PAGARIAN

Kangrunaanna, maysa a naarian a gobierno; kasta met, ti teritoria ken dagiti umili nga iturayan ti maysa nga ari, wenno no dadduma iturayan ti babai a monarka wenno reyna. Masansan a ti kinaari ket pagtatawidan. Ti maysa a soberano nga agturay mabalin nga adda sabali pay a titulona a kas koma iti Faraon wenno Cesar.

Kas met laeng iti agdama, addaan dagiti pagarian idi nagkauna a tiempo iti nadumaduma a simbolo ti kinaari. Gagangay nga adda kabesera a siudad wenno lugar a pagnanaedan ti ari, adda naarian a palasio, ken kabukbukodan nga armada (nupay nalabit basbassit ti bilangda no tiempo ti talna). Ti sao a “pagarian,” sigun iti panangaramat ti Biblia, saanna nga ipasimudaag no ania ti pakabuklan dayta a gobierno, no kasano kalawa ti teritoriana, ken no ania nga autoridad ti ik-ikutan ti monarkana. Nagduduma ti kadakkel ken impluensia dagiti pagarian, manipud nabibileg a pannakabalin ti lubong kas iti Egipto, Asiria, Babilonia, Medo-Persia, Grecia, ken Roma, agingga kadagiti babassit a siudad-a-pagarian kas kadagidiay adda iti Canaan idi tiempo ti panagparmek dagiti Israelita. (Jos 12:7-24) Uray met ti pakabuklan ti gobierno mabalin a nagduduma unay iti tunggal pagarian.

Ti kaunaan a pagarian iti pakasaritaan ti tao, ti pagarian ni Nimrod, agparang a maysa laeng a siudad-a-pagarian idi damo, ngem idi agangay sinaklawnan ti dadduma pay a siudad, a ti pannakasentrona nagtalinaed iti Babel. (Ge 10:9-11) Nalawag a maysa met idi a siudad-a-pagarian ti Salem, a ni Ari-Padi a Melquisedec ti nagturay iti dayta a kaunaan a pagarian nga addaan nadiosan nga anamong. (Ge 14:18-20; idiligyo ti Heb 7:1-17.) Intero a rehion ti saklaw dagiti daddadakkel a pagarian, kas kadagiti pagarian ti Edom, Moab, ken Ammon. Agparang a dagiti dadakkel nga imperio a nakalawlawa ti pagturayanda ken agbubuis pay kadakuada ti dadduma a pagarian ket timmanor wenno nagtaud kadagiti babassit a siudad-estado wenno tribtribu a nagkaykaysa idi agangay iti sidong ti maysa a kangrunaan a panguluen. No dadduma, saan nga agnanayon dagiti kasta a panagkakappon, ta masansan a mabukel dagita tapno gubatenda ti kabusorda amin. (Ge 14:1-5; Jos 9:1, 2; 10:5) Masansan a dagiti basalio a pagarian addaanda met iti kabukbukodan a gobierno, wenno panangituray, nupay agtungpalda iti pagayatan ken kalkalikaguman ti mangdomdominar kadakuada a turay.​—2Ar 17:3, 4; 2Cr 36:4, 10.

Nalawa a Pannakausar. Ti pannakausar ti sao a “pagarian” iti Kasuratan ket mabalin a tumukoy iti espesipiko a paspaset ti maysa a naarian a gobierno. Mabalin a tumukoy iti lugar a sakupna wenno iturturayanna. Isu a ti lugar a makuna a naarian a sakupna ket saan laeng a ti kabesera a siudad no di pay ket ti isuamin a sakup ti panangiturayna, a pakairamanan ti aniaman a pagarian nga adda iti babaenna wenno agbaybayad iti impuesto.​—1Ar 4:21; Est 3:6, 8.

Iti nalawlawa pay a pagaplikaranna, mabalin a tumukoy ti “pagarian” iti aniaman a natauan a gobierno wenno isuda amin, uray no iturturayan ti maysa nga ari wenno saan.​—Esd 1:2; Mt 4:8.

Mabalin a kaipapananna met ti kinaari, ti naarian nga akem wenno saad kas ari (Lu 17:21), agraman dagiti naibuyog iti dayta a dayaw, pannakabalin, ken autoridad. (1Cr 11:10; 14:2; Lu 19:12, 15; Apo 11:15; 17:12, 13, 17) Ti annak ti ari ket mabalin nga awagan kas “putot ti pagarian.”​—2Ar 11:1.

Ti Pagarian Dagiti Israelita. Ti Linteg ti tulag a naited iti nasion ti Israel babaen ken Moises impalubosna nga agbalinda a pagarian. (De 17:14, 15) Ti mangidaulo iti pagarian naikkan iti pannakabalin ken naarian a dayaw, saan a tapno maitan-ok a mismo, no di ket agserbi a pakaidayawan ti Dios ken pagimbagan dagiti kakabsatna nga Israelita. (De 17:19, 20; idiligyo ti 1Sm 15:17.) Nupay kasta, idi dimteng ti tiempo a nagkiddaw dagiti Israelita iti natauan nga ari, pinakdaaran ida mammadto Samuel maipapan kadagiti ikalikagum ti kasta nga agturay manipud kadagiti umili. (1Sm 8) Agparang nga ad-adda a nainggayyeman ti ar-ari ti Israel ken nalaklaka a maas-asitgan ida dagiti iturayanda ngem kadagiti monarka ti kaaduan a kadaanan a pagarian iti Dumaya.​—2Sm 19:8; 1Ar 20:39; 1Cr 15:25-29.

Nupay nangrugi ti pagarian ti Israel babaen iti umuna nga ari manipud iti linia ni Benjamin, ti Juda ti nagbalin a naarian a tribu idi agangay maitunos iti padto ni Jacob idi matmatayen. (1Sm 10:20-25; Ge 49:10) Naipasdek ti maysa a dinastia ti ar-ari iti linia ni David. (2Sm 2:4; 5:3, 4; 7:12, 13) Idi ‘napisang’ ti pagarian a naala ti dadduma a paset manipud ken Rehoboam nga anak ni Solomon, sangapulo a tribu ti nangbukel iti makin-amianan a pagarian, ngem pinagtultuloy ni Jehova a Dios nga agtalinaed ti maysa a tribu, ti Benjamin, kas kadua ti Juda, “tapno ni David nga adipenko agtultuloy nga addaan a kanayon iti maysa a pagsilawan iti sanguanak idiay Jerusalem, ti siudad a pinilik maipaay kaniak tapno ikabilko ti naganko sadiay.” (1Ar 11:31, 35, 36; 12:18-24) Nupay ti pagarian ti Juda natnag kadagiti Babilonio idi 607 K.K.P., ti legal a kalintegan nga agturay nayallatiw idi agangay iti nainkalintegan nga agtawid, ti “anak ni David,” ni Jesu-Kristo. (Mt 1:1-16; Lu 1:31, 32; idiligyo ti Eze 21:26, 27.) Awanto ti panungpalan ti Pagarianna.​—Isa 9:6, 7; Lu 1:33.

Nabukel ti naarian nga organisasion iti Israel tapno maaywanan dagiti pagsayaatan ti pagarian. Buklen dayta ti maysa a grupo dagiti manangbalakad ken ministro ti estado (1Ar 4:1-6; 1Cr 27:32-34), kasta met ti nadumaduma a departamento ti gobierno agraman dagiti manangaywan iti kada departamento tapno asikasuenda ti dagdaga ti ari, aywanda ti ekonomia, ken ipaayda dagiti kasapulan ti naarian a palasio.​—1Ar 4:7; 1Cr 27:25-31.

Nupay ti Davidiko nga ar-ari ti Israel mabalinda ti mangyetnag kadagiti espesipiko a bilin, ti Dios ti pudpudno a pagtataudan dagiti lintegda. (De 4:1, 2; Isa 33:22) Amin a bambanag ket sungsungbatan ti ari iti pudno a Soberano ken Apo, ni Jehova. Ti ari ket dusaen ti Dios no agaramid iti dakes ken agsukir. (1Sm 13:13, 14; 15:20-24) Adda dagiti gundaway a nakisao ni Jehova iti ari a mismo (1Ar 3:5; 11:11); iti dadduma met a gundaway inaramatna dagiti nadutokan a mammadto a mangipaay iti ari kadagiti pammilin ken patigmaan wenno pannubngar. (2Sm 7:4, 5; 12:1-14) Mabalin met nga ipangag ti ari ti nainsiriban a patigmaan ti bunggoy dagiti lallakay. (1Ar 12:6, 7) Nupay kasta, ni Jehova ti mangipaannurot kadagiti pammilin wenno patigmaan, saan ket a dagiti mammadto wenno lallakay.

No ti ari ken dagiti umili simamatalek nga annurotenda ti Linteg ti tulag nga inted kadakuada ti Dios, tagiragsaken ti nasion ti Israel ti wayawaya ti tunggal umilina, namaterialan a kinarang-ay, ken ti panagtutunosda amin a di matulad ti dadduma pay a pagarian. (1Ar 4:20, 25) Kadagiti tawtawen a ni Solomon ket agtultulnog pay laeng ken Jehova, ti pagarian ti Israel ket nagdindinamag ken mararaem unay, nga adu a pagpagarian ti agbaybayad iti dayta iti impuesto ken ap-aprobetsarenna dagiti kinabaknang ti adu a daga.​—1Ar 4:21, 30, 34.

Ti kinaari ni Jehova a Dios ket isu ti soberano a kinaari iti intero nga uniberso, nupay adda panawen nga inrepresentar dayta ti makita a pagarian ti Israel. (1Cr 29:11, 12) Naan-anay ken di agbalbaliw ti kinaarina ken maiparbeng laeng a masakupanna ti intero a daga, bigbigen man dayta ti tattao ken pagpagarian ti sangatauan wenno saan. (Sal 103:19; 145:11-13; Isa 14:26, 27) Gapu ta ni Jehova ti Namarsua, itungtungpalna ti soberano a pagayatanna idiay langit ken ditoy daga maitunos iti pangpanggepna, nga awan asinoman a makasitar kenkuana (Jer 18:3-10; Da 4:25, 34, 35), ta kanayon nga agtignay maitunos kadagiti bukodna a nalinteg a pagalagadan.​—Mal 3:6; Heb 6:17, 18; San 1:17.