Dagiti Kangrunaan a Paset ti Biblia Proverbio 1:1–31:31

Agbutengkayo ken ni Jehova ket Naragsakkayonto

“Ti panagbuteng ken ni Jehova isu ti punganay ti sirib.”(Proverbio 9:10) Anian a nagsayaat ti pannakaipakita daytoy idiay Proverbio! Daytoy a libro ti Biblia, a nalpas agarup 716 K.K.P., ti makatulong kadatayo a mangipamatmat ti kinasirib, ti panangiyaplikar a siuumiso iti pannakaammo. Ipangagyo dagiti nainsiriban a sasao ket naragsakkayonto.

Umimdengkayo iti Kinasirib

Basaenyo ti Proverbio 1:1–2:22. “Ti panagbuteng ken ni Jehova” isut’ kababagas unay ti pannakaammo. No awatentayo ti disiplina, ditayonto tumiptipon kadagiti managbasol iti dakes nga ar-aramid. Kadagidiay nga agbuteng ken ni Jehova, itdenna ti kinasirib a mangsalaknib kadakuada a maibusor kadagiti managdakdakes.

◆1:7​—Ania “ti panagbuteng ken ni Jehova”?

Isu dayta ti panagammanga, ti aglaplapusanan a panagraem, ken makaay-ayo a panagamak a mangsair kenkuana agsipud ta apresiarentayo ti naayat a kinamanangngaasi ken kinaimbagna. Ti “panagbuteng ken ni Jehova” kaipapananna ti panangbigbig nga isu ti Kangatuan nga Ukom ken ti Mannakabalin-amin, nga addaan ti kalintegan ken pannakabalin a mangyeg ti dusa wenno ipapatay kadagidiay sumukir kenkuana. Kaipapananna met ti panagserbi ti Dios a simamatalek, nga agkammatalek kenkuana a naan-anay, ken pananggura iti dakes iti imatangna.​—Salmo 2:11; 115:11; Proverbio 8:13.

◆ 2:7​—Ania ti kinatarnaw?

Ti Hebreo a termino a nainaig iti kinatarnaw ti addaan iti pamunganayan a kaipapanan daydiay “naan-anay” wenno “kompleto.” Masansan nga ipaspasimudaagda ti kinasalun-at ken kinalinteg iti moral. “Dagidiay magmagna iti kinatarnaw” ket di maisin iti debosionda ken Jehova. Kadagita a “nalinteg” isut’ maysa a mannalaknib a “kalasag” agsipud ta iparparangarangda ti pudno a kinasirib ken makituntunosda kadagiti nalinteg a pagalagadanna.

Leksion Para Kadatayo: No agbutengtayo ken Jehova, awatentayo ti disiplina nga ipapaayna babaen iti Saona ken organisasionna. Ti di panangaramid iti dayta ti mangilasin kadatayo kadagiti “maag,” dagiti nadangkes a managbasol. Gapuna awatentayo ti naayat a panangdisiplinana.​—Proverbio 1:7; Hebreo 12:6.

Patpatgenyo ti Kinasirib

Basaenyo ti Proverbio 3:1–4:27. Tapno maaddaan ti nasayaat a pannakaawat, “agtalekka ken ni Jehova iti amin a pusom.” Ti kinaragsak ti lak-amen dagidiay mangipatpateg unay iti kinasirib. Ti danada ket kas iti nakaranraniag a kanayon a silaw, ngem masapul a saluadanda ti pusoda.

◆ 4:18​—Kasano a ti dana ‘ti nalinteg’ ket rumaniag a rumaniag?

Ti lawag ti init ti rumaniag a rumaniag manipud iti panagbannawagna agingga “iti napaypayso nga aldaw.” Umas-asping iti dayta, ti naespirituan a lawag ti rumaniagda met a rumaniag nga agpaay iti ili ni Jehova bayat a magmagna ti panawen. Bayat nga umad-adanitayon iti paspasamak, ti pannakaawattayo iti pannakaitungpal dagiti pangpanggep ni Jehova agbalin a lumawlawag. Maawatantayo dagiti nadiosan a padpadto bayat a ti nasantuan nga espiritu ti Dios ti mangted lawag kadakuada, ken bayat a tungtungpalenda dagiti sangalubongan a paspasamak wenno kadagiti kapadasan ti ili ni Jehova. Gapuna ti ‘danada rumaniag a rumaniag.’

Leksion Para Kadatayo: Ti panangiparangarang ti pudno a kinasirib ken panagpasakop kadagiti nasantuan a bilbilin ti mangsaluad kadatayo a maibusor iti panangsurot iti minamaag a kurso a mabalin a mangiturong iti nasapa nga ipapatay. Kas pangarigan, dagidiay di mangikankano kadagiti bilbilin ni Jehova a maibusor iti seksual nga imoralidad ti mabalin a makaptan kadagiti maiyakar iti seksual a pamay-an a saksakit a mangibunga iti nasapa nga ipapatay. Gapuna agtignaytayo a maitunos kadagiti pagannurotan ni Jehova, ta iti kasta ti sirib agbalinto a “maysa a kayo ti biag” kadatayo.​—Proverbio 3:18.

Dagiti Pamay-an a Panangipamatmat ti Kinasirib

Basaenyo ti Proverbio 5:1–9:18. Panangipamatmat ti kinasirib no liklikan ti imoralidad ken “pagrag-oan ti asawa ti kinaagtutubom.” Pito dagiti bambanag a naisitar a makarimon ken Jehova, ket naited dagiti pammakdaar a maibusor iti pananggargari ti maysa a balangkantis. Ti kinasirib a napagbalin a persona isu ti “mamangulo nga agobra” ti Dios. Ket “ti panagbuteng ken ni Jehova isu ti punganay ti sirib.”

◆ 6:1-5​—Maisuppiat kadi daytoy a balakad iti espiritu ti kinamanagparabur?

Saan nga up-upayen daytoy a Proverbio ti kinamanagparabur, nupay mamalbalakad a maikontra iti pannakairaman kadagiti pannakipagnegosio kadagiti dadduma, nangnangruna kadagiti ganggannaet. Dagiti Israelitas ti masapul a mangtulong kadagiti kakabsatda a ‘pimmanglaw.’ (Levitico 25:35-38) Ngem dadduma nairamanda kadagiti narisgo a negosio ken mangalada iti tulong a pinansial babaen ti panangkumbinsirda kadagiti dadduma a ‘agprenda’ a maipaay kadakuada, nga ikarkarida a bayadan dagiti nakautanganda no kasapulan. No dumanon ti maysa a tao iti kasta a parikut, nalabit babaen iti panaglastogna, ti nainsiriban a pammagbaga ket isut’ panangispalna iti bagina manipud iti dayta a din agtaktak.​—Proverbio 11:15.

◆ 8:22-31​—Maysa laeng aya daytoy a panangiladladawan iti kinasirib?

Saan, ta ti kinasirib ket kankanayon nga addang kas galad ti agnanayon a Dios. (Job 12:13) Ngem, ditoy, maikuna a ti kinasirib ket “napaadda” ken adda iti “sibay [ni Jehova] kas mamangulo nga agobra” bayat ti pannakaparsua ti daga. Ti panangbigbig a ti kinasirib a napagbalin a persona kas ti Anak ti Dios maibagay iti kinapudno nga “isu a nakailemmengan dagiti isuamin a gameng ti kinasirib ken pannakaammo.”​—Colosas 1:15, 16; 2:3.

Leksion Para Kadatayo: Babaen iti panangdakamatna kadagiti “sakripisio dagiti datdatonna” ken dagiti “karkarina,” ti imoral a babai iti Proverbio kapitulo 7 ti mabalin nga isingsingasingna nga isut’ di agkurang iti espiritualidad. Dagiti sakripisio dagiti datdaton ket buklen ti karne, arina, lana, ken arak. (Levitico 19:5, 6; 22:21; Numeros 15:8-10) Gapuna ipampamatmatna a nawadwad ti makan ken ti mainum idiay balayna, ket ti “agtutubo a lalaki nga awanan ti pannakaawat” maaddaanto ti panagragsak sadiay. Daytoy ti gagangay a mapasamak no kasano a ti di umiso ti pannakatignayna a tao ket maiturong iti imoralidad. Anian a nagpateg nga ipangag daytoy a pakdaar ket maliklikan dayta a basol a maibusor iti Dios!​—Genesis 39:7-12.

Dagiti Mamagpanunot a Panaggigiddiat

Basaenyo ti Proverbio 10:1–15:33. Dagiti Proverbio ni Salomon kaaduanna a mangrugi kadagiti mamaggigiddiat a replan. “Ti panagbuteng ken ni Jehova” ti naipaganetget.​—10:27; 14:26, 27; 15:16, 33.

◆ 10:25​—Apay a nadakamat ti “alipugpog”?

Gaput’ kinakurang ti pundasion kadagiti nalinteg a prinsipio, ti managdakdakes kaiyariganna dagiti di natibker a patpatakder a marba no dumteng dagiti napigsa a bagyo. Ngem ti nalinteg ket natibker agsipud ta ti panagpampanunotna ti sititibker met a naibatay kadagiti nadiosan a prinsipio. Kas ti pasdek nga addaan iti nasayaat a pundasion, saanda a marba iti sidong ti nakaro a pammarigat.​—Mateo 7:24-27.

◆ 11:22​—Kasano a ti maysa a babai arigna ti aritos a balitok iti subsob ti baboy?

Ti aritos a balitok a naitebbeng iti sikigan ti agong wenno iti partision a mamagsina iti pagangsan isingasingna a ti agus-usar ket maysa a tao a de-adal. Ngem dagiti Israelita ibilbilangda ti baboy a narugit ken makaar-ariek. Gapuna ti maysa a naimnas a babai ngem awanan kinaannad ket kas iti di maiyanatup nga aritos a balitok iti subsob ti baboy.

◆14:14​—Kasano a ti awanan pammati mapnekto?

“Ti awanan pammati iti pusona” ket mapnek gapu iti materialistiko nga estilo ti panagbiagna. (Salmo 144:11-15a) Ti panagaramid iti nalinteg iti imatang ti Dios ket awan kuentana kenkuana, ket saanna a pampanunoten ti panagidatagnanto ken ni Jehova. (1 Pedro 4:3-5) Ngem “ti naimbag a tao” laksidenna dagiti ar-aramid ti awanan pammati ket mapnek “gapu kadagiti bungbunga ti ar-aramidna.” Ipangpangrunana dagiti naespirituan nga intereses, salimetmetanna dagiti pagalagadan ti Dios, nga addaan ti natan-ok a rag-o ti panagserserbi Kenkuana, ken mapnek kadagiti nadiosan a bendision.​—Salmo 144:15b.

◆ 15:23​—Kasanotay nga ‘agragsak iti sungbat iti ngiwattayo’?

Mapasamak daytoy no dagiti balakadtayo ti maipangag ken mangpataud kadagiti nasayaat a bungbunga. Ngem tapno matulongantayo ti maysa, masapul nga agimdengtayo a naimbag, timbangentayo dagiti bambanag a nakapataud iti parikutna, ket ibatay ti balakadtayo iti Biblia. Ti kasta “a sao iti maitutop a tiempo, anian a nagsayaat!”

Leksion Para Kadatayo: “Ti tao a maag” ti sipupungtot a matignay a dagdagus iti insulto wenno daras a “mabainan,” “iti dayta met la nga aldaw.” Ngem “ti manakem a tao”​—ti naannad nga indibidual​—kararagenna ti espiritu ti Dios tapno maaddaan ti panagteppel ken surotenna ti Saona. (Proverbio 12:16) Babaen ti panangaramid iti daytoy, maliklikantayo ti kanayonan pay a susik a mangibunga laeng ti emosional wenno pisikal a pakadangranan ti bagitayo ken kadagiti dadduma.

Dagiti Proverbio nga Addaan Katupagna

Basaenyo ti Proverbio 16:1–24:34. Dagitoy a masirib a sasao ni Salomon ti mangted pakaiwanwanan nangruna babaen kadagiti katupag a kapampanunotan. Naipaganetget manen ditoy ti “panagbuteng ken ni Jehova.”​—16:6; 19:23; 22:4; 23:17; 24:21.

◆ 17:19​—Aniat’ dakes iti nangato a ruangan?

Dagidiay dida inaramid dagiti ruruangan ti balbalayda ken paraanganda a nababa ti mangirisgo iti iseserrek dagiti tattao a silulugan ti kabayo ket alaenda dagiti sanikuada. Daytoy a proverbio ti mabalin nga isingasingna met ti ngiwat kas ruangan a maipangato babaen iti natangsit a panagsasao ken kinapangas. Ti kasta a panagsao ti mamataud ti riri ket iti agangay mangiturong iti didigra.

◆ 19:17​—Apay a ti panangtulong kadagiti napanglaw kaiyariganna kasla pabpabulodanda ni Jehova?

Dagiti napanglaw wenno dagiti nababa kukua ida ti Dios, ket ti ar-aramidentay kadakuada ti maibilang a kasla naaramiden kenkuana. (Proverbio 14:31) No ti ayat ken kinamanagparabur ti mangtignay kadatayo a mangipakita iti pabor kadagiti napanglaw wenno sagutan dagiti napanglaw, a di mangin-inanama ti supapak kadakuada, ibilbilang ni Jehova ti kasta a panangted a kasla naipabulod kenkuana a supapakannanto iti parabur ken kadagiti bendision.​—Lucas 14:12-14.

◆ 20:1​—Kasano a ti arak ket “managrabrabak”?

Ti arak pagbalinenna ti maysa a managlablabes iti dayta nga agtignay iti nakakatkatawa ken manangringgor. Idinto ta ti nalabes a panaginum mangpataud kadagiti dakes nga epekto, masapul a liklikan dagiti Kristiano dayta.​—1 Timoteo 3:2, 3, 8; 1 Corinto 6:9, 10; Proverbio 23:20, 21.

◆ 23:27​—Kasano a ti maysa a balangkantis ket maysa a “paayas a mangliwengliweng” ken kas “dariwangwang”?

No kasano a dagiti animal makemmegda iti ‘paayas a mangliwengliweng’ a kinali dagiti mangnganop, kasta met dagiti suki ti maysa a balangkantis masiloanda iti imoralidad. “Ti ganggannaet a babai” kaipapananna ti maysa a balangkantis, awan duadua gapu ta kaaduan a balangkantis idiay Israel ket ganggannaetda. Ti panangala ti danum manipud iti “dariwangwang [bubon a nailet]” ket ramanenna dagiti adu a rigat gapu ta nalaka a mabubuong dagiti pagkargaan a karamba kadagiti sikiganna. Umas-asping iti dayta dagiti makilanglangen kadagiti balangkantis mabalin nga aglak-amdanto kadagiti emosional ken pisikal a pakadidigraan.​—Proverbio 7:21-27.

Leksion Para Kadatayo: “Ti natiri a Saksi” ipakpakitana ti awan panagraemna iti Dios ket mabalin a mapapatay babaen ti Linteg. Gapuna isut’ mabalin a “mapukawto” iti im-ima dagiti tattao wenno ni Jehova. (Proverbio 21:28; Deuteronomio 5:20; 19:16-21; idiligyo iti Aramid 5:1-11.) Ngem ‘ti tao a dumngeg’ a siatentibo agsao laeng no isut’ sigurado iti adda a nangngeganna. Ti pammaneknekna ti agtalinaed iti “agnanayon,” a saanto a mailaksid iti kamaudiananna a kas kinaulbod. Mainayon pay, isut’ saan a mapapatay kas maysa a natiri wenno ulbod a saksi. Dagidiay mamaneknek iti hudisial a pannakaukom kadagiti Saksi ni Jehova rebbeng nga agdengngegda a naimbag tapno makaipaayda iti apagpag-isu nga impormasion, ket ti di umiso wenno ulbod a pammaneknek ket makadadael iti naespirituan.

Dagiti Makatulong a Panangidilig

Basaenyo ti Proverbio 25:1–29:27. Dagiti proverbio ni Salomon a kinopia dagiti tattao ni Ari Ezekias ti mangisursuro kangrunaanna babaen ti panangidilig. Maysa kadagitoy, ti mangiparparegta ti panagpannuray ken ni Jehova.

◆ 26:6​—Apay a naaramid ti panangidilig iti ‘panangpukol ti saka ti maysa met laeng’?

Ti tao a pukolanna ti sakana pagbalinenna met laeng ti bagina a baldado, kas iti maysa a tao nga agus-usar ti “maag” ti mangar-aramid iti kinaranggas kadagiti kabukbukodanna nga pagimbagan. Ti maysa a proyekto a maitalek iti maag a tao mapaayto. Ngarud, anian a nainsiriban, a ‘suoten dagiti tattao no maikarida’ sakbay a mairekomendarda kadagiti responsabilidad iti kongregasion!​—1 Timoteo 3:10.

◆ 27:17​—Kasano a ‘mapatadem’ ti maysa a rupa?

No kasano a ti maysa a landok ket mausar a pangpatadem iti maysa a naaramid met laeng iti metal ti maysa a tao mabalin nga agballigi a mangpatadem ti kinasaririt ken naespirituan a kasasaad ti sabali. No dagiti pannakaupay ken pannakaidenna kadagiti agkabagayan wenno agkadutdotan nga indibidual ti mangpaladingit kadatayo, ti simpatetiko a langa ken Nainkasuratan a pammaregta ti kapammatian ti pudno a makapabileg. Ti naladingit a rupatayo ti agbalinto a nasaysayaat, ket napagbiagtayo ti baro a namnama a maipaay iti napabaro a panagtignay.​—Proverbio 13:12.

◆ 28:5​—Ania ti ramanen ti “amin”?

Dagidiay agar-aramid ti dakes ket bulsekda a naespirituan. (Proverbio 4:14-17; 2 Corinto 4:4) Saanda a “maawatan ti kinalinteg” wenno no ania ti umiso sigun kadagiti pagalagadan ti Dios. Gapuna saanda a mabalin a kedngan a siuumiso dagiti bambanag ken makapagaramid iti umiso a pangngeddeng. Ngem dagidiay mangbirok ken ni Jehova babaen iti kararag ken panagadal iti Saona “maawatanda amin a bambanag” nga isut’ kasapulan tapno makapagserbi a makaay-ayo kenkuana.​—Efeso 5:15-17.

◆ 29:8​—Kasano a dagiti nalastog “ikabilda ti ili iti gil-ayab”?

Dagiti nalastog a dida pagraraeman ti autoridad agsaoda a sitatangsit. Iti kasta sungsungrodanda ti apuy ti susik ken pagil-ayabenda ti apuy ti kasta unay a dagiti agtataeng iti intero nga ili mapuoranda. Ngem dagiti tattao a masirib “paksiatenda ti rungsot,” agsaoda a sieemma ken sitatakneng, a sebsebanda ti apuy ti pungtot ken parang-ayenda ti talna.​—Proverbio 15:1.

Leksion Para Kadatayo: No maysatay a natangsit, ti kinatangsit ti mangibunganto ti pannakaipababatayo. (Proverbio 29:23) Ti tao a natangsit awan duadua a managlablabes, ket daytoy ti agturong iti pannakaibabain, pannakaitibkol, ken ti pannakatnag. (Proverbio 11:2; 16:18; 18:12) Ti Dios kitaennanto a ti tao a natangsit maipababanto, mapagpakumbaba iti maysa a pamay-an, nalabit agingga iti punto a pannakadadaelna. Il-iliwen ti kasta a tao ti pannakaipadayagna, ngem dagiti tattao matmatanda dagiti pamay-an wenno ar-aramidna a makasimron. Ngem, ti tao a sipapakumbaba ti espirituna [iti agangay] maragpatnanto ti dayaw.”

‘Dagiti Nadadagsen a Mensahe’

Basaenyo ti Proverbio 30:1–31:31. Ti “nadagsen a mensahe” ni Agur bigbigenna a “tunggal sao ti Dios napadasen.” Naisitar met dagiti bambanag a nakaskasdaaw unay a matarusan, ken ti dadduma pay. (30:1-33) “Ti nadagsen a mensahe” nga inawat ni Lemuel manipud ken ni inana ti mangbalballaag a dagiti makabartek nga inumen ballikugenna ti umiso a pangngeddeng, nga igunamgunamna iti maysa a mangukom a sililinteg, ken iladawanna ti natalunggadingan nga asawa a babai.​—31:1-31.

◆ 30:15, 16​—Ania ti punto dagitoy a pangarigan?

Iyilustrarda ti di pannakapkapnek ti kinaagum. Ti alimatek bussogenda ti bagbagida iti dara, kas kadagiti tattao a naagum a kanayon a sapulenda ti ad-adu a kuarta wenno pannakabalin. Kasta met, ti Sheol pulos di mapmapnek no di ket silulukat a kanayon a mangawat iti ad-adu a biktima ti patay. Ti lupes nga aanakan ‘agik-ikkis’ a maipaay kadagiti annak. (Genesis 30:1) Ti daga a di mapmapnek iti danum areb-ebenna ti danum ti tudo ket di agbayag namaganto manen ken ti apuy a mangibus kadagiti isuamin a bambanag a maipalladaw iti dayta ti maaddaan kadagiti gilgil-ayab a mangibus met kadagiti dadduma pay a bambanag a mapuoran a magaw-atna. Kasta met ti tattao a naagum. Ngem dagidiay iwanwanwan ti nadiosan a kinasirib saanda a matigtignay iti kasta nga awan inggana a kinaagum.

◆ 31:6, 7​—Apay ikkan ti arak dagidiay “sipapait ti kararuada”?

Ti makaulaw a naingel nga inumen ken arak makabibinegda. Gapuna maitedda iti “daydiay ngangngani mapukawen,” wenno matayen, wenno ‘daydiay sipapait ti kararuana’ tapno saanda unayen a mapupuotan ken marikna dagiti panagpaut-ot ken rigrigatda. Ti kadaananen a kustombre a panangted kadagiti kriminal iti arak nga addaan droga tapno mabibineg ti ut-ot ti ipapatay ti mangilawlawag no apay a dagiti Romano a soldado ik-ikkanda ni Jesu-Kristo idi isut’ mailansa. Saanna nga inawat ti kasta nga arak agsipud ta kayatna a naan-anay a nalawag ti panunotna iti dayta narigat a kanito ket iti kasta mataginayonna ti kinatarnawna iti Dios.​—Marcos 15:22-24.

◆ 31:15​—Asinoda dagitoy “agtutubo a babbai”?

Dagiti tagabu a babbai ti adda a masasao ditoy. Awan rasonda nga agdayengdeng gaput’ kinakurang iti taraon wenno ti naituding a trabahoda. Ti nagaget nga asawa a babai ti mangted taraon iti sangakabbalayanna ken kitaenna met a dagitoy a babbai addaanda ti makan ken trabaho nga aramidenda.

Leksion Para Kadatayo: Gapu ta imperpektotayo, mabalin a no maminsan simamaag nga ‘itag-aytayo ti bagbagitayo,’ a pagreggetantayo ti panangitan-ok ti bagbagitayo met laeng. No aramidentay daytoy wenno agsaotayo a siuunget, rebbengna nga “iyappottayo ti imatayo iti ngiwattayo,” a liklikanen ti dadduma pay a sao nga ad-adda a mangpapudot iti daydiay nasairtayo. No kasano a ti gatas ti masapul a makiwar tapno mangpataud ti mantekilia ken ti panagdaringungo kasapulan ti panangpisel iti agong, rumsua met ti panagapa no dagiti tattao palubosanda ti pungtot. (Proverbio 30:32, 33) Kadagita a kaso, anian a nainsiriban ti panagulimek ket lapdan ti ad-adu pay a gulo!

Anian dagiti gunggona a nagun-odantayo manipud libro ti Proverbio! Tagipatgentay koma dagitoy nainsiriban a sasao a mangparang-ay iti napnuan panagraem a panagbuteng ken ni Jehova. Ti panangiyaplikar kadakuada ti sigurado a mangparagsak kadatayo.