Dagiti Bambanag a Masapul nga Adaywantayo

“Dakayo a putot dagiti karasaen, siasino ti nangiparipirip kadakayo a malisianyo ti um-umay a pungtot?”​—MAT. 3:7.

 1. Ania ti sumagmamano a pagarigan iti Biblia maipapan iti panagtalaw wenno iyaadayo?

ANIA ti sumrek iti panunotyo no mangngegyo ti sao nga “adaywanyo”? Mabalin a malagip ti dadduma ti nataer nga agtutubo a ni Jose nga agtaltalaw tapno maadaywanna ti imoral a pananggargari ti asawa ni Potifar. (Gen. 39:7-12) Nalabit a malagip met ti dadduma ti maipapan kadagiti Kristiano a nagtalaw idiay Jerusalem idi tawen 66 K.P., kas panagtulnogda iti pakdaar ni Jesus: “Inton makitayo ti Jerusalem a nalikmut kadagiti nagkampo a buyot, iti kasta . . . dagidiay adda idiay Judea rugianda koma ti agkamang iti bambantay, ket dagidiay adda iti tengngana pumanawda koma.”​—Luc. 21:20, 21.

2, 3. (a) Ania ti kababagas ti pammabalaw ni Juan a Mammautisar kadagiti panguluen ti relihion? (b) Kasano nga impaganetget ni Jesus ti impakdaar ni Juan?

² Dagiti pagarigan a nadakamaten ket maipapan iti literal a panagtalaw wenno iyaadayo. Para kadagiti pudno a Kristiano ita iti dandani amin a pagilian, adda sigaganat ken nasken nga adaywanda iti piguratibo a wagas. Iti kasta nga anag nga inusar ni Juan a Mammautisar ti sao a “malisianyo” a kaarngi ti sao nga “adaywan” wenno “liklikan.” Karaman kadagidiay napan ken Juan ket dagiti aginlilinteg a panguluen ti relihion dagiti Judio a nangipagarup nga awan panggapuanda nga agbabawi. Um-umsienda dagiti ordinario a tattao nga agpabpabautisar kas simbolo ti panagbabawida. Situtured nga imbutaktak ni Juan ti kinamanaginsisingpet dagita a panguluen babaen ti panangibagana iti: “Dakayo a putot dagiti karasaen, siasino ti nangiparipirip kadakayo a malisianyo ti um-umay a pungtot? No kasta ngarud mangpataudkayo iti bunga a maitutop iti panagbabawi.”​—Mat. 3:7, 8.

³ Saan a literal a panaglisi wenno iyaadayo ti tuktukoyen ni Juan. Isu ket mamakpakdaar maipapan iti um-umay a panangukom, maysa nga aldaw ti pungtot; ken impaawatna kadagita a panguluen ti relihion a masapul a mangpataudda iti bunga a mangipakita iti panagbabawi tapno maispalda iti dayta nga aldaw. Idi agangay, situtured a kinondenar ni Jesus dagiti panguluen ti relihion. Kinunana a ti pagannayasanda a mangpapatay ti mangpaneknek a ti pudno nga amada ket ti Diablo. (Juan 8:44) Kas panangipaganetget ni Jesus iti nasaksakbay a pakdaar ni Juan, inawaganna ida iti “putot dagiti karasaen” sana inyimtuod: “Kasanokayo a makalisi iti pannakaukom idiay Gehenna?” (Mat. 23:33) Ania ti kayat a sawen ni Jesus idi dinakamatna ti sao a “Gehenna”?

 4. Ania ti kayat a sawen ti panangusar ni Jesus iti “Gehenna”?

⁴ Ti Gehenna ket maysa a ginget iti ruar ti pader ti Jerusalem a pakapuoran dagiti basura ken dagiti natay nga animal. Inusar ni Jesus ti Gehenna kas simbolo ti agnanayon nga ipapatay. (Kitaenyo ti panid 27.) Ti saludsodna maipapan iti panaglisi manipud Gehenna impamatmatna a dagidiay panguluen ti relihion kas maysa a grupo ket maikari iti agnanayon a pannakadadael.​—Mat. 5:22, 29.

 5. Kasano a pinatalgedan ti historia a pimmudno ti impakdaar da Juan ken Jesus?

⁵ Dagiti panguluen a Judio pinakaroda ti basbasolda gapu ta indadanesda ni Jesus ken dagiti pasurotna. Idi agangay, kas iti impakdaar da Juan ken Jesus, dimteng ti aldaw ti pungtot ti Dios. Dayta nga “um-umay [idi] a pungtot” ket nangapektar iti maysa a partikular a lugar, ti Jerusalem ken Judea, isu a posible ti agtalaw iti literal a wagas. Ti pungtot ket dimteng idi a dagiti buyot ti Roma dinadaelda ti Jerusalem ken ti templona idi 70 K.P. Dayta a “rigat” ket dakdakkel ngem iti aniaman a napadasanen ti Jerusalem. Adu ti napapatay wenno nakautibo. Ipatuldo dayta ti dakdakkel a pannakadadael nga agur-uray iti adu nga agkunkuna a Kristiano ken iti dadduma pay a relihion.​—Mat. 24:21.

Pungtot iti Masanguanan a Nasken a Lisiantayo

 6. Ania ti nangrugi a timmaud iti nagkauna a kongregasion Kristiano?

⁶ Nagapostata ti dadduma kadagiti nagkauna a Kristiano ken naaddaanda kadagiti pasurot. (Ara. 20:29, 30) Idi sibibiag pay dagiti apostol ni Jesus, nagserbida kas “pangtiped” maibusor iti kasta nga apostasia, ngem idi nataydan, nabuangay ti adu a palso a Kristiano a sekta. Ita, addada ginasut nga agsisimparat a relihion iti ummong ti Kakristianuan. Impakpakauna ti Biblia ti itataud dagiti klero ti Kakristianuan. Kas maysa a grupo, dineskribirna ida kas “ti tao ti kinakillo” ken “ti anak ti pannakadadael . . . a papatayento ni Apo Jesus . . . ket pukawenna babaen ti pannakaiparangarang ti kaaddana.”​—2 Tes. 2:3, 6-8.

 7. Apay a ti sasao a “ti tao ti kinakillo” ket maitutop a tumukoy kadagiti klero ti Kakristianuan?

⁷ Nakillo dagiti klero ti Kakristianuan agsipud ta al-allilawenda ti minilion babaen ti panangitandudoda kadagiti pannursuro, piesta, ken kababalin a maikaniwas iti Biblia. Kas kadagiti panguluen ti relihion a kinondenar ni Jesus, madadaelto dagiti klero ita a paset ti “anak ti pannakadadael” ket awanen ti namnamada nga agungarto pay. (2 Tes. 1:6-9) Ngem ania ngay ti mapasamak kadagidiay naallilaw dagiti klero ti Kakristianuan ken dagiti klerigo ti dadduma pay a kita ti palso a relihion? Tapno masungbatan dayta a saludsod, usigentayo dagiti napasamak kalpasan ti damo a pannakadadael ti Jerusalem idi 607 K.K.P.

“Agtalawkayo iti Tengnga ti Babilonia”

8, 9. (a) Ania ti naimpadtuan a mensahe ni Jeremias kadagiti Judio a kautibo idiay Babilonia? (b) Kalpasan a ti Babilonia ket pinarmek dagiti Medo ken Persiano, nagbalin a posible ti ania a kita ti panagtalaw?

⁸ Impadto ni propeta Jeremias ti pannakadadael ti Jerusalem a napasamak idi 607 K.K.P. Imbagana a ti ili ti Dios ket makautibo ngem makasublidanto met laeng iti ilida kalpasan ti “pitopulo a tawen.” (Jer. 29:4, 10) Para kadagiti Judio a nakautibo idiay Babilonia, adda napateg a mensahe ni Jeremias; masapul nga agtalinaedda a di natulawan iti palso a relihion idiay Babilonia. Iti kasta, nakasaganada nga agawid idiay Jerusalem tapno isublida ti pudno a panagdayaw inton dumteng ti naikeddeng a tiempo. Napasamak dayta di nagbayag kalpasan a dagiti Medo ken Persiano pinarmekda ti Babilonia idi 539 K.K.P. Ni Ari Ciro II iti Persia ket nangipaulog iti bilin a mangpaawid kadagiti Judio tapno ibangonda manen ti templo ni Jehova idiay Jerusalem.​—Esd. 1:1-4.

⁹ Rinibu a Judio ti nangaprobetsar iti dayta a gundaway isu a nagsublida idiay Jerusalem. (Esd. 2:64-67) Iti kasta, tinungpalda ti naimpadtuan a bilin ni Jeremias nga iti kasasaadda, ramanen dayta ti panagtalawda, iti pamay-an a mapanda iti sabali a lugar. (Basaen ti Jeremias 51:6, 45, 50.) Gapu iti nadumaduma a kasasaad, saan a nabaelan ti amin a Judio ti agbiahe iti adayo tapno makasublida idiay Jerusalem ken Juda. Dagidiay nagbati idiay Babilonia, kas iti lakay idin a ni propeta Daniel ket kaskasdi a bendisionan ti Dios no la ket ta naimpusuan a suportaranda ti pudno a panagdayaw a nakasentro idiay Jerusalem ken agtalinaedda a naisina iti palso a panagdayaw dagiti taga-Babilonia.

10. Aniada a kita ti “makarimon a bambanag” ti sungsungbatan ti “Babilonia a Dakkel”?

¹⁰ Binilion ita a tattao ti miembro ti nadumaduma a kita ti palso a relihion a namunganay iti nagkauna a Babilonia. (Gen. 11:6-9) Kas grupo, dagita a relihion ket napanaganan iti “Babilonia a Dakkel, ti ina dagiti balangkantis ken ti makarimon a bambanag iti daga.” (Apoc. 17:5) Ti palso a relihion ket nabayagen a mangsupsuportar kadagiti napolitikaan nga agtuturay ditoy lubong. Karaman kadagiti “makarimon a bambanag” a sungsungbatan ti palso a relihion ket ti adu a gubat a nagresulta iti ‘pannakapapatay’ ti ginasut a milion a tattao ‘ditoy daga.’ (Apoc. 18:24) Ti dadduma pay a “makarimon a bambanag” nga ar-aramiden dagiti klero ket ti seksual a panangmolestiada kadagiti ubbing ken dadduma pay a kita ti seksual nga imoralidad. Dagita nga aramid ket pampanuynoyan dagiti autoridad iti simbaan. Pakasdaawantayo ngarud aya no asidegen a pukawen ni Jehova a Dios ti palso a relihion ditoy daga?​—Apoc. 18:8.

11. Ania ti rebbengen dagiti pudno a Kristiano agingga a di pay nadadael ti Babilonia a Dakkel?

¹¹ Dagiti pudno a Kristiano a makaammo iti daytoy ket rebbengenda a pakdaaran dagiti kameng iti Babilonia a Dakkel. Ti maysa a pamay-an tapno maaramidanda dayta ket ti panagiwarasda kadagiti Biblia ken naibatay-Biblia a literatura nga ipabpablaak “ti matalek ken masirib nga adipen” a dinutokan ni Jesus a mangipaay iti naespirituan a ‘taraon iti umiso a tiempo.’ (Mat. 24:45) No adda dagiti interesado iti mensahe ti Biblia, maaramid dagiti urnos a tumulong kadakuada nga agadal iti Biblia. Sapay koma ta maawatandanto ti kinapateg ti ‘panagtalawda iti tengnga ti Babilonia’ sakbay a maladaw ti amin.​—Apoc. 18:4.

Adaywanyo ti Idolatria

12. Ania ti panangmatmat ti Dios iti panagdayaw kadagiti imahen ken idolo?

¹² Ti maysa pay a makarimon nga aramid a kadawyan iti Babilonia a Dakkel ket ti panagdayaw kadagiti imahen ken idolo. Ti Dios awaganna dagita kas ‘makarimon a bambanag’ ken ‘makadurmen nga idolo.’ (Deut. 29:17) Amin a mangayat a mangparagsak iti Dios nasken nga adaywanda ti idolatria, maitunos daytoy iti kinuna ti Dios: “Siak ni Jehova. Dayta ti naganko; ket iti asinoman a sabali saanko nga ited ti bukodko a dayag, wenno ti dayawko kadagiti kinitikitan a ladawan.”​—Isa. 42:8.

13. Ania dagiti saan a nakadkadlaw a kita ti idolatria a masapul nga adaywantayo?

¹³ Ibutaktak met ti Sao ti Dios dagiti saan a nakadkadlaw a kita ti idolatria. Kas pagarigan, ti kinaagum ket awagan ti Biblia kas “idolatria.” (Col. 3:5) Ti panangagum kaipapananna ti panagtarigagay iti maiparit, kas iti kukua ti sabsabali. (Ex. 20:17) Ti anghel a nagbalin a Satanas a Diablo pinatanorna ti inaagum a tarigagayna nga agbalin a kas iti Kangatuan ken kayatna nga isu ket mapagdayawan. (Luc. 4:5-7) Dayta ti nangituggod kenkuana nga agrebelde kenni Jehova ken mangsulisog ken Eva tapno agumanna ti maysa a banag nga imparit ti Dios. No an-anagen, nakabasol met ni Adan iti idolatria gapu iti agimbubukodan a tarigagayna. Dina ngamin kayat a mapukaw ni baketna ket impalubosna a dayta a tarigagay ti agbalin a napatpateg kenkuana ngem iti panagtulnogna iti naayat a nailangitan nga Amana. Iti kasumbangirna, amin nga agtarigagay a maispal iti aldaw ti pungtot ti Dios ket masapul a mangipaayda kenkuana iti naipamaysa a debosion ken busorenda ti aniaman a kasta a kinaagum.

“Adaywanyo ti Pannakiabig”

14-16. (a) Apay a mapagulidanan ni Jose no iti moral a kinadalus? (b) Ania ti rumbeng nga aramidentayo no sumken ti narugit a seksual a tarigagay? (c) Kasanotayo a makapagballigi iti iyaadayo iti pannakiabig?

¹⁴ Basaen ti 1 Corinto 6:18. Ni Jose ket literal nga immadayo idi sinulisog ti asawa ni Potifar. Anian a nagsayaat nga ulidan ti impaayna kadagiti Kristiano, agpadpada kadagiti awanan ken addaan iti asawa! Nalawag a ti konsiensia ni Jose ket sinukog dagiti napalabas a pasamak a mangipasimudaag iti kapanunotan ti Dios. No kayattayo ti agtulnog iti bilin nga “adaywanyo ti pannakiabig,” masapul ngarud a liklikantayo dagiti bambanag a mabalin a mangriing iti seksual a tarigagaytayo para iti daydiay saantayo nga asawa. Naibilin kadatayo: “Papatayenyo . . . dagiti kameng ti bagiyo . . . no maipapan iti pannakiabig, kinarugit, panaggartem iti sekso, makapasakit a tarigagay, ken kinaagum, a dayta ket idolatria. Maigapu kadagidiay a bambanag umay ti pungtot ti Dios.”​—Col. 3:5, 6.

¹⁵ Laglagipentayo nga “umay ti pungtot ti Dios.” Adu ditoy lubong ti mangpatpatanor kadagiti di umiso a seksual a tarigagay ken mangpempennek kadagita. Gapuna, datayo a Kristiano ket masapul nga ikararagtayo ti tulong ti Dios ken ti nasantuan nga espirituna tapno ditay tumulok kadagiti narugit a seksual a tarigagay. Kanayonanna, ti panagadal iti Biblia, itatabuno kadagiti Nakristianuan a gimong, ken panangiranud iti naimbag a damag kadagiti kaarrubatayo ti makatulong kadatayo nga ‘agtultuloy a magna babaen ti espiritu.’ Iti kasta, ‘saantayo a pulos makaaramid iti nainlasagan a tarigagay.’​—Gal. 5:16.

¹⁶ No agbuybuyatayo iti pornograpia, sigurado a saantayo a ‘magmagna babaen ti espiritu.’ Umasping iti dayta, tunggal Kristiano ket rumbeng a saan nga agbasa, agbuya, wenno dumngeg kadagiti bambanag a makaparasuk iti derrep. Kasta met, saan a mayanatup kadagiti “nasantuan a tattao” ti Dios a pagaangawan wenno pagsasaritaanda ti maipapan kadagita a bambanag. (Efe. 5:3, 4) Iti kasta, ipakpakitatayo iti naayat nga Amatayo a talaga a kayattayo ti maisalakan iti um-umayen a pungtotna ken kayattay ti agbiag iti nalinteg a baro a lubong.

Umadayokayo iti “Ayat iti Kuarta”

17, 18. Apay a nasken nga adaywantayo “ti ayat iti kuarta”?

¹⁷ Iti umuna a suratna ken Timoteo, intampok ni Pablo dagiti prinsipio a rumbeng a mangiwanwan kadagiti Kristiano nga adipen, a dadduma kadakuada ti mabalin a nanginanama iti material a pagimbagan gapu ta Kristiano dagiti amoda. Mabalin a pinadas pay ketdi ti dadduma nga usaren ti Nakristianuan a panagkakabsat wenno kongregasion agpaay kadagiti agimbubukodan a pagimbaganda. Namakdaar ni Pablo maibusor iti “pagpagarupenda a ti nadiosan a debosion ket panggun-od iti [material a] gunggona.” Nalabit a ti ramut ti parikut ket “ti ayat iti kuarta,” a mabalin nga adda dakes nga epektona iti siasinoman, nabaknang man wenno napanglaw.​—1 Tim. 6:1, 2, 5, 9, 10.

¹⁸ Adda kadi malagipyo a tattao a nadakamat iti Biblia a nadadael ti relasionda iti Dios gapu iti “ayat iti kuarta” wenno ti panagayatda iti awan kaes-eskanna a bambanag a magatang ti kuarta? (Jos. 7:11, 21; 2 Ar. 5:20, 25-27) Indagadag ni Pablo ken Timoteo: “Sika, O tao ti Dios, umadayoka kadagitoy a banag. Ngem surotem ti kinalinteg, nadiosan a debosion, pammati, ayat, panagibtur, kinaalumamay ti kababalin.” (1 Tim. 6:11) Nakapatpateg ti panangipangag iti dayta a balakad kadagiti amin a mayat a maisalakan iti um-umay nga aldaw ti pungtot.

“Umadayoka Kadagiti Tarigagay a Naikasigudan iti Kinaagtutubo”

19. Ania ti kasapulan dagiti amin nga agtutubo?

¹⁹ Basaen ti Proverbio 22:15. Nalaka a mairubo ti maysa nga agtutubo gapu iti kinamaag nga adda iti pusona. Ti maysa a makatulong a pangsumra iti dayta ket ti disiplina a naibatay iti Biblia. Adu a Kristiano nga agtutubo a dida kapammatian dagiti nagannakda ti mangikagkagumaan a mangsapul ken mangyaplikar kadagiti prinsipio a nailanad iti Biblia. Nagunggonaan ti dadduma kadagiti nainsiriban a balakad dagiti nataengan iti naespirituan a kakabsat iti kongregasion. Siasinoman ti mangmangted iti balakad a naibatay iti Biblia, ti panagtungpal iti dayta ti makaipaay iti kinaragsak ita ken iti masanguanan.​—Heb. 12:8-11.

20. Ania ti makatulong kadagiti agtutubo tapno maadaywanda dagiti dakes a tarigagay?

²⁰ Basaen ti 2 Timoteo 2:20-22. Adu nga ubbing ken agtutubo nga agkurang iti makagunggona a disiplina ti naisagmak kadagiti minamaag nga aramid, kas iti pannakiinnartap, kinaagum, pannakiabig, ayat iti kuarta, ken panangipangpangruna iti ragragsak. Dagita ti mangipakpakita kadagiti “tarigagay a naikasigudan iti kinaagtutubo,” nga idagdagadag ti Biblia nga adaywantayo. Ti iyaadayo kalikagumanna a nasken a liklikan ti Kristiano nga agtutubo dagiti dakes nga impluensia, aniaman ti nagtaudan dagita. Ti nangnangruna a makatulong ket ti balakad ni Jehova a surotentayo dagiti nadiosan a galad “a kadua dagidiay umaw-awag iti Apo manipud iti nadalus a puso.”

21. Ania ti nagsayaat nga inkari ni Jesu-Kristo kadagiti marakarnero a pasurotna?

²¹ Ubbingtayo man wenno nataengan, ti di panangipangag kadagiti tattao a mangpadpadas a mangallilaw kadatayo ipampamatmatna a kayattayo ti maibilang kadagidiay marakarnero a pasurot ni Jesus nga “itarayanda . . . ti timek dagiti ganggannaet.” (Juan 10:5) Ngem ad-adu pay ti ramanen ti pannakaispal iti aldaw ti pungtot ti Dios ngem iti basta iyaadayo kadagiti makadangran a banag. Nasken met a surotentayo dagiti nasayaat a galad. Ti pito kadagita ket mausig iti sumaganad nga artikulo. Adda nasayaat a panggapuantayo a mangusig iti ad-adu pay mainaig kadagita, ta nagsayaat ti inkari ni Jesus: “Ipaayak [dagiti karnerok] iti agnanayon a biag, ket nikaanoman saandanto a pulos madadael, ket awanto ti asinoman a mangrabsut kadakuada iti imak.”​—Juan 10:28.

Ania ti Sungbatmo?

• Ania ti impakdaar ti Jesus kadagiti panguluen ti relihion?

• Ania a napeggad a kasasaad ti nakaipasanguan ita ti minilion a tattao?

• Ania dagiti saan a nakadkadlaw a kita ti idolatria a masapul nga adaywantayo?

[Dagiti Ladawan iti panid 8, 9]

Ania dagiti masapul nga adaywantayo?