Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Mapasardengko ti Kanayon a Panangpabasolda Kaniak?

“Kanayon a mapabasolak iti nadumaduma a bambanag. No di naiserra ti balay wenno di naiddep ti stove wenno adda aniaman a banag a sabalit’ nakaipuestuanna wenno di nairingpas, basol kano ni Ramon dayta!”​—⁠Ramon.

NO MAYSAKA a tin-edyer, kasla kanayon a sika ti mapabasol iti gistay aniaman ken amin a dakes a mapasamak. Iti napalabas nga artikulo, binigbigmi a no dadduma, nakadardaras a pabasolen dagiti nagannak ti annakda.⁠a Dagiti makagapu iti daytoy ket manipud iti normal a pakadanagan dagiti nagannak agingga iti nakaro a pakariribukan. Aniaman ti rason, nasakit ken nakababain ti mapabasol iti bambanag a saanmo a basol.

Siempre, kas imperpekto a tao, pasaray agkamalika. (Roma 3:​23) Ken agsipud ta ubingka pay, bassit pay laeng ti kapadasam. (Proverbio 1:⁠4) Pasaray agkamalika kadagiti pangngeddengmo. Isu a no agkamalika, rumbeng ken nainkalintegan laeng a manungsungbatka.​—⁠Eclesiastes 11:⁠9.

Kasano ngarud ti rumbeng a reaksionmo no mapabasolka iti agpayso a naaramidam? Padasen ti dadduma nga agtutubo ti agtignay a kaslattay biktimada iti nakaro a kinaawan-hustisia. Agreklamoda a kanayon a pabpabasolen ida dagiti nagannak kadakuada. Ti resultana? Mangusar dagiti naupay a nagannak kadagiti naing-inget a pamay-an tapno maawatan dagiti annakda. Mamalakad ti Biblia: “Dagiti maag laisenda ti sirib ken sursuro. Anakko, denggem ti pannursuro toy amam, ket dika bay-an ti linteg ni inam.” (Proverbio 1:​7, 8) No aklonem dagiti kamalim ken agbalbaliwka, agbalinkanto a manakem.​—⁠Hebreo 12:⁠11.

“Kompidensial a Pannakisarita” Kadagiti Nagannak

Ngem, interamente a sabalin no mapabasolka kadagiti banag a saanmo a basol wenno no kanayondaka a pabasolen. Nalawag a makaunget ken agsintirka. Mabalin a magargarika pay ketdi a sumukir, ta ipapanmo a pabasolendakanto met laeng. (Eclesiastes 7:⁠7) Nupay kasta, makasair iti amin dagiti tignay a gapu iti panagsakit ti nakem. (Idiligmo iti Job 36:18.) Ipaganetget ti Proverbio 15:22 ti nasaysayaat a pamay-an ti panangtaming kadagiti bambanag iti panagkunana: “No awan ti balakad, dagiti gandat mawasda.” Wen, maysa a pamay-an a mangbalbaliw iti pamay-an ti panangtrato dagiti nagannak kenka ket ti panangipakaammom kadakuada iti riknam.

Umuna, ammuem no ania ti awagan ti Biblia a “maitutop a tiempo.” (Proverbio 15:23) Kuna ti mannurat a ni Clayton Barbeau: “Mangpilikayo iti tiempo ken lugar a kalmadokayo ken nasayaat amin ti riknayo.” Mamakdaar met ti Biblia: “Ti makapaladingit a sao pataudenna ti unget.” (Proverbio 15:⁠1) Isu nga umasidegka a sisisingpet ken siraraem, saan a mannakiringgor. Pengdam ti pungtotmo. (Proverbio 29:11) Imbes a pagsasawam dagiti nagannak kenka (‘Kanayon a pabpabasolendak iti amin!’), ikagumaam nga ilawlawag ti rikriknam iti kanayon a panangpabasolda. (‘Masairak no pabasolendak iti bambanag a diak basol.’)​—⁠Idiligmo iti Genesis 30:​1, 2.

Kasta met la ti maikuna kadagiti tiempo a makaunget dagiti dadakkelmo gapu iti sumagmamano a di pagkikinnaawatan. Nakaunget met idi dagiti nagannak ti agtutubo a ni Jesus idi dida ammo no ayanna. Ngem saan a nagreklamo ni Jesus. Sikakalma nga inlawlawagna ti situasion. (Lucas 2:49) Apay a dika padasen a tratuen dagiti nagannak kenka iti nataengan a pamay-an no mariribukanka? Bigbigem koma a makaungetda agsipud ta maseknanda kenka! Dumngegka buyogen ti panagraem. (Proverbio 4:⁠1) Urayem a bumaaw ti pungtotda sakbay nga ilawlawagmo ti takdermo iti estoria.

‘Paneknekam no Ania ti Aramidmo’

Ngem apay nga agannayas ti dadduma a nagannak a dagus nga agkonklusion iti di umiso maipapan iti annakda? Kinapudnona, no dadduma dagiti agtutubo ikkanda dagiti nagannak kadakuada iti pamkuatan tapno agatap. Kuna ti Proverbio 20:11: “Uray ti ubing ipakaammona ti bagina kadagiti kababalinna, no nadalus man ti aramidna, wenno nalinteg.” Ania ti pinataudmo a reputasion kadagiti nagannak kenka? “Dagiti aramidmo” kadi ti mangpaneknek a “nalinteg” ken napasnekka wenno di naannad ken iresponsableka? No ti maud-udi ti kalidadmo, dika masdaaw no masansan a dagus nga agkonklusionda iti di umiso maipapan kenka. “Rumbeng nga agbalinak a napudno iti bagik,” aklonen ni Ramon, ti baro a nadakamat itay, maipapan iti panangbabalaw dagiti nagannak kenkuana. “No dadduma, agpayso dagiti atapenda.”

No pudno dayta iti situasionmo, ti laeng maaramidam ket ikagumaam a punasen ti napalabasmo. No paneknekam a mapagpiaran ken responsableka, in-inut a makombinsirmo dagiti dadakkelmo a nagbalbaliw ken mapagpiarankan.

Iyilustrar ti kapadasan ni Ramon daytoy a punto. Awan met ketdi ti dakes a panggep a binirngasan dagiti gagayyem ken pamiliana iti mananglilipat a propesor gapu iti pagannayasanna a makalipat kadagiti bambanag. Awagandaka kadi dagiti dadakkelmo iti negatibo a birngas a kas iti “inuubingan” wenno “iresponsable”? Kas kuna ni mannurat a Kathleen McCoy, mabalin a patien dagiti nagannak a dagita a birngas ti “mangipaganetget iti problema tapno maawatan ti tin-edyer dayta ken makapagbalbaliw.” Ngem kinapudnona, dagita a birngas masansan a mangpaluksaw unay. Nupay kasta, naamiris ni Ramon nga agpayso met ngamin ti naibirngas. “Kanayon a maymaysa ti nakaisentruan ti panunotko, isu a mapukawko dagiti bambanag a kas iti tulbek wenno malipatak ti homework-ko ken rebbengek,” bigbigenna.

Isu a nagbalbaliw ni Ramon. “Inammok dagiti rebbengek ken dagiti ipangpangrunak,” malagipna. “Nagaramidak iti eskediul ket ad-addan nga impasnekko ti personal a panagadalko iti Biblia. Naammuak a napateg ken ni Jehova dagiti babassit agraman dadakkel a bambanag.” (Lucas 16:10) Babaen ti panangyaplikarna kadagiti prinsipio iti Biblia, napunas ni Ramon idi agangay ti reputasionna kas mananglilipat. Apay a dika tuladen? Ket no talaga a pakaburiboram ti naibirngas, lawlawagam dayta kadagiti dadakkelmo. Nalabit maawatandanto ti panagriknam iti dayta.

No Kasla Paboritismo Dayta

No dadduma, ti paboritismo ti makagapu iti panangpabasol. Malagip ni Ramon: “Rabii unayen no agawid da manong ken manangko ngem dida madusa. Ngem no rabii unayen ti panagawidko, maungtanak.” Malagip ti maysa a lalaki a taga Guyana nga agnagan iti Albert a kasta met ti rikriknana idi agtutubo. Ti panagriknana idi ket kasla naul-ulpit ti panangdisiplina ni nanangna kenkuana ngem iti kabsatna.

Nupay kasta, saan a kanayon a kasta dagiti bambanag. Masansan nga ikkan dagiti nagannak iti ad-adu a wayawaya dagiti in-inauna nga annakda, saan a gapu iti paboritismo, no di ket gapu ngamin ta patienda nga agtignaydanto a responsable. Wenno mabalin nga adda dagiti nainaig a naisangsangayan a sirkumstansia. Aminen ni Albert a ni adingna di nadisiplina iti makapasakit agsipud ta “bassit ken managsakit.” Adda kadi paboritismo dagiti nagannak no mabigbigda nga adda naisangsangayan a kasapulan wenno limitasion ti maysa a partikular nga anak?

Siempre, no dadduma, adda paborito dagiti nagannak. (Idiligmo iti Genesis 37:⁠3.) Kuna ni Albert maipapan iti managsakit a kabsatna: “Naisangsangayan ti panangdungngo ni Nanang kenkuana.” Naimbag ta ti Nakristianuan nga ayat lumawa. (2 Corinto 6:​11-​13) Isu a nupay no “naisangsangayan ti panangdungngo” dagiti dadakkelmo iti maysa kadagiti kakabsatmo, dina kayat a sawen a didakan ay-ayaten. Ti agpayso nga isyu ket, Saan kadi a nainkalintegan ti panangtratoda kenka, a pabasolendaka gapu iti bulsek a panangdungngo iti kabsatmo? No agparang a kasta ti kaso, siertuem nga ipakaammom kadakuada ti riknam. Iti kalmado, nainkalintegan a pamay-an, ibagam kadakuada dagiti espesipiko a pagarigan no kasanot’ panagriknam iti impakitada a paboritismo. Nalabit dumngegdanto.

Dagiti Problemado a Pamilia

Nabatad a saan a nalaka a balbaliwan ti amin a kasasaad. Para iti dadduma a nagannak, naigamer a kababalin ti panangpabain ken panangpabasol. Mabalin a nangnangruna a kasta para kadagiti nagannak nga addaan emosional a parikut wenno mangparparmek iti pannakaadikto. Kadagita a kasasaad, bassit laeng ti magunggona kadagiti panggep a mangilawlawag kadagiti bambanag. No kasla agpayso daytoy iti kasom, bigbigem a dimo kabaelan a parmeken dagiti parikut ti nagannak kenka ket nalabit a marisutto laeng babaen iti tulong ti dadduma. Ti kasayaatan nga aramidem ket ipaayam ida iti umno a dayaw ken panagraem ken ikagumaam a liklikan dagiti di kasapulan a panagririri. (Efeso 6:​1, 2) Kuna ti Proverbio 22:3: “Ti manakem a tao madlawna ti dakes ket aglemmeng.”⁠b

Maigiddato, agpatulongkayo iti saanyo a kapamilia. Makisaritakayo iti manakem a nataengan, nalabit maysa a Kristiano a panglakayen. Dakkel ti maaramidan ti naayat nga atension manipud iti kasta a tao tapno masumra ti rikna a kanayon a basolmo dagiti mapasamak. Kasta met nga ‘umadanika iti Dios.’ (Santiago 4:⁠8) Nupay dagiti sabsabali pabasolendaka iti di nainkalintegan, “[ti Dios] saanto a kankanayon a mangbabalaw, ket dinanto met ing-ingpen a kanayon ti pungtotna. . . . Ta ammona ti pannakasukogtayo; isu malagipna a datayo tapuktayo.” (Salmo 103:​9, 14) Ti pannakaammo a napategka iti imatang ti Dios ti tumulong kenka a mangibtur iti di nainkalintegan a pannakapabasol.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 21]

Ti panangaklon kadagiti kamalitayo ti tumulong kadatayo nga agbalin a manakem