ALDAW A PANANGUKOM

Espesipiko nga “aldaw,” wenno periodo, inton ti Dios panungsungbatenna dagiti piho a grupo, nasnasion, wenno ti sangatauan iti pangkaaduan. Mabalin a tiempo dayta ti pannakagudas dagidiay naukomen a maikari iti ipapatay, wenno ti panangukom mabalin nga ipaayanna ti sumagmamano iti gundaway a maispal, nga agturong a mismo iti agnanayon a biag. Ni Jesu-Kristo ken dagiti apostolna impatuldoda ti maysa a masanguanan nga “Aldaw a Panangukom” a pakairamanan saan laeng a dagiti sibibiag no di ket dagidiay pay natayen iti napalabas.​—Mt 10:15; 11:21-24; 12:41, 42; 2Ti 4:1, 2.

Dagiti Napalabas a Tiempo ti Panangukom. Iti nadumaduma a tiempo iti napalabas pinanungsungbat ni Jehova ti il-ili ken nasnasion gapu iti tigtignayda ket impakatna dagiti panangukomna babaen ti panangyegna iti pannakadadael. Ti kakasta a manggudas a panangukom ket saan a di nainkalintegan a panangiparangarang iti narungsot a puersa wenno mangidagel a pannakabalin. Iti sumagmamano a kasasaad, ti Hebreo a sao a naipatarus a “panangukom” (mish·patʹ) naipatarus met a “hustisia” ken “no ania ti umiso.” (Esd 7:10; Ge 18:25) Ipaganetget ti Biblia a ni Jehova ket “managayat iti kinalinteg ken kinahustisia,” gapuna dagiti manggudas a panangukomna ramanenda dagidiay a dua a kualidad.​—Sal 33:5.

No dadduma, naipagteng dagiti manggudas a panangukom gapu iti dakes a kababalin dagiti tattao iti inaldaw a panagbiagda. Maysa a pagarigan iti daytoy isu ti Sodoma ken Gomorra. Sinukimat ni Jehova dagita a siudad ket naammuanna a nadagsen unay ti basol dagiti agnanaed; inkeddengna a dadaelen dagita a siudad. (Ge 18:20, 21; 19:14) Idi agangay, insurat ni Judas a dagidiay a siudad nagpasarda iti “pannakaukom a dusa [Gr., diʹken; “pannakaukom,” Da; “kinahustisia,” Yg; “mangdusa a hustisia,” ED] ti agnanayon nga apuy.” (Jud 7) Gapuna nagpasar dagidiay a siudad iti maysa nga “aldaw” ti panangukom.

Tinaming ni Jehova ti maysa a legal a kaso maibusor iti kadaanan a Babilonia, ti nabayagen a kabusor ti Dios ken ti ilina. Gapu iti di nasnasken a kinaulpitna kadagiti Judio, a saanna idi a panggep a luk-atan ida kalpasan ti 70 a tawen a pannakaidestiero, ken iti panangipabiangna ken Marduk ti balligi maibusor iti ili ti Dios, nailinia ti Babilonia maipaay iti manggudas a pannakaukom. (Jer 51:36; Isa 14:3-6, 17; Da 5:1-4) Naipagteng dayta iti Babilonia idi 539 K.K.P. idi dinuprak dagiti Medo ken dagiti Persiano. Gapu ta nagtaud ken Jehova ti panangukom a maipakat, ti kasta a periodo mabalin a tukoyen kas “aldaw ni Jehova.”​—Isa 13:1, 6, 9.

Umasping iti dayta, impadto ni Jeremias a ti Dios ‘isaadna ti bagina iti panangukom’ iti Edom, a mairaman iti sabsabali pay. (Jer 25:17-31) Gapuna ti nasion a nangipakita iti gura ken Jehova ken iti ilina nagpasar iti mangdadael a pannakaukom iti “aldaw ni Jehova.”​—Abd 1, 15, 16.

Idi saan a nagmatalek ti Juda ken Jerusalem ket nagbalinda a maikari iti di pananganamong ti Dios, inkarina nga ‘ipakat iti tengngada dagiti hudisial a pangngeddeng.’ (Eze 5:8) Idi 607 K.K.P. dimteng ti “aldaw ti rungsot ni Jehova” buyogen ti pannakaipakat ti mangdadael a panangukomna. (Eze 7:19) Nupay kasta, naipadto ti sabali pay nga “aldaw,” wenno tiempo, a panangukom iti Jerusalem. Impadto ni Joel ti pannakaiparukpok ti espiritu sakbay “ti naindaklan ken nakaam-amak nga aldaw ni Jehova.” (Joe 2:28-31) Iti sidong ti pannakapaltiing, inlawlawag ni Pedro, idi aldaw ti Pentecostes 33 K.P., a mapaspasaranda idin ti maysa a kaitungpalan dayta a padto. (Ara 2:16-20) Ti mangdadael nga “aldaw ni Jehova” dimteng idi 70 K.P. idi impakat dagiti buyot ti Roma ti nadibinuan a panangukom kadagiti Judio. Kas impadto ni Jesus, dagidiay “dagiti aldaw a panangipakat iti kinahustisia.”​—Lu 21:22; kitaenyo ti PANANGDADAEL.

Dagiti Masanguanan a Tiempo ti Manggudas a Panangukom. Malaksid kadagiti padto ti Hebreo a Kasuratan, sibabatad a dakamaten ti Biblia ti sumagmamano a masanguanan nga aldaw ti manggudas a panangukom. Ipatuldo ti Apocalipsis ti tiempo inton ti “Babilonia a Dakkel” mapuoranen a naan-anay iti apuy. Daytoy a hudisial a pannusa ket maigapu iti pannakiabigna kadagiti nasion ken iti pannakabartekna iti dara dagiti saksi ni Jesus. (Apo 17:1-6; 18:8, 20; 19:1, 2) Iti panangdakamatna iti sabali pay a manggudas a panangukom, inaramat ni Pedro ti napasamak idi kaaldawan ni Noe ket impadtona ti maysa nga “aldaw ti panangukom ken ti pannakadadael dagiti di nadiosan a tattao.” (2Pe 3:7) Dakamaten ti Apocalipsis a ti kasta a pannakadadael ipakat “Ti Sao ti Dios,” a mangkabilto kadagiti nasion babaen iti atiddog a kampilan. (Apo 19:11-16; idiligyo ti Jud 14, 15.) Kasta met, idi umuna a siglo, ti pannakaukom naipatayen iti Diablo, ket dagiti sairo nga idadauluanna ammoda a maipisokda iti yuyeng, wenno mangliwengliweng, kas mapasamakto ken Satanas. (1Ti 3:6; Lu 8:31; Apo 20:1-3) Kaawatan ngarud a ti panangukom nga agur-uray kadakuada ket pannakaipakat laeng ti panangukom a naikeddengen.​—Jud 6; 2Pe 2:4; 1Co 6:3.

Mabalin a Mangkondenar, Mabalin Met a Saan. Kaaduan kadagiti panagparang ti “panangukom” (Gr., kriʹsis ken kriʹma) iti Kristiano a Griego a Kasuratan silalawag nga ipaawatda ti mangkondenar, wenno dakes, a panangukom. Iti Juan 5:24, 29, ti “panangukom” naigidiat iti “biag” ken “agnanayon a biag,” sibabatad nga ipamatmatna ti mangkondenar a panangukom a kaipapananna ti naan-anay a pannakapukaw ti biag​—ti ipapatay. (2Pe 2:9; 3:7; Jn 3:18, 19) Nupay kasta, saan nga amin a dakes a panangukom ket sigurado a mangiturong iti pannakadadael. Iyilustrar daytoy dagiti komento ni Pablo iti 1 Corinto 11:27-32 maipapan iti panangrambak iti Pangrabii ti Apo. No saan a siuumiso a mailasin ti maysa a tao no ania ti ar-aramidenna, mabalin a kanenna wenno inumenna ti “pannakaukom maibusor iti bagina.” Kalpasanna inayon ni Pablo: “No maukomtayo, disiplinaennatayo ni Jehova, tapno saantayo a makondenar a mairaman iti lubong.” Gapuna, ti maysa a tao mabalin nga umawat iti dakes a pannakaukom ngem gapu iti panagbabawi saan a madadael iti agnanayon.

Kanayonanna pay, nalawag iti 2 Corinto 5:10 a posible ti kaadda ti panangukom a saan a mangkondenar. Maipapan kadagidiay maiparangarang iti sanguanan ti tugaw iti panangukom, kunana: “Tunggal maysa magun-odna[nto] ti gunggonana . . . sigun iti bambanag nga inannurotna, uray naimbag wenno nakadakdakes.” Ti pannakaukom a nadakamat iti Apocalipsis 20:13 nabatad nga agresulta iti mainugot a pagbanagan maipaay iti adu. Maipapan kadagiti natay a naukom, dagidiay umawat iti dakes a pannakaukom maitapuakda iti “danaw nga apuy.” Nupay kasta, ti dadduma malasatanda ti panangukom, a ‘masarakan ida a naisurat iti libro ti biag.’​—Apo 20:15.

Aldaw a Panangukom Kas Aldaw ti Personal a Panungsungbat. Dagiti Hebreo sakbay ti panawen-Kristiano pagaammoda ti kapanunotan a ti Dios panungsungbatenna ida a mismo maigapu iti kababalinda. (Ec 11:9; 12:14) Ilawlawag ti Kristiano a Griego a Kasuratan nga addanto espesipiko a periodo, wenno “aldaw,” iti masanguanan inton maukom a sinaggaysa dagiti tattao, agpadpada dagiti sibibiag ken dagidiay natayen iti napalabas.​—2Ti 4:1, 2.

Kinasiasino dagiti ukom. Iti Hebreo a Kasuratan naipabigbig ni Jehova kas “Ukom ti intero a daga.” (Ge 18:25) Umasping iti dayta, iti Kristiano a Griego a Kasuratan isu naawagan “Ukom dagiti isuamin.” (Heb 12:23) Nupay kasta, maipaay kenkuana dinutokanna ti Anakna a mangaramid iti panangukom. (Jn 5:22) Ti Biblia dakamatenna ni Jesus kas “nadutokan” ken “naikeddeng” a mangukom. (Ara 10:42; 17:31; 2Ti 4:1) Ti kasta a panangautorisar ti Dios ken Jesus risutenna ti aniaman a kasla di panagtunos ti teksto nga agkuna a dagiti indibidual ‘agtakderdanto iti saklang ti tugaw iti panangukom ti Dios’ ken ti bersikulo nga agkuna a ‘maiparangarangdanto iti sanguanan ti tugaw iti panangukom ti Kristo.’​—Ro 14:10; 2Co 5:10.

Imbaga met ni Jesus kadagiti apostolna nga inton agtugaw iti tronona iti “pannakaparsua manen,” ‘agtugawdanto iti sangapulo ket dua a trono’ tapno mangukomda. (Mt 19:28; Lu 22:28-30) Impatuldo ni Pablo a dagiti Kristiano a “naayaban nga agbalin a sasanto” ukomendanto ti lubong. (1Co 1:2; 6:2) Kasta met, iti sirmata nakita ni apostol Juan ti tiempo a ti sumagmamano immawatda iti “pannakabalin a mangukom.” (Apo 20:4) No us-usigen dagiti kadakdakamat a teksto, nabatad a ramanen daytoy dagiti apostol ken ti dadduma pay a sasanto. Ti kasta a konklusion ket patalgedan ti nabatbati a paset ti bersikulo, a mangdakamat kadagidiay makipagturay ken Kristo iti Milenio. Kalpasanna, agbalinto dagitoy kas naarian nga uk-ukom a kadua ni Jesus.

Naipanamnama ti nasayaat a kalidad ti panangukom a mapasamakto iti Aldaw a Panangukom, ta “napudno ken nalinteg dagiti panangukom [ni Jehova].” (Apo 19:1, 2) Nalinteg ken napudno met ti kita ti panangukom nga autorisaranna. (Jn 5:30; 8:16; Apo 1:1; 2:23) Awanto ti pannakaballikug ti kinahustisia wenno pannakailemmeng dagiti kinapudno.

Nairaman ti panagungar. Idi inaramatna ti sasao nga “Aldaw a Panangukom,” impalnaad ni Jesus ti maysa a panagungar dagiti natay. Dinakamatna a ti maysa a siudad mabalin a laksidenna dagiti apostol ken ti mensaheda, ket kinunana: “Nalaklakanto a maibturan ti daga ti Sodoma ken Gomorra ti Aldaw a Panangukom ngem dayta a siudad.” (Mt 10:15) Nupay nabatad nga isu agar-aramat idi iti hyperbole [aglablabes a panangyebkas iti bambanag] (agsipud ta naglak-amen ti Sodoma ken Gomorra iti agnanayon a pannakadadael), impatuldo ti sasaona nga adda masanguanan a panangukom maipaay iti sumagmamano manipud iti kasta nga umuna-siglo a Judio a siudad. (Idiligyo ti Mt 11:22-24; Lu 10:13-15; Jud 7.) Nalawlawag pay ti sasao ni Jesus a “ti reyna ti abagatan maibangonto iti panangukom.” (Mt 12:41, 42; Lu 11:31, 32) Ti sasao ti Biblia maipapan iti panangukom ni Jesus ‘kadagiti sibibiag ken kadagiti natay’ mabalin a matmatan iti lawag ti kinapudno a ti panagungar nairaman iti Aldaw a Panangukom.​—Ara 10:42; 2Ti 4:1.

Ti impormasion iti Apocalipsis 20:12, 13 ket maudi a pasimudaag a ti adu a mausig iti Aldaw a Panangukom isunto dagidiay mapagungar. Adda dagiti indibidual a nakita a “sitatakder iti sanguanan ti trono.” Nadakamat dagiti natay ken kasta met ti kinapudno a ni patay ken ti Hades inyawatda dagidiay natay nga adda kadakuada. Naukom dagita nga indibidual.

Tiempo maipaay iti Aldaw a Panangukom. Iti Juan 12:48, ti pannakaukom ti tattao innaig ni Kristo iti “kamaudianan nga aldaw.” Ipatuldo ti Apocalipsis 11:17, 18 a ti pannakaukom dagiti natay mapasamak kalpasan nga alaen ti Dios ti naindaklan a pannakabalinna ken mangrugi nga agturay iti naisangsangayan a pamay-an kas ari. Ti kanayonan a lawag maipapan iti daytoy ket makita iti panagsasaganad dagiti pasamak a nailanad iti Apocalipsis kapitulo 19 ken 20. Sadiay, ti maysa mabasana ti maipapan iti gubat nga iti dayta ti “Ari ti ar-ari” papatayenna “ti ar-ari ti daga ken dagiti buyotda.” (Iti immun-una a paset ti Apocalipsis [16:14] naawagan daytoy iti “gubat ti naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.”) Sumaganad maparautan ni Satanas iti las-ud ti sangaribu a tawen. Bayat dayta a sangaribu a tawen, makipagserbi ken Kristo dagiti naarian nga ukom. Iti isu met laeng a konteksto, nadakamat ti panagungar ken ti pannakaukom dagiti natay. Ngarud, ipasimudaag daytoy ti tiempo nga idadateng ti Aldaw a Panangukom. Ken manipud Nainkasuratan a panangmatmat saan nga imposible a mamatmatan ti sangaribu-tawen a periodo kas maysa nga “aldaw,” ta nadakamat iti Biblia ti kasta a panagkatupag.​—2Pe 3:8; Sal 90:4.

Pakaibatayan ti pannakaukom. Iti panangdeskribirna no anianto ti mapasamak ditoy daga bayat ti tiempo ti panangukom, kuna ti Apocalipsis 20:12 a dagiti mapagungar a natay ‘maukomdanto manipud kadagidiay banag a naisurat kadagiti lukot sigun kadagiti aramidda.’ Dagidiay mapagungar saandanto a maukom maibatay iti ar-aramid a naaramidanda iti napalabas a panagbiagda, agsipud ta kuna ti pagannurotan iti Roma 6:7: “Ti natayen naluk-atanen iti basolna.”

Nupay kasta, kinuna ni Jesus a ti di kinatulok a mangbigbig iti mannakabalin nga ar-aramidna ken agbabawi wenno ti di panangipangag iti mensahe ti Dios pagbalinenna a narigat a maibturan ti sumagmamano ti Aldaw a Panangukom.​—Mt 10:14, 15; 11:21-24.