‘Nasaldet ti Asinoman a Mangraem iti Pannubngar’

“IYEGMO ta pusom iti disiplina ken ta lapayagmo iti sasao ti pannakaammo,” kuna ti Proverbio 23:12. Iti daytoy a teksto, ti “disiplina” wenno moral a panangsanay ramanenna agpadpada ti panangdisiplina iti bagi ken pannubngar kadatayo ti sabsabali. Ti kasta a disiplina kalikagumanna ti pannakaammo no ania a pannubngar ti kasapulan ken no kasano nga ipaay dayta. Gapuna, ti “sasao ti pannakaammo” nga agtaud iti mapagtalkan a gubuayan ket nagpateg iti disiplina.

Ti Proverbio a libro ti Biblia ket nagsayaat a gubuayan ti nainsiriban a sasao. Naisurat dagita a proverbio “tapno ti maysa maammuanna ti sirib ken disiplina, . . . awatenna ti disiplina a mangipaay iti pannakatarus, kinalinteg ken panangukom ken kinapalungdo.” (Proverbio 1:1-3) Masiribtayo no imdengantayo dagitoy. Ti Proverbio kapitulo 15 ket mangipaay iti nainsiriban a panangiwanwan no kasano a makontrol ti panagpungtot, panangusar iti dila, ken panangiranud iti pannakaammo. Usigentayo ti sumagmamano a bersikulo iti dayta a kapitulo.

Ania ti ‘Mamagbaw-ing iti Pungtot’?

Iti panangdeskribirna no kasano a ti naisawang a sao apektaranna ti unget wenno pungtot, kuna ni Solomon nga ari iti nagkauna nga Israel: “Ti maysa a sungbat, no naalumamay, pagbaw-ingenna ti pungtot, ngem ti sao a makapasakit parnuayenna ti unget.” (Proverbio 15:1) Ti sao nga “unget” deskribirenna ti napigsa a rikna wenno pannakarurod. Ti “pungtot” ket nadepinar kas “nakaro nga unget a narigat a kontrolen.” Kasano a makatulong daytoy a proverbio no makirinnisuttayo iti maysa a tao a makaunget ken no datayo a mismo ti makaunget?

Ti makasair a sasao pakaruenna ti di makaay-ayo a kasasaad. Iti sabali a bangir, ti naalumamay a sungbat masansan a pakalmaenna ti rikna. Nupay kasta, saan a kanayon a nalaka ti sumungbat a siaalumamay iti agung-unget a tao. Ngem makatulong no ikagumaantay a tarusan no ania ti makagapu iti panagungetna. Kuna ti Biblia: “Ti pannakatarus ti maysa a tao pudno unay a pabannayatenna ti ungetna, ket kinapintas iti biangna ti panangpalabas iti salungasing.” (Proverbio 19:11) Makapungtot aya ti maysa tao gapu ta awan panagtalekna wenno kasapulanna ti atension? Ti pudno a makagapu ket nalabit nga awan nakainaiganna iti naisawang wenno naaramidantayo. No makaunget ti maysa a maranaantayo iti Nakristianuan a ministerio, saan ngata a gapu ta di umiso dagiti naammuanna maipapan kadagiti patpatientayo wenno isu ket inyaw-awan dagiti biddut a kapanunotan? Rumbeng kadi a sumungbattayo iti nagubsang no saan met a datayo a mismo ti makagapu iti panagungetda? Uray no ditay matarusan ti panagpungtot ti maysa a tao, ti makasair a sungbat ipakitana nga agkurangtayo iti disiplina. Rumbeng a liklikantayo ti kasta nga isusungbat.

Ti panangipaay iti naalumamay a sungbat ket maysa met a nagpateg a balakad a surotentayo no makaung-ungettayo. Mayaplikartayo dayta a balakad no sursuruentayo nga ipeksa ti riknatayo iti wagas a saan a makasair iti agdengdengngeg. No makirinnisuttayo iti kapamiliatayo, imbes a nagubsang ti pannakisaritatayo wenno makainsulto, pagreggetantayo ti agsao a siaalumamay. Ti makasair a sasao masansan a gargarienna ti panagibales. Saan unay a makasair iti maysa a tao no siaalumamay nga ibagatayo kenkuana ti riknatayo ken mabalin a daytoy ti mangtignay kenkuana nga agpadispensar.

“Ti Dila Dagidiay Masirib Nasayaat ti Maaramidanna”

Ti panangdisiplina iti bagi apektaranna ti wagas ti panagsaotayo ken ti ibagatayo. Kuna ni Solomon: “Ti dila dagidiay masirib nasayaat ti maaramidanna buyogen ti pannakaammo, ngem ti ngiwat dagidiay maag agyesngaw iti kinamaag.” (Proverbio 15:2) No patanorentayo ti tarigagay a tumulong iti sabsabali ken isarsaritatayo kadakuada ti maipapan iti panggep ti Dios ken dagiti nakaskasdaaw a probisionna, saan kadi a ‘nagsayaat ti maar-aramidantayo buyogen ti pannakaammo’? Ti maag a tao dina maaramid dayta agsipud ta awanan iti pannakaammo.

Sakbay a nangipaay iti kanayonan a panangiwanwan iti panagusar iti dila, nangidatag ni Solomon iti mamagpanunot a panagduma. “Dagiti mata ni Jehova addada iti amin a lugar, a sisisiput kadagidiay dakes ken kadagidiay naimbag.” (Proverbio 15:3) Makapagrag-otayo gapu ta naipanamnama kadatayo: “No maipapan ken Jehova, mapan nga agsublisubli dagiti matana iti intero a daga tapno ipakitana ti pigsana maigapu kadagidiay a ti pusoda naan-anay kenkuana.” (2 Cronicas 16:9) Ammo ni Jehova no agar-aramidtayo iti naimbag. Makitana met dagiti agar-aramid iti dakes ken manungsungbatda kenkuana.

Inggunamgunam pay ni Solomon ti kinapateg ti naalumamay a dila, a kunana: “Ti kinatalinaay ti dila ket kayo ti biag, ngem ti kinakillo iti dayta kaipapananna ti pannakarba iti espiritu.” (Proverbio 15:4) Ti sasao a “kayo ti biag” ipasimudaagna ti makaagas ken makapabileg a kalidad. (Apocalipsis 22:2) Ti naalumamay a sasao ti masirib a tao bang-aranna ti rikna dagidiay dumngeg iti dayta. Maguyugoyna ti naimbag a kababalinda. Iti kasupadina, malpay ti rikna dagiti agdengdengngeg no manangallilaw wenno ballikug ti dila.

Panangawat iti Disiplina ken ‘Panangiwara iti Pannakaammo’

“Ti asinoman a maag saanna a raemen ti disiplina ni amana,” intuloy ti masirib nga ari, “ngem ti asinoman a mangraem iti pannubngar nasaldet.” (Proverbio 15:5) Kasano a ti maysa ‘raemenna ti pannubngar’ no saan met a maipaay nga umuna dayta? Saan kadi nga ipamatmat daytoy a kasuratan a masapul a maipakat ti mangatur a disiplina no kasapulan? Iti uneg ti pamilia, responsabilidad dagiti nagannak​—nangruna ti ama​—ti mangipaay ti disiplina, ken rebbengen ti anak nga awaten dayta. (Efeso 6:1-3) Nupay kasta, amin dagiti adipen ni Jehova ket umaw-awat iti disiplina iti nagduduma a pamay-an. “Ti ayaten ni Jehova disiplinaenna,” kuna ti Hebreo 12:6, “iti kinapudnona, saplitenna ti tunggal maysa nga awatenna kas anak.” Ti panagtignaytayo iti disiplina ipalgakna no masiribtayo wenno maag.

Nangidatag ni Solomon iti sabali pay a panamagdilig, idi kunana: “Dagiti bibig dagidiay masirib agtultuloy nga agiwara iti pannakaammo, ngem saan a kasta ti puso dagidiay maag.” (Proverbio 15:7) Ti panangiranud iti pannakaammo ket mayarig iti panagiwaras iti bin-i. Idi un-unana, ti maysa a mannalon dina imula dagiti bin-ina iti maymaysa a disso. Imbes ketdi, iwarasna dagiti bin-i iti intero a talon. Kasta met ti panangiranud iti pannakaammo. Kas pagarigan, no adda makasaritatayo iti ministerio, saan a nainsiriban a mamimpinsan nga ibagatayo amin nga ammotayo maipapan iti Biblia. Imbes ketdi, ti tao a masirib disiplinado iti panagsaona. ‘Agiwara’ iti pannakaammo bayat nga in-inut nga itampokna ti maysa laeng a kinapudno iti Biblia iti tunggal gundaway sana ilawlawag dayta, nga ikabilanganna ti sungbat ti agdengdengngeg kenkuana. Ni Jesu-Kristo nga Ulidantayo, inaramidna daytoy idi nakisarita iti maysa a Samaritana.​—Juan 4:7-26.

Ti panangiranud iti pannakaammo ramanenna ti panangibaga iti banag a makaisuro ken makagunggona. Kasapulan ti panagmennamenna tapno makaisuro ken makaparegta dagiti ibagatayo. Gapuna, “ti puso daydiay nalinteg agmennamenna tapno makasungbat.” (Proverbio 15:28) Anian a nagpateg a dagiti sasaotayo ket kas iti arbis nga umagsep iti daga ken makagunggona, saan a kas iti di matarigagayan a napegges nga ayus nga iyanudna amin a madalapusna!

‘Nasantuan iti Kababalin’

Pudno unay a nainsiriban ti panangiranud iti pannakaammo maipapan ken ni Jehova ken iti pangpanggepna ken ti panangidaton kenkuana iti “bunga dagiti bibig” kas “sakripisio iti panagdayaw.” (Hebreo 13:15) Nupay kasta, tapno awaten ni Jehova dagita a sakripisiotayo, masapul a ‘nasantuan amin a kababalintayo.’ (1 Pedro 1:14-16) Nagpateg dayta a kinapudno, ket dayta ti impaganetget kadatayo ni Solomon babaen iti panangusarna iti dua a nagduma a proverbio. Kunana: “Ti sakripisio dagidiay nadangkes nakarimrimon ken Jehova, ngem ti kararag dagidiay napalungdo pakaragsakanna. Ti dalan daydiay nadangkes nakarimrimon ken Jehova, ngem daydiay mangsursurot iti kinalinteg ayatenna.”​—Proverbio 15:8, 9.

Maipapan kadagidiay simmina iti dalan nga agturong iti biag, ania ti panangmatmatda iti biag ken ania ti agur-uray kadakuada? (Mateo 7:13, 14) “Ti disiplina dakes iti daydiay mangbaybay-a iti dana; asinoman a manggurgura iti pannubngar matayto.” (Proverbio 15:10) Imbes nga awatenda ti mangatur a balakad dagidiay responsable a kakabsat iti kongregasion Kristiano ken naimpusuan nga agbabawida, dadduma kadagidiay nakiraman iti dakes nga aramid pinilida a panawan ti dana ti kinalinteg. Anian a kinamaag! Sigun iti An American Translation, kuna daytoy a proverbio: “Adda dusa a nasaem iti mangbaybay-a iti dalan; ket iti gumura iti panangtubngar matayto.”

No ngay agpammarang laeng nga awaten ti maysa ti pannubngar ngem iti kinaagpaysuanna kagurana gayam dayta? Saan met a nainsiriban dayta. Kuna ti ari ti Israel: “Ti Sheol ken ti lugar ti pannakadadael addada iti sanguanan ni Jehova. Anian nga ad-adda pay dagiti puso ti annak ti sangatauan!” (Proverbio 15:11) Iti piguratibo a pamay-an, awanen ti ad-adayo pay manipud iti Dios no saan nga iti Sheol, ti lugar nga ayan dagiti natay. Kaskasdi, adda dayta iti sanguananna. Ammona ti pakabigbigan ken personalidad ti amin nga adda sadiay ken kabaelanna a pagungaren ida. (Salmo 139:8; Juan 5:28, 29) Anian a naglaka para ken Jehova nga ammuen no ania ti adda iti puso dagiti tattao! Insurat ni apostol Pablo: “Amin a bambanag lamolamoda ken sipapanayagda a naiparang kadagiti mata daydiay pagidatagantayo.” (Hebreo 4:13) Ti panagpammarang mabalin a maallilawna dagiti tattao ngem saanna a maallilaw ti Dios.

Ti tao a mangilaksid iti disiplina saanna la a kagura ti pannubngar no di ket kagurana met dagidiay a mangipaay iti dayta. “Ti managuy-uyaw saanna nga ayaten daydiay mangtubtubngar kenkuana,” kuna ni Solomon. Tapno maipaganetgetna dayta, dinakamatna ti sabali pay nga umasping a kapanunotan, kunana: “Kadagidiay masirib isu saanto a mapan.” (Proverbio 15:12) Anian a nagbassit ti namnama a mapalinteg ti kasta a tao ti danana!

Positibo a Panangmatmat

Iti panangdakamatna iti sao a “puso,” innaig ni Solomon ti tallo a sumaruno a proverbio. Iti panangdeskribirna iti epekto ti rikna iti langatayo, kuna ti masirib nga ari: “Ti narag-o a puso adda nasayaat nga ibungana iti rupa, ngem gapu iti saem ti puso adda ti nadanar nga espiritu.”​—Proverbio 15:13.

Ania ti mabalin a pakaigapuan iti saem? Kuna ti Biblia: “Ti panagdanag nga adda iti puso ti maysa a tao isunto ti mamagrukob [mamagladingit] iti dayta.” (Proverbio 12:25) Kasanotay a maliklikan ti agtuok gapu kadagiti saan a nasayaat a paset ti biag? Imbes a panunotentay a kanayon ti kasasaad a nalabit ditay makontrol, ipamaysatay ketdi a panunoten ti adu a naespirituan a bendision nga ipapaay ni Jehova kadatayo ita ken ti aramidenna iti masanguanan agpaay kadatayo. Daytoy ti ad-adda a mangyadani kadatayo iti Dios. Wen, ti iyaadani iti “naragsak a Dios” ket sigurado a mamagrag-o iti malmalday a pusotayo.​—1 Timoteo 1:11.

Kanayonanna, ti mensahe iti Biblia ket nagsayaat a gubuayan ti liwliwa ken ragsak. Dinakamat ti salmista a naragsak ti tao a “ti pakaragsakanna adda iti linteg ni Jehova, ket iti lintegna agbasa iti nababa a timek iti aldaw ken rabii.” (Salmo 1:1, 2) Uray no makariknatayo iti saem, makaparegta kadatayo ti panangbasa iti Biblia ken panangmennamenna iti linaonna. Mangyeg met iti rag-o ti ministerio nga impaannong ti Dios kadatayo. Naipanamnama kadatayo a “dagidiay agimulmula iti bin-i buyogen iti lulua agapitdanto buyogen a mismo ti narag-o nga ikkis.”​—Salmo 126:5.

“Ti mannakaawat a puso isu daydiay agbirok iti pannakaammo,” kuna ni Solomon, “ngem ti ngiwat dagiti maag a tattao isu daydiay agtarigagay iti kinamaag.” (Proverbio 15:14) Ipaganetget kadatayo daytoy a proverbio ti dakkel a nagdumaan ti balakad ti tao a masirib ken iti daydiay maag. Sakbay a mangted iti balakad, ti tao nga addaan mannakaawat a puso birokenna ti pannakaammo. Dumngeg a naimbag ken naan-anay a tarusanna dagiti pasamak. Sukimatenna iti Kasuratan no ania dagiti linteg ken prinsipio a sigurado nga agaplikar iti kasasaad. Talaga a naibatay iti Sao ti Dios ti balakadna. Iti kasupadina, ti maag a tao dagus nga ibagana ti adda iti panunotna a dina pay ammuen nga umuna no ania dagiti pasamak. Gapuna, no agkiddawtayo iti balakad, nainsiriban ti mapan kadagidiay aduan pannakaammo ken nataengan, imbes a kadagidiay agannayas a mangibaga no ania ti kayattay a denggen. Anian a nagsayaat nga addaantayo kadagiti “sagut a tattao” iti uneg ti kongregasion, a sakbay a mangbalakadda birokenda pay nga umuna ti pannakaammo!​—Efeso 4:8.

Dakamaten ti sumaruno a proverbio ti nagdakkel a pagimbaganna no addaantayo iti positibo a panangmatmat. Kuna ti ari ti Israel: “Amin dagiti aldaw daydiay naparigatan dakesda; ngem daydiay maay-ayatan ti pusona addaan padaya a patinayon.” (Proverbio 15:15) Adda dagiti panawen ti ragsak ken didigra, rag-o ken lulua iti panagbiag. No negatibo la a kanayon ti pampanunotentayo, malapunostayo iti ladingit, ken naliday ti panagbiagtayo. Ngem no sipapanunottayo kadagiti bendision a personal a maaw-awattayo ken iti namnama nga inted ti Dios kadatayo, mailiwliwagtayo dagiti narigat a kasasaad iti biag ket mapasarantayo ti rag-o. No positibo ti panangmatmattayo, naragsaktayo a kanayon a kasla ket addaantayo iti “padaya a patinayon.”

Gapuna, tagipatgentayo koma ti disiplina. Ipalubostay koma a dayta ti mangimpluensia iti rikna, sasao, ken tignaytayo kasta met ti panangmatmattayo.

[Ladawan iti panid 13]

“Ti maysa a sungbat, no naalumamay, pagbaw-ingenna ti pungtot”

[Ladawan iti panid 15]

Responsabilidad dagiti nagannak ti mangipaay iti disiplina

[Ladawan iti panid 15]

“Dagiti bibig dagidiay masirib agtultuloy nga agiwara iti pannakaammo”