 2Ar 23:1-20; 2Cr 34:29-33.

Iti maika-18 a tawen ti panagturay ni Josias, inyurnosna ti pannakarambak ti Paskua, iti Nisan 14. Dayta nga okasion inartapanna ti aniaman a Paskua a narambakan sipud pay idi kaaldawan ni mammadto Samuel. Nangikontribusion a mismo ni Josias iti 30,000 nga an-animal a maparti iti Paskua ken 3,000 a baka.​—2Ar 23:21-23; 2Cr 35:1-19.

Kalpasan ti agarup uppat a tawen, naipasngay ni Matanias (Zedekias) nga anak ni Josias babaen iti asawana a ni Hamutal.​—2Ar 22:1; 23:31, 34, 36; 24:8, 17, 18.

Idi agarinunosen ti 31 a tawen a panagturay ni Josias (659-629 K.K.P.), indauluan ni Faraon Neco ti buyotna nga agpaamianan tapno tumulong kadagiti Asirio. Iti rason a saan a naipalgak iti Biblia, di inkankano ni Ari Josias ti “sasao ni Neco manipud iti ngiwat ti Dios” ket pinadasna idiay Megiddo a pagbaw-ingen dagiti puersa ti Egipto, ngem naglak-am iti makapapatay a sugat iti dayta a pananggandat. Nailugan iti karuahe a pakigubat ken naisubli idiay Jerusalem ket mabalin a natay iti dalan wenno apaman a nakasangpet sadiay. Idi natay ni Josias, nagladingit iti kasta unay dagiti iturayanna. “Nagleddaang ti isuamin a Juda ken Jerusalem gapu ken Josias. Ket rinugian ni Jeremias ti agdayyeng gapu ken Josias; ket amin dagiti lallaki a kumakanta ken babbai a kumakanta nagsarsaritada maipapan ken Josias kadagiti dung-awda agingga ita nga aldaw.”​—2Cr 35:20-25; 2Ar 23:29, 30; kitaenyo ti ASIRIA (Ti pannakarba ti imperio).

Nupay tallo kadagiti annak ni Josias ken maysa nga apokona ti nagturay kas ar-ari iti Juda, awan kadakuada ti nangtulad iti nasayaat nga ulidanna a panagtalek ken Jehova iti isuamin a puso, kararua, ken bikas. (2Ar 23:24, 25, 31, 32, 36, 37; 24:8, 9, 18, 19) Ipasimudaag met daytoy a nupay naikkat ti makinruar a ramramit ti idolatria gapu iti panagregget ni Josias, kaaduan nga umili ti saan a nagsubli ken Jehova buyogen ti naan-anay a puso. Gapuna, sigurado a dumteng ti masanguanan a didigra.​—Idiligyo ti 2Ar 23:26, 27; Jer 35:1, 13-17; 44:15-18.

2. “Anak ni Sofonias” a nagnaed idiay Jerusalem kalpasan ti pannakaidestiero, nalabit isu met laeng ni Hen.​—Zac 6:10, 14.