“Ni Jehova a Mismo ti Mangted iti Sirib”

ANIADA a bambanag ti pakaus-usaran ti tiempo ken pigsayo? Ti kadi panagaramid ti naimbag a nagan ti pakaseknanyo? Panagpabaknang kadi ti as-asikasuenyo? Ti ngay panangala iti maysa a karera wenno panagsursuro iti maysa wenno ad-adu pay a kurso? Napateg kadi kadakayo ti panangsukay iti nasayaat a relasion kadagiti sabsabali? Panagtalinaed a nasalun-at kadi ti kangrunaan a pakaseknanyo?

Agparang nga adda pagsayaatan amin dagita. Ngem ania aya ti kapatgan? Sumungbat ti Biblia: “Ti sirib isu ti kangrunaan a banag, gun-odem ngarud ti sirib.” (Proverbio 4:7) Kasanotay ngarud a magun-od ti sirib, ken ania dagiti itdenna a pagimbagan? Ti maikadua a kapitulo ti libro ti Biblia a Proverbio ti sumungbat.

“Iyallingagmo ti Kinasirib”

Iti naayat a sasao ti maysa nga ama, kuna ni masirib nga Ari Solomon iti nagkauna nga Israel: “Anakko, no awatemto dagiti saok ket ipempenmo kenka dagiti bilinko; iti kasta iyallingagmo ta lapayagmo iti kinasirib, ken ikapetmo ita pusom iti pannakaawat; wen, awagam ti kinasaririt; ket idir-im ta timekmo a maipaay iti pannakaawat; no isu birokem a kas pirak, ken tuntonem a kas nalmeng a gamgameng: iti kasta maawatamto ti panagbuteng ken ni Jehova, ken masarakamto ti pannakaammo iti Dios.”​—Proverbio 2:1-5.

Asino ti makitayo a makinrebbeng a gumun-od iti sirib? Kadagitoy a bersikulo, namitlo a nagparang dagiti sao nga addaan anag a ‘no sika.’ Nalawag, adda iti tunggal maysa kadatayo a mangbirok iti sirib ken dagiti napateg a katulonganna​—pannakaawat ken kinasaririt. Ngem umuna pay a masapul nga ‘awaten’ ken ‘ipempentayo’ iti isiptayo dagiti nainsiriban a sasao a nailanad iti Kasuratan. No kasta, nasken nga adalentayo ti Biblia.

Ti sirib ket abilidad a mangyaplikar a siuumiso iti inted-Dios a pannakaammo. Ket anian a nagsayaat ta mangipaay ti Biblia iti sirib! Wen, naglaon dayta iti nainsiriban a sasao, kas dagidiay nailanad kadagiti libro ti Proverbio ken Eclesiastes, ket masapul a timudentayo dagita a sasao. Masarakantayo met kadagiti pinanid ti Biblia ti adu a pagarigan a mangipakita kadagiti pagimbagan ti panangyaplikar kadagiti nadiosan a pagalagadan ken kadagiti pagdaksan ti panangyaleng-aleng kadagitoy. (Roma 15:4; 1 Corinto 10:11) Kas pagarigan, usigenyo ti salaysay maipapan ken naagum a Giezi, ti adipen ni propeta Eliseo. (2 Ar-ari 5:20-27) Saan aya nga isurona kadatayo ti kinanainsiriban ti panangiwaksi iti kinaagum? Ket ti met ngay nakalkaldaang nga imbunga ti kasla awan pagdaksanna nga isasarungkar ni Dina a balasang ni Jacob “kadagiti annak a babbai ti daga” ti Canaan? (Genesis 34:1-31) Saan aya a mailasintayo a dagus ti kinamaag ti dakes a pannakikadkadua?​—Proverbio 13:20; 1 Corinto 15:33.

Ti panangipangag iti sirib kalikagumanna ti pananggun-od iti pannakaawat ken kinasaririt. Sigun iti Webster’s Revised Unabridged Dictionary, ti pannakaawat ket “pannakabalin wenno abilidad ti panunot a mangilasin iti pagdudumaan dagiti bambanag.” Ti nadiosan a pannakaawat ket abilidad a mangilasin iti umiso ken di umiso ken panangpili iti dalan a rebbeng a suroten. No saantayo nga ‘ikapet iti pusotayo’ ti pannakaawat wenno magagaran a manggun-od iti dayta, kasanotayo a makapagtalinaed iti “dalan nga agturong iti biag”? (Mateo 7:14; idiligyo ti Deuteronomio 30:19, 20.) Ti panangadal ken panangyaplikar iti Sao ti Dios ket mangted iti pannakaawat.

Kasanotay nga ‘awagan ti kinasaririt’​—ti abilidad a mangilasin no kasano nga agkakanaig dagiti aspeto ti maysa a suheto ken ti pakabuklanna? Siempre, makatulong kadatayo ti edad ken kapadasan tapno mapatadem ti kinasaririttayo​—ngem saan a kanayon a nesesita dagita. (Job 12:12; 32:6-12) Kinuna ti salmista: “Ad-adda ti maawatko ngem kadagiti lallakay, gapu ta sinalimetmetak dagiti al-alagadem [ni Jehova].” Kastoy pay ti inkantana: “Ti pannakalukat dagiti saom mangted lawag; mangted iti pannakaawat kadagiti nakuneng.” (Salmo 119:100, 130) Ni Jehova ti “Dati a Lakay,” ket ti kinasariritna di pulos matukod ti asinoman. (Daniel 7:13) Makaipaay ti Dios iti kinasaririt iti tao nga awanan iti kapadasan, a mamagbalin kenkuana a nasarsaririt ngem kadagidiay laklakay. Siaanep ngarud nga adalen ken iyaplikartayo ti Sao ti Dios, ti Biblia.

Ti sasao nga addaan anag a ‘no sika’ a maulit-ulit a naaramat kadagiti panglukat a bersikulo ti maikadua a kapitulo ti Proverbio ket sarunuen dagiti ebkas a kas iti “awaten,” “ipempen,” “awagan,” “itultuloy a biroken,” “itultuloy a tuntonem.” Apay nga inusar ti mannurat dagitoy a dumagdagsen a sasao? Kastoy ti kuna ti maysa a reperensia: “Ti masirib a tao [ditoy] ipagpaganetgetna a nasken ti kinapasnek iti pananggun-od iti sirib.” Wen, masapul a pagreggetantayo a gun-oden ti sirib ken dagiti galad a mainaig iti dayta​—ti pannakaawat ken kinasaririt.

Pagreggetanyo Kadi?

Ti kinaanep nga agadal iti Biblia ket napateg unay iti pananggun-od iti sirib. Ngem daytoy a panagadal ket saan a basta panagbasa laeng tapno adda ti maammuan. Ti addaan panggep a panangmennamenna iti basbasaentayo ket napateg iti panagadal iti Kasuratan. Ti pananggun-od iti sirib ken pannakaawat iramanna ti panangutob no kasano nga usaren ti maad-adaltayo a mangsolbar kadagiti parikut ken no agdesision. Ti pananggun-od iti kinasaririt kalikagumanna ti panangamiris no kasano a maitunos ti baro nga impormasion iti datin nga ammotayo. Asino ti makailibak a ti kasta a panagadal iti Biblia a nabuyogan iti panagmennamenna kalikagumanna ti panawen ken panagregget? Ti mausar a panawen ken pigsa ket mayarig iti daydiay mabusbos iti ‘panangbirok iti pirak ken panangtunton iti nalmeng a gamgameng.’ Pagreggetanyo kadi? ‘Gatangenyo [kadi] ti nainggundawayan a tiempo’ tapno maaramidyo dayta?​—Efeso 5:15, 16.

Panunotenyo dagiti agkakaimbag a gameng nga agur-uray kadatayo no sipapasnek a sukimatentayo ti Biblia. Masarakantayo “ti pannakaammo iti Dios”​—ti nasin-aw, di agbalbaliw, makaited-biag a pannakaammo maipapan iti Namarsua kadatayo! (Juan 17:3) Matarigagayan met a gameng “ti panagbuteng ken ni Jehova.” Anian a nagpateg ti kastoy a nadayaw a panagbuteng kenkuana! Ti umiso a panagbuteng a mamagpungtot kenkuana ti rumbeng a mangsukog iti tunggal paset ti biagtayo, a mamatibker iti espiritualidadtayo iti amin nga aramidentayo.​—Eclesiastes 12, 13.

Masapul a narayray kadatayo ti nasged a tarigagay nga agsukimat ken agsukay kadagiti naespirituan a gameng. Tapno nalaklaka ti panagsukimattayo, impaay ni Jehova dagiti ekselente a pagsukay​—dagiti naintiempuan a pagiwarnak ti kinapudno a Ti Pagwanawanan ken Agriingkayo!, agraman ti dadduma pay a naibasar-Biblia a publikasion. (Mateo 24:45-47) Tapno makasursurotayo iti Sao ken daldalanna, inyurnos met ni Jehova dagiti Nakristianuan a gimong. Rumbeng a regular a tabunuantayo dagitoy, ipangag dagiti maipalpalawag, imdengan a naimbag ken ipateg dagiti kangrunaan a punto, ken sipapasnek nga usigentayo ti relasiontayo ken Jehova.​—Hebreo 10:24, 25.

Dikayto Mapaay

Masansan nga ubbaw ti panagbirok kadagiti saniata, balitok, wenno pirak. Ngem naiduma ti panangsapul kadagiti naespirituan a gameng. Apay? Impanamnama kadatayo ni Solomon: “Ni Jehova a mismo mangted iti sirib; manipud ngiwatna adda pannakaammo ken panangilasin.”​—Proverbio 2:6.

Nagdindinamag ni Ari Solomon gapu iti kinasiribna. (1 Ar-ari 4:30-32) Ipalgak ti Kasuratan nga adda pannakaammona iti nadumaduma a banag, agraman kadagiti mula, animal, kababalin ti tao, ken Sao ti Dios. Uray naganus pay idi kas ari, imparangarangna ti pannakaawat idi rinisutna ti riri ti dua a babbai, a tunggal maysa ti agkuna nga isu ti ina ti isu met la a maladaga. Ad-adda a nagdinamag ti naganna gapu iti dayta. (1 Ar-ari 3:16-28) Ania ti gubuayan ti naisangsangayan a laingna? Inkararag ni Solomon ken ni Jehova ti “kinasirib ken pannakaammo” ken ti abilidad a “mangilasin iti naimbag ken iti dakes.” Impaay ni Jehova dagitoy kenkuana.​—2 Cronicas 1:10-12; 1 Ar-ari 3:9.

Masapul met nga agkararagtayo a dumawat iti tulong ni Jehova bayat a sipapasnek nga adalentayo ti Saona. Kastoy ti inkararag ti salmista: “Isurom kaniak ti dalanmo, O Jehova; kayatko ti magna iti kinapudnom: pagkaykaysaem toy pusok tapno agbuteng ita naganmo.” (Salmo 86:11) Makaay-ayo ken ni Jehova dayta a kararag ta impaisuratna iti Biblia. Mainanamatayo a sungbatanna ti napasnek ken naynay a panangikararagtayo iti tulongna tapno masarakantayo dagiti naespirituan a gameng iti Biblia.​—Lucas 18:1-8.

Kinuna ni Solomon: “Ipempenna iti natarnaw a sirib a maipaay iti nalinteg; isu ti kalasag dagiti magna iti kinaimbag, tapno mabantayanna dagiti dandana ti kinahustisia, ken masalaknibanna ti dalan dagiti sasantona. Iti kasta maawatamto ti kinalinteg ken ti kinahustisia, ken ti kinaagpapada, wen, tunggal naimbag a dana.” (Proverbio 2:7-9) Anian a pammatalged daytoy! Saan la a napaypayso a sirib ti itden ni Jehova kadagidiay napudno a mangsapsapul iti daytoy no di pay ket isu ti agserbi a kalasag dagiti nalinteg agsipud ta iparparangarangda ti napaypayso a kinasirib ken sisusungdo nga agbibiagda a mayannurot kadagiti nalinteg a pagalagadanna. Sapay koma ta maysatayo kadagiti tulongan ni Jehova a makatarus iti “tunggal naimbag a dana.”

No “ti Pannakaammo Makaay-ayonto”

Saan a makaay-ayo iti adu a tattao ti personal a panagadal iti Biblia​—a nasken unay iti panangsapul iti sirib. Kas pagarigan, kuna ti 58 ti tawenna a ni Lawrence: “Nairuamak nga agtartrabaho. Marigatanak nga agadal.” Kastoy met ti kuna ti 24 ti tawenna a ni Michael nga awan ganasna idi nga ageskuela: “Masapul a pilitek ti bagik nga agtugaw ken agadal.” Ngem mabalin a patanoren ti tarigagay nga agadal.

Usigenyo ti inaramid ni Michael. Kunana: “Sinanayko ti bagik nga agadal iti kagudua oras kada aldaw. Di nagbayag, makitak ti epektona iti kababalinko, iti panagkomentok kadagiti Nakristianuan a gimong, ken iti pannakisaritak kadagiti sabsabali. Segseggaak itan ti kada panagadalko, ket diak kayat nga adda aniaman a mangsinga iti dayta.” Wen, agbalin a makaay-ayo ti personal a panagadal no makitatayo a rumangrang-aytayo. Impapati met ni Lawrence ti nagadal iti Biblia, ket idi agangay, nagserbi a panglakayen iti maysa a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova.

Tapno agbalin a makaparagsak ti personal a panagadal, nasken ti agtultuloy a panagregget. Ngem adu ti itdenna a gunggona. Kuna ni Solomon: “Ti sirib sumrekto dita pusom, ket ti pannakaammo makaay-ayonto ita kararuam; ti kinaannad saluadannakanto; ti pannakaawat igaganakanto.”​—Proverbio 2:10, 11.

“Ilisidaka iti Dalan ti Dakes”

Kasano nga igagadaka ti sirib, pannakaammo, abilidad nga agpanunot, ken ti pannakaawat? Kastoy ti kuna ni Solomon: “Ilisidaka iti dalan ti dakes, kadagiti tattao nga agsao kadagiti naulpit a bambanag; isuda a mangbaybay-an kadagiti dana ti kinalinteg, tapno magnada kadagiti dalan ti kinasipnget; isuda a maragsakan nga agaramid iti dakes, ken marayray-aw iti kinaulpit ti dakes; isuda a nakillo kadagiti dalanda, ken sisusungitda kadagiti desdesda.”​—Proverbio 2:12-15.

Wen, dagidiay mangipateg iti napaypayso a sirib liklikanda ti makitimpuyog iti siasinoman nga “agsao kadagiti naulpit a bambanag,” kayatna a sawen, ti bambanag a maikaniwas iti pudno ken umiso. Mangsalaknib ti abilidad nga agpanunot ken ti pannakaawat manipud kadagidiay mangilaksid iti kinapudno tapno laeng magnada kadagiti dalan ti kinasipnget ken manipud kadagidiay manangallilaw a ti pagragsakanda isu ti panagaramid iti kinadakes.​—Proverbio 3:32.

Anian a yamantayo ta ti napaypayso a sirib ken dagiti galad a nainaig iti dayta salaknibandatayo met kadagiti dakes nga aramid dagiti imoral a lallaki ken babbai! Kinuna pay ni Solomon a dagitoy a galad “ilisidaka iti ganggannaet a babai, wen, iti ganggannaet a mangpasablog babaen kadagiti saona; a baybay-anna ti gayyem ti kinabalasangna, ken lipatenna ti tulag ti Diosna: ta ti balayna agirig ken patay ket dagiti desdesna agturongda kadagiti natay; siasinoman a mapan kenkuana dida agsublin, dida met magun-odanen dagiti dandana ti biag.”​—Proverbio 2:16-19.

‘Ti ganggannaet a babai,’ ti balangkantis, ket nailadawan a nangbaybay-a iti “gayyem ti kinabalasangna”​—nalabit ti asawana idi kabambannuaganna.a (Idiligyo ti Malakias 2:14.) Nalipatannan a maiparit ti pannakikamalala iti Linteg ti tulag. (Exodo 20:14) Agturturong ti dalanna ken patay. Dagiti makikadua kenkuana nalabit didanto pulos “magun-odanen dagiti dandana ti biag,” gapu ta inton agangay, mabalin nga agtungpaldanto ken patay, ket didanton makasubli. Ti maysa a tao nga addaan pannakaawat ken abilidad nga agpanunot ammona dagiti palab-og ti imoralidad ket nainsiriban a liklikanna ti maisagmak kadagita.

‘Ti Nalinteg Agtaengto Ditoy Daga’

Kas pakagupgopan ti panggep ti balakadna maipapan iti sirib, kastoy ti kuna ni Solomon: “Tapno makapagnaka iti dalan dagiti naimbag a tattao, ken mataginayonmo dagiti dandana dagiti nalinteg.” (Proverbio 2:20) Anian a nagsayaat ti nakairantaan ti sirib! Tulongannatayo a maaddaan iti naragsak ken makapnek a biag nga anamongan ti Dios.

Panunotenyo met ti agkakaimbag a bendision nga agur-uray kadagidiay ‘magna iti dalan dagiti naimbag a tattao.’ Intuloy ni Solomon: “Ti nalinteg agtalinaedto ditoy daga, ket ti napnuan-imbag agtaengto kenkuana. Ngem dagiti nadangkes magudasdanto ditoy daga, ket dagiti nagulib maparutdanto kenkuana.” (Proverbio 2:21, 22) Sapay koma ta maysakayo kadagiti napnuan-imbag nga agbiagto nga agnanayon iti nalinteg a baro a lubong ti Dios​—2 Pedro 3:13.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 26]

Inkararag ni Solomon ti kinasirib. Kastatay met koma