Biblia

No apay amirisentay ti Biblia

Akuen a mismo ti Biblia ti panaggapuna iti Dios, ti Namarsuat’ tao

2 Tim. 3:16, 17: “Amin a Kasuratan impaltiing ti Dios ket naimbag a pakasursuruan, pakababalawan, pakalintegan ti bambanag, pakadisiplinaan iti kinalinteg, tapno ti tao ti Dios nakalalaing koma, naan-anay a nakabalan a maipaay iti tunggal aramid a naimbag.”

Apoc. 1:1: “Paltiing ni Jesu-Kristo, nga inted ti Dios kenkuana, tapno ipakitana kadagiti adipenna ti bambanag a maaramidto iti mabiit.”

2 Sam. 23:1, 2: “Ti sinao ni David nga anak ni Isai . . . Ti espiritu ni Jehova nagsao a gapu kaniak, ket ti saona adda idi iti dilak.”

Isa. 22:15: “Kastoy ti kuna ti Soberano nga Apo, ni Jehova ti buybuyot.”

Expektarentayo a ti mensahe ti Dios para iti amin a tattao ket masarakan iti intero a lubong. Ti Biblia, interamentena wenno pasetna laeng, naipatarusen iti dandani 1,800 a lenguahe. Binilbilion a kopia ti naiwarasen. Kuna ti The World Book Encyclopedia: “Ti Biblia ti kalalatakan ti pannakabasana a libro sigun iti historia. Nalabit isu met ti kadaklan ti impluensia. Ad-adun a kopia ti Biblia ti naiwarasen ngem iti uray ania a libro. Ad-adu met ti pannakaipatarusna iti ad-adu a lenguahe ngem iti uray ania a libro.”—(1984), Tomo 2, p. 219.

Ilawlawag ti padto ti Biblia ti kaipapanan dagiti kasasaad toy lubong

Bigbigen dagiti adu a lider toy lubong nga agpelpeligron ti sangatauan. Nabayag idin nga impadto ti Biblia dagitoy a kasasaad; ilawlawagna ti kayuloganda ken ti pagbanagandanto. (2 Tim. 3:1-5; Luc. 21:25-31) Ibagana ti aramidentayo tapno malasattayo ti um-umay a pannakadadael ti lubong, buyogen ti gundaway a makagun-odtayo iti biag nga agnanayon iti sidong dagiti nalinteg ken naragsak a kasasaad ditoy daga.—Sof. 2:3; Juan 17:3; Sal. 37:10, 11, 29.

Tulongannatay ti Biblia a mangtarus iti panggep ti panagbiag

Sungbatanna ti kakastoy a saludsod: Naggapuan ti biag? (Ara. 17:24-26) Apay nga addatay ditoy? Tapno kadi agbiagtay laeng iti sumagmamano a tawen, ipapastayon ti agbiag, satayto matay?—Gen. 1:27, 28; Roma 5:12; Juan 17:3; Sal. 37:11; Sal. 40:8.

Ipakita ti Biblia no kasanotay a magun-odan ti mismo a bambanag a tartarigagayan unay dagiti managayat iti kinalinteg

Ibagana ti pakabirukantayo kadagiti nasayaat a kadkadua a pudno a mangay-ayat iti maysa ken maysa (Juan 13:35), a mangipasigurado a magun-odantayto ti umdas a taraon para kadatayo ken ti pamiliatayo (Mat. 6:31-33; Prov. 19:15; Efe. 4:28), no kasanotayo nga agragsak nupay nakaro ti kasasaad a nanglikmot kadatayo.—Sal. 1:1, 2; 34:8; Luc. 11:28; Ara. 20:35.

Ilawlawagna a ti Pagarian ti Dios, ti gobiernona, ikisapnanto ti agdama a dakes a sistema (Dan. 2:44), ket iti sidong ti turayna sagrapento ti sangatauan ti naan-anay a salun-at ken ti agnanayon a biag.—Apoc. 21:3, 4; idiligyo ti Isaias 33:24.

Sigurado a ti libro nga akuenna a ti Dios ti namunganayanna, nga ilawlawagna ti kaipapanan dagiti kasasaad toy lubong ken ti panggep ti panagbiag, ken no kasano a marisot dagiti parikuttayo ket maikanatad nga amirisentayo.

Dagiti pammaneknek a napaltiingan

Napno kadagiti pammadto a mangiparangarang iti detalyado a pannakaammo iti masanguanan—banag nga imposible iti tattao

2 Ped. 1:20, 21: “Awan padto ti Kasuratan nga aggubuay manipud kabukbukodan a pannakaipatarus. Ta uray kaanoman awan ti padto a naggapu iti nakem ti tao, no di ket nagsao ti tattao iti biang ti Dios bayat a pinaltiingan ida ti nasantuan nga espiritu.”

◼ Padto: Isa. 44:24, 27, 28; 45:1-4: “Ni Jehova . . . Daydiay agkuna iti yuyeng, ‘Agmagaka; ken pagmagaekto ti karkarayanmo’; Daydiay agkuna maipapan ken Ciro, ‘Isu ti pastorko, ket amin a pagragsakak aramidennanto a naan-anay’; uray iti panagkunak iti Jerusalem, ‘Isu mapatakderto,’ ken iti templo, ‘Ti pamuonmo maisaadto.’ Kastoy ti kuna ni Jehova iti pinulotanna, ken Ciro, a ti imana a kanawan pinetpetak, a mangparukma ti nasnasion iti sanguananna, ket bukraennanto ti lumlumo ti ar-ari; tapno manglukat kadagiti nagkadua a ruangan, ket dagiti ruangan saandanto a maripkan: ‘Mapanakto iti sanguanam, ket palanasekto dagiti lasonglasong. Burburakekto dagiti gambang a ruruangan, ket putdekto dagiti balunet a landok. . . . Gapu ken ni Jacob nga adipenko ken ti Israel a pinilik, inayabanka nga innaganan.’” (Ti panagsurat ni Isaias nakompleto idi agarup 732 K.K.P.)

◻ Kaitungpalan: Di pay naiyanak ni Ciro idi naisurat dayta a padto. Dagiti Judio sada la naidistiero idiay Babilonia idi 617-607 K.K.P. Ti padto ket detalyado a natungpal nangrugi idi 539 K.K.P. Inturong ni Ciro dagiti danum ti Karayan Eufrates idiay artipisial a danaw, dagiti ruangan ti karayan ti Babilonia nabaybay-anda a silulukat bayat a nagpiesta ti siudad, ket natnag ti Babilonia kadagiti Medo ken Persiano iti sidong ni Ciro. Kalpasan dayta, winayawayaan ni Ciro dagiti naidistiero a Judio ket pinagawidna ida idiay Jerusalem buyogen kadagiti pammilin a bangonenda ti templo ni Jehova sadiay.—The Encyclopedia Americana (1956), Tomo III, p. 9; Light From the Ancient Past (Princeton, 1959), Jack Finegan, pp. 227-229; “All Scripture Is Inspired of God and Beneficial” (Nueva York, 1983), pp. 282, 284, 295.

◼ Padto: Jer. 49:17, 18: “‘Ti Edom agbalinto a pagsidsiddaawan. Tunggal maysa a lumabas kenkuana masdaawto ket agsanamtik kadagiti amin a pannakadidigrana. A kas iti pannakarba ti Sodoma ken Gomorra ken dagiti kabangibang nga il-ilina,’ kuna ni Jehova, ‘awanto ti tao nga agnaed sadiay.’” (Nakompleto ti panangirekord ni Jeremias kadagiti padto idi 580 K.K.P.)

◻ Kaitungpalan: “[Dagiti Edomita] napagtalawda manipud Palestina idi maika-2 a siglo B.C. babaen ken Judas Maccabeo, ket idi 109 B.C. ni Juan Hircano, a Maccabeo a lider, pinalawana ti pagarian ti Juda ket sinakopna ti makinlaud a paset dagiti daga dagiti Edomita. Idi umuna a siglo B.C. ti panangsakop ti Roma ti nangikisap iti nabatbati pay nga Edomita a turay . . . Kalpasan ti panangdadael dagiti Romano iti Jerusalem idi 70 A.D. . . . ti nagan nga Idumæa [Edom] napunas manipud iti historia.” (The New Funk & Wagnalls Encyclopedia, 1952, Tomo 11, p. 4114) Lagipenyo a ti kaitungpalanna ket dimmanun iti tiempotayo. Di pulos mabalin nga ipilit a kunaen a daytoy a padto ket naisurat kalpasan ti pannakaangay dagitoy a pasamak.

◼ Padto: Luc. 19:41-44; 21:20, 21: “[Ni Jesu-Kristo] nakitana ti siudad [ti Jerusalem] ket sinangitanna, a kinunana: . . . ‘Umayto dagiti aldaw a dagiti kabusormo likmotendakanto kadagiti sarikedked ket lawlawendakanto ket pairutandakanto iti amin a disso, ket rebbaendakanto agingga iti daga, sika ken dagiti annakmo nga adda iti unegmo, ket awanto ti matda a bato iti rabaw ti bato kenka, agsipud ta dika binigbig ti aldaw ti pannakasuknalmo.’” Dua nga aldaw kalpasanna, binalakadanna dagiti adalanna: “Inton makitayo ti Jerusalem a malikmot iti buybuyot, ammuenyo a ti pannakarbekna asidegen. Dagiti adda iti Judea aglemmengda koma iti bambantay, ket dagiti adda iti tengngana pumanawda koma.” (Padto nga insao ni Jesu-Kristo idi 33 K.P.)

◻ Kaitungpalan: Ti Jerusalem immalsa a maibusor iti Roma ket, idi 66 K.P., ti Romano nga armada iti sidong ni Cestio Gallo rinautda ti siudad. Ngem, sigun iti report ni Josephus a Judio a historiador, ti Romano a komandante “bigla a pinagawidna dagiti soldadona, naawanan iti namnama nupay di met naabak, ket awan gapgapuna pinanawanda ti Siudad.” (Josephus, the Jewish War, Penguin Classics, 1969, p. 167) Nangted daytoy iti gundaway tapno dagiti Kristiano ket panawanda ti siudad, kas inaramidda, a nagturongda idiay Pella, iti labes ti Jordan, sigun iti Ecclesiastical History ni Eusebio Panfilo. (Impatarus ni C. F. Crusé, London, 1894, p. 75) Idi dandani Paskua ti tawen 70 K.P. rinaut ni Heneral Tito ti siudad, adda nanglikmot a bakud a 4.5 milia (7.2 km) ti kaatiddogna a nabangon iti unos ti tallo laeng nga aldaw, kalpasan ti lima a bulan, natnag ti Jerusalem. “Natalipupos a namimpinsan ti Jerusalem ket ti Templona narpuog. Dagiti nakabakab dagiti arkeologo ti mangipakita no kasanot’ naan-anay a pannakadadael dagiti patakder dagiti Judio iti intero a pagilianda.”—The Bible and Archaeology (Grand Rapids, Mich.; 1962), J. A. Thompson, p. 299.

Dagiti linaonna maiyannugotda iti siensia no kadagiti banag a kadisdiskobre laeng dagiti managsirarak a tattao

Punganay ti uniberso: Genesis 1:1: “Idi punganay ti Dios pinarsuana ti langlangit ken ti daga.” Idi 1978, insurat ni astronomo a Robert Jastrow: “Ita maanagtayon no kasano a dagiti astronomikal nga ebidensia iturongdatayo iti biblikal a panangmatmat iti punganay ti lubong. Agduma ti detalyeda, ngem agpareho dagidiay nasken a paset ti pakasaritaan ti Genesis sigun ti astronomia ken ti Biblia: ti nagsasagadsad a pasamak agingga nga immadda ti tao ket bigla ken nabatad nga adda piho a tiempona, iti apagdarikmat a lawag ken bileg.”—God and the Astronomers (Nueva York, 1978), p. 14.

Kinatimbukel ti Planeta a Daga: Isaias 40:22: “Adda Daydiay agnanaed iti ngatuen ti nagtimbukel a daga.” Idi ugma, impagarupda a patag ti daga. Sala indagadag ti gunglo dagiti Griego a pilosopo, nasurok a 200 a tawen kalpasan a naisurat daytoy a teksto ti Biblia, a ti daga nalabit nagtimbukel, ket agarup 300 a tawen kalpasanna adda Griego nga astronomo a nangkalkulo iti posible a radius ti daga. Ngem kaskasdi a saan idi a sapasap ti panangmatmatda a ti daga ket nagtimbukel. Iti daytoy laeng maika-20 a siglo a nagbiahe ti tattao iti ngatuen ti daga babaen kadagiti eroplano, ket kalpasanna idiay law-ang ken idiay bulan, ket nakitada a mismo ti ‘kinatimbukel’ ti daga.

Dagiti Animal: Levitico 11:6: “Ti liebre . . . agngatingat.” Nupay inumsi daytoy dagiti kritiko, ti panagngatingat ti koneho napaliiw met laeng ti maysa nga Ingles a ni William Cowper idi maika-18 a siglo. Ti karkarna a panagngatingatna nadeskribir idi 1940 sigun iti Proceedings of the Zoological Society of London, Tomo 110, Series A, pp. 159-163.

Naisangsangayan ti panagtutunos ti linaonna

Nangnangruna pay yantangay dagiti libro ti Biblia ket inrekord dagiti agarup 40 a lallaki a nagduduma ti liniada a kas ari, propeta, pastor, agsingsingir ti buis ken doktor. Nagsuratda iti las-ud ti 1,610 a tawtawen; gapuna awan gundawayda a nagkukumplot. Kaskasdi nga agtutunos ti insuratda, agingga iti kabassitan a detalye. Tapno mabigbigyo ti panagtutunos dagiti paset ti Biblia, masapul a personal nga adalenyo dayta.

Kasanotay a masierto a di nabaliwan ti linaon ti Biblia?

“Gapu iti kawadwad ti kadaanan a MSS. [manuskrito] a mangpasingked iti sinurat, ken gapu iti kawatiwat ti tawtawen a nagbaetan ti orihinal ken ti mangpasingked a MSS., ad-adda a nakapapati ti Biblia no maidilig kadagiti klasiko a sursurat [kas kadagiti insurat da Homer, Plato, ken dadduma pay]. . . . Uray agtitiponda basbassit nga amang ti dagup dagiti klasiko a MSS. no idilig kadagiti manuskrito ti Biblia. Awanen ti nadadaan a libro a nasaysayaat ti pannakapasingkedna ngem ti Biblia.”—The Bible From the Beginning (Nueva York, 1929), P. Marion Simms, pp. 74, 76.

Ti report a naipablaak idi 1971 ipakitana a nalabit adda 6,000 a kopia nga insurat ti ima a linaondat’ interamente a Hebreo a Kasuratan wenno pasetna laeng; ti kadaanan agpetsa ti maikatlo a siglo K.K.P. No iti Nakristianuan a Griego a Kasuratan, adda agarup 5,000 a Griego, ti kadaanan agpetsa iti rugi ti maikadua a siglo K.P. Addada pay met adu a kopia dagiti nagkauna a patarus kadagiti sabali a lenguahe.

Sigun iti introduksion dagiti pito a tomona maipapan iti The Chester Beatty Biblical Papyri, insurat ni Sir Frederic Kenyon: “Ti umuna ken maudi a konklusion no usigentay dagita a manuskrito [ti papyri] mapnektayo a pasingkedanda ti kinaumiso dagiti agdama a texto. Awan ti dakkel wenno pamuon a pannakabalbaliw uray ti Daan wenno Baro a Tulag. Awan dagiti nasken a nakessay wenno nainayon a sasao, ket awan nabaliwan a mangapektar kadagiti napateg a kinapudno wenno doktrina. Dagiti nabaliwan a texto menor laeng a banag ti apektaranda, a kas iti panagsasagadsad ti sasao wenno daydiay maikombiene a sasao a nausar . . . Ngem ti importante isut’ pannakapasingkedda, a paneknekan ti immun-una a petsa ngem ti adda kadatayo, no maipapan iti kinatarnaw dagiti ik-ikutantayo ita a texto.”—(Londres, 1933), p. 15.

Pudno nga adda dagiti agipatpatarus iti Biblia a mas naing-inget ti panangsurotda kadagiti orihinal a lenguahe ngem dagiti dadduma. Adda dagiti moderno a napaababa a Biblia a sinurotda ti kaykayatda ket binaliwanda ti orihinal a kayuloganna. Adda met dagiti agipatarus a palubosanda dagiti personal a pammatida a mangbaliw iti patarusda. Ngem mapiduttay dagitoy a kamali no pagdidiligentay dagiti nagduduma a patarus.

‘Diak patien ti Biblia’

Kunaenyo: ‘Ngem mamatikayo nga adda Dios, saan kadi? . . . Damagek man no ania dita Biblia ti diyo maakseptar?’

Wenno: ‘Damagek man, Sigsigud kadi a kasta ti riknayo? . . . Adun ti nangngegko a kastat’ kunada uray no dida pay inadal a nalaing ti Biblia. Ngem yantangay sibabatad a kunaen ti Biblia a dayta ket mensahe ti Dios a mismo ket ituktukonna kadatayo ti biag nga agnanayon no mamatitayo ken agbiagtayo a maiyannugot iti sawen ti Biblia, dikay kadi umanamong a nasken uray no usigentay laeng tapno maamuantayo no pudno wenno saan ti sasawenna? (Aramatenyo ti material idiay panid 71-74.)’

‘Agkokontra ti sasawen ti Biblia’

Kunaenyo: ‘Adun ti nagkuna kaniak ti kasta, ngem awan met maipakitada nga agkokontra a sasawenna. Ket bayat ti personal a panagbasbasak iti Biblia diak pay nakakita ti agkinnontra a saona. Di la mabalin nga itudom kaniak ti maysa?’ Sayonto inayon: ‘Ti ket natakuatak a ta adu a tattao ti di makabirok iti sungbat dagiti saludsod a pinataud ti Biblia a namagpanunot kadakuada. Kas pangarigan, Adinot’ nangalaan ni Cain iti asawana? (Aramatenyo ti material idiay panid 351, 352.)’

‘Tattao met lat’ nagsurat iti Biblia’

Kunaenyo: ‘Pudno dayta. Agarup 40 kadakuada ti nagsurat. Ngem pinaltiingan ti Dios dayta.’ Sayonto inayon: (1) ‘Aniat’ kaipapananna dayta? Nga inturong ti Dios ti pannakaisuratna, a kas iti negosiante usarenna ti sekretariana a para suratna.’ (2) ‘Ti intay panangawat kadagiti mensahe nga aggapu iti law-ang saan a karkarna kadatayo. Uray tattao kabaelandan nga agipatulod kadagiti mensahe ken ladladawan manipud idiay bulan. Kasanoda nga inaramid ti kasta? Babaen ti panangaramatda kadagiti linteg a nabayagen a namunganay a mismo iti Dios.’ (3) ‘Ngem kasanotay a masierto a ti linaon ti Biblia ket pudno a naggapu iti Dios? Naglaon kadagiti impormasion nga imposible a tao ti naggapuanda. Aniada dagitoy? Dagiti detalye maipapan iti masanguanan; ket naynay a napaneknekan ti kinaumiso dagitoy. (Kas pangarigan, kitaenyo dagiti panid 71-73, kasta met ti dagiti panid 224-229, iti benneg a “Dagiti Maudi nga Aldaw.”)’

‘Tunggal tao adda bukodna a panangipatarus iti Biblia’

Kunaenyo: ‘Ket di mabalin nga umisoda amin.’ Sayonto inayon: (1) ‘Ti panangtiritir kadagiti Kasuratan tapno maitunosda kadagiti kapanunotantayo ket agresulta a pakadangrantayo. (2 Ped. 3:15, 16)’ (2) ‘Dua a banag ti mangtulong kadatayo a mangtarus a siuumiso iti Biblia. Umuna, amirisenyo ti kontexto (dagiti nanglikmot a bersikulo) ti aniaman a naisao. Sumaruno, idiligyo dagiti texto nga adda iti Biblia a nakadakamatan met laeng ti kasta a suheto. Ta no kasta palpalugodantayo ti mismo a Sao ti Dios a mangigiya iti panagpampanunottayo, ket ti patarus saanto a ti bukodtayo no di ti kukuana. Kasta ti ar-aramiden ti publikasion ti Watch Tower.’ (Kitaenyo dagiti panid 378, 379 iti paulo a “Dagiti Saksi ni Jehova.”)

‘Saan a praktikal no itoy kaaldawantayo’

Kunaenyo: ‘Ngem interesadotayo kadagidiay praktikal no itoy kaaldawantayo, saan kadi?’ Sayonto inayon: (1) ‘Umanamongkayo kadi a ti panagpatingga ti gubgubat ket praktikal? . . . Dikay aya umanamong a no ti tattao ket makapagkikinnappiada la koma iti sabali a nasnasion, nagsayaat koma daytoy a pangrugian? . . . Dayta ti talaga nga impadto ti Biblia. (Isa. 2:2, 3) Kas resulta ti panagadalda iti Biblia, mapaspasaran daytan dagiti Saksi ni Jehova.’ (2) ‘Adda pay kasapulan—ti pannakaikkat dagiti amin a tattao ken nasnasion a mangiyus-usuat iti gubat. Mapasamakto ngata ti kasta? Wen, ket ilawlawag ti Biblia no kasano. (Dan. 2:44; Sal. 37:10, 11)’

Wenno: ‘Apresiarek ti pannakaseknanyo. No saan a praktikal ti maysa a giya, kinamaag ti panangusar iti dayta, saan kadi? Sayonto inayon: ‘Umanamongkay kadi a ti maysa a libro a mangbalakad kadatayo tapno naragsak ti pamiliatayo ket makuna a praktikal? . . . Dagiti teoria ken ug-ugali maipapan iti pamilia ket namin-adudan a nagsukat, ket dagiti makitatay ita a resultada ket saan a naimbag. Ngem dagidiay makaammo ken mangiyaplikar iti sawen ti Biblia addaandat’ natalged, naragsak a pampamilia. (Col. 3:12-14, 18-21)’

‘Nasayaat a libro ti Biblia, ngem awan ti makunkuna a naan-anay a kinapudno’

Kunaenyo: ‘Pudno a tunggal maysa kasla nagpaiduma ti opinionna. Ket uray pay kunaen ti maysa a narisotnan ti maysa a kaso, rumsua nga addanto latta maysa wenno ad-adu pay a banag a naliwayanna. Adda maysa a persona nga awan pagkuranganna. Asino ngata dayta? . . . Wen, ti Namarsua iti uniberso.’ Sayonto inayon: (1) ‘Gapuna a kinuna ni Jesu-Kristo maipapan kenkuana: “Ti saom isu ti kinapudno.” (Juan 17:17) Dayta a kinapudno masarakan idiay Biblia. (2 Tim. 3:16, 17)’ (2) ‘Saan a kayat ti Dios a maiwawatay iti kinakuneng; kinunana a pagayatanna a makagun-odtay iti umiso a pannakaammo iti kinapudno. (1 Tim. 2:3, 4) Makapnek ti panangsungbat ti Biblia kadagiti saludsod a kas iti . . . ’ (Tapno matulongan dagiti dadduma, masapul a pagsaritaanyo pay nga umuna dagiti ebidensia tapno mamatida iti Dios. Kitaenyo dagiti panid 113-119, iti paulo a “Dios.”)

‘Ti Biblia ket libro dagiti puraw’

Kunaenyo: ‘Pudno nga adun a kopia ti Biblia ti inyimprentada. Ngem saan a kunaen ti Biblia a nalalaing ti maysa a rasa ngem ti sabali.’ Sayonto inayon: (1) ‘Ti Biblia naggapu iti Namarsua, ket isu di mangidumduma. (Ara. 10:34, 35)’ (2) ‘Ti Sao ti Dios yaw-awisna kadagiti umili iti amin a nasnasion ken tribo ti gundaway nga agbiag nga agnanayon ditoy daga iti sidong ti Pagarianna. (Apoc. 7:9, 10, 17)’

Wenno: ‘Pulos a saan! Ti Namarsua iti tao isut’ nangpili no siasino dagiti lallaki a paltiinganna a mangisurat kadagiti 66 a libro iti Biblia. Ket no dagiti puraw ti kudilda ti kayatna nga usaren, bukodna a pangngeddeng dayta. Ngem ti mensahe ti Biblia saan a naisadia a para kadagiti puraw.’ Sayonto inayon: (1) ‘Paliiwenyo ti kinuna ni Jesus . . . (Juan 3:16) Ti “isuamin” iramanna amin a tattao uray aniat’ kolor ti kudilda. Kasta pay, a sakbay ti yuulinat’ langit, kastoy ti pammakada ni Jesus kadagiti adalanna . . . (Mat. 28:19)’ (2) ‘Makaparagsak, ta dinakamat ti Aramid 13:1 ti maysa nga agnagan iti Niger, a ti kaipapanan ti naganna ket “nangisit.” Isu ket maysa idi kadagiti propeta ken mannursuro idiay kongregasion ti Antioquia, Siria.’

‘Ti laeng King James Version ti patiek’

Kunaenyo: ‘Iruarmo man biit ta kayatko nga ibasa kenka ti maysa a banag a nabasak a makaparagsak unay.’

Wenno: ‘Adu dagiti mangar-aramat iti dayta a patarus, ket uray siak adda met kopiak diay balaymi.’ Sayonto inayon: (1) ‘Ammoyo kadi a ti Biblia ket naisurat nga orihinal iti Hebreo, Aramaiko ken Griego a pagsasao? . . . Mabasayo kadi dagita a pagsasao? . . . Gapuna agyamantayo ta ti Biblia ket naipatarus iti Ingles.’ (2) ‘Daytoy a chart (“Table of the Books of the Bible,” iti NW) ipakitana a ti Genesis, nga umuna a libro ditoy Biblia, ket nakompleto idi 1513 K.K.P. Ammoyo kadi a kalpasan ti pannakaisurat ti Genesis, limmabas pay ti 2,900 a tawtawen sakbay a naipatarus iti Ingles ti intero a Biblia? Sa nasurok pay a 200 a tawen manen ti napalabas sakbay a naturpos ti pannakaipatarus ti King James Version (idi 1611 K.P.).’ (3) ‘Nanipud idi maika-17 a siglo, adut’ nagbalbaliwan ti sao nga Ingles. Nadlawtay dayta uray kadagitoy tiempotayo, saan kadi? . . . Gapuna nga apresiarentayo dagiti moderno a patarus a siaannad ti panangiyebkasda kadagiti orihinal a kinapudno iti lenguahe nga us-usarentayo ita.’

‘Kabukbukodanyo laeng a Biblia ta us-usarenyo’

Kitaenyo ti paulo a “New World Translation.”