JEHOIAQUIM

[mabalin a, Mangibangon ni Jehova].

Maysa kadagiti maudi nga ar-ari ti Juda, anak ni Josias babaen ken Zebida, ken sigud a naawagan iti Eliakim. (2Ar 23:34, 36; 1Cr 3:15) Ti dakes a panagturay ni Jehoiaquim iti agarup 11 a tawen (628-618 K.K.P.) ket napno iti kinaawan hustisia, panangirurumen, ken panangpapatay. (2Cr 36:5; Jer 22:17; 52:2) Kasta met, bayat ti panagturayna adu a daras a ti Juda ket riniribuk dagiti tulisan a buyot dagiti Caldeo, Sirio, Moabita, ken Ammonita.​—2Ar 24:2.

Idi natayen ni Ari Josias, dagiti umili ti Juda pinagbalinda nga ari ti ub-ubing a kabsat ni Eliakim a ni Jehoacaz gapu iti saan nga ammo a rason. Kalpasan ti agarup tallo a bulan, ni Faraon Neco (Necoh) kinautibona ni Ari Jehoacaz ket pinagbalinna nga ari ti 25 ti tawenna a ni Eliakim, a ti nagan daytoy baro nga agturay ket sinukatanna iti Jehoiaquim. Nangipataw met ni Neco iti nadagsen a multa iti pagarian ti Juda. Pirak ken balitok ti kinalikaguman ni Ari Jehoiaquim kas multa manipud kadagiti iturayanna babaen ti panagbuis. (2Ar 23:34-36; 2Cr 36:3-5) Uray no madagdagsenanen dagiti umili iti pinansial, nangaramid pay ni Jehoiaquim kadagiti plano a panangibangon iti baro ken nakagargarbo a palasio. Nalabit tapno nababa latta ti magastos, siuulpit a saanna a tinangdanan dagiti trabahador. Gapuna, babaen ken Jeremias, inyebkas ni Jehova nga asi pay daytoy nadangkes nga agturay, nga imbagana a maitabonto kas iti pannakaitabon ti maysa nga asno.​—Jer 22:13-19.

Iti nasapa a paset ti panagturay ni Jehoiaquim, namakdaar ni Jeremias a no saan nga agbabawi dagiti umili, madadael ti Jerusalem ken ti templona. Kalpasan dayta, impangtada a papatayen ti mammadto. Nupay kasta, ni Jeremias ket indepensa ti mabigbigbig a tao a ni Ahicam ken insalakanna ti mammadto manipud pannakadangran. Immun-una pay ngem iti daytoy, ti kasta met laeng a panagipadto ni Uria ket nagpungtotan unay ni Jehoiaquim a determinado payen a mangpapatay kenkuana. Nupay nagkamang idiay Egipto ti mabutbuteng a ni Uria, saanna a nalisian ti pungtot ti ari. Nagbaon ni Jehoiaquim iti mangisubli ken Uria sana imbilin a mapapatay iti kampilan.​—Jer 26:1-24.

Idi maikapat a tawen ti panagturay ni Jehoiaquim (625 K.K.P.) napasamak ti panangparmek ni Nabucodonosor ken Faraon Neco iti maysa a dangadang mainaig iti panangituray iti Siria-Palestina. Ti bakal ket napasamak idiay Carquemis iti igid ti Eufrates, nasurok nga 600 km (370 mi) iti amianan ti Jerusalem. (Jer 46:1, 2) Iti dayta met laeng a tawen rinugian ni Jeremias nga idiktar ken Baruc a sekretariona ti sasao ni Jehova nga agpaay iti Israel, Juda, ken amin a nasion, nga inlanadna dagiti mensahe a nangrugi a naited nanipud iti maika-13 a tawen ti panagturay ni Josias (nga iti daydi a tiempo agedaden ni Jehoiaquim iti agarup innem a tawen) nga agpatpatuloy. Kalpasan ti dandani makatawen, iti maikasiam a lunar a bulan (Kislev, Nobiembre/Disiembre), naibasa iti sanguanan ni Ari Jehoiaquim ti lukot a naglaon iti naidiktar a mensahe. Apaman a makabasa idi ni Jehudi iti tallo wenno uppat a binatog ti panid, mageppas dayta a benneg ket maipuruak iti sumsumged nga apuy iti paginuduan iti balay a pagnaedan ti ari iti panawen ti lam-ek. Isu nga in-inut a naisebba iti apuy ti kada benneg ti intero a lukot. Di inkankano ni Jehoiaquim dagiti pakaasi ti tallo kadagiti prinsipena a saanna a puoran ti lukot. Ti kangrunaan a binusorna ket ti naimpadtuan a sasao a mangibagbaga iti pannakalangalang ti Juda iti im-ima ti ari ti Babilonia. Daytoy ti mangipakita a saan pay a rimmaut ni Nabucodonosor iti Jerusalem a pagbalinenna a basaliona ni Jehoiaquim.​—Jer 36:1-4, 21-29.

Ipakita ti 2 Ar-ari 24:1 a pinilit ni Nabucodonosor ti ari ti Juda “iti kasta nagbalin nga adipenna [wenno basaliona] ni Jehoiaquim iti tallo a tawen. Nupay kasta, timmallikud [ni Jehoiaquim] ket nagrebelde kenkuana [Nabucodonosor].” Nabatad a ti tuktukoyen ni Daniel iti Daniel 1:1 ket isu daytoy maikatlo a tawen ni Jehoiaquim kas basalio nga ari iti sidong ti Babilonia. Saan a mabalin a daytoy ti maikatlo a tawen iti 11-tawen a panagturay ni Jehoiaquim iti Juda, ta iti daydi a tiempo, ni Jehoiaquim ket basalio ni Faraon Neco ti Egipto, saan nga iti Babilonia. Idi laeng maikapat a tawen ti panagturay ni Jehoiaquim iti Juda a dinuprak ni Nabucodonosor ti panangituray ti Egipto iti Siria-Palestina babaen ti panagballigina idiay Carquemis (625 K.K.P. [nalabit kalpasan ti Nisan]). (Jer 46:2) Yantangay ti iyaalsa ni Jehoiaquim maibusor iti Babilonia ket nagbanag iti pannakatnagna kalpasan ti agarup 11 a tawenna iti trono, ti rugi ti tallo-tawen a kinabasaliona iti Babilonia ket mabalin nga idi maudi a paset ti maikawalo a tawen ti panagturayna, wenno iti nasapa a paset ti 620 K.K.P.

Kunaen ti salaysay ni Daniel (Da 1:1, 2) a dimteng ni Nabucodonosor maibusor iti Jerusalem ken linakubna dayta ket nayawat ni Jehoiaquim, agraman ti sumagmamano kadagiti aruaten ti templo, iti ima ti ari ti Babilonia. Nupay kasta, iladawan ti salaysay iti 2 Ar-ari 24:10-15 ti pananglakub dagiti taga Babilonia iti Jerusalem ken ipakitana a ti simmuko idi agangay ken simmurot kadagiti taga Babilonia ket ti anak ni Jehoiaquim a ni Jehoiaquin, a ti panagturayna nagpaut laeng iti tallo a bulan ken sangapulo nga aldaw. Agparang ngarud a natay ni Jehoiaquim bayat ti pannakalakub ti siudad, nalabit iti nasapa a paset dayta. Impasimudaag ti padto ni Jehova babaen ken Jeremias (22:18, 19; 36:30) a saan nga umawat ni Jehoiaquim iti disente a pannakaitabon; ti bangkayna ket maiwalang iti ruar dagiti ruangan ti Jerusalem, a maisarang iti pudot ti init iti aldaw ken iti nakaro a lamiis iti rabii. Saan a naipalgak no kasano a ‘nayawat ni Jehoiaquim iti ima ni Nabucodonosor’ (Da 1:2). Mabalin a nayawat ni Jehoiaquim iti wagas nga isu ket natay bayat ti pannakalakub kalpasanna naipan ti anakna iti pannakakautibo, iti kasta ti kinaari iti linia ni Jehoiaquim ket napukaw iti im-ima ni Nabucodonosor. Saan a pulos masigurado ti nabayagen a patpatien dagiti Judio (inlanad ni Josephus) a ni Jehoiaquim ket pinatay ni Nabucodonosor sa imbilinna a maibelleng ti bangkayna iti ruar dagiti pader ti Jerusalem. (Jewish Antiquities, X, 97 [vi, 3]) Aniaman a wagas ti pannakatay ni Jehoiaquim, agparang a dagiti gambang a grilios nga intugot ni Nabucodonosor a pangparautna ken Jehoiaquim ket saan a nausar kas naiplano.​—2Cr 36:6.

Kalpasan ti pannakalakub ti Jerusalem idi “maikatlo a tawen” ni Jehoiaquim (kas basalio nga ari), ni Daniel ken ti dadduma pay a Judeano, agraman dagiti natan-ok ken dagiti kameng ti naarian a pamilia, ket naipanda kas destiero idiay Babilonia. Yantangay awan ti nairekord nga immun-una a pannakaidestiero idiay Babilonia, agparang a napasamak daytoy idi ababa a panagturay ni Jehoiaquin, ti suno ni Jehoiaquim.​—2Ar 24:12-16; Jer 52:28.

Kalpasan a simmuko ti anak ni Jehoiaquim a ni Jehoiaquin, impatugaw ni Nabucodonosor ti uliteg ni Jehoiaquin a ni Zedekias iti trono ti Juda. (2Cr 36:9, 10) Kaitungpalan daytoy ti padto ni Jeremias maipapan ken Jehoiaquim nga awanto ti agtaud kenkuana nga agtugaw iti trono ni David. (Jer 36:30) Ti anak ni Jehoiaquim a ni Jehoiaquin ket nagturay laeng iti tallo a bulan ken sangapulo nga aldaw.