Agtalek ken Jehova​—Saan nga iti “Iyaalsa!”

 1. Aniat’ kasasaad ti makitkita nga organisasion ni Jehova kabayatan ti Gubat Sangalubongan I?

KABAYATAN ti Gubat Sangalubongan I, ti apostasia pinabassitna unay ti bilang iti ili ni Jehova. Ti pannakaidadanes a ginargari dagiti narelihiusuan a kabusor ti rimmungsot a maibusor kadakuada. Nagserra ti hedkuartersda idiay Brooklyn, New York. Mainayon pay, naawananda ti tulong manipud iti presidente ti Sosiedad, ti sekretario-tesurero, ti manedier iti opisina, maysa mannurat a kameng ti editorial, ken uppat pay a dadduma a pannakabagi ti Sosiedad​—nga aminda ket naipupok iti pagbaludan a pederal idiay Atlanta, Georgia. Nagparang a kasla dimtengen ti panungpalan para kadagiti napulotan iti espiritu nga Estudiante ti Biblia ket ti nainlangitan a pannakaipadayagda asidegen. Ngem saan a kasta!

 2. Ania a padto ni Isaias ti naaddaan ti moderno a kaitungpalan idi 1919?

² Kinapudnona, idi primavera ti 1919 dagiti saludsod nga imbangon ni Isaias ti mabalin a maisawang manen iti moderno a pannakaiyaplikar ti Isaias 66:6-8: “Adda timek ti gulogulo nga aggapu iti ili, timek nga aggapu iti templo! Timek ni Jehova a mangsupapak kadagiti kabusorna. Iti sakbay ti panagpasikalna nangipasngay. Iti sakbay ti iyaay ti tuokna, nangipasngay pay ti anak a lalaki. Asino ti nakangngeg iti kasta a banag? Asino ti nakakita kadagiti kakasta a bambanag? Maipasngayto aya ti maysa a daga [ti kasasaad iti nadayag a kinarang-ay iti espiritual] iti maymaysa nga aldaw? Maipasngayto aya ti maysa a nasion iti apagdarikmat? Ta apaman a ti Sion nagpasikal, isu impasngayna dagiti annakna.”

 3. Aniat’ adda a pammaneknek idi 1919 a ti Sion impasngayna dagiti anakna ken ti maysa a baro a “nasion” naipasngay “iti apagdarikmat”?

³ Kasda la napagungar manipud kadagiti natay, dagiti International Bible Students inangayda ti immuna a kumbensionda kalpasan ti gubat idiay Cedar Point, Ohio, idi Setiembre 1-8, 1919. Ti presidente ti Sosiedad, ti sekretario-tesurero, ti manedier ti opisina, ken ti dadduma pay a dati a balud, a naabsuelto manipud amin a nakaisaklanganda, ti adda iti daytoy nakaragragsak nga okasion. Para iti pakaparagsakan dagiti nakikumbension, impakaammo ni Presidente Rutherford ti pannakaimaldit ti maysa a baro a magasin, The Golden Age​—a pagaammo itan kas Agriingkayo! Kasta met, naaramid ti pannakabautisar dagiti nasurok a 200 a baro a dedikado a tattao. Ti nateokratikuan nga oraganisasion ni Jehova inyegna dagiti annakna iti aktibo a panagbiag iti panawen kalpasan ti gubat. Daytat’ nangsapul ti baro, wen, natured, nga addang ti panagpayunir iti paset ti naipasngay a “nasion,” a kasla, iti apagdarikmat nagindeg iti “maysa a daga” a dagus a naipaay.

 4. (a) Aniat’ epektonto amin dagitoy iti “Dakkel a Babilonia”? (b) Ti pannakaibutaktak ti pudpudno a kasasaad ti “Dakkel a Babilonia” iti nabilbileg ngem tao a nainlangitan a pannakabalin ket pakpakauna daytoy ti ania?

⁴ Ti kasasaad ket makakarit. Kinellaatna ti “Dakkel a Babilonia,” ti imperio ti ulbod a relihion. Ti miembrona, nangnangruna ti Kakristianuan, ket nariribukan unay. Nariknana a mabadbaddekan ti kinatalnana. Ti kinatalgedna kas di maartapan a mangkalkalikagum iti tay-ak ti narelihiusuan nga ar-aramid ket agpegpeggaden. Maibutaktakto ti pudpudno a relasionna iti nabilbileg ngem tao a nainlangitan a pannakabalin, saan nga iti Dios ti Nasantuan a Biblia, no di ket “ti dios daytoy a sistema dagiti bambanag”​—ni Satanas, ti manangiyadelantar iti Antikristo a naipadto iti Biblia. (2 Corinto 4:4; 1 Juan 2:18) Daytoy a pannakaibutaktak ket pakpakauna laeng dagiti rigat iti ipapatayna. Kalpasanna isut’ iyegto ti Kangatuan nga Ukom iti uniberso iti sidong ti pannakabalinna ket papatayennanto, nga awan pulos maipaay a paglisianna manipud iti makapungtot unayen a dati a kaayan-ayatna, dagiti politikal a kamalalana.

 5. (a) Apay a madatnganto ti Kakristianuan a di nasalukag, ket kasanot’ panangmatmat ti Dios ti Biblia kenkuana? (b) Aniat’ saan a makita ti “Dakkel a Babilonia”?

⁵ Uray ti Kakristianuan, a mangtagtagikua iti Biblia a mangipadto amin kadagitoy, ti madatnganto a di agsalsalukag. Agtalekto iti um-umay a panangipukkaw iti “talna ken talged” kas binalabala ti nasnasion a ditoy ti nangaramidanna kadagiti narelihiusuan a seremoniana. Kabayatan dayta, ti ig-iglesiana agipasada ti pangolekta a plato, a pabpabaknangenda ti bagbagida babaen kadagiti kontribusion a maur-urnong kadagita. Nupay kasta, iti imatang ti Dios ti Nasantuan a Kasuratan, isut’ “napobre, bulsek, ken lamolamo.” Saanna a pagtalkan ni Jehova, wenno gundawayan man dagiti pudpudno a naespirituan a kinabaknang nga ipapaayna. (Apocalipsis 3:17, 18) Saanna a makita ti surat iti diding. Aniat’ kayattay a sawen iti daytoy?

Ti Surat iti Diding Agparang

 6. Ania a sangalubongan a pannakabalin idi ugma ti umapay iti is-isiptayo, ket kasano idi ti kasasaad ti tipikal nga ili ti Dios?

⁶ Tapno maawatantayo, masapul a subliantay a matmatan dagiti maudi nga oras ti maikatlo a pannakabalin iti historia ti Biblia, ti Babilonia, iti igid ti Karayan Euprates. Ni Belsasar ti naudi a nagturay iti Babilonia, a nakairamanan ti disso ti Torre ti Babel, a ditoy ti mannakabalin-amin a Dios riniribukna ti maymaysa a pagsasao dagiti agibangbangon, nga inwarasna ida. (Genesis 11:1-9) Iti panawen ti kaudian nga or-oras ti Babilonia, ti tipiko nga ili ni Jehova, dagiti Judio, ket kautiboda iti dayta a pagano a daga. Ngem ti 70 a tawen a pannakakautiboda ket umayen ti panagngudona.

 7. (a) Apay nangangay ni Ari Belsasar iti maysa a parambak para kadagiti panguluenna nga addaan iti naan-anay a panagtalek? (b) Aniat’ napasamak kabayatan ti parambak, ket aniat’ epektona iti ari?

⁷ Ti nagmaymaysa a Medos ken Persas, a mangbukelto iti maikapat a pannakabalin ti lubong iti historia ti Biblia, immay a maibusor iti nasarikedkedan unay, kasla di marebbek, a nabakudan a siudad ti Babilonia. Ti Karayan Euprates agay-ayus iti tengnga dayta a siudad, nga addaan kadagiti pantalan iti ig-igidna a ditoy ti paglukatan ti nagkadua ti rikepna a ruruangan ti siudad a gambang. Addaan iti naan-anay a panagtalek iti kinatalged ti siudad, ni Ari Belsasar nangaramid iti “maysa a dakkel a rambak maipaay kadagiti sangaribo a panguluenna”​—maysa a parambak a maudi a panagrambakna. Giddato, iti batog ti panagkita ni Belsasar, nagparang iti diding ti maysa nga aggargaraw nga ima. Ket insuratna iti diding dagiti napropetikuan a sasao “MENE, MENE, TEKEL UPHARSIN.” (Daniel 5:1, 5, 25) Dayta ket idi rabii ti Oktubre 5, 539 K.K.P. Ti sasao ket addaan iti nakakigkigtot nga epekto. Nagpigerger ni Ari Belsasar iti butengna. Agurayka! Iyegmo dagiti masirib a tattao​—dagiti managsalamangka ken astrologo nga addaan kadagiti reputasion a makabalin a mangilawlawag kadagiti pagilasinan ken parpartaan. Ngem ti panangibuksil kadagiti namilagruan a sasao, a dida pay mabalin a mabasa, ket dida naaramid. Aniat’ aramiden itan?

8, 9. (a) Kas kaudian a papanan, ania nga addang ti nairekomendar iti ari? (b) Kasanot’ panangipatarus ni Daniel iti surat iti diding? (c) Apay a ti dakkel a parambak ni Ari Belsasar nagbanag iti kasta a nakabutbuteng a padto?

⁸ Mangayab iti maysa a Judio. Ania? Maysa a Judio? Wen, maysa kadagidiay piprinsipe ken natatakneng a naipanaw manipud Jerusalem a nakaiyanakanna a daga ket intugot ni Emperador Nabucodonosor iti Babilonia tapno masanay iti serbisio a panangituray. Bueno, kas kaudian a papanan, daytat’ kasayaatan a banag a mabalin a maaramidan. Inrekomendar ti ina a reina ni Daniel a kas maysa a masirib a tao​—maysa a tao a mabalin a makaibuksil kadagiti bambanag ken makaipatarus kadakuada. (Daniel 5:10-12) Mariknatay ti kinaulimek a nangpunno iti siled a pagrarambakan kabayatan a ni Daniel, bilang panagtulnog iti dawat ni Ari Belsasar, inrugina ti nangipatarus kadagidiay makaburibor a sasao iti emperador ti maikatlo a pannakabalin ti lubong iti historia ti Biblia ken kadagiti panguluenna.

⁹ Rinugian ni Daniel a kinuna: “Iti kasta ti paset ti ima naibaon a naggapu iti sanguananna, ket naimaldit daytoy a surat. Ket daytoy idi ti surat a naimaldit: MENE, MENE, TEKEL, UPHARSIN. Daytoy ti katarusanna: MENE, ti Dios binilangna ti pagariam ket inyegna ti pagtungpalan. TEKEL, nakatikan iti timbangan ket nasarakanka a nagkurang. PERES,a ti pagariam mabingbingay, ket maited kadagiti Medos ken Persas.” (Daniel 5:24-28) Ni Ari Belsasar ken dagiti panguluenna ken dagiti kakaduada a babbai ket mangipakpakitada ti ginagara, natangsit a panangumsi iti panagdaydayaw iti Dios ni Daniel. Kasano? Babaen iti panaginumda ti arak manipud kadagiti basehas a balitok a naala manipud iti templo ni Jehova idiay Jerusalem iti panawen ti pannakadadael ti nasantuan a siudad idi tawen 607 K.K.P. Arigna dayta ti pananginayon iti makalais nga insulto iti dadael.​—Daniel 5:3, 4, 23.

Ti Naipadto a Panangsakop ni Ciro

10, 11. (a) Asinot’ impadto ni Jehova a mangparmek iti Babilonia, ket kasanot’ panangiladawan ni Isaias iti um-umay a panangparmek? (b) Kasanot’ panangtungpal ni Jehova iti daytoy a padto ken panangiyeg iti maiparbeng a pannusa para ken Ari Belsasar ken kadagiti panguluenna?

¹⁰ Iti Isaias 45:1-3 impadto ti Kangatuan a Dios: “Kastoy ti kuna ni Jehova iti pinulotanna, ken Ciro, a ti imana a kanawan pinetpetak, a mangparukma iti nasnasion iti sanguananna, ket bukraakto dagiti lumlumo dagiti ar-ari; tapno manglukat kadagiti ruruangan iti sanguananna, ket dagiti ruruangan saandanto a maripkan: ‘Mapanakto iti sanguanam, ket palanasekto dagiti lasonglasong. Burburakekto dagiti gambang a ruruangan, ket putdekto dagiti balbalunet a landok. Ket itedkonto kenka dagiti gupgupit ti kinasipnget ken gameng a nailemmeng kadagiti nalimed a disdisso, tapno sika maammuam a siak ni Jehova, a mangayab kenka iti naganmo.’”

¹¹ Tapno matungpal daytoy a padto, inkabil ni Jehova iti isip ni Ciro a Persiano a baw-ingenna ti dandanum ti Karayan Euprates ket iturongna ida iti lokal a danaw. Ket, kalpasan a naatianan ti karayan, iti kasipngetan ti rabii, dagiti armada ni Ciro nagmartsada iti tukok ti karayan a nagturong a deretso iti tengnga ti siudad. Agsipud ta ti nagkadua a rikep a ruruangan iti sibay ti pantalan ket nabaybay-an a nakalukat, kimmalay-atda iti arisadsad ti karayan ket simrekda iti lugar a pagrarambakan, a pinarukmada dagiti guardia. Gapuna dimteng iti nakaam-amak a nagtungpalan ti parambak ni Ari Belsasar kas maiparbeng a pannakadusana agraman dagiti panguluenna​—gapu iti panangikabilda “ti Apo dagiti langlangit” iti pannakaibabain, pannakalalais, ken kinaawan panagraem babaen iti di umno a panangusar kadagiti basehas ti templo a tinakawda manipud iti sagrado a pagtaengan ni Jehova idiay Jerusalem.

12. (a) Agsipud ta impadto ni Isaias a ni Ciro ti mangparmek iti Babilonia, apay nga impabiang ni Daniel ti pannakakayaw ti Babilonia ken ni Dario a Medo? (b) Asino ti iladladawan ni Dario ken ti kaduana, a ni Ciro a Persiano?

¹² Ti maudi a bersikulo ti Daniel kapitulo 5 ber 31 kunana a kalpasan ti pannakapapatay ni Ari Belsasar, ni Dario a Medo “inawatna ti pagarian, nga agarup innem a pulo ket dua idi ti tawenna.” Agsipud ta ni Dario ket manongen ni Ciro a Persiano, impabiang ni Daniel ti pannakakayaw ti Babilonia iti daytoy ari a Medo. Nagturay manipud 539 aginggat’ 537 K.K.P. kas ti naarian nga agturay iti imperio ti Medo-Persia. Nagsayaat ti panangiladawanna ken ni Jehova a Dios. Ti kadua ni Dario, ni Ciro a Persiano, inladawanna ni Jesu-Kristo, nga isunto ti prominente nga usaren ni Jehova a mangparmek ken mangdadael iti “Dakkel a Babilonia,” ti imperio ti ulbod a relihion.

13, 14. Aniat’ di pagduaduaan nga impatuldo ni Daniel ken ni Ciro a Persiano, ket kasano a nanglukat ti libro ni Esdras kalpasan ti pannakautibo idiay Babilonia?

¹³ Iti panagtugaw ni Ciro iti trono ti Medo-Persia idi 537 K.K.P., awan duadua nga impatuldo ni Daniel kenkuana ti padto ni Jehova maipanggep kenkuana a masarakan iti Isaias 45. Ti libro ni Esdras kalpasan ti pannakakautibo idiay Babilonia ti manglukat kadagitoy a sasao:

¹⁴ “Idi umuna a tawen ni Ciro nga ari ti Persia, tapno ti sao ni Jehova iti pannakaaramat ti ngiwat ni Jeremias [maipapan iti 70 a tawen a kapaut ti pannakakautibo (Jeremias 25:12; 29:10, 14] matungpal koma, ni Jehova tinignayna ti espiritu ni Ciro nga ari ti Persia iti kasta isu nangaramid iti maysa a panangiwaragawag iti amin a pagarianna, ket inkabilna met idi surat, a kunana: ‘Kastoy ti kuna ni Ciro nga ari ti Persia, “Isuamin a pagpagarian ti daga inted kaniak ni Jehova a Dios ti langit, ket inkumitna kaniak nga isu ibangonak ti maysa a balay idiay Jerusalem, nga adda sadi Juda. Uray siasinoman nga adda kadakayo amin nga ilina, ti Diosna adda koma kenkuana. Ket sumang-at koma idiay Jerusalem, nga adda sadi Juda, ket bangonenna ti balay ni Jehova ti Dios ti Israel​—isu ti pudno a Dios​—nga adda idiay Jerusalem.”’”​—Esdras 1:1-3.

Ti Dakdakkel a Ciro Parmekenna ti “Dakkel a Babilonia”

15. (a) Kaano a nangrugi a nagturay ti antitipiko a Ciro? (b) Ania a di magaraw a takder ti alaen dagiti Saksi ni Jehova maipapan iti iyaalsa a kadua ti Naciones Unidas, ken apay?

¹⁵ Ti moderno-aldaw nga antitipiko a Dakkel a Ciro nangrugi a nagturay idi 1914 iti ngudo ti “naikeddeng a panawen ti nasnasion,” kas impadto a mismo ni Jesus idiay Lucas 21:24. Iti naan-anay a di panangikankano iti daytoy napateg iti sangalubongan a kinapudno, dagiti nasion iti uneg ti Naciones Unidas napagnunumuanda a ti tawen 1986 isut’ International Year of Peace. Ngem dagiti Saksi ni Jehova nikaanoman saandanto a madatngan a di nasalukag maipapan iti daytoy. Inton ti panangiwaragawag iti “talna ken talged” ket maaramid iti kamaudiananna, saandanto a makikadua kadagiti politikal a kakappon ken mannakigayyem a kakadua ti “Dakkel a Babilonia” iti panangrambak iti kasta a naisangsangayan a nagapuanan iti daytoy naladawen a petsa iti historia dagiti nainlubongan a nasnasion. Awan ti itandudoda nga iyaalsa a kadua ti Naciones Unidas wenno dadduma pay nga instrumento ti talna. (Isaias 8:12) Kas pangontra nga addang, kunaenda dagiti sasao iti Isaias 8:20: “Iti linteg ken pammaneknek! No dida agsao kas maiyannugot itoy a sao, awan ti bigat a maipaay kadakuada.” (New International Version) Ket iti panangitedna iti rason para iti di magaraw a takderda, kunaenda: “Ta ti Dios adda kadakami!” (Isaias 8:10) Nalawag, kaipapananna dayta nga awan ti pannakipaset ni Jehova kadagiti napolitikaan nga addang nga innala dagiti nasion para iti “talna ken talged” ngem, ketdi, isut’ nalawag a maibusor kadakuada.

16. Kasanonto a naan-anay a maalangon ti napropetikuan a balikas idiay Apocalipsis 17:16, 17, ket anianto ti epektona iti ili ni Jehova?

¹⁶ Babaen iti nasigo a panangimaniobra, ni Jehova, babaen iti Dakdakkel a Ciro, ikabilnanto iti puso ken isip dagiti napolitikaan a pangulo iti lubong ti panagbaw-ing a maibusor iti “Dakkel a Babilonia,” ti imperio ti ulbod a relihion. No maipapan kadagiti sara ti narungsot nga atap nga animal, isudat’ mangduyokto kenkuana nga agturong ken patay. Ti napropetikuan a balikas idiay Apocalipsis 17 ti naan-anay a maalangonto, ket pagragsakanto dayta dagiti Saksi ni Jehova ditoy daga.​—Apocalipsis 17:16, 17; 19:1-3.

Panangitultuloy iti Umiso a Pannakikaduatayo ken Jehova

17. Nupay dagiti Saksi ni Jehova saanda a paset ti “Dakkel a Babilonia,” aniantot’ aramiden dagiti agtuturay ti lubong?

¹⁷ Kalpasanna, nupay dagiti Saksi ni Jehova saanda a paset ti “Dakkel a Babilonia” no di ket isudat’ sipapanayag a manangibutaktak kenkuana, ken nupay saanda a nakipaset iti napolitikaan nga ar-aramid daytoy a lubong, dagiti di narelihiusuan a napolitikaan nga elemento bumaw-ingdanto a maibusor kadagiti nakalasat a Saksi. Determinado nga agbalin a diktador nga addaan totalitariano a panangtengngel kadagiti amin a paset ti natauan a sosiedad ditoy daga, mangaramiddanto iti naan-anay a kellat a panangraut kadagiti manangsalimetmet-kinatarnaw a Saksi Daydiay Kangatuan, a Gubuayan ti amin a nalinteg a gobierno.

18. Ania a nakaskasdaaw a panagtignay ti aramidento ni Jehova, a mangringbaw iti Layus idi kaaldawan ni Noe?

¹⁸ Ditoyen a bumallaet ti Mannakabalin-amin a Soberano ti langit ken daga ket ipakaammona ken ipaawatna kadagidiay nangdadael ti “Dakkel a Babilonia” a Daydiay addaan kadagiti Saksi iti daytoy maika-20 a siglotayo ket maysa a pudno a Dios, mannakabalin-amin a Dios​—maysa a Dios a maikari iti naimpusuan, di nabingbingay a panagdaydayaw dagiti parparsua ditoy pagbatayanna, ti daga. Aramidennanto daytoy iti maysa a nakaskasdaaw a pamay-an a mangparegreg kadagiti makinbaba a panga ti ngiwat dagiti agbuybuya a Saksina gaput’ napalaus a panagsiddaaw. Aramidennanto dayta a di mapakpakadaan, nakaskasdaaw a panangimaniobra iti gubat agturong iti nadiosan a panagballigi. (Apocalipsis 16:14, 16; 19:19-21) Kaipapananto dayta ti panagpatingga daytoy dakes, kontrolado ti Diablo a sistema dagiti bambanag a mangringbawto iti Layus a nangdadael ti sangalubongan idi kaaldawan ni Noe.

19. Anianto dagiti adda a saksi ni Jehova maipapan iti panangalangonna iti bagina kas Soberano iti Uniberso, ket anianto ti idemostrar daytoy?

¹⁹ No kasano a ni Jehova naaddaan kadagiti saksi a mangpaneknek iti panungpalan daydi daan a lubong iti maysa a Layus a nanglemmes kadagiti amin a sangatauan iti ruar ti daong, isunto ket, iti nasaksaknap pay, addaan kadagiti saksi ditoy daga a mismo maipapan iti dinto mauliten nga aramidenna a panangalangon ti bagina kas Soberano ti Uniberso. (2 Pedro 3:6, 7, 13, 14) Dagitoyto dagidiay agtalek kenkuana para iti talna ken talged iti tengnga daytoy naukom a lubong. Naragsakkayto no maibilangkayo kadagidiay nakaskasdaaw ti pannakaanamongda a Saksi. Ti talna ken talgedyo ti maidemostrarto kas naggapu ken Jehova a Dios ket saan a manipud aniaman nga aliansa, wenno iyaalsa, iti napolitikaan a pannakabalin daytoy kontrolado ti Diablo a sistema dagiti bambanag.

20. Kasanonto ti pagbanagan ni Jehova, ket aniat’ determinado nga aramidentayo?

²⁰ Ni Jehova a Dios agparangto a nadayag kas Daydiay addaan kalintegan a dayawen ken pagserbian kas kangatuan a Nadiosan a Persona​—ti Dios dagiti didios, Daydiay kakaisuna a nakaiturongan dagiti sasao ti napaltiingan a salmista: “Manipud pay ketdi idi kinaagnanayon agingga iti kinaagnanayon, sika ti Dios.” (Salmo 90:2) Addaan ti kanayon a dumakdakkel a panangapresiar, itultuloytay ti panagtalektayo ken ni Jehova a Dios ken ti pannakikaduatayo kenkuana baeten ti Dakdakkel a Ciro, ni Jesu-Kristo.

[Dagiti Footnote]

Malagipyo Aya?

◻ Aniat’ di makita ti “Dakkel a Babilonia”?

◻ Ania ti iladladawan ti nakaam-amak a nagbanagan ti parambak ni Belsasar?

◻ Asinonto ti mangparmek iti “Dakkel a Babilonia”?

◻ Aniat’ takder nga alaen dagiti Saksi ni Jehova maipapan iti iyaalsa a kadua ti Naciones Unidas?

◻ Apay a naragsakdanto amin dagidiay mangitaklin iti panagtalekda ken ni Jehova para iti talna ken talged?

[Ladawan iti panid 25]

Ni Daniel ipatarusna ti misterioso a surat kas maysa a mensahe ti pannakaukom para iti imperio ti Babilonia