Kapitulo Tres

“Ilintegtayo Koma ti Bambanag”

Isaias 1:10-31

1, 2. Kadagiti siasino ti pangyaspingan ni Jehova kadagiti agtuturay ken umili ti Jerusalem ken Juda, ket apay a nainkalintegan daytoy?

MABALIN a kayat dagidi agnanaed idiay Jerusalem nga ikalintegan ti bagbagida kalpasan a nangngegda ti panangkondenar a nairekord iti Isaias 1:1-9. Di pagduaduaan a kayatda nga ipagpannakkel dagiti amin a datonda ken Jehova. Nupay kasta, ited ti Isa 1 bersikulo 10 agingga iti 15 ti mangkeltay a sungbat ni Jehova iti kakasta a kababalin. Irugina: “Denggenyo ti sao ni Jehova, dakayo a diktador ti Sodoma. Imdenganyo ti linteg ti Diostayo, dakayo nga umili ti Gomorra.”​—Isaias 1:10.

² Nadadael ti Sodoma ken Gomorra saan laeng a gapu iti kinagaramugamda iti sekso no di pay ket gapu iti kinasubeg ken kinatangsitda. (Genesis 18:20, 21; 19:4, 5, 23-25; Ezequiel 16:49, 50) Sigurado a naklaat dagiti dumdumngeg ken Isaias idi mangngegda a nayaspingda kadagiti umili dagidiay a nailunod a siudad.a Ngem makita ni Jehova a kasta a talaga ti kasasaad ti ilina, ket saan a pinaalumamay ni Isaias ti mensahe ti Dios tapno ‘gagatelenna dagiti lapayagda.’​—2 Timoteo 4:3.

3. Aniat’ kayat a sawen ni Jehova no kunana a “huston” kenkuana dagiti daton ti tattao, ket apay a kastoy?

³ Imutektekanyo ti makuna ni Jehova iti pormalistiko a panagdaydayaw ti ilina. “‘Ania ti pagimbagan kaniak ti kinaadu dagiti sakripisioyo?’ kuna ni Jehova. ‘Huston kaniak dagiti sibubukel a daton a mapuoran a kalakian a karkarnero ken ti taba dagiti napalukmeg nga animal; ket iti dara dagiti urbon a toro ken dagiti kalakian a kordero ken dagiti kalakian a kalding saanak a naragsakan.’” (Isaias 1:11) Nalipatan dagiti umili a saan nga agpannuray ni Jehova kadagiti datonda. (Salmo 50:8-13) Saanna a kasapulan ti aniaman nga itukon dagiti tattao kenkuana. Isu a no ipapan dagiti umili nga ipakpakitaanda ni Jehova iti imbag babaen kadagiti di naimpusuan a datonda, nagbiddutda. Nabileg a simboliko a sao ti inusar ni Jehova. Ti ebkas a “huston kaniak” mabalin met a maipatarus a “naumaakon” wenno “nalapunosakon.” Ammoyo kadi ti rikna ti nabsog unay, a no makakita laeng iti ad-adu pay ket marurusoken? Kasta ti rikna ni Jehova kadagita a daton​—karimonna unay!

4. Kasano nga ibutaktak ti Isaias 1:12 ti kinaubbaw ti ipapan dagiti tattao iti templo idiay Jerusalem?

⁴ Ituloy ni Jehova: “Inton umaykayo tapno kitaenyo ti rupak, siasino ti nangalikagum iti daytoy manipud iti imayo, nga ipayatpayatyo dagiti paraangak?” (Isaias 1:12) Saan kadi a ti mismo a linteg ni Jehova ti nangalikagum kadagiti umili tapno ‘umayda kitaen ti rupana,’ kayatna a sawen, tapno mapanda iti templona idiay Jerusalem? (Exodo 34:23, 24) Wen, ngem pormalismo laeng ti ipapanda sadiay, rutina laeng ti panangalagadda iti nasin-aw a panagdayaw, nga awanan iti nadalus a motibo. Iti panangmatmat ni Jehova, ti mamin-adu nga isasarungkarda kadagiti paraanganna ket kayariganna ti ‘panangipayatpayat’ laeng, a pakagasgasan laeng ti suelo.

5. Ania ti sumagmamano kadagiti panagdayaw nga ar-aramiden idi dagiti Judio, ket apay a nagbalin a “dadagsen” dagitoy ken Jehova?

⁵ Di pakasdaawan a nadagdagsen pay a sasao ti usaren itan ni Jehova! “Isardengyon ti mangyeg iti ad-adu pay nga awanan pateg a datdaton a bukbukel. Insienso​—banag dayta a makapasimron kaniak. Baro a bulan ken sabbath, ti panangayab iti kombension​—diak maanusan ti panangusar iti karkarna a pannakabalin a maikuyog iti nadaeg a gimong. Dagiti baro a bulanyo ken dagiti panawen ti piestayo ginura ti kararuak. Nagbalinda kaniak a dadagsen; nabannogakon a mangan-anus kadakuada.” (Isaias 1:13, 14) Ti datdaton a bukbukel, insienso, dagiti Sabbath, ken nadaeg a gimong ket paset amin ti Linteg ti Dios iti Israel. No maipapan kadagiti “baro a bulan,” imbilin laeng ti Linteg a ngilinenda dagitoy, ngem nagin-inut a naipasdek dagiti nasayaat a tradision kadagita a panagngilin. (Numeros 10:10; 28:11) Naibilang ti baro a bulan a kas binulan a sabbath, nga agsardeng nga agtrabaho dagiti umili ket aguummongda pay ketdi a paisuro kadagiti mammadto ken papadi. (2 Ar-ari 4:23; Ezequiel 46:3; Amos 8:5) Saan a dakes ti kakasta a panagngilin. Ti dakes ket no aramidenda dagita a pammarang laeng. Maysa pay, agusar dagiti Judio iti “karkarna a pannakabalin,” dagiti espiritistiko nga aramid, a kagiddan a mismo ti pormal a panangalagadda iti Linteg ti Dios.b Gapuna, “dadagsen” ken Jehova ti panagdayawda kenkuana.

6. Kasano a ‘nabannogen’ ni Jehova?

⁶ Ngem kasano koma a ‘nabannog’ ni Jehova? Total, addaan ti “kinaruay iti dinamiko nga enerhia . . . Isu saan a mabannog wenno mapakil.” (Isaias 40:26, 28) Nagusar ni Jehova iti nabatad a simboliko a sao tapno maawatantayo ti rikriknana. Napadasanyo kadin ti nagbagkat iti nadagsen nga awit iti nakapapaut agingga a napaksuyankayon ket kayatyon nga ibbatan dayta? Kasta ti rikna ni Jehova iti pammarang a panagdayaw ti ilina.

7. Apay a saanen nga immimdeng ni Jehova kadagiti kararag ti ilina?

⁷ Tamingen itan ni Jehova ti pribado unay ken kasisingedan iti amin a panagdayaw. “Inton iyukradyo dagiti dakulapyo, ilingedko dagiti matak manipud kadakayo. Uray no mamin-adu nga agkararagkayo, saanak nga umim-imdeng; dagiti mismo nga imayo napnoda iti panagibukbok iti dara.” (Isaias 1:15) Ti panangyukrad kadagiti dakulap, panangitag-ay kadagiti ima a dagiti dakulap nakaturong iti ngato, ket kaipapananna ti iyaararaw. Ken Jehova, awan mamaayna daytoy a postura, tangay naruay a dara ti imbukbok ti im-ima dagitoy a tattao. Nagraira ti kinaranggas iti pagilian. Gagangay ti panangirurumen kadagiti nakapuy. Kadagita nga abusado ken managimbubukodan a tattao, ti panagkararagda ken Jehova ken panagkiddawda iti bendision ket naalas. Di pakasdaawan a kunaen ni Jehova, “Saanak nga umim-imdeng”!

8. Aniat’ biddut nga ar-aramiden ti Kakristianuan itatta, ket kasano a matnag dagiti dadduma a Kristiano iti kasta met laeng a palab-og?

⁸ Iti kaaldawantayo, di met nagun-odan ti Kakristianuan ti pabor ti Dios babaen kadagiti di agsarday a maulit-ulit nga ubbaw a kararagna ken ti dadduma pay a narelihiosuan nga ‘ar-aramidna.’ (Mateo 7:21-23) Nasken unay a ditay koma matnag iti isu met laeng a palab-og. Sagpaminsan, agkibaltang ti maysa a Kristiano ket makaaramid iti serioso a basol, sananto ikalintegan a no ilimedna lattan ti ar-aramidenna sa parang-ayenna ti trabahona iti Nakristianuan a kongregasion, uray kaskasano masulnitanto ti basolna babaen kadagiti aramidna. Saan a maay-ayo ni Jehova iti kakasta a pormalistiko nga aramid. Maymaysa laeng ti pangagas iti naespirituan a sakit, kas ipakita dagiti sumaruno a bersikulo ti Isaias.

Ti Pangagas iti Naespirituan a Sakit

9, 10. Kasanot’ kapateg ti kinadalus no iti panagdayawtayo ken Jehova?

⁹ Ti naasi a Dios a ni Jehova baliwannan ti pannakisaritana, a pagbalinenna dayta nga ad-adda a naayat ken makaallukoy. “Bugguanyo ti bagbagiyo; dalusanyo ti bagbagiyo; ikkatenyo ti kinadakes dagiti pannakilangenyo manipud sanguanan dagiti matak; sumardengkayo nga agaramid iti dakes. Sursuruenyo ti agaramid iti naimbag; birokenyo ti kinahustisia; ilintegyo ti manangirurumen; mangukomkayo a maipaay iti awan amana nga ubing; irupiryo ti kalintegan ti balo a babai.” (Isaias 1:16, 17) Mabasatay ditoy ti agsasaruno a siam nga alagaden, wenno bilin. Negatibo ti umuna nga uppat yantangay nainaig dagita iti pannakaikkat ti basol; ti maudi a lima ket positibo a tignay a mangitunda iti pannakagun-od ti bendision ni Jehova.

¹⁰ Ti panagbuggo ken kinadalus ket kanayon a napateg a paset ti nasin-aw a panagdayaw. (Exodo 19:10, 11; 30:20; 2 Corinto 7:1) Ngem kayat ni Jehova a naing-inget ti pannakadalusda, iti mismo a puso dagiti agdaydayaw kenkuana. Kapatgan ti moral ken naespirituan a kinadalus, ket daytoy ti tuktukoyen ni Jehova. Ti immuna a dua a bilin iti Isa 1 bersikulo 16 ket saan a basta panangulit. Insingasing ti maysa a gramatiko iti Hebreo a ti umuna, “bugguanyo ti bagbagiyo,” tuktukoyenna ti damo a tignay a panagdalus, idinto ta ti maikadua, “dalusanyo ti bagbagiyo,” tuktukoyenna ti agtultuloy a panangikagumaan a mangtaginayon iti dayta a kinadalus.

11. Tapno malabanantayo ti basol, aniat’ rumbeng nga aramidentayo, ken aniat’ ditay koma pulos aramiden?

¹¹ Awan mailemmengtayo ken Jehova. (Job 34:22; Proverbio 15:3; Hebreo 4:13) Isu a ti bilinna nga, “Ikkatenyo ti kinadakes dagiti pannakilangenyo manipud sanguanan dagiti matak,” ket maysa laeng ti kaipapananna​—panagsardeng nga agaramid iti dakes. Siempre, kaipapanan dayta ti di panangpadas a mangilimed kadagiti nadagsen a basol, ta basol a mismo ti panangaramid iti kasta. Ipakdaar ti Proverbio 28:13: “Ti mangabbong kadagiti salungasingna dinto rumang-ay; ngem ti mangipudno ken mangbaybay-an kadakuada maragpatnanto ti kaasi.”

12. (a) Apay a nasken a ‘sursuruen ti agaramid iti naimbag’? (b) Kangrunaanna kadagiti panglakayen, kasanoda nga iyaplikar ti bilin a “birokenyo ti kinahustisia” ken “ilintegyo ti manangirurumen”?

¹² Adu ti maadal kadagiti positibo a tignay nga imbilin ni Jehova iti bersikulo 17 ti Isaias kapitulo 1. Imutektekanyo ta saanna laeng nga imbaga nga “agaramidkayo iti naimbag” no di ket “sursuruenyo ti agaramid iti naimbag.” Masapul ti personal a panagadal iti Sao ti Dios tapno maawatantay no ania ti naimbag iti imatang ti Dios ken tapno kayattay nga aramiden dayta. Maysa pay, saan a basta imbaga ni Jehova nga “agaramidkayo iti kinahustisia” no di ket “birokenyo ti kinahustisia.” Uray dagiti panglakayen nga aduan ti kapadasan masapul a naan-anay a sukimatenda ti Sao ti Dios tapno masarakanda ti kinahustisia iti dadduma a narikut a bambanag. Responsabilidadda met nga ‘ilinteg ti manangirurumen,’ kas sumaruno nga imbilin ni Jehova. Napateg dagitoy a pammilin kadagiti Kristiano a papastor itatta, ta kayatda a salakniban ti arban kadagiti “manangirurumen a lobo.”​—Aramid 20:28-30.

13. Kasanotay a mayaplikar ita dagiti bilin maipapan iti ulila ken balo a babai?

¹³ Ti maudi a dua a bilin ket mainaig iti dadduma kadagiti nakakapuy iti ili ti Dios​—dagiti ulila ken balo a babbai. Magustuan unay ti lubong a gundawayan ti kakasta nga indibidual; saan koma a kasta kadagiti tattao ti Dios. “Mangukom” dagiti naayat a panglakayen nga agpaay kadagiti ulila iti kongregasion, a tulonganda ida a gumun-od iti hustisia ken pannalaknib iti lubong nga agtarigagay a manggundaway ken mangikulbo kadakuada. Dagiti panglakayen ‘irupirda ti kalintegan’ ti balo a babai wenno, kas maitunos iti Hebreo a sao, mabalin a kaipapananna met ti “makidangadang” para kenkuana. Pudno, tarigagayan amin a Kristiano ti agbalin a gubuayan ti salaknib, liwliwa, ken kinahustisia kadagiti nakurapay agsipud ta napategda ken Jehova.​—Mikias 6:8; Santiago 1:27.

14. Ania a positibo a mensahe ti naipasimudaag iti Isaias 1:16, 17?

¹⁴ Anian a nainget, positibo a mensahe ti ipaay ni Jehova babaen kadagitoy siam a bilin! No dadduma ipapati dagidiay agbasbasol a talaga a dida kabaelan nga aramiden ti umiso. Makapaupay ti kakasta a kapanunotan. Maysa pay, nagbiddutda. Ammo ni Jehova​—ken kayatna a maammuantayo​—a buyogen ti tulongna, mabalin nga isardeng ti asinoman a managbasol ti dakes nga aramidna, agbaw-ing, ket aramidenna ketdi ti nalinteg.

Naasi, Nalinteg a Kiddaw

15. Kasano a kamali ti pannakaawatda no dadduma iti sasao nga “ilintegtayo koma ti bambanag iti nagbabaetantayo,” ket ania ti aktual a kaipapananna?

¹⁵ Ad-adda manen a naayat ken naasi ti panagsao ni Jehova itan: “‘Umaykayo, ita, ket ilintegtayo koma ti bambanag iti nagbabaetantayo,’ kuna ni Jehova. ‘Uray no ti basbasolyo kasla koma eskarlata, mapapudawdanto a kasla niebe; uray no nalabagada koma a kasla carmesi a lupot, agbalindanto a mismo a kasla de lana.’” (Isaias 1:18) Masansan a kamali ti pannakaawatda iti panglukat nga awis daytoy naimnas a bersikulo. Kas pagarigan, ti The New English Bible kunana nga, “Aglilinnawagtayo”​—a kasla ketdin masapul nga agpinnadispensar ti agsumbangir a dasig tapno makapagtunosda. Saan a kasta! Awan basol ni Jehova, nangnangruna iti pannakilangenna iti daytoy rebelioso, managinsisingpet nga ili. (Deuteronomio 32:4, 5) Saan nga ibagbaga ti bersikulo ti agpareho a pannakikompromiso, no di ket maysa a panagsasango tapno mapasingkedan ti kinahustisia. Kayariganna, karkariten ditoy ni Jehova ti Israel a sumango iti bista ti pangukoman.

16, 17. Kasanotay nga ammo a situtulok ni Jehova a mangpakawan uray dagiti nadagsen a basol?

¹⁶ Kasla nakaam-amak a panunoten dayta, ngem ni Jehova ti Ukom nga awan umartap iti kinamanangngaasi ken kinamannakipagriknana. Saan a maartapan ti kapasidadna a mangpakawan. (Salmo 86:5) Isu laeng ti makaanus iti “kasla eskarlata” a basbasol ti Israel ken mangugas kadagita, tapno “mapapudawdanto a kasla niebe.” Saan a maikkat ti mansa ti basol babaen iti panagregget ti tao, narelihiosuan a pormula, datdaton, wenno karkararag. Madalusan ti basol babaen laeng iti pammakawan ni Jehova. Iparabur ti Dios ti kasta a pammakawan babaen kadagiti impasdekna a kondision, a pakairamanan ti napudno ken naimpusuan a panagbabawi.

¹⁷ Nakapatpateg daytoy a kinapudno isu nga inulit ni Jehova dayta iti sabali a daniw​—dagiti “carmesi” a basol agbalindanto a kasla kabbaro, di natinaan, napudaw a de lana. Kayat ni Jehova a maammuantayo nga isu a talaga ti Mamakawan iti basbasol, uray dagidiay nadagsen unay a basol, no la ket napudno ti panagbabawitayo. Dagidiay di mamati a pudno daytoy iti mismo a kasoda nasayaat no usigenda dagiti ehemplo a kas ti napasamak ken Manases. Nakaap-aprang dagiti basolna iti adu a tawtawen. Kaskasdi, nagbabawi ket napakawan. (2 Cronicas 33:9-16) Kayat ni Jehova a datayo amin, agraman dagidiay nakaaramid iti nadagsen a basbasol, a maammuantay koma a saan pay a naladaw tapno “ilintegtayo koma ti bambanag” iti imatangna.

18. Ania a pagpilian ti impasango ni Jehova iti rebelioso nga ilina?

¹⁸ Ipalagip ni Jehova iti ilina nga adda pagpilianda. “No ipakitayo ti kinatulok ket umimdengkayo, kanenyonto ti imbag ti daga. Ngem no agkedkedkayo ket pudno a rebeliosokayo, maibuskayto babaen iti kampilan; ta ti mismo a ngiwat ni Jehova sinaona dayta.” (Isaias 1:19, 20) Ipaganetget ditoy ni Jehova dagiti kababalin, ket nagusar iti sabali pay a nabiag a simboliko a sasao tapno maipaganetgetna ti puntona. Daytoy ti pagpilian ti Juda: Mangan wenno isuda ti makaan. No situtulokda nga umimdeng ken agtulnog ken Jehova, kanendanto ti naimbag a bunga ti daga. Ngem, no agtultuloyda iti rebelioso a kababalinda, isudanto ti makaan​—babaen ti kampilan dagiti kabusorda! Kasla imposible a kaykayat dagiti umili ti kampilan dagiti kabusorda imbes a ti asi ken ti kinaparabur ti manangpakawan a Dios. Ngem kasta ti napasamak iti Jerusalem, kas ipakita dagiti sumaruno a bersikulo ti Isaias.

Panangdung-aw iti Inay-ayat a Siudad

19, 20. (a) Kasano nga impasimudaag ni Jehova ti riknana iti panangliputda kenkuana? (b) Kasano a ‘ti kinalinteg nagdagdagus idi idiay Jerusalem’?

¹⁹ Makitatayo iti Isaias 1:21-23 ti kakaro ti kinadakes ti Jerusalem iti daytoy a tiempo. Irugi itan ni Isaias ti naipaltiing a daniw a kasla dung-aw, wenno un-unnoy: “O anian ta ti matalek nga ili nagbalin a balangkantis! Napno idi iti kinahustisia; ti kinalinteg a mismo nagdagdagus kenkuana, ngem ita manangpapataydan.”​—Isaias 1:21.

²⁰ Anian a pannakatnag ti siudad ti Jerusalem! Daydi dati a matalek nga asawa, nagbalin itan a balangkantis. Ania pay ti nabilbileg a sasao a mangipasimudaag iti pannakaliput ken pannakapaay ni Jehova? Ti “kinalinteg a mismo nagdagdagus” iti daytoy a siudad. Kaano? Bueno, uray idi awan pay ti Israel, idi kaaldawan ni Abraham, naawagan daytoy a siudad iti Salem. Inturayan daytoy ti maysa a lalaki a nagserbi nga ari ken padi. Ti naganna a Melquisedec kaipapananna ti “Ari ti Kinalinteg,” ket nabatad a maitutop unay dayta kenkuana. (Hebreo 7:2; Genesis 14:18-20) Agarup 1,000 a tawen kalpasan ni Melquisedec, rimmang-ay unay ti Jerusalem, iti sidong ti panagturay da David ken Solomon. Ti “kinalinteg a mismo nagdagdagus kenkuana,” nangnangruna idi impaay dagiti arina ti pagulidanan dagiti umili babaen ti pannagnada iti daldalan ni Jehova. Ngem idi tiempo ni Isaias, awanen dagiti kasta a kasasaad.

21, 22. Aniat’ ipasimudaag ti rugit ken natibnokan a serbesa, ket apay a maikanatad ti kasta a pannakadeskribir dagiti panguluen ti Juda?

²¹ Agparang a ti dakkel a problema ket dagiti mangidadaulo kadagiti umili. Ituloy ni Isaias ti unnoyna: “Ti pirakmo a mismo nagbalin a naggugoran a rugit. Ti serbesam a trigo natibnokan iti danum. Dagiti prinsipem nasungitda ken kakadua dagiti mannanakaw. Tunggal maysa kadakuada ket managayat iti pasuksok ken manangkamakam kadagiti sagut. Maipaay iti awan amana nga ubing saanda a mangukom; ket uray ti legal a kaso ti balo a babai saan a maawat kadakuada.” (Isaias 1:22, 23) Dua nga agsaruno a nabiag nga ilustrasion ti mangisagana iti isip dagiti agbasa no ania ti masapul a sumaganad. Ti mammanday ikkatenna ti naggugoran a rugit manipud iti agburburek a pirak sana ibelleng dayta. Dagiti prinsipe ken ukom ti Israel kasda la iti rugit, saan ket a ti pirak. Masapul a maikkat dagita. Awan serserbida a kasla iti serbesa a natibnokan iti danum ket awanen ti ramanna. Rumbeng la a maibelleng ti kasta nga inumen!

²² Ipakita ti Isa 1 bersikulo 23 no apay a maikari dagiti panguluen iti kasta a pannakadeskribir. Intan-ok ti Linteg Mosaiko ti ili ti Dios, nga inlasinna ida kadagiti sabsabali a nasion. Inaramidna a kasta, kas pagarigan, babaen ti bilinna a pannakasalaknib dagiti ulila ken balo a babbai. (Exodo 22:22-24) Ngem idi tiempo ni Isaias, bassit ti namnama ti ulila a makagun-od iti hustisia. No maipapan iti balo a babai, awan mabirokanna uray dumngeg laeng koma iti kasona, ket lallalo manen nga awan mangikagumaan a tumulong kenkuana. Awan, dagitoy nga ukom ken papanguluen ket okupadoda unay iti bukodda a paginteresan​—agbirbirokda iti pasuksok, kamakamenda dagiti sagut, ken kakaduada dagiti mannanakaw, a nabatad a salsalaknibanda dagiti kriminal bayat a baybay-anda nga agsagaba dagiti biktimada. Nakarkaro pay, “nasungitda,” wenno kimmalioda, kadagiti dakes nga aramidda. Anian a nakapimpiman a kasasaad!

Gugoranto ni Jehova ti Ilina

23. Ania a rikrikna ti iyebkas ni Jehova kadagiti kabusorna?

²³ Saan nga agnanayon nga ipalubos ni Jehova ti kasta a panangabuso iti turay. Ituloy ni Isaias: “Gapuna ti sao ti pudno nga Apo, ni Jehova ti buybuyot, Daydiay Mannakabalin ti Israel, ket: ‘Aha! Pabang-arakto ti bagik kadagiti kalabanko, ket ibalesakto ti bagik kadagiti kabusorko.’” (Isaias 1:24) Tallo ti titulo a naited ken Jehova ditoy, a mangipaganetget iti nainkalintegan a kinaapona ken iti naindaklan a pannakabalinna. Ti ebkas nga “Aha!” mabalin nga ipasimudaagna a ti panangay-ay ni Jehova ket nalaokan itan iti determinasion nga agtignay a sirurungsot. Sigurado nga adda makagapu iti daytoy.

24. Ania a pananggugor ti pinanggep ni Jehova iti ilina?

²⁴ Dagiti mismo a tattao ni Jehova ti namagbalin iti bagbagida a kabkabusorna. Maikarida unay iti nadibinuan a pammales. ‘Pabang-aranto’ ni Jehova ti bagina kadakuada, wenno iwaksina ida. Kaipapananna kadi daytoy ti naan-anay, permanente a pannakaikisap ti ili a naipanagan kenkuana? Saan, ta ituloy a kunaen ni Jehova: “Ket ibaw-ingkonto ti imak kenka, ket tunawekto nga ikkaten dagiti naggugoran a rugitmo a kas iti lehia, ket ikkatekto amin dagiti rugitmo.” (Isaias 1:25) Usaren itan ni Jehova ti metodo a pananggugor kas ilustrasion. Ti mananggugor idi un-unana masansan a manginayon iti lehia a tumulong a mamaglasin iti rugit manipud iti napateg a metal. Umarngi iti dayta, ‘dusaen’ ni Jehova ti ilina ‘kas maiparbeng’ yantangay saanna a matmatan dayta a kas naan-anay a nadangkes. Ikkatenna laeng kadakuada ti ‘rugit’​—dagidiay nasubeg ken nadangkes, nga agkitakit nga agsursuro ken agtulnog.c (Jeremias 46:28) Babaen kadagitoy a sasao, pribilehio ni Isaias nga isurat a nasaksakbay ti historia.

25. (a) Kasano a ginugoran ni Jehova ti ilina idi 607 K.K.P.? (b) Kaano a ginugoran ni Jehova ti ilina iti moderno a panawen?

²⁵ Talaga a ginugoran ni Jehova ti ilina, nga inikkatna ti naggugoran a rugit, dagiti rinuker a panguluen ken dadduma pay a rebelde. Idi 607 K.K.P., nabayagen kalpasan ti tiempo ni Isaias, nadadael ti Jerusalem ket naidestiero dagiti agnanaed kenkuana iti 70 a tawen idiay Babilonia. Addada pagaspinganna daytoy iti inaramid ti Dios adu a tawtawen kalpasanna. Ti padto iti Malakias 3:1-5, a naisurat nabayagen kalpasan ti pannakaidestiero idiay Babilonia, impakitana nga addanto manen pananggugor nga aramiden ti Dios. Impatuldona ti panawen inton sarungkaran ni Jehova a Dios ti naespirituan a templona a kaduana ti “mensahero ti tulag,” ni Jesu-Kristo. Nabatad a napasamak daytoy idi arinunos ti Gubat Sangalubongan I. Sinukimat ni Jehova dagiti amin nga agkunkuna a Kristianoda, nga inarisitna ti pudno manipud kadagiti palso. Ania ti resultana?

26-28. (a) Ania ti damo a kaitungpalan ti Isaias 1:26? (b) Kasano a natungpal daytoy a padto iti tiempotayo? (c) Kasano a mabenepisiaran itatta dagiti panglakayen iti daytoy a padto?

²⁶ Sumungbat ni Jehova: “Mangisubliakto manen kadagiti ukom maipaay kenka kas idi damo, ken kadagiti manangbalakad maipaay kenka kas idi rugi. Kalpasan daytoy maawagankanto iti Siudad ti Kinalinteg, Matalek nga Ili. Babaen ti kinahustisia masubbotto ti Sion a mismo, ket dagidiay agsubsubli a kamengna, masubbotdanto babaen ti kinalinteg.” (Isaias 1:26, 27) Napasaran ti nagkauna a Jerusalem ti damo a kaitungpalan daytoy a padto. Kalpasan a nagsubli dagiti naidestiero idiay ing-ingungotenda a siudad idi 537 K.K.P., addada manen matalek nga uk-ukom ken mammalakad a kas iti naglabas. Da mammadto a Haggeo ken Zacarias, ni padi a Josue, ni eskriba nga Esdras, ken ni gobernador Zorobabel nagserbida amin a nangiwanwan ken nangiturong kadagiti matalek a nagsubli a natda a magna kadagiti dana ti Dios. Nupay kasta, adda napatpateg pay a kaitungpalanna a napasamak iti maika-20 a siglo.

²⁷ Idi 1919, rimmuar ti moderno-aldaw nga ili ni Jehova manipud iti panawen ti pannakasuot. Naispalda manipud iti naespirituan a panangkautibo ti Babilonia a Dakkel, ti sangalubongan nga imperio ti palso a relihion. Limmawag ti naggidiatan dagiti matalek a napulotan a natda ken dagiti apostata a klero ti Kakristianuan. Binendisionan manen ti Dios ti ilina, nga ‘insublina kadakuada dagiti ukom ken manangbalakad’​—matalek a lallaki a mangbalakad iti ili ti Dios a mayalubog iti Saona a saan ket a mayalubog kadagiti tradision ti tattao. Itatta, adda rinibribu a kakasta a lallaki iti nagbabaetan ti bumasbassiten a “bassit nga ipastoran” ken iti umad-adu a minilion a kakaduada a “sabsabali a karnero.”​—Lucas 12:32; Juan 10:16; Isaias 32:1, 2; 60:17; 61:3, 4.

²⁸ Silalagip dagiti panglakayen a no dadduma, agtignayda nga ‘uk-ukom’ iti kongregasion tapno pagtalinaedenda dayta a nadalus iti moral ken naespirituan ken tapno korehirenda dagiti agar-aramid iti dakes. Maseknanda unay nga agaramid iti bambanag a maitunos iti wagas ti Dios, a tuladenda ti naasi, balanse a kinahustisiana. Ngem kaaduanna, agserbida a “manangbalakad.” Siempre, naigidiat unay daytoy kadagiti prinsipe wenno diktador, ket ikagumaanda a dida agbalin a kas “agturay kadagidiay tawid ti Dios.”​—1 Pedro 5:3.

29, 30. (a) Ania ti ideklara ni Jehova kadagidiay dida kayat ti mabenepisiaran iti pananggugor? (b) Kasano a dagiti tattao ‘imbainda’ dagiti kayo ken minuyonganda?

²⁹ Komusta ngay daydiay “rugit” a nadakamat iti padto ni Isaias? Ania ti mapasamak kadagidiay dida kayat ti mabenepisiaran iti pananggugor ti Dios. Ituloy ni Isaias: “Ket ti pannakarpuog dagiti managalsa ken ti pannakarpuog dagiti managbasol aggiddanto, ket dagidiay mangbaybay-a ken Jehova aggibusdanto. Ta ibaindanto dagiti nabileg a kayo a tinarigagayanyo, ket maab-abikayto gapu kadagiti minuyongan a piniliyo.” (Isaias 1:28, 29) Dagidiay umalsa ken agbasol ken Jehova, a dida ikankano ti pammakdaar dagiti mammadtona agingga a naladaw unayen, talaga a ‘marpuog’ ken ‘aggibusda.’ Napasamak daytoy idi 607 K.K.P. Ngem ania ti kaipapanan dagitoy natukoy a kayo ken minuyongan?

³⁰ Nagtultuloy a problema dagiti taga Juda ti idolatria. Masansan a mausar dagiti kayo, minuyongan, ken kakaykayuan kadagiti naalas nga aramidda. Kas pagarigan, mamati dagiti agdaydayaw ken Baal ken ni Astoret nga asawana a no panawen ti tikag, matay ken maipumpon dagitoy dua a didiosen. Tapno makariing ken agdenna dagita a didiosen, a mamagbalin a nabunga iti daga, agtitipon dagiti agdaydayaw kadakuada tapno agaramidda kadagiti seksual a kinadakes iti sirok dagiti “sagrado” a kayo kadagiti kakaykayuan wenno minuyongan. Inton umayen ti tudo ken nadam-egen ti daga, mapadayawan dagiti didiosen; mamati unayen dagiti managrukbab iti didiosen a pudno dagiti an-anitoda. Ngem no ikisap ni Jehova dagiti rebelioso a managrukbab iti didiosen, awan didiosen a mangsalaknib kadakuada. Dagiti managalsa ‘imbainda’ dagiti awan gawgawayna a kayo ken minuyongan.

31. Aniat’ sanguen dagiti idolatroso a nakarkaro ngem iti bain?

³¹ Nupay kasta, nakarkaro ngem bain ti sanguen dagiti idolatroso a taga Juda. Ita ta baliwannan ti ilustrasion, iyaspingen ni Jehova iti kayo daydiay mismo a managrukbab iti didiosen. “Agbalinkayto a kas iti dakkel a kayo a malaylaylay ti bulbulongna, ken kas iti minuyongan nga awanan danum.” (Isaias 1:30) Maikanatad daytoy nga ilustrasion iti napudot, namaga a klima ti Makintengnga a Daya. Saan nga agpaut ti kayo wenno minuyongan no awanan ti naynay nga abasto ti danum. No magango dagita a mula, nalaklakan a mapuoran. Gapuna, natural a sumaruno ti ilustrasion iti Isa 1 bersikulo 31.

32. (a) Asino “ti nakired a tao” a nadakamat iti Isa 1 bersikulo 31? (b) Kasano nga agbalinto a “lapnit,” ania a “rissik” ti mangsilmutto kenkuana, ken ania ti resultana?

³² “Ti nakired a tao pudno unay nga agbalinto a lapnit, ket ti bunga ti aramidna maysa a rissik; ket pudno unay nga agpadpadada a mapuoranto nga aggiddan, nga awan asinoman a mangiddep.” (Isaias 1:31) Siasino daytoy “nakired a tao”? Bileg ken kinabaknang ti iparipirip ti Hebreo a sao. Nalabit tukoyenna dagiti nasaliwanwan, managkompiansa a pasurot dagiti didiosen. Idi tiempo ni Isaias, kas met ita, adu ti tattao a mangilaksid ken Jehova ken iti nadalus a panagdayaw kenkuana. Dadduma ti kasla narang-ay pay ketdi. Nupay kasta, ipakdaar ni Jehova a dagita a tattao agbalindanto a kasla “lapnit,” nakersang a linabag ti lino a nakarasrasi ken nagango unayen a kayariganna magsat no makaangot iti apuy. (Oc-ocom 16:8, 9) Ti bunga ti aramid ti managrukbab iti idolo​—didiosenna man, kinabaknangna, wenno aniaman a pagdayawanna a saan a ni Jehova​—agbalinto a kas iti mangsilmut a “rissik.” Maibusto nga agpadpada ti rissik ken ti lapnit, nga ikisap ti apuy nga awan makaiddep. Awan puersa iti uniberso a makabael a mangbalusingsing kadagiti perpekto a pangngeddeng ni Jehova.

33. (a) Kasano a dagiti pakdaar ti Dios iti um-umay a panangukomna ipasimudaagda met ti asina? (b) Ania a gundaway ti ipapaay itan ni Jehova iti sangatauan, ket kasano nga apektaran daytoy ti tunggal maysa kadatayo?

³³ Daytoy kadi a maudi a mensahe ket maitunos iti mensahe ti asi ken panangpakawan nga adda iti Isa 1 bersikulo 18? Maitunos unay! Agsipud ta naasi ni Jehova, impaisuratna dagita a pakdaar ken indeklara dagiti adipenna. Ngamin, “saanna a tarigagayan a madadael ti asinoman no di ket tarigagayanna a makagteng dagiti isuamin iti panagbabawi.” (2 Pedro 3:9) Pribilehio ti tunggal pudno a Kristiano itatta nga iwaragawag dagiti pammakdaar a mensahe ti Dios iti sangatauan tapno sagrapen dagidiay agbabawi ti nawadwad a pammakawanna ket agbiagda nga agnanayon. Anian a kinamanangngaasi ni Jehova ta inikkanna dagiti tattao iti gundaway a ‘mailinteg ti bambanag’ iti imatangna sakbay a naladaw unayen!

[Footnotes]