Basaenyo ti Sao ti Dios ket Agserbikayo Kenkuana iti Kinapudno
“Isurom kaniak ti dalanmo, O Jehova. Kayatko ti magna iti kinapudnom.” —SALMO 86:11.
1. Iti kababagasna, aniat’ kinuna ti umuna a ruar daytoy a magasin maipapan iti kinapudno?
IBAON ni Jehova ti lawag ken kinapudno. (Salmo 43:3) Inikkannatay met iti kabaelan a mangbasa iti Saona, ti Biblia, ken mangammo iti kinapudno. Kinuna ti umuna a ruar daytoy a pagiwarnak—Hulio 1879: “Ti kinapudno, kas iti maysa a simple a bassit a sabong iti let-ang ti biag, ket nalikmut ken nganngani maspet kadagiti naraber a panagtubo dagiti ruot ti biddut. Tapno masarakanyo dayta masapul a managsiputkayo. Tapno makitayo ti kinapintasna masapul nga iwaksiyo dagiti ruot ti biddut ken sisiit ti kinapanatiko. Tapno maikutanyo dayta masapul nga agrukobkayo a manggun-od iti dayta. Dikay koma mapnek iti maysa a sabong ti kinapudno. No umdasen ti maysa, awan koman. Itultuloyyo ti agurnong, agbirokkayo pay.” Ti panagbasa ken panagadal iti Sao ti Dios tulongannatay a manggun-od iti umiso a pannakaammo ken magna iti kinapudnona.—Salmo 86:11.
2. Aniat’ resulta ti panangibasa ni Esdras ken dagiti dadduma pay iti Linteg ti Dios kadagiti Judio iti nagkauna a Jerusalem?
2 Kalpasan ti pannakabangon manen dagiti bakud ti Jerusalem idi 455 K.K.P., imbasa ni Esdras a padi ken dagiti dadduma pay ti Linteg ti Dios kadagiti Judio. Sinaruno daytoy ti naragsak a Piesta ti Abong-abong, panagipudno kadagiti basol, ken panangpatalged iti “mapagtalkan nga urnos.” (Nehemias 8:1–9:38) Mabasatayo: “Intultuloyda a binasa a sipipigsa ti libro, manipud linteg ti pudno a Dios, nga inlawlawagda, ket intedda ti kababagasna; ket intultuloyda nga impatarus ti nabasada.” (Nehemias 8:8) Kuna ti sumagmamano a saan idi a maawatan unay dagiti Judio ti Hebreo, isu a nai-paraphrase dayta iti Aramaico. Ngem saan nga ipasimudaag ti teksto ti basta pannakailawlawag dagiti termino ti pagsasao. Inlawlawag ni Esdras ken dagiti dadduma pay ti Linteg tapno maawatan ti umili dagiti prinsipiona ken mayaplikarda dagitoy. Nairanta met dagiti Nakristianuan a publikasion ken dagiti gimong a ‘mangted iti kababagas’ ti Sao ti Dios. Kasta met dagiti nadutokan a panglakayen, a “kualipikado a mangisuro.”—1 Timoteo 3:1, 2; 2 Timoteo 2:24.
Manayon a Gunggona
3. Ania ti sumagmamano a gunggona a magun-od iti panagbasa iti Biblia?
3 No agkakadua a basaen dagiti Kristiano a pamilia ti Biblia, masagrapda dagiti manayon a gunggona. Makabesadoda dagiti linteg ti Dios ken maammuanda ti kinapudno maipapan kadagiti doktrina, padto, ken dadduma pay a tema. Kalpasan ti pannakaibasa ti maysa a paset ti Biblia, mabalin nga isaludsod ti ulo ti sangakabbalayan: Kasano nga apektarannatay daytoy? Kasano a mainaig daytoy iti sabali a sursuro ti Biblia? Kasanotay a mausar dagitoy a punto iti panangikasaba iti naimbag a damag? Umuneg ti pannakaawat ti pamilia bayat ti panagbasada iti Biblia no agsukisokda nga aramatenda ti Watch Tower Publications Index wenno dadduma pay nga indese. Makagunggona ti panagkonsulta iti dua a tomo ti Insight on the Scriptures.
4. Kasano nga inyaplikar ni Josue ti bilin a nailanad iti Josue 1:8?
4 Maiwanwannatayo iti biag dagiti prinsipio a maadaw iti Kasuratan. Maysa pay, ti panagbasa ken panagadal iti ‘nasantuan a sursurat mapagsiribnatayo maipaay iti pannakaisalakan.’ (2 Timoteo 3:15) No agpaiwanwantayo iti Sao ti Dios, maitultuloytay ti magna iti kinapudnona ken matungpal dagiti nalinteg a tarigagaytayo. (Salmo 26:3; 119:130) Nupay kasta, nasken a birokentayo ti pannakaawat, kas iti inaramid ni Josue a simmukát ken Moises. Ti “libro ti linteg” di koma umadayo iti ngiwatna, ket masapul a basaenna iti aldaw ken rabii. (Josue 1:8) Ti di panangyadayo ti “libro ti linteg” iti ngiwatna kaipapananna a di sumardeng ni Josue a mangipakaammo iti sabsabali dagiti makaisuro a banag a sasawenna. Ti panagbasa iti Linteg iti aldaw ken rabii kaipapananna nga utoben ni Josue dayta, adalenna. Umasping iti dayta, indagadag ni apostol Pablo ken Timoteo nga ‘utobenna’—mennamennaenna—ti kababalin, ministerio, ken panangisurona. Kas Kristiano a panglakayen, nasken a naannad unay ni Timoteo tapno mapagwadan ti panagbiagna ken Nainkasuratan a kinapudno ti isurona.—1 Timoteo 4:15.
5. Ania ti kasapulan tapno masarakantay ti kinapudno ti Dios?
5 Di magatadan a gameng ti kinapudno ti Dios. Ti panangbirok iti dayta kalikagumanna ti panagkali, napinget a panagsukimat iti Kasuratan. Magun-odtay laeng ti sirib ken maawatantayo ti nadayaw a panagbuteng ken Jehova no kaslatayo kadagiti ubbing nga adalan ti Naindaklan nga Instruktor. (Proverbio 1:7; Isaias 30:20, 21) Siempre, paneknekantay koma dagiti bambanag babaen ti Kasuratan. (1 Pedro 2:1, 2) Dagiti Judio idiay Berea “nataktakneng ti panagpampanunotda ngem kadagiti adda idiay Tesalonica, ta inawatda ti sao buyogen ti napalalo unay a kinagagar ti panunot, a siaannad a sinuksukimatda ti Kasuratan iti inaldaw no agpayso dagitoy a bambanag [a sinao ni Pablo].” Nakomendaran dagiti taga-Berea imbes a nababalaw gapu iti daytoy nga inaramidda.—Aramid 17:10, 11.
6. Apay a naikuna ni Jesus nga awan nagunggona ti sumagmamano a Judio nga agsuksukimat iti Kasuratan?
6 Kinuna ni Jesus iti sumagmamano a Judio: “Suksukimatenyo dagiti Kasuratan, agsipud ta pagarupenyo a babaen kadakuada maaddaankayto iti agnanayon a biag; ket dagitoy a mismo saksianda ti maipapan kaniak. Ngem kaskasdi a dikay kayat ti umay kaniak tapno maaddaankay koma iti biag.” (Juan 5:39, 40) Sinukimatda dagiti Kasuratan nga addaan umiso a panggep—nga iturongna ida iti biag. Kinapudnona, naglaon ti Kasuratan kadagiti Mesianiko a padto a nangipabigbig ken Jesus kas pakabiagan. Ngem linaksid dagiti Judio. Ngarud, isu a saanda a nagunggonaan iti panagsukimatda iti Kasuratan.
7. Aniat’ kasapulan tapno rumang-ay ti pannakaawattayo iti Biblia, ken apay?
7 Tapno rumang-ay ti pannakaawattayo iti Biblia, kasapulantay ti panangiwanwan ti espiritu, wenno aktibo a puersa ti Dios. “Ti espiritu sukimatenna ti isuamin a bambanag, uray pay dagiti nauneg a bambanag ti Dios” tapno maipalnaad ti kaipapananda. (1 Corinto 2:10) Dagiti Kristiano idiay Tesalonica masapul a “siguraduen[da] dagiti isuamin a bambanag” iti aniaman a padto a nangngegda. (1 Tesalonica 5:20, 21) Idi nagsurat ni Pablo kadagiti taga-Tesalonica (agarup 50 K.P.), ti laeng Ebanghelio ni Mateo ti naisurat a paset ti Griego a Kasuratan. Isu a mabalin a siguraduen dagiti taga-Tesalonica ken dagiti taga-Berea amin a bambanag, nalabit babaen ti panangsukimat iti Griego a Septuagint a patarus ti Hebreo a Kasuratan. Kinasapulan a basaen ken adalenda ti Kasuratan, kas kadatayo.
Nasken Para iti Amin
8. Apay nga adu komat’ pannakaammo dagiti nadutokan a panglakayen iti Biblia?
8 Rebbeng nga adut’ ammo dagiti nadutokan a panglakayen iti Biblia. Masapul a “kualipikado[da] a mangisuro” ken masapul a ‘kumpet a sititibker iti matalek a sao.’ Ni manangaywan a Timoteo masapul idi nga ‘aramatenna a siuumiso ti sao ti kinapudno.’ (1 Timoteo 3:2; Tito 1:9; 2 Timoteo 2:15) Isut’ sinursuruan ni Eunice nga inana, ken ni Loida nga apongna kadagiti nasantuan a sursurat manipud kinamaladaga, nga inyukuokda kenkuana ti ‘pammati nga awan panaginsisingpetna,’ nupay saan a manamati ni tatangna. (2 Timoteo 1:5; 3:15) Dagiti manamati nga amma padakkelenda koma ti annakda iti “disiplina ken panangiturong-panunot ni Jehova,” ket nangnangruna nga aramiden dayta dagiti amma a panglakayen nga addaan ‘kadagiti manamati nga annak a saan a nasukir wenno napabasol iti kinagaramugam.’ (Efeso 6:4; Tito 1:6) Gapuna, aniaman ti kasasaadtayo, ipasnektay koma ti agbasa, agadal, ken mangyaplikar iti Sao ti Dios.
9. Apay nga adalen ti Biblia a kadua dagiti pada a Kristiano?
9 Rebbengtay met nga adalen ti Biblia a kadua dagiti kapammatian. Kayat idi ni Pablo a pagsasaritaan dagiti Kristiano idiay Tesalonica ti pammagbagana. (1 Tesalonica 4:18) Tapno tumadem ti pannakaawattayo iti kinapudno, awanen ti nasaysayaat pay ngem ti pannakikadua kadagiti napasnek nga estudiante iti panangsukimat iti Kasuratan. Pudno ti proverbio a: “Ti landok patademenna ti landok. Kasta met ti tao patademenna ti langa ti sabali.” (Proverbio 27:17) Aglati ti alikamen a landok no saan a mausar ken maasa. Kasta met, nasken a regular nga agtataripnongtayo ken agpipinnatadem babaen ti panangiranud iti pannakaammo a nagun-odtayo iti panagbasbasa, panagad-adal, ken panangut-utob iti kinapudno ti Sao ti Dios. (Hebreo 10:24, 25) Maysa pay, daytoy ti maysa a pamay-an tapno masigurado a magunggonaantayo kadagiti rimat ti naespirituan a lawag.—Salmo 97:11; Proverbio 4:18.
10. Aniat’ kaipapanan ti pannagna iti kinapudno?
10 Iti panagadaltayo iti Kasuratan, siuumiso a maikararagtay iti Dios ti kas iti inkararag ti salmista: “Ibaonmo ti silawmo ken kinapudnom. Isuda kadi ti mangiturong kaniak.” (Salmo 43:3) No kayattay nga anamongannatayo ti Dios, masapul a magnatayo iti kinapudnona. (3 Juan 3, 4) Iraman daytoy ti panangsurot kadagiti pagannurotanna ken panagserbi kenkuana a simamatalek ken sipapasnek. (Salmo 25:4, 5; Juan 4:23, 24) Masapul nga agserbitayo ken Jehova iti kinapudno, kas naipalgak iti Saona ken nailawlawag kadagiti publikasion ti “matalek ken masirib nga adipen.” (Mateo 24:45-47) Kalikaguman daytoy ti umiso a pannakaammo iti Kasuratan. No kasta, kasano ti rumbeng a panagbasa ken panagadaltayo iti Sao ti Dios? Nasken kadi nga irugitay a basaen manipud Genesis kapitulo 1, bersikulo 1, agingga a maungpottayo ti 66 a libro? Wen, tunggal Kristiano nga addaan iti kompleto a Biblia iti pagsasaona basaenna koma dayta manipud Genesis agingga iti Apocalipsis. Ket ti panggeptayo iti panagbasa iti Biblia ken kadagiti Nakristianuan a publikasion isu koma ti panangpalawa iti pannakaawattayo iti adu a Nainkasuratan a kinapudno nga impaay ti Dios babaen ti ‘matalek nga adipen.’
Basaenyo a Sipipigsa ti Sao ti Dios
11, 12. Apay a makagunggona ti napigsa a pannakaibasa ti Biblia kadagiti gimong?
11 Mabalintay ti agbasa a siuulimek no agmaymaysatayo. Idi un-unana a panawen, nupay kasta, sipipigsa a naaramid ti pribado a panagbasa. Bayat a nakalugan ti eunuko a taga-Etiopia iti karuahena, iti kasta nangngeg ti ebanghelisador a ni Filipe nga agbasbasa iti padto ni Isaias. (Aramid 8:27-30) Ti kangrunaan a kaipapanan ti Hebreo a sao a naipatarus a “basaen” ket “awagan.” Isu a di koma maupay a mangibalikas a sipipigsa iti tunggal sao dagidiay di makabael nga agbasa a siuulimek iti damo ken mangtarus iti mabasbasada. Ti nasken isu ti panangammo iti kinapudno babaen ti panagbasa iti naisurat a Sao ti Dios.
12 Makagunggona ti napigsa a pannakaibasa ti Biblia kadagiti Nakristianuan a gimong. Indagadag ni apostol Pablo iti katrabahuanna a ni Timoteo: “Itultuloymo nga igaed ti bagim iti panagbasa iti publiko, iti panamagbaga, iti panangisuro.” (1 Timoteo 4:13) Kinuna ni Pablo kadagiti taga-Colosas: “Inton daytoy a surat naibasan kadakayo, iyurnosyo a maibasa met iti kongregasion dagiti taga Laodicea ken basaenyo met daydiay aggapu idiay Laodicea.” (Colosas 4:16) Ken kuna ti Apocalipsis 1:3: “Naragsak daydiay mangbasa a sipipigsa ken dagidiay dumngeg kadagiti sasao daytoy a padto, ken dagidiay mangtungpal kadagiti bambanag a naisurat iti dayta; ta ti naituding a tiempo asidegen.” Gapuna, ti pumapalawag iti publiko basaenna koma dagiti teksto manipud Biblia a pangpasingked iti ibagbagana iti kongregasion.
Wagas ti Panagadal a Maibatay iti Tema
13. Ania ti kasayaatan a wagas ti panagadal kadagiti kinapudno ti Biblia, ket ania ti makatulong kadatayo a mangbirok kadagiti kasuratan?
13 Ti panagadal a maibatay iti tema ti kasayaatan a wagas a panangadal kadagiti Nainkasuratan a kinapudno. Dagiti konkordansia, a nakailistaan dagiti sao iti Biblia iti alpabeto nga urnos iti kontekstoda sigun iti libro, kapitulo, ken bersikulo, palakaenna ti panangbirok kadagiti teksto a nainaig iti maysa a tema. Ket mabalin a mapagtutunos dagita a kasuratan agsipud ta saan a supiaten ti Autor ti Biblia ti bagina met laeng. Babaen ti nasantuan nga espiritu, pinaltiinganna ti agarup 40 a lallaki a nangisurat iti Biblia iti las-ud ti nasurok a 16 a siglo, ket ti panagadal iti dayta sigun iti tema isut’ napaneknekanen nga epektibo a wagas ti panangadal iti kinapudno.
14. Apay nga adalen agpadpada ti Hebreo ken Kristiano a Griego a Kasuratan?
14 Ti panangipategtayo iti kinapudno ti Biblia tignayennatay koma a mangbasa ken mangadal iti Kristiano a Griego a Kasuratan agraman ti Hebreo a Kasuratan. Ipakita daytoy no kasano a nainaig ti Griego a Kasuratan iti panggep ti Dios ken manglawag kadagiti padto ti Hebreo a Kasuratan. (Roma 16:25-27; Efeso 3:4-6; Colosas 1:26) Makatulong unay iti daytoy a banag ti New World Translation of the Holy Scriptures. Insagana dagiti dedikado nga adipen ti Dios a nangaprobetsar iti rimmang-ay a pannakaammo a magun-odan maipanggep iti orihinal a teksto ti Biblia agraman dagiti makatulong nga impormasion ken pagsasao. Napateg met dagiti katulongan iti panagadal iti Biblia nga ipapaay ni Jehova babaen ti “matalek ken masirib nga adipen.”
15. Kasanoyo a paneknekan a mayanatup ti agadaw manipud iti nadumaduma a paset ti Biblia?
15 Mabalin a kuna ti dadduma, ‘Rinibu a teksto ti ad-adawen dagiti publikasionyo manipud iti Biblia, ngem apay a ti la pangad-adawanyo?’ Babaen ti panangadawda iti nadumaduma a paset ti 66 a libro ti Biblia, usaren dagiti publikasion ti sumagmamano a napaltiingan a saksi tapno paneknekanda ti kinapudno ti maysa a sursuro. Inaramat ni Jesus a mismo daytoy a wagas ti panangisuro. Idi impalawagna ti Sermonna iti Bantay, namin-21 a nagadaw iti Hebreo a Kasuratan. Naglaon dayta a diskurso iti tallo a panagadaw manipud iti Exodo, dua iti Levitico, maysa iti Numeros, innem iti Deuteronomio, maysa iti Maikadua nga Ar-ari, uppat iti Salmo, tallo iti Isaias, ken maysa iti Jeremias. Iti panangaramidna iti daytoy, ‘padpadasen aya [ni Jesus] a paneknekan ti uray ania la ditan’? Saan, ta ‘nangisuro kas maysa a tao nga addaan kinaturay, ket saan a kas kadagiti eskriba.’ Kasta nga agpayso gapu ta sinuportaran ni Jesus ti pannursurona iti autoridad ti naisurat a Sao ti Dios. (Mateo 7:29) Kasta met ti inaramid ni apostol Pablo.
16. Ania a Nainkasuratan a panagadaw ti inaramid ni Pablo iti Roma 15:7-13?
16 Iti paset ti kasuratan a masarakan iti Roma 15:7-13, nagadaw ni Pablo iti tallo a benneg ti Hebreo a Kasuratan—ti Linteg, dagiti Mammadto, ken dagiti Salmo. Impakitana nga idaydayaw dagiti Judio ken Gentil ti Dios, ket awaten koma ngarud dagiti Kristiano dagiti tattao a naggapu iti amin a nasion. Kinuna ni Pablo: “Abrasaenyo ti maysa ken maysa, a kas ken Kristo inabrasanatayo met, a maipaay iti dayag ti Dios. Ta kunaek a ni Kristo pudno a nagbalin a ministro dagidiay nakugit maigapu iti kinapudno ti Dios, tapno patalgedanna dagiti kari nga inaramidna kadagiti ammada, ken tapno dagiti nasion padayagenda koma ti Dios gapu iti asina. Kas adda a naisurat [iti Salmo 18:49]: ‘Dayta ti makagapu a bigbigenkanto a sipapanayag iti tengnga dagiti nasion ket iti naganmo mangaramidakto iti samiweng.’ Ken manen kunana [iti Deuteronomio 32:43]: ‘Agragsakkayo, dakayo a nasnasion, agraman ti ilina.’ Ken manen [iti Salmo 117:1]: ‘Dayawenyo ni Jehova, dakayo amin a nasnasion, ken amin nga il-ili isu dayawenda koma.’ Ken manen ni Isaias [11:1, 10] kunana: ‘Addanto ti ramut ni Jesse, ket addanto ti maysa a tumakder a mangituray kadagiti nasion; kenkuana dagiti nasion isadagdanto ti namnamada.’ Ti Dios a mangipaay iti namnama punnuennakay koma iti amin a rag-o ken talna babaen iti panamatiyo, tapno aduankay koma iti namnama buyogen ti pannakabalin ti nasantuan nga espiritu.” Babaen iti kastoy a wagas a maibatay iti tema, impakita ni Pablo no kasano ti agadaw kadagiti kasuratan a mangpasingked kadagiti kinapudno ti Biblia.
17. Maitunos iti ania a pagwadan nga agadaw dagiti Kristiano manipud iti nadumaduma a paset ti intero a Biblia?
17 Naglaon ti umuna a naipaltiing a surat ni apostol Pedro iti 34 a panagadaw iti sangapulo a libro ti Linteg, dagiti Mammadto, ken dagiti Salmo. Iti maikadua a suratna, namin-innem a nagadaw ni Pedro iti tallo a libro. Naglaon ti Ebanghelio ni Mateo iti 122 a panagadaw iti Genesis agingga iti Malakias. Iti 27 a libro ti Griego a Kasuratan, adda 320 a direkta a panagadaw manipud Genesis agingga iti Malakias kasta met iti ginasut a dadduma pay a reperensia iti Hebreo a Kasuratan. Maitunos iti pagwadan nga impasdek ni Jesus ken sinurot dagiti apostolna, no agadal dagiti moderno-aldaw a Kristiano iti maysa a Nainkasuratan a tema maibatay iti topiko, agadawda manipud iti nadumaduma a paset ti intero a Biblia. Nangnangruna a mayanatup daytoy kadagitoy “maudi nga al-aldaw,” iti panawen a matungtungpalen ti kaaduan iti Hebreo ken Griego a Kasuratan. (2 Timoteo 3:1) Kasta ti panangaramat ti ‘matalek nga adipen’ iti Biblia kadagiti publikasionna, ngem nikaanoman a mangnayon wenno mangikkat iti aniaman manipud iti Sao ti Dios.—Proverbio 30:5, 6; Apocalipsis 22:18, 19.
Magnakay a Kanayon iti Kinapudno
18. Apay a ‘magnatayo iti kinapudno’?
18 Masapul a ditay mangikkat iti aniaman iti Biblia, ta amin a Nakristianuan a sursuro iti Sao ti Dios isu “ti kinapudno” wenno “ti kinapudno ti naimbag a damag.” Ti panangipangag iti daytoy a kinapudno—“pannagna” iti dayta—nasken iti pannakaisalakan. (Galacia 2:5; 2 Juan 4; 1 Timoteo 2:3, 4) Tangay ti Kinakristiano isut’ “dalan ti kinapudno,” babaen ti panangtulong iti sabsabali iti panangpadur-as kadagiti interesna, agbalintay nga ‘agkakatrabahuan iti kinapudno.’—2 Pedro 2:2; 3 Juan 8.
19. Kasanotay a ‘makapagtultuloy a magna iti kinapudno’?
19 Tapno ‘makapagtultuloytayo a magna iti kinapudno,’ masapul a basaentay ti Biblia ken aprobetsarentayo ti naespirituan a tulong nga ipapaay ti Dios babaen ti ‘matalek nga adipen.’ (3 Juan 4) Sapay koma ta aramidentay daytoy agpaay iti pagimbagantay a mismo ken tapno maisurotayo dagiti sabsabali maipapan ken Jehova a Dios, Jesu-Kristo, ken ti nadibinuan a panggep. Ket agyamantay koma ta tulongannatay ti espiritu ni Jehova a mangtarus iti Saona ken agballigi iti panagserbi kenkuana iti kinapudno.
Ania Dagiti Sungbatyo?
◻ Ania ti sumagmamano a manayon a gunggona ti panagbasbasa iti Biblia?
◻ Apay nga adalentay ti Biblia a kadua dagiti kapammatiantayo?
◻ Apay a maitutop ti agadaw manipud iti nadumaduma a paset ti intero a Biblia?
◻ Aniat’ kaipapanan ti ‘pannagna iti kinapudno,’ ket kasanotay a maaramid dayta?
[Ladawan iti panid 17]
Nagannak, isuroyo kadagiti annakyo ti Kasuratan
[Ladawan iti panid 18]
Iti Sermonna iti Bantay, nagadaw ni Jesus manipud iti nadumaduma a paset ti Hebreo a Kasuratan