“Tunggal Maysa a Nasaldet Agtignayto a Buyogen ti Pannakaammo”

TI PANANGIWANWAN ti Sao ti Dios, ti Biblia, ket ‘ad-adda a matarigagayan ngem iti balitok​—iti adu a napasudi a balitok.’ (Salmo 19:7-10) Apay? Agsipud ta “ti linteg daydiay masirib [ni Jehova] ubbog ti biag, tapno ti maysa iyadayo kadagiti silo ni patay.” (Proverbio 13:14) No mayaplikar ti balakad iti Kasuratan, saanna laeng a pasayaaten ti kalidad ti panagbiagtayo no di ket tulongannatayo met a mangliklik kadagiti silo a mamagpeggad iti biagtayo. Anian a nagpateg a sapulentayo ti pannakaammo iti Kasuratan ken agtignay maitunos iti maammuantayo!

Kas nairekord iti Proverbio 13:15-25, ni Ari Solomon iti nagkauna nga Israel nangipaay iti balakad a tumulong kadatayo nga agtignay buyogen ti pannakaammo tapno matagiragsaktayo ti nasaysayaat ken napapaut a biag.a Babaen ti panangusarna kadagiti ababa a proverbio, ipakitana no kasano a matulongannatayo ti Sao ti Dios nga agbalin a makaay-ayo kadagiti sabsabali, agtalinaed a matalek iti ministeriotayo, maaddaan iti umiso a panangmatmat iti disiplina, ken mangpili a nainsiriban kadagiti katimpuyog. Ipakitana met ti kinasirib ti panangipaay iti tawid kadagiti annaktayo ken panangdisiplina kadakuada buyogen ti ayat.

Ti Umiso a Pannakaawat Mangyeg iti Pabor

“Ti met laeng nasayaat a pannakatarus mangted iti pabor,” kuna ni Solomon, “ngem ti dalan dagidiay makilanglangen a sigugulib natibbakol.” (Proverbio 13:15) Ti orihinal nga ebkas para iti “nasayaat a pannakatarus,” wenno umiso a pannakaawat, “kaipapananna ti abilidad a mangipakita iti kinamanakem, nasimbeng a pangngeddeng, ken masirib a kapanunotan,” kuna ti maysa a reperensia. Nalaka a maay-ayo dagiti sabsabali iti tao nga addaan kadagita a galad.

Utobenyo ti natanang a pannakilangen ni apostol Pablo iti padana a Kristiano a ni Filemon idi pinasublina ti nagtalaw nga adipen ni Filemon a ni Onesimo, a nagbalin a Kristiano. Indagadag ni Pablo ken ni Filemon a siaasi nga awatenna manen ni Onesimo, kas iti panangawatna iti apostol. Iti kinapudnona, indiaya ni Pablo a bayadanna ti aniaman nga utang ni Onesimo ken ni Filemon. Wen, gapu iti autoridad ti Pablo, mabalinanna koma a mandaran ni Filemon a mangaramid iti umiso a tignay. Ngem inkeddeng ti apostol a sitataktika ken siaayat tamingenna ti parikut. Iti panagaramidna iti dayta, agkompiansa ni Pablo a makitunos kenkuana ni Filemon, nga agtignay a mangaramid iti dakdakkel pay a banag ngem iti nakiddaw kenkuana. Saan kadi a rumbeng met a makilangentayo kadagiti kapammatiantayo iti umasping a pamay-an?​—Filemon 8-21.

Iti sabali a bangir, natibbakol, wenno “bimmingkol,” ti daldalan ti nagulib. (New International Version) Iti ania nga anag? Sigun iti maysa nga eskolar, ti sao a nausar ditoy kaipapananna “natangken wenno nainget, a tuktukoyenna ti manangipapilit a kababalin dagiti nadangkes a tattao. . . . Ti tao a determinado kadagiti dakes a daldalanna, manangipapilit ken saan a mamki iti nainsiriban a pannursuro dagiti sabsabali, ket agturong iti pannakadadael.”

Ituloy ni Solomon: “Tunggal maysa a nasaldet agtignayto a buyogen ti pannakaammo, ngem daydiay maag agiwarasto a sisasaknap iti kinamaag.” (Proverbio 13:16) Ti nasaldet ket saan a manangsikap. Ti kinasaldet ditoy ket konektado iti pannakaammo ken nainaig iti manakem a tao, nga agpanunot a naimbag sakbay nga agtignay. No adda di nainkalintegan a mangbabalaw wenno manginsulto kenkuana, ti nasaldet a tao medmedanna ti dilana. Sikakararag nga ikagumaanna nga iparangarang dagiti bunga ti nasantuan nga espiritu tapno saan a nalabes a marurod. (Galacia 5:22, 23) Ti maysa a manakem saanna nga ipalubos a ti sabali a tao wenno kasasaad ti mangkontrol kenkuana. Imbes ketdi, agtanang ken liklikanna ti makiapa a masansan a mapasamak iti maysa a managpungtot.

No agaramid kadagiti pangngeddeng, agtignay met ti nasaldet buyogen ti pannakaammo. Ammona a ti nainsiriban a tignay ket saan a resulta ti basta panagpugpugto, panagbalin nga emosional, wenno basta panangtulad iti kaaduan. No kasta, usigenna ti kasasaadna. Ammuenna ti amin nga impormasion ken dagiti mabalinna nga aramiden. Kalpasanna, sukimatenna ti Kasuratan ken mangeddeng no ania dagiti agaplikar a linteg wenno prinsipio iti Biblia. Agtalinaed a nalinteg ti dana ti kasta a tao.​—Proverbio 3:5, 6.

“Ti Matalek a Babaonen ket Makapaimbag”

Kas Saksi ni Jehova, naitalek kadatayo ti panangiwaragawag iti mensahe ti Dios. Dagiti sasao ti sumaganad a proverbio tulongannatayo nga agtalinaed a matalek iti panangitungpal iti annongentayo. Kunana: “Ti mensahero a nadangkes matnagto iti dakes, ngem ti matalek a babaonen ket makapaimbag.”​—Proverbio 13:17.

Maipagpaganetget ditoy dagiti galad ti mensahero. Kasano no ti mensahero ket sidadangkes a ballikugen wenno baliwanna ti mensahe? Saan aya nga aglak-am iti pannusa? Utobenyo ti maipapan iti katulongan ni propeta Eliseo a ni Gehazi, a siaagum a nangipatulod iti ulbod a mensahe iti Siriano a panguluen ti armada a ni Naaman. Nayakar ken ni Gehazi ti kukutel ti immimbag a ni Naaman. (2 Ar-ari 5:20-27) Komusta ngay no saan nga agtultuloy a matalek ti babaonen ket agsardengen a mangipakaammo iti mensahe? “[No] pudno a dika agsao tapno pakdaaram daydiay nadangkes manipud dalanna, isu kas maysa a nadangkes matayto gapu iti bukodna a biddut, ngem ti darana singirekto iti bukodmo nga ima.”​—Ezequiel 33:8.

Iti sabali a bangir, ti matalek a babaonen ket makapaimbag kenkuana a mismo ken kadagidiay umimdeng kenkuana. Indagadag ni Pablo ken ni Timoteo: “Itultuloymo nga asikasuen ti bagim ken ti isursurom. Agtalinaedka kadagitoy a banag, ta babaen ti panangaramidmo iti daytoy maisalakanmonto agpadpada ti bagim ken dagidiay agimdeng kenka.” (1 Timoteo 4:16) Utobenyo ti makapaimbag a gapuanan ti matalek a panangiwaragawag iti naimbag a damag ti Pagarian. Tignayenna dagiti nalinteg ti panagpuspusoda a tattao ken iturongna ida iti kinapudno a mangwayawaya kadakuada. (Juan 8:32) Uray agkedked dagiti tattao a mangipangag iti mensahe, ti nasungdo a mensahero ‘sigurado nga ispalenna ti bukodna a kararua.’ (Ezequiel 33:9) Ditay koma pulos liwayan nga itungpal ti annongentayo a mangasaba. (1 Corinto 9:16) Kanayon koma met a naannadtayo a ‘mangikasaba iti sao,’ a ditay ikompromiso ti mensahena tapno laeng maay-ayo wenno saan a mapasakitan dagiti dadduma.​—2 Timoteo 4:2.

‘Daydiay Mangsalimetmet iti Pannubngar Maidaydayaw’

Ti kadi manakem a tao karurodna ti aniaman a makatulong a balakad kenkuana? Kuna ti Proverbio 13:18: “Daydiay mangliway iti disiplina dumteng iti kinakurapay ken pannakaibabain, ngem daydiay mangsalimetmet iti pannubngar isu ti maidaydayaw.” Masiribtayo no awatentayo uray dagiti pannubngar a ditay kiniddaw. Ti nainsiriban a balakad ket mabalin nga isu ti kangrunaan a makatulong no ditay ipagarup a kasapulantay dayta. Ti panangipangag iti kasta a balakad ti mabalin a mangep-ep iti sagsagabaentayo ken tumulong kadatayo a mangliklik kadagiti didigra. Pakaibabainan ti di panangikankano iti dayta.

Makapabileg ken makaparegta ti komendasion no maikaritayo iti dayta. Ngem nasken met a namnamaen ken awatentayo ti pannubngar. Utobenyo ti dua a surat ni apostol Pablo ken ni Timoteo. Nupay kinomendaranna ni Timoteo gapu iti kinamatalekna, naglaon dagiti surat iti adu a balakad. Sipaparabur a binalakadan ni Pablo ti ub-ubing nga adalan maipapan iti panangsalimetmet iti pammati ken nadalus a konsiensia, pannakilangen kadagiti adda iti kongregasion, panangsukay iti nadiosan a debosion ken pannakapnek, panangisuro kadagiti sabsabali, panangsaranget iti apostasia, ken panangitungpal iti ministerio. Dagiti ub-ubing a kameng ti kongregasion rumbeng a kiddawen ken awatenda ti balakad dagiti aduan kapadasan.

“Makipagna Kadagiti Masirib”

“Ti tarigagay no matungpal makaparagsak iti kararua,” kuna ti masirib nga ari, “ngem ti iyaadayo iti dakes nakarimrimon kadagidiay maag.” (Proverbio 13:19) Maipapan iti kaipapanan daytoy a proverbio, kuna ti maysa a reperensia: “No naragpat ti maysa a kalat wenno natungpal ti maysa a tarigagay, kasta unay ti pannakapnek ti maysa a tao . . . Yantangay nakaay-ayat a kapadasan ti pannakaibanag ti panggep ti maysa a tao, kagurgura la ketdi dagiti maag ti isisiasi iti dakes. Dagiti ambisionda ket maragpat laeng babaen kadagiti dakes a wagas, ket no idianda ti kinadakes, saandanton a matagiragsak ti pannakapennek dagiti tarigagayda.” Anian a nagpateg a sukayenda dagiti umiso a tarigagay!

Anian a nagbileg dagiti kakaduatayo a mangimpluensia kadagiti pampanunot, tarigagay, ken bambanag a ditay kayat! Dinakamat ni Solomon ti di agbalbaliw a kinapudno idi kunana: “Daydiay makipagna kadagiti masirib a tattao agbalinto a masirib, ngem daydiay addaan kadagiti pannakilangen kadagidiay maag nakadakdakesto ti pagtungpalanna.” (Proverbio 13:20) Wen, ti pakitimpuyogantayo, uray babaen ti panaglinglingay, Internet, ken babasaen, adda epektona kadatayo ken iti pagbalinantayo. Anian a nagpateg a nainsiriban a pilientayo ti pakitimpuyogantayo!

“Mangibatinto iti Tawid”

“Dagiti managbasol isuda dagidiay kamaten ti didigra,” impakaammo ti ari ti Israel, “ngem dagiti nalinteg isuda dagidiay gunggonaan ti naimbag.” (Proverbio 13:21) Makagunggona ti panangsalimetmet iti kinalinteg, agsipud ta ipatpateg ni Jehova dagiti nalinteg. (Salmo 37:25) Nupay kasta, masapul a bigbigentayo a dumteng kadatay amin ti “tiempo ken di mapakpakadaan a pasamak.” (Eclesiastes 9:11) Adda kadi aniaman a maaramidtayo tapno masaganaantayo dagiti di mapakpakadaan a pasamak?

“Ti maysa a naimbag mangibatinto iti tawid iti annak ti annak,” kuna ni Solomon. (Proverbio 13:22a) Anian a nagpateg a patawid dagiti nagannak no matulonganda dagiti annakda a manggun-od iti pannakaammo maipapan ken ni Jehova ken mangsukay iti nasinged a relasion kenkuana! Ngem saan kadi a kinamanakem met ti panangaramid iti urnos, no posible, para iti material a pagimbagan ti pamilia inkaso a nasapa a matay dagiti nagannak? Iti adu a lugar, dagiti ulo ti pamilia mabalin a maaddaanda iti insurance, mangaramid iti testamento ti ipatawidda, ken mangsalimetmet iti nainkalintegan a kadakkel ti pundo para iti masanguanan.

Ania ti makuna maipapan iti tawid dagiti nadangkes? “Ti kinabaknang ti managbasol maysa a banag a maidulin maipaay iti daydiay nalinteg,” intuloy ni Solomon. (Proverbio 13:22b) Malaksid kadagiti aniaman a pagimbagan ita, pumudno dayta inton tungpalen ni Jehova ti karina a mamataud iti “baro a langlangit ken baro a daga” a “kadagitoy agtaeng ti kinalinteg.” (2 Pedro 3:13) Nadadaelton dagiti nadangkes ket “dagidiay naemma tagikuaendanto ti daga.”​—Salmo 37:11.

Ti manakem a tao agtignay buyogen ti pannakaammo uray no bassitan iti sanikua. “Ti naarado a daga dagiti tattao a bassitan iti sanikua mangipaay iti adu a taraon,” kuna ti Proverbio 13:23, “ngem adda daydiay mapunas gapu iti kinakurang ti hustisia [wenno nakapuy a panangikeddeng].” Dagiti nanumo mangpatauddanto a siwawadwad babaen ti kinaanep ken bendision ti Dios. Ngem no awan ti hustisia, mapunas wenno maibus ti kinabaknang gapu iti di umiso a panangikeddeng.

‘Kumita Kenkuana Buyogen ti Disiplina’

Dagiti imperpekto a tao kasapulanda ti disiplina, ket kasapulanda dayta mangrugi iti kinaubingda. “Daydiay mangigawid iti pagbautna gurguraenna ti anakna,” kuna ti ari ti Israel, “ngem daydiay mangay-ayat kenkuana isu daydiay kumitkita kenkuana a buyogen ti disiplina.”​—Proverbio 13:24.

Ti pagbaut ket simbolo ti autoridad. Iti Proverbio 13:24, tuktukoyenna ti autoridad dagiti nagannak. Iti daytoy a konteksto, ti pagbaut ti disiplina saanna a kanayon a kaipapanan ti literal a panangbaut iti ubing. Imbes ketdi, itakderanna ti wagas a panangilinteg, aniaman a kita dayta. Iti maysa a kasasaad, ti naasi a panangbabalaw iti ubing ket mabalin nga umdasen a mangilinteg iti di umiso nga aramidna. Adda met ubing a mabalin nga agkasapulan iti nabilbileg a pannubngar. “Ti pammabalaw naun-uneg ti maaramidanna iti maysa nga addaan pannakaawat ngem ti panangkabil iti maysa a maag iti sangagasut a daras,” kuna ti Proverbio 17:10.

Nasken a kanayon a naayat ken nainsiriban ti panangdisiplina dagiti nagannak tapno pagimbagan dayta dagiti annak. Ti naayat a nagannak saanna nga iyaleng-aleng dagiti biddut ti anakna. Imbes ketdi, agtignay tapno maiwaksi dagita sakbay nga agramutda iti kinatao ti ubing. Siempre, ti naayat a nagannak ipangagna ti balakad ni Pablo: “Amma, dikay ruroden ti annakyo, no di ket itultuloyyo a padakkelen ida iti disiplina ken panangiturong-panunot ni Jehova.”​—Efeso 6:4.

Kasanon no napanuynoy ti maysa a nagannak ken saan a makaipaay iti panangilinteg? Mapakitaanto ngata iti panagyaman ti kasta a nagannak gapu iti kinapanuynoyna? Saan la ketdi! (Proverbio 29:21) Kuna ti Biblia: “Ti ubing a mabaybay-an ibabainnanto ni inana.” (Proverbio 29:15) Ti di panangipakat iti naamaan wenno nainaan nga autoridad mangipakita iti kinaaleng-aleng wenno kinaawan ayat. Ngem ti panangipakat iti autoridad iti naasi ken natibker a pamay-an mangipakita iti naayat a pannakaseknan.

Mabendisionanto ti manakem ken nalinteg a tao nga agtignay buyogen ti umiso a pannakaammo. Ipanamnama kadatayo ni Solomon: “Ti nalinteg mangan agingga iti pannakapnek ti kararuana, ngem ti tian dagidiay nadangkes ongaongto.” (Proverbio 13:25) Ammo ni Jehova no ania ti pagimbagantayo iti aniaman a benneg ti biag​—iti pamilia, iti relasiontayo kadagiti sabsabali, iti ministeriotayo, wenno no madisiplinatayo. Ket babaen ti nainsiriban a panangipangag iti balakad a masarakan iti Saona, awan duadua a matagiragsaktayo ti kasayaatan a wagas ti panagbiag.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 28]

No adda di nainkalintegan a mangbabalaw kenkuana, ti nasaldet medmedanna ti dilana

[Ladawan iti panid 29]

Adu ti magapuanan ti matalek a manangiwaragawag iti Pagarian

[Ladawan iti panid 30]

Nupay makaparegta ti komendasion, masapul nga ipangagtayo ti panangilinteg

[Ladawan iti panid 31]

Ti naayat a nagannak saanna nga iyaleng-aleng dagiti biddut ti anakna