MANGNGAPUT
[Heb., qa·ʼathʹ].
Dagiti nangipatarus iti Griego a Septuagint ken Latin a Vulgate intupagda ti Hebreo a sao a qa·ʼathʹ iti “mangngaput.” Karaman dayta iti listaan dagiti tumatayab a naibilang a ‘narugit’ iti Mosaiko a Linteg.—Le 11:13, 18; De 14:11, 12, 17.
Maysa ti mangngaput kadagiti kadadakkelan a tumatayab, a mabalin a dumanon iti kaatiddog a nasurok a 1.5 m (5 pie), ket ti nakaukrad a payakna mabalin nga agrukod iti 2.5 m (8 pie) wenno nasursurok pay. Atiddog ken kimmaw-it ti dumuyaw a sippitna, ket gistay saan a madlaw ti dakkel ken agbennat a supot iti mismo a baba ti sippitna no awan nagyan dayta. Napigsa ken naannayas ti panagtayab dagiti mangngaput ngem naginad ti panaggunayda iti takdang. Ti kaadayo ti umokda ket pagaammo a dumanon agingga iti 100 km (60 mi) manipud iti lugar a pagtiliwanda iti ikan. Nakalalaingda nga agtiliw iti ikan, ket sisisiglat a makalangoyda iti danum gapu iti nagkakamang a ramramay ti sakada.
No nabsogen ti mangngaput, masansan nga agtayab nga agturong iti langalang a lugar. Sadiay nga agpuesto a kasla malidliday, a ti ulona nakalumlom kadagiti abagana ken di agkutkuti nga uray la mapagkamalian a kas puraw a bato no addaka iti adayo. Kastoy ti posturana iti adu nga oras, ngarud tumutop a mangiladawan iti naliday a di panagkutkuti a tinukoy ti salmista iti panangiladawanna iti nakaro a panagladingitna babaen ti panangisuratna: ‘Umarngiak iti mangngaput iti let-ang.’ (Sal 102:6) Saan la ketdi a desierto ti tuktukoyen ditoy ti “let-ang,” no di ket maysa laeng a disso nga adayo iti pagnanaedan ti tattao, nalabit maysa a nalutulot a disso. Adda dagiti panawen a dagiti lutulot a disso iti makin-amianan a Ginget Jordan ti pagtaengan dagiti mangngaput. Tallo a kita ti mangngaput ti masarakan idiay Israel. Kadawyan unay ti puraw a mangngaput ti dumaya (Pelecanus onocrotalus); manmano a makita ti Dalmatian a mangngaput (Pelecanus crispus) ken ti maris-rosas ti bukotna a mangngaput (Pelecanus rufescens).
Kaykayat ti mangngaput ti di mataltalon a luglugar, a sadiay saan a singaen ti tao. Sadiay ti pagumokanna ken pangukopanna iti urbonna, ken sadiay met nga agpakni kalpasan ti panagtiliwna iti ikan. Gapu iti kastoy a panangay-ayatna kadagiti naiputputong ken langalang a disso, daytoy a tumatayab naaramat iti Biblia kas simbolo ti naan-anay a pannakalangalang. Kas panangiladawan iti um-umay idi a pannakalangalang ti Edom, impadto ni Isaias a ti mangngaput tagikuaennanto dayta a daga. (Isa 34:11) Impadto ni Sofonias nga agnaedto dagiti mangngaput iti tengnga dagiti paratok ti ad-adigi ti Nineve, a mangipasimudaag iti naan-anay a pannakarebbek ken kaawan ti tattao.—Sof 2:13, 14.