Ti Sao ni Jehova Nabiag
Dagiti Tampok iti Libro nga Isaias—I
“SIASINONTO ti ibaonko, ket siasinonto ti mapan a maipaay kadakami?” Iti daytoy nga awis ni Jehova a Dios, kastoy ti sungbat ni Isaias nga anak ni Amoz: “Adtoyak! Ibaonnak.” (Isaias 1:1; 6:8) Iti dayta a gundaway, isu ket natudingan kas mammadto. Nailanad dagiti panagipadto ni Isaias iti libro ti Biblia a naipanagan kenkuana.
Ti libro nga Isaias, nga insurat a mismo ti mammadto, saklawenna ti 46 a tawen, manipud 778 K.K.P. agingga iti 732 K.K.P. Nupay naglaon daytoy a libro kadagiti panangukom maibusor iti Juda, Israel, ken kadagiti nasion iti aglawlawda, saan a panangukom ti kangrunaan a temana. Imbes ketdi, mainaig dayta ‘iti panangisalakan ni Jehova a Dios.’ (Isaias 25:9) Kinapudnona, ti mismo a nagan nga Isaias kaipapananna “Panangisalakan ni Jehova.” Daytoy nga artikulo salaysayenna dagiti tampok manipud iti Isaias 1:1–35:10.
‘NATDA LAENG TI AGSUBLI’
Saan nga ibaga ti Biblia no dagiti naimpadtuan a mensahe a nailanad iti umuna a lima a kapitulo ti libro nga Isaias ket naited kenkuana sakbay wenno kalpasan ti pannakadutokna kas mammadto. (Isaias 6:6-9) Ngem nalawag a masakit iti naespirituan ti Juda ken Jerusalem, ‘manipud iti dapan agingga iti ulo.’ (Isaias 1:6) Nasaknap idi ti idolatria. Nakadakdakes dagiti mangidadaulo. Timmangsit dagiti babbai. Saan a makaay-ayo ti panagserbi dagiti tattao iti pudno a Dios. Nadutokan ni Isaias a mapan ken agsao a “maulit-ulit” kadagidiay saan a makatarus ken di mangayat iti aniaman a pannakaammo.
Agpangpangta idi ti nagtipon a puersa ti Israel ken Siria maibusor iti Juda. Inusar ni Jehova da Isaias ken dagiti annakna ‘kas pagilasinan ken kas milagro,’ a mangpatalged iti Juda a saan nga agballigi ti aliansa ti Siria ken Israel. (Isaias 8:18) Ngem sa la matagiragsak ti awan inggana a kappia no agturay ti “Prinsipe ti Kappia.” (Isaias 9:6, 7) Ukomen met ni Jehova ti Asiria, ti nasion nga inusarna kas ‘ti pagbaut a maipaay iti ungetna.’ Kamaudiananna, makautibo ti Juda, ngem adda ‘natda kadakuada nga agsubli.’ (Isaias 10:5, 21, 22) Addanto pudno a kinahustisia iti sidong ti panagturay ti piguratibo a “saringit manipud iti pungdol ni Jesse.”—Isaias 11:1.
Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:
1:8, 9—Kasano a ti anak a babai ti Sion “napanawanen a kas iti abong-abong iti kaubasan, kas iti pagsiputan a kalapaw iti talon dagiti pipino”? Kaipapanan daytoy a ti Jerusalem nayarig laeng iti abong-abong iti kaubasan wenno iti narukop a kalapaw iti talon dagiti pipino, a kasla awan gawayna bayat ti panangraut ti Asiria. Ngem tinulongan ni Jehova ket dina impalubos nga agbalin a kas iti Sodoma ken Gomorra.
1:18—Ania ti kaipapanan dagiti sasao nga: “Umaykayo, ita, ket ilintegtayo koma ti bambanag iti nagbabaetantayo”? Daytoy ket saan nga awis a panagsasarita tapno agnunumo. Iladladawan daytoy a bersikulo a ti nalinteg nga ukom a ni Jehova, ipakatna ti kinahustisia ket ikkanna iti gundaway ti Israel a mangbalbaliw ken mangdalus iti bagina.
6:8a—Apay a nausar ditoy ti suffix a “ko” manipud iti sao nga “ibaonko” ken ti sao a “kadakami”? Ti suffix a “ko” tuktukoyenna ni Jehova a Dios. Ti met sao a “kadakami” ipamatmatna nga adda kadua ni Jehova. Siempre, daytoy ti ‘bugbugtong nga Anakna.’—Juan 1:14; 3:16.
6:11—Ania ti kayat a sawen ni Isaias idi sinaludsodna: “Kasano kabayag, O Jehova?” Saan a damdamagen ni Isaias no kasano kabayag ti panangidanonna iti mensahe ni Jehova kadagiti nasukir a tattao. Imbes ketdi, kayatna a maammuan no kasano kabayag a matabbaawan ti nagan ti Dios gapu ta dagiti tattao agtultuloyda a masakit iti naespirituan.
7:3, 4—Apay a ni Jehova insalakanna ti nadangkes a ni Ari Acaz? Implano dagiti ari ti Siria ken Israel nga ikkatenda ni Ari Acaz iti trono ket mangisaadda iti kasukatna nga agturay, ti anak ni Tabeel—maysa a lalaki a saan a kaputotan ni David. Daytoy a gakat ti Diablo mabalin a lapdanna ti pannakaibanag ti tulag ken David maipapan iti Pagarian. Ni Jehova inispalna ni Acaz tapno maitalimeng ti linia a pagtaudan ti naikari a “Prinsipe ti Kappia.”—Isaias 9:6.
7:8—Kasano a ‘naburakburak’ ti Efraim iti las-ud ti 65 a tawen? Nangrugi ti pannakaidestiero dagiti umili iti sangapulo-tribu a pagarian ken ti pannakaisublida manen iti dagada a kadua dagiti ganggannaet “idi kaaldawan ni Peca nga ari ti Israel,” kalpasan la unay nga inyebkas ni Isaias daytoy a padto. (2 Ar-ari 15:29) Nagtultuloy dayta agingga idi kaaldawan ti ari ti Asiria a ni Esar-haddon a maysa nga anak ken kasuno ni Senaquerib. (2 Ar-ari 17:6; Esdras 4:1, 2; Isaias 37:37, 38) Kas nadakamat iti Isaias 7:8, nagpaut iti 65 a tawen daytoy a pannakayakar dagiti tattao a mapan ken aggapu iti Samaria.
11:1, 10—Kasano nga agbalin ni Jesu-Kristo kas maysa “a saringit manipud iti pungdol ni Jesse” ken kas “ti ramut ni Jesse”? (Roma 15:12) No iti kapuonanna kas maysa a tao, ni Jesus nagtaud “iti pungdol ni Jesse.” Isu ket kaputotan ni Jesse babaen ti anak ni Jesse a ni David. (Mateo 1:1-6; Lucas 3:23-32) Nupay kasta, agbaliw ti relasion ni Jesus kadagiti inapona gapu iti naited kenkuana a pannakabalin nga agari. Gapu iti pannakabalin ken autoridadna a mangted iti biag nga agnanayon iti natulnog a sangatauan ditoy daga, agbalin ni Jesus kas ti ‘Agnanayon nga Amada.’ (Isaias 9:6) Gapuna, isu ket “ramut” met dagiti inapona, agraman ni Jesse.
Dagiti Masursurotayo:
1:3. No ditay annuroten ti kalikaguman ti Namarsua kadatayo, nakunkunengtay pay ngem iti baka wenno asno. Iti kasumbangirna, no apresiarentayo ti amin nga inaramid ni Jehova agpaay kadatayo, maliklikantayo ti agtignay nga awanan pannakaawat ket ditay panawan ti Dios.
1:11-13. Saan a makaay-ayo ken ni Jehova dagiti narelihiosuan a seremonia ken napanayag a kararag. Masapul a naimpusuan dagiti tignay ken kararagtayo.
1:25-27; 2:2; 4:2, 3. Agpatingga ti pannakaadipen ken ti pannakalangalang ti Juda babaen ti panagsubli dagiti agbabbabawi a natda idiay Jerusalem ken ti pannakaisubli ti pudno a panagdayaw. Kaasian ni Jehova dagiti agbabbabawi a nakabasol.
2:2-4. Ti sireregta a pannakiramantayo iti panangikasaba iti Pagarian ken panagaramid iti adalan makatulong kadagiti indibidual manipud iti adu a nasion a mangammo kadagiti dalan ti talna ken agtultuloy a makikappia.
4:4. Ikkaten ni Jehova, wenno ugasanna, ti kinarugit iti moral ken ti panagbasol iti dara.
5:11-13. Ti di naannad ken natimbeng a panangpili iti paglinglingayan ket pakakitaan a saan a mayap-aplikar ti nagun-od a pannakaammo.—Roma 13:13.
5:21-23. Masapul a liklikan dagiti Kristiano a panglakayen, wenno manangaywan, ti agbalin a ‘masirib iti bukodda a mata.’ Masapul met a kalkalainganna ti ‘panaginumda iti arak’ ken liklikanda ti panangidumduma.
11:3a. Ipakita ti ulidan ken pannursuro ni Jesus a mangted iti rag-o ti panagbuteng ken Jehova.
“NI JEHOVA MANGIPAKITANTO ITI ASI KEN JACOB”
Ti kapitulo 13 agingga iti 23 ket panangukom a maibusor kadagiti nasion. Nupay kasta, “ni Jehova mangipakitanto iti asi ken Jacob” babaen ti panangipalubosna iti amin a tribu ti Israel nga agawid iti dagada. (Isaias 14:1) Ti mensahe maipapan iti pannakalangalang ti Juda iti kapitulo 24 agingga iti 27 ket napakuyogan iti kari ti pannakaisubli. Nakapungtot ni Jehova kadagiti “managbarbartek ti Efraim [Israel]” gapu iti pannakialiansada iti Siria ken kadagiti “padi ken mammadto” ti Juda a nakialiansa iti Asiria. (Isaias 28:1, 7) Asi pay ti “Ariel [Jerusalem]” gapu ta ‘napan nagkamang idiay Egipto.’ (Isaias 29:1, footnote ti Reference Bible; 30:1, 2) Ngem naipadto ti pannakaisalakan dagidiay mamati ken Jehova.
Kas iti ‘burboran a bumaro a leon nga agug-uga iti rabaw ti inanupanna,’ saluadan ni Jehova ti “Bantay Sion.” (Isaias 31:4) Naikari met: “Adtoy! Maysa nga ari ti agturayto maipaay iti mismo a kinalinteg.” (Isaias 32:1) Nupay ti pangta ti Asiria iti Juda pagsangitenna a sipapait uray “dagiti mismo a mensahero ti kappia,” inkari ni Jehova nga umimbag ti ilina, a ‘mapakawan ti biddutda.’ (Isaias 33:7, 22-24) “Ni Jehova addaan rurod kadagiti amin a nasion, ken pungtot iti isuamin a buyotda.” (Isaias 34:2) Saan nga agtalinaed a langalang ti Juda. “Ti let-ang ken ti awanan danum a rehion agragsakdanto, ket ti desierto a tanap agrag-onto ken agsabong a kas iti safron.”—Isaias 35:1.
Sungbat Dagiti Nainkasuratan a Saludsod:
13:17—Iti ania a pamay-an a dagiti Medo ibilangda nga awan ti mamaay ti pirak ken saanda a maragsakan iti balitok? Dagiti Medo ken Persiano ad-adda nga ibilangda a dayaw ti panangparmekda ngem dagiti samsam iti gubat. Paneknekan dayta ti inaramid ni Ciro idi nagawid dagiti naidestiero a Judio. Intedna kadakuada dagiti alikamen a balitok ken pirak a sinamsam ni Nabucodonosor manipud iti templo ni Jehova.
14:1, 2—Kasano a ti ili ni Jehova agbalindanto a “manangkautibo kadagidiay mangtengtengngel kadakuada kas kautibo” ket “pagpasakupenda dagidiay mangdagdagdag kadakuada nga agtrabaho”? Napasamak dayta ken Daniel, a naaddaan iti nangato a saad idiay Babilonia iti sidong dagiti Medo ken Persiano; ken Ester a nagbalin a reyna ti Persia; ken ni Mardokeo, a nadutokan a primero ministro iti Imperio ti Persia.
20:2-5—Talaga kadi a nagpagnapagna a lamolamo ni Isaias iti tallo a tawen? Mabalin nga inuksob laeng ni Isaias ti makinruar a pagan-anayna ket nagpagnapagna a “naingpis laeng ti kawesna.”—1 Samuel 19:24, footnote ti Reference Bible.
21:1—Ania a rehion ti naawagan a “let-ang ti baybay”? Ti Babilonia ti tuktukoyenna nupay adayo daytoy iti baybay. Ngamin, tinawen a malayus ti rehion kadagiti danum ti Eufrates ken Tigris, a mangpataud iti arig “baybay” a baresbes.
24:13-16—Kasano a dagiti Judio agbalinda a kas adda “iti tengnga dagiti ili, kas iti panangapras iti kayo nga olibo, kas iti panagadas no nagngudon ti panagburas iti ubas”? No kasano nga adda mabati a bunga ti kayo wenno ubas kalpasan ti panagburas, sumagmamano laeng ti makalasat iti pannakadadael ti Jerusalem ken Juda. Sadinoman ti nakaidestieruan dagiti nakalasat, iti man “rehion ti lawag [ti Babilonia iti Daya] wenno “kadagiti isla ti baybay [ti Mediteraneo],” idaydayawda ni Jehova.
24:21—Siasino ti “buyot ti nangato” ken ti “ar-ari ti daga”? Mabalin nga agaplikar ti “buyot ti nangato” kadagiti nadangkes nga espiritu a puersa. Ngarud, ti “ar-ari ti daga” isu dagiti agtuturay ditoy daga nga iturturayan dagiti demonio.—1 Juan 5:19.
25:7—Ania “ti pamalkut a mangbalbalkut kadagiti amin nga ili, ken ti inabel a nayabel kadagiti amin a nasion”? Daytoy a panangidilig tignayennatayo a mangpanunot iti dua a kangrunaan a kabusor ti sangatauan—ti basol ken ipapatay.
Dagiti Masursurotayo:
13:20-22; 14:22, 23; 21:1-9. Kas iti napasamak iti Babilonia, kanayon a pumayso dagiti naimpadtuan a sao ni Jehova.
17:7, 8. Sumagmamano nga indibidual ti nagpannuray ken Jehova, nupay saan a nangipangag ti kaaduan nga Israelita. Umasping iti dayta, dadduma a kameng ti Kakristianuan ti nangipangag iti mensahe ti Pagarian.
28:1-6. Ti Asiria parmekenna ti Israel, ngem siguraduen ti Dios a makalasat dagiti matalek. Ipakita dagiti panangukom ni Jehova nga adda namnama dagiti nalinteg.
28:23-29. Aturen ni Jehova dagiti napasnek nga indibidual sigun kadagiti espesipiko a kasapulan ken kasasaadda.
30:15. Tapno isalakannatayo ni Jehova, masapul nga ipakitatayo ti pammatitayo babaen ti “panaginana,” wenno saan a panagtalek kadagiti gakat ti tao a mangisalakan. Babaen ti ditay “pannakasinga,” wenno ditay panagbuteng, ipakpakitatayo nga agtalektayo a masalaknibannatayo ni Jehova.
30:20, 21. No ipangagtayo “ti matalek ken masirib nga adipen” ken ti ibagbaga ti naipaltiing a Saona, ti Biblia, ‘makitatayo’ ni Jehova ken ‘mangngegtayo’ ti timekna a mangisalakan.—Mateo 24:45.
Ti Padto ni Isaias Pabilgenna ti Panagtalektayo iti Sao ti Dios
Anian a yamantayo iti mensahe ti Dios iti libro nga Isaias! Dagiti natungpalen a padto papigsaenna ti panagtalektayo a ti ‘sao a rummuar iti ngiwat ni Jehova saan nga agsubli kenkuana nga awan dagiti nagbanaganna.’—Isaias 55:11.
Dagiti ngay padto maipapan iti Mesias, a masarakan iti Isaias 9:7 ken 11:1-5, 10? Saan aya a pabilgenda ti pammatitayo iti probision ni Jehova agpaay iti pannakaisalakantayo? Adda met iti libro nga Isaias dagiti padto a ti kangrunaan a kaitungpalanda ket ita wenno iti masanguanan. (Isaias 2:2-4; 11:6-9; 25:6-8; 32:1, 2) Kinapudnona, ti libro nga Isaias ket kanayonan dagiti pammaneknek a “ti sao ti Dios nabiag”!—Hebreo 4:12.
[Ladawan iti panid 8]
Ni Isaias ken dagiti annakna ket ‘kas pagilasinan ken kas milagro iti Israel’
[Ladawan iti panid 8, 9]
Kasano nga agbalin ti Jerusalem a “kas iti abong-abong iti kaubasan”
[Ladawan iti panid 10]
Kasano a maipapaay ti tulong kadagiti tattao iti nasnasion a ‘mangpitpit kadagiti kampilanda a pagbalinen a subsob ti arado’?