Dagiti Kangrunaan a Paset ti Biblia Ester 1:1–10:3

Nadiosan a Pannakaispal Manipud Panangikisap ti Rasa

Ti reprep a panangpapatay ti agbalinto nga awan as-asina a nakalalaing pannakaaramidna: dagiti agtutubo ken natataengan, dagiti babassit nga ubbing ken babbai, mapukawda nga awan labas. Awan asinoman nga addaan turedna a mangbusor iti dayta a gakat, ta dayta a bilin a panangikisap ti addaan selio ti ari. Wen, dagiti Judio matayda kas dagiti awan gawgawayna a baka!

Kasta ti panagparang dagiti bambanag nupay para ken Haman laeng, ti primer ministro iti kadaanan a Persia. Sililimed nga implanona daytoy reprep a panangpapatay gaput’ sibubulsek a pananggurana ken ni Judio a Mardokeo. Ngem bayat a sitatangsit nga ur-urayen ni Haman ti panagballigina, ti nasion a Judio ti nagkararag a maipaay iti pannakaispal. Ti nagbanaganna? Daytat’ naipanayag iti dramatiko a libro ni Ester idiay Biblia. Insurat ni Mardokeo a mismo, daytat’ makapabileg iti pammati a salaysay no kasano a ti nadiosan a tulong​—ken ti pammati ti maysa nga agtutubo a babai​—insalakanna ti maysa a nasion.

Nagbalin a Reina ni Ester

Pangngaasiyo ta basaenyo ti Ester 1:1–2:23. Agarup 484 K.K.P. idi, ti ari ti Persia a ni Asuero (Xerxes I) nangangay ti maysa a dakkel a bangkete. Ngem nagmadi ni Reina Vasti a mangipangag iti awisna nga agparang sadiay. Ti napapungtotan nga ari ti nanglabos kenkuana iti ranggona ket rinugianna ti nagsapul ti maysa a baro a reina. Kalpasan ti panangmatmatna kadagiti kapipintasan a babbai iti pagturayanna, pinilina ti maysa a nanumo a Judio a babai nga agnagan Hadassa, nga isut’ insagana ni kasinsinna a Mardokeo nga agpaay iti daytoy nga akem. Ti agtutubo a babai ti nangilimed iti kinapudno nga isut’ maysa a Judio, nga inusarna ti naganna a Persiano nga Ester.

◆ 1:3-5​—Apay a naangay dagitoy a panagpiesta?

Sigun ken historiador a Herodotus, naminsan nangayab ni Xerxes ti maysa a panagtataripnong tapno iplano ti maysa a namilitaran a kampania maibusor iti Grecia. Nalabit umas-asping iti daytoy dayta met laeng a panagtataripnong. Mabalbalin, impanayag ni Xerxes ti kinadayag ken kinabaknang ti pagarianna tapno makumbinsir dagiti natatan-ok a tattao ti abilidadna a mangibanag iti kampaniana a maibusor iti Grecia.

◆ 1:8​—Ania ti linteg maipapan iti panaginum?

Agparang a dagiti Persiano ti addaan ugali a mangdagdag iti maysa ken maysa nga uminum iti naikeddeng a kantidad kadagiti kakasta a panagtataripnong. Ti ari, nupay kasta, ti nangaramid ti pannakaiduma daytoy nga okasion. Nagbanag man daytoy iti natimtimbeng wenno di nagawgawidan a panagiinum, di ibaga dayta ti Biblia.

◆ 2:19, 20​—Apay ‘adda nga agtugtugaw ni Mardokeo idiay ruangan ti ari’?

Agparang a ni Mardokeo maysa kadagiti opisiales ni Ari Asuero. Kaaduanna dagita a lallaki nga addaan autoridad agtugtugawda iti ruangan, nga agur-uray nga agtignay iti panagdawat ti ari. Nalabit a ti saad ni Mardokeo ket maysa a responsable a trabaho. Ta no saan, awan duadua a mabalin koma nga isut’ dagus a pinagtalaw ni Aman. Ngarud ni Mardokeo ti adda iti maysa a saad a makaammo ken mangtungday ti nalimed a plano a mangpapatay iti ari.

Leksion para Kadatayo: Impakita ni Ester ti pateg ti kinanumo babaen ti saanna a panagkalikagum kadagiti alahas wenno napipintas a kawes sakbay ti ipapanna iti sanguanan ti ari. Pinalubosanna ti nalimed a kinatao ti pusona, agraman ti maysa a “nakem a naemma ken natalna,” a manggun-od iti pabur ti ari. (1 Pedro 3:1-5) Umas-asping met, dagidiay napulotan a natda a naurnongen nanipud pay 1919 nagun-odanda ti pabur ti Ari a Jesu-Kristo.

Ti Komplot ni Haman

Basaenyo ti 3:1–5:14. Ni Asuero pinagbalinna ti maysa nga Amalecita nga agnagan Aman a primer minsitro. Ngem ni Mardokeo a silalagip nga inkeddeng ni Jehova a “makigubatto iti Amalek iti tunggal kaputotan,” madina kayat ti agruknoy iti sanguanan ni Aman. (Exodo 17:8-16) Kas panangbales, ni natangsit nga Aman naallukoyna ti ari a mangtalipupos kadagiti Judio!

Indawat ni Mardokeo a bumallaet ni Ester, a pinalagipanna, a no isut’ agulimek, “no kasta ti bang-ar ken ti pannakaispal bumangonto kadagiti Judio manipud iti sabali a disso.” Yantangay ti gasat ti ili ni Jehova ken ti panangdusana a maibusor kadagiti Amalecitas ti adda a nakataya, sitatalek ni Mardokeo a ti Dios mangted ti ilalasatda. (1 Samuel 12:22) Ni Ester immasideg iti ari uray dina inayaban​—a daytat’ maysa a basol a maikari ti pannakapapatay! Ni Asuero, nupay kasta, ti nangted biag kenkuana ket isut’ timmabuno iti bangkete nga inangay ni Ester. Idi agsubli iti pagtaenganna ni Aman a napapungtotan manen iti panagmadi ni Mardokeo nga agruknoy kenkuana ti nangiplano ti pannangikisapna kenkuana.

◆ 3:7​—Aniat’ rinaman ti panaggiginnasanggasatda iti Pur?

Ti “Pur” agparang a maysa a sao idiay Persia a kayatna a sawen “panaggiginnasanggasat.” Masansan a ti panaggiginnasanggasat ti ar-aramiden dagiti astrologo kas maysa a langa ti panagbuyon. Nalabit, naaramid daytoy tapno maikeddeng ti kasasayaatan a tiempo a panangibanag ni Aman ti planona a panangikisap iti intero a rasa.

◆ 4:3​—Apay a ni Mardokeo ken dagiti Judio nagayunarda?

Gapu ta umadanin ti maysa a nasional a kalamidad, daytat’ maysa a tiempo a maipaay iti naladingit, serioso a panagpampanunot. (Eclesiastes 3:4) Kasapulanda unay ti nasantuan a pannakaiwanwan. Ti panagayunar ngarud ti mangipamatmat ti panagturongda ken ni Jehova a maipaay iti kasapulan a bileg ken kinasirib. No naipasango kadagiti pakasuotan, agturturongkayo met laeng aya a sikakararag iti Dios?​—Hebreo 5:7.

◆ 5:6-8​—Apay a nagtaktak ni Ester ti panangipakaammo iti ari?

Ti kinamaingel ni Ester ti pudno a saan pay a nangpaay kenkuana, yantangay adda nga inrisgonan ti ipapatay. Nalabit, nupay kasta, kayatna nga umuna a magun-odan ti naimbag a nakem ti ari. Gapuna, isut’ inawisna iti maikadua a padaya. Nairaman met ditoy ti nasantuan a pannakaiwanwan, yantangay dagiti simmaruno a panawen iti nagbaetanna ti nangipalubos kadagiti sumagmamano pay a pasamak.

Leksion para Kadatayo: Impamatmat ni Ester ti pammatina, kinatured, ken ti kinatulokna a mangiyaplikar iti balakad ni Mardokeo. Dagidiay a nagbalinen a paset ti napulotan a natda nanipud 1919 ti nangipakita met ti umas-asping a pammati, kinatured, ken kinatulok a makipagtrabaho a kadua dagiti natataengan a kameng ti nobia ni Kristo. Anian a pudpudno a nagsayaatda a pagulidanan!

Natungday ti Nalimed a Plano

Basaenyo ti 6:1–7:10. Ni Asuero ti agsagsagaba manipud di pannakaturturog, awan duadua nasantuan pannakatignayna. Iti panagriknana a nalabit isut’ napaay iti panangaramidna iti maysa a banag, impabasana tapno mangngeganna dagiti libro, a nalabit nakaisuratan dagiti naarian a kronikas. Idi nasarakanna a ni Mardokeo ti saan a nasupapakan gaput’ panangipanayagna ti ranta a panangpapatay, ti ari ti nagdawat ken Aman a mangisingasing ti mayanatop a gunggona. Ni Aman ti nangipato nga isu idi daydiay mapadayawan ket nangisingasing ti nagarbo a seremonia. Ngem iti pannakakellaatna isut’ nabilin a mangipaay kadagita a pammadayaw ken Mardokeo! Dagiti manangbalakad ni Aman ti nangtarus iti daytoy kas maysa a partaan iti pannakatnagnan.

Apaman a daytoy a nakababain a kapadasan ti nalpas ni Aman ti nakuyog a simrek iti maikadua a padaya ni Ester. Sadiay ti ari ti nangawis ken Ester a mangipakaammo ti kiddawna. “Ipalubosmo a maited kaniak ti biagko itoy dawatko ken ti ilik iti kiddawko,” impakpakaasi ti natured a reina. Idi impanayagna nga isut’ maysa a babai a Judio, imbutaktaknan ti nalimed a plano ni Aman. Ni napabutnganen nga Aman ti nangipakpakaasi a maipaay ti biagna ngem immawat ketdi, ti pannakapapatayna​—iti mismo a pagbitayan a nairanta ken ni Mardokeo!

◆ 7:4​—Apay a ti pannakadadael dagiti Judio ti makadangran met iti ari?

No koma inggakat ni Aman nga ilako dagiti Judio iti pannakaadipen, daytoy koma ti nangibunga iti dakkel a pagganansiaan ni Asuero. Ngem ti pannakadadael ti intero nga ili ti mangibunga iti pinansial a pannakalugi a dakdakkel nga adayu ngem ti 10,000 a talento a pirak nga inkari ni Aman a pagbayad. Ti panagballigi ti nalimed a plano a panangikisap ti maysa a rasa ti mangibunga ti pannakapukaw met ti ari iti reinana​—maysa a personal unay a pukaw a talaga!

◆ 7:8​—Apay a naabbongan ti rupa ni Aman?

Saan nga inabbongan ni Aman ti mismo a rupana gaput’ bain wenno panagbabawi. Kaawatan nga inabbongan dagiti opisiales ti korte ti rupana, nalabit mangirepresentar ti pannakaibabain wenno pannakadadael. Mabalin a daytoy ti umuna nga addang a naala a mangitungpal iti dusa a pannakapapatay.

Leksion para Kadatayo: Iti panangirisgona ti biagna, simamaingel nga impalgak ni Ester nga isut’ maysa a babai a Judio. Nanipud 1931, ti ili ti Dios ti umas-asping a nangirisgo met iti pannakaidadanes babaen ti panangiwaragawagda nga isuda dagiti Saksi ni Jehova. (Isaias 43:10-12) Kasta met aya ti kinamaingelyo?

Naispal ti Ili ti Dios!

Basaenyo ti 8:1–10:3. Nagbalin a primer ministro ni Mardokeo a kasukat ni Aman. Kalpasan ti panangirisgo ni Ester ti biagna, isut’ nagparang iti ari a di naay-ayaban ket impakpakaasina a maaramid koma ti pamay-an a mangwaswas iti gakat ni Aman. Immanamong ti ari ket pinalubosanna ni Mardokeo a mangidiktar ti pangkontra a bilin iti nagan ni Asuero. Numan pay ti kustombre dagiti taga Persia ti napalabas a bilin a panangikisap ti saan a makanselar, ti baro a linteg ti nangipalubos kadagiti Judio a mangidepensa iti bagbagida.

Adda panagdir-i ken panagragsak kadagiti Judio! Agsipud ta isudat’ saanen nga awan gawgawayna a biktima, addaanda itan ti sumagmamano a bulan a mangorganisar iti depensada. Kamaudiananna, dimtengen ti maika-13 ti Adar (Pebrero-Marso). Agangay 75,000 a ‘mangsapsapul ti pannakadangranda’ ti pinapatay dagiti Judio. Di la ket ta malipatanda a daytoy a panagballigi ti naggapu ken ni Jehova, inkeddeng ni Mardokeo ti tinawen a Piesta ti Purim a maangay iti maika-14 ken maika-15 iti Adar.

◆ 8:5​—Kasano ti panangipakita ni Ester ti kinamannakaawatna?

Tinimbeng a naimbag ni Ester dagiti sasaona, nga indawatna iti ari a mawaswas dagiti dokumento ni manangigakat nga Aman, “dagiti sursurat nga inggandatna.” Sitataktika, linisianna ti aniaman a panangdakawat ti responsabilidad ti ari iti daytoy a banag. Dagiti Kristiano umas-asping met ti kinataktikada no mangaskasabada iti sanguanan dagiti opisiales ti gobierno.

◆ 8:17​—Kasano a dagiti tattao ‘inwaragawagda a Judioda’?

Kuna ti Septuagint a dagitoy a taga Persia “makugkugitda ken napagbalinda a Judio.” Sibabatad ti pannakaawatda iti pangkontra a bilin kas pagilasinan ti nasantuan a tulong para kadagiti Judio, adu kadagiti taga Persia ti nagbalin a proselita a Judio. Kasta met itatta, “maysa a dakkel a bunggoy” dagiti “sabsabali a karnero” innalada ti takderda a kadua dagiti napulotan a natda.​—Apocalipsis 7:9; Juan 10:16; Zacarias 8:23.

◆ 9:10, 15, 16​—Apay a dagiti Judio saanda a nagala ti samsam?

Ti bilin ti ari ti nangipalubos kadakuada a mangala kadagiti samsam. Ti saanda a panangaramid iti kasta, nupay kasta, pinagbalinna a nalawag a ti panggepda ket isu ti panangispalda iti biagda, saan a ti panangpabaknangda ti bagbagida.

Leksion para Kadatayo: Kas kadagiti Judio idi kaaldawan ni Ester, siuumiso ti panagapelar dagiti Saksi ni Jehova kadagiti gobierno ken pangukoman a maipaay iti pannalaknib manipud kabkabusorda. Nangnangruna bayat ti Gubat Sangalubongan II a nasken ti panangaramidda iti daytoy agsipud kadagiti kiniwkiwan dagiti klero a panangraut a maibusor iti ili ti Dios. Babaen ti pammendision ni Jehova, adu kadagiti kangrunaan a pannakidangadang kadagiti pangukoman ti nagun-odan.

Ti libro nga Ester ti agserbi kas gubuayan ti namnama ken pammaregta kadagiti Saksi ni Jehova itatta. Ammoda a ti nabara a pananggura ni Satanas kadakuada ti dandanin agbanag iti panangaramidna iti naan-anay a panangraut a panangikisap kadakuada. No kasano ti apagpag-isu a panangsalaknibto ni Jehova kadakuada ti agtalinaed a makita. (Ezequiel 38:16-23) Ngem ti panagtalekda a ta, kas iti kaaldawan ni Ester, saanto a tallikudan ni Jehova ti ilina. Iti umiso a tiempo, mangipaayto kadakuada iti “pannakabang-ar ken pannakaispal.”