Makapagtalinaedkayo a Nadalus iti Imoral a Lubong

LALAKI a nangisit ken nataer. Babai nga aduan talento ken napintas. Agkatrabahuanda iti maysa a kompania. Pirmi ti panangasikaso ti babai iti lalaki. Agrayo met kenkuana ti lalaki. Gumatangda iti isagutda iti maysa ken maysa. Di nagbayag, addan relasionda. Pinanawan ti lalaki ti asawana tapno tumipon iti daytoy a babai. Ngem kamaudiananna, ni lakayna latta ti pinili ti babai ket inkeddengna a putden ti relasionna iti daytoy a lalaki. Nupay dina unay maawat, pinadasna a sublian ni baketna. Nupay kasta, saan a nagballigi gapu ta saan a napudno ti panagbabawina. Nagtultuloy latta ti biag kadagitoy a tattao, ngem adda imbatina a saem kadakuada.

Saanen a maibilang a napateg ti seksual a kinadalus iti daytoy a lubong. Agparang a ti uso ita isu ti di magawidan a pananggun-od iti ragsak ken pannakapnek. Kuna ti The New Encyclopœdia Britannica: “Nganngani agpada a sapasap ken, iti dadduma a kaso, gagangay ti pannakikamalala ken ti panagasawa.”

Kaskasdi, kayat ni Jehova a Dios a ti panagasawa “nadayaw koma iti tengnga dagiti isuamin” ket ti pagiddaan ti agassawa “awan koma ti tulawna.” (Hebreo 13:4) Kuna ti Kasuratan: “Dikay payaw-awan. Uray dagiti mannakiabig, wenno dagiti managrukbab iti didiosen, wenno dagiti mannakikamalala, wenno dagiti lallaki a maipaay kadagiti di nainkasigudan a panggep, wenno dagiti lallaki a makikaidda kadagiti lallaki . . . didanto tawiden ti pagarian ti Dios.” (1 Corinto 6:9, 10) Tapno ngarud anamongannatayo ti Dios, masapul a taginayonentayo ti moral a kinadalus iti daytoy imoral a lubong.

Kasanotay a masalakniban ti bagitayo kadagiti mangtulaw nga impluensia a nanglikmut kadatayo? Iti maikalima a kapitulo ti libro ti Biblia a Proverbio, sungbatan dayta ti ari ti nagkauna nga Israel a ni Solomon. Usigentayo no ania ti kunana.

Kinamanakem a Mangsaluad Kadakayo

Kastoy ti panangiruangan ti ari ti Israel: “Anakko, imatangam ti kinasiribko.” Innayonna: “Iyallingagmo ta lapayagmo iti pannakaawatko: tapno masalaknibam ti kinamanakem ken dagiti bibigmo masalimetmetanda ti pannakaammo.”​—Proverbio 5:1, 2.

Tapno masaranget dagiti sulisog a mangiturong iti imoralidad, kasapulantayo ti sirib​—ti abilidad a mangyaplikar iti Nainkasuratan a pannakaammo​—ken ti pannakaawat, wenno ti pannakabalin a mangilasin iti umiso ken di umiso sa pilien ti umno a dana. Maidagdagadag nga imutektekantayo ti sirib ken pannakaawat tapno masalakniban ti panagpampanunottayo. Kasanotay a maaramid dayta? No adalentayo ti Sao ti Dios, ti Biblia, nasken nga imutektekantayo no kasano ti panangaramid ni Jehova kadagiti bambanag ket iyallingagtayo ti pagayatan ken pangpanggepna. No kasta ti aramidentayo, maiturong dagiti panunottayo iti umiso a direksion. Iti kasta, magun-odtayo ti kinamanakem a maitunos iti nadiosan a sirib ken pannakaammo. No umiso ti pannakausar daytoy nga abilidad, saantayo a masiluan kadagiti imoral a pakagargarian.

Agannad iti Nalamuyot a Panagsasao

Gapu ta makagargari dagiti aramid ti imoral a tao, napateg ti kinamanakem tapno mataginayon ti moral a kinadalus iti tengnga ti narugit a lubong. Imballaag ni Solomon: “Ta dagiti bibig ti manangallilaw a babai agtedtedda iti diro, ket ti ngiwatna nalamlammuyot ngem lana: ngem iti panungpalan napait a kas iti mula nga ajinco [“ajenjo,” NW], natadem a kas kampilan a dua ti tademna.”​—Proverbio 5:3, 4.

Iti daytoy a proverbio, nailadawan ti dakes a tao kas “manangallilaw [“ganggannaet,” NW] a babai”​—maysa a balangkantis.a Kasamsam-it ti diro ken nalamlammuyot ngem iti lana ti olibo dagiti sasao a panggargarina iti biktimana. Saan aya a mangrugi amin a seksual a pananggundaway iti kastoy a pamay-an? Kas pagarigan, usigenyo ti kapadasan ti agtawen iti 27 a napintas a sekretaria nga agnagan Amy. Kunana: “Pirmi ti panangasikaso daytoy a lalaki kaniak idiay pagtrabahuan ken kanayon a padayawannak. Mayat ti rikna ti maikkan iti atension. Ngem nalawag a seksual la a banag ti kayatna kaniak. Diak itulok a maallilawnak.” Malaksid no masiroktayo ti pudno a motibona, masansan a makaallukoy ti makaay-ayo a sasao ti maysa a mananggargari. Masapul ngarud nga agbalintayo a manakem.

Napait a kas iti ajenjo ken natadem a kas iti kampilan a dua ti tademna dagiti bunga ti imoralidad​—nasaem ken makapapatay. Ti nariribuk a konsiensia, di matarigagayan a panagsikog, wenno sakit a mayakar babaen ti sekso ti masansan a napait nga ibunga ti kasta nga aramid. Ken panunotenyo ti nakaro a saem nga itden ti di matalek a tao iti asawana. Mangibati iti agnanayon a nauneg a sugat ti uray maminsan la a pannakikamalala. Wen, pudno a mangdangran ti imoralidad.

Kas panangdeskribirna iti kabibiag ti dakes a babai, intuloy a kinuna ti masirib nga ari: “Dagiti sakana agpababada ken patay: dagiti addangna maikapetda ken tanem [“Sheol,” NW]: iti kasta isu dina saraken ti napalanas a dalan ti biag; dagiti dalanna aglikiglikigda, ket saanna a mabigbig.” (Proverbio 5:5, 6) Ti dalan ti imoral a babai agturong ken patay​—ti addangna iti Sheol, ti gagangay a tanem ti sangatauan. Ti panagraira dagiti sakit a mayakar babaen ti sekso, nangnangruna ti AIDS, paneknekanda ti kinapudno dagitoy a sasao! Agpadpada ti pagtungpalan ti imoral a babai ken dagidiay sumurot iti makaallilaw a dalanna.

Gapu iti napudno a pannakaseknanna, indagadag ti ari: “Ita ngarud, annakko, dumngegkayo kaniak, ket dikayo pagtalawan dagiti sasao ti ngiwatko. Ilisim ti dalanmo iti adayo kenkuana, ket dika umasideg iti ruangan ti balayna.”​—Proverbio 5:7, 8.

Pagreggetantayo agingga iti kabaelantayo nga adaywan ti impluensia dagiti imoral a tattao. Apay koma nga agpatengngatayo iti dalanda babaen ti panagdengngeg kadagiti naalas a musika, panagbuya iti rinuker a pagpalpaliwaan wenno pornograpiko a material? (Proverbio 6: 27; 1 Corinto 15:33; Efeso 5:3-5) Ken anian a kinamaag nga alaen ti atensionda babaen ti pannakialembong wenno babaen ti di nanakman a panagkawkawes ken panaglanglanga!​— 1 Timoteo 4:8; 1 Pedro 3:3, 4.

Nasaem a Supapak

Ania pay ti makagapu nga adaywantayo ti dakes a tao? Sumungbat ni Solomon: “Di la ket ta maitedmo ta dayawmo kadagiti sabsabali, ken dagiti tawenmo iti nadawel; di la ket ta dagiti ganggannaet agpennekda ita pigsam, ket dagiti pagbannogam mararitda iti balay ti ganggannaet, ket sika agladingitka iti kamaudianan a tungpalmo, intono ti lasagmo ken ti bagim marunotda.”​—Proverbio 5: 9-11.

Impaganetget ngarud ni Solomon ti nasaem a supapak ti itutulok iti imoralidad. Agkuykuyog ti pannakikamalala ken pannakapukaw iti dignidad, wenno panagraem iti bagi. Saan aya a pudno a nakababain no ti usartayo ket basta mangpennek iti bukodtayo nga imoral a gartem wenno iti gartem ti sabali a tao? Saan kadi a panangipakita iti kinaawan panagraem iti bagi no makidennatayo iti ditay asawa?

Ngem ania ti ramanen ti ‘panangited ti dayaw, tawen, pigsa, ken nagbannogantayo kadagiti ganggannaet’? Kuna ti maysa a reperensia: “Nalawag ti punto dagita a bersikulo: Nakas-ang ti supapak ti pannakikamalala; mabalin a maawan ti amin a nagbannogan ti maysa a tao​—saad, pannakabalin, kinarang-ay​—babaen man ti inaagum a tarigagay ti maysa a babai wenno panagsingir ti umili.” Nasaem ti subad ti imoralidad!

No napukawen ti maag a tao ti dignidad ken sanikuana, kastoy ti iyasugna: “Apay aya a ginurak idi ti sursuro, ken toy pusok linaisna ti pannakatubngar; ken iti diak panagtulnog idi iti timek dagiti mannursuro kaniak, ken diak met panangyallingag itoy lapayagko kadagiti nangisuro kaniak! Nganngani nairamanak ti amin a dakes iti tengnga ti gimong ken tallaong.”​—Proverbio 5:12-14.

Inton agangay, sawento ti managbasol ti kinuna ti maysa nga eskolar a “nakaad-adu a ‘no la koma’: no dimngegak la koma iti amak; no diak la koma impilit ti kayatko; no impangagko la koma ti balakad ti dadduma a tattao.” Nupay kasta, naladawto unayen daytoy a panagbabawi. Nadadaelton ti dati nga awan tulawna a kabibiagna ken namulitanton ti reputasionna. Anian a nagpateg a panunotentayo nga umuna ti nasaem nga ibunga ti imoralidad sakbay a tumuloktayo iti dayta!

“Uminumka iti Danum Kadagiti Tangkem met Laeng”

Naulimek kadi ti Biblia no maipapan kadagiti seksual a relasion? Saan. Sagut a naggapu iti Dios ti rikna nga itden ti romantiko nga ayat ken ti ragsak iti nagbaetan ti lalaki ken babai. Nupay kasta, agassawa la koma ti mangtagiragsak iti kasta a kinasinged. Isu a binalakadan ni Solomon ti kasado a lalaki: “Uminumka iti danum kadagiti tangkem met laeng, ken tumbog a danum kadagiti bubonmo met laeng. Maiparbeng aya nga agwarasto koma dagiti ubbogmo, ken dagiti ay-ayus ti danum kadagiti kalkalsada? Maipaayda koma kenka laeng, a saan ket a kadagiti ganggannaet a naikuyog kenka.”​—Proverbio 5:15-17.

Dagiti sasao a kas iti “tangkem met laeng” ken “bubonmo met laeng” ket naindaniwan nga ebkas a mangtukoy iti dungdungnguen nga asawa a babai. Mayarig iti panaginum iti makapabang-ar a danum ti ragsak nga itden ti pannakidenna kenkuana. Saan a kas kadagiti publiko a paginuman, maibilang a pribado a sanikua ti tangke wenno bubon. Mabalakadan met ti asawa a lalaki a ni baketna la koma ti agbalin nga ina dagiti annakna imbes nga iwarasna ti bin-ina kadagiti publiko a lugar, kayatna a sawen, iti sabali a babbai. Nalawag a mabalakadan ti lalaki nga agbalin koma a matalek ken asawana.

Intuloy ti masirib a tao: “Mabendisionan koma ti ubbogmo; ket pagrag-oam ti asawa ti kinaagtutubom. Kas naayat a kabaian nga ugsa, ket makaay-ayo nga ugsa a kabaian [“kalding ti bantay,” NW], dagiti barukongna pennekendaka koma a kankanayon; ket makayawanka koma nga agnanayon iti ayatna.”​—Proverbio 5:18, 19.

Ti “ubbog” tuktukoyenna ti gubuayan ti seksual a pannakapnek. “Bendision” a naggapu iti Dios ti seksual a ragsak iti nagbaetan ti agassawa. Iti kasta, maibalakad iti lalaki nga agrag-o koma iti babai nga inkallaysana idi kabambannuaganna. Para kenkuana, mayarig ni baketna iti nakaay-ayat ken napintas nga ugsa, makaay-ayo ken nangayed a kas iti kalding ti bantay.

Insaruno nga inyimtuod ni Solomon ti dua a mamagpanunot a saludsod: “Ta apay, anakko, a makayawankanto iti babai a ganggannaet, ken arakupemto ti barukong ti ganggannaet?” (Proverbio 5:20) Wen, apay koma a magargari ti naasawaan a tao a makidenna iti dina asawa a makalangenna iti pagtrabahuan, eskuelaan, wenno sadinoman?

Kadagiti naasawaan a Kristiano, kastoy ti balakad ni apostol Pablo: “Daytoy kunaek, kakabsat, ti tiempo a nabati ket napaababa. Manipud ita dagidiay addaan iti assawa a babbai agbalinda koma a kasla awanan.” (1 Corinto 7:29) Ania ti kalikaguman dayta? Bueno, dagiti pasurot ni Jesu-Kristo masapul nga ‘itultuloyda a sapulen nga umuna ti pagarian.’ (Mateo 6:33) No kasta ngarud, saan koma nga okupado unay dagiti agassawa iti maysa ken maysa nga agbalin laengen a maikadua iti biagda dagiti interes ti Pagarian.

Masapul ti Panagteppel

Mabalin a medmedan dagiti seksual a tarigagay. Masapul a kasta ti aramiden dagidiay agtarigagay iti anamong ni Jehova. Kastoy ti pammagbaga ni apostol Pablo: “Daytoy ti pagayatan ti Dios, ti pannakasantipikaryo, nga adaywanyo ti pannakiabig; a tunggal maysa kadakayo ammona koma no kasano ti panangtagikuana iti bukodna a basehas [ti bagina a mismo] iti pannakasantipikar ken dayaw.”​—1 Tesalonica 4:3, 4.

Saan ngarud koma nga agdarasudos a makiasawa dagiti agtutubo apaman a mariing ti seksual a rikriknada. Masapul a matalek ti makiasawa, ket nasken ti kinanataengan tapno maitungpal dayta a responsabilidad. (Genesis 2:24) Nasaysayaat nga urayen ti maysa a tao agingga a ‘lumbes ti kinalasbang ti kinaagtutubona’​—ti panawen a kabarbaraan ti seksual a rikna a mabalin a mangkullaap iti panagpampanunot. (1 Corinto 7:36) Ken anian a kinamaag ken nagdakes no makiabig ti maysa a nataengan a tao nga agngayngayangay a makiasawa gapu la ta awan ti mabirokanna a pakiasawaan!

“Dagiti Kinadakesna met Laeng Kemmegendanto ti Nadangkes”

Ti kangrunaan a rason no apay a dakes ti seksual nga imoralidad isu daytoy: kagura dayta ni Jehova​—ti Nangted iti Biag ken Nangipaay iti seksual a kapasidad kadagiti tattao. Kastoy ti kuna ni Ari Solomon maipapan iti kangrunaan a makagapu no apay nga agbalin a nadalus iti moral: “Ta dagiti daldalan ti tao addada iti saklang dagiti mata ni Jehova; ket palanasenna dagiti amin a pagnaanna.” (Proverbio 5:21) Wen, awan ti mailinged iti imatang ti Dios, “daydiay pagidatagantayo.” (Hebreo 4:13) Aniaman a narugit a seksual nga aramid, nalimed man wenno agresulta iti pisikal ken sosial a pagdaksan, sigurado a dadaelenna ti relasiontayo ken Jehova. Anian a kinamaag ti panangisukat iti natalna a relasion iti Dios iti apagbiit a panangpennek iti derrep!

Kasla saan nga agikaro ti dadduma nga awanan bain a makiramraman kadagiti imoral nga aramid. Ngem saan nga agbayag a kasta. Kuna ni Solomon: “Dagiti kinadakesna met laeng kemmegendanto ti nadangkes, ket matengngelto kadagiti singdan ti basolna. Matayto gapu ti kaawan ti sursuro; ket iti kadakkel ti kinamaagna maiwawanto.”​—Proverbio 5:22, 23.

Apay koma a maiwawa ti asinoman kadatayo? Impakpakaunan kadatayo ti libro a Proverbio ti maipapan kadagiti makagargari nga aramid ti lubong. Impabigbigna pay kadatayo ti kaaduan a kasukat ti seksual nga imoralidad​—ti salun-at, material a sanikua, pigsa, ken dignidadtayo. Gapu ta maawatantayo a naimbag dayta, saantay koma pulos a mapasaran ti naladaw a panagbabawi. Wen, no surotentayo ti balakad ni Jehova nga impaayna babaen ti naipaltiing a Saona, makapagtalinaedtayo a nadalus iti moral iti tengnga ti imoral a lubong.

[Footnote]

[Dagiti Ladawan iti panid 30]

Napait a kas iti ajenjo dagiti bunga ti imoralidad

[Dagiti Ladawan iti panid 31]

“Pagrag-oam ti asawa ti kinaagtutubom”