Ti “Agtutot” a Kayo ken ti Adut’ Usarna a “Luluana”

‘Mangalakayo iti balsamo maipaay iti ut-ot,’ kuna ti Jeremias 51:8. Maysa kadagiti gubuayan daytoy nabirtud a mangep-ep iti ut-ot ken makaagas a substansia ket masarakantayo iti isla ti Chios, iti Baybay Aegeano.

ITI rugrugi ti kalgaw idiay Chios, agsagana dagiti mannalon nga agapit iti naisalsalumina a pamay-an. Kalpasan a sagadenda ti daga, agaramidda iti nasimpa a pamuon ti puraw a damili iti aglikmut dagiti bassit a nalangto a kayo a maawagan mastic tree. Kalpasanna, gedgeden dagiti mannalon ti ukis dagiti kayo, a ‘mangpatutot’ kadagitoy. Mangrugi nga agayus ti nabessag a “lulua” a tutot. Kalpasan ti dua wenno tallo a lawas, agbalay dagiti nagtedted a tutot sa alaenton daytoy dagiti mannalon, direkta man manipud iti puon ti kayo wenno manipud iti rabaw ti damili a nagdissuanda. Dagitoy a “lulua,” a naawagan iti gum mastic, ket maus-usar iti panagaramid iti balsamo.

Ngem sakbay ti panagapit, kasapulan ti kinaanus ken kinaanep. Nakapuy ti panagdakkel ti natiritir, natangkenan a puon ti kayo. Kasapulan ti 40 agingga 50 a tawen tapno naan-anay a dumakkel dayta a kayo, a gagangay nga agtayag iti dua agingga tallo a metro.

Malaksid iti trabaho a panangputed kadagiti puon ken panangurnong kadagiti “lulua,” adda pay ti kasapulan a maaramid tapno makapataud iti mastic. Inton maurnong dagiti mannalon dagiti “lulua” ti mastic, yakayaken, ugasan, ken paglalasinenda sigun iti kadakkel ken kualidadda. Kalpasanna, madalusanto manen ti mastic sa mausarton iti adu a pamay-an.

Ti Pakasaritaan ti Napateg a Mula

Ti Ingles a sao a “mastic” ket naggapu iti Griego a sao a kaipapananna “ngaretngeten dagiti ngipen.” (Mateo 8:12; Apocalipsis 16:10) Daytoy a nagan ti mangipasimudaag nga idi nagkauna a tiempo, ti tutot ti mastic ket ngalngalen ti tattao idi tapno bumanglo ti sang-aw.

Ti kadaanan nga impormasion maipapan iti mastic ket nagtaud ken ni Herodotus, maysa a Griego a historiador idi maika-lima a siglo K.K.P. Adda dagiti medikal a pakausaran ti mastic a dinakamat dagiti nagkauna nga autor ken mangngagas​—a pakaibilangan da Apollodorus, Dioscorides, Theophrastus, ken Hippocrates. Nupay masarakan dagiti kayo a mastic iti aplaya ti Kosta Mediteraneo, sipud idi agarup 50 K.P., nganngani nga idiay laeng Chios ti pagaramidan ti mastic. Ti mastic ti kangrunaan a naginteresan dagidiay nangsakup iti Chios, a nangrugi kadagiti Romano, kadagiti Genoesa, kalpasanna kadagiti Ottoman.

Ti Adu Pakausaranna a Mastic

Ti mastic ket inus-usar dagiti nagkauna nga Egipcio a mangngagas no agasanda ti nagduduma nga an-anayen, agraman ti diarrhea ken arthritis. Inusarda met dayta kas insienso ken pangbalsamo kadagiti bangkay. Ti kayo a mastic ti nalabit maysa kadagiti nagtaudan ti ‘balsamo ti Galaad,’ a nalatak iti Biblia gapu iti makaagas a birtudna ken iti usarna kas kosmetiko ken balsamo. (Jeremias 8:22; 46:11) Naikuna pay ketdi a ti kayo nga agbungbunga iti estakte, maysa kadagiti sangkap ti napabanglo a nasantuan nga insienso a mausar laeng kadagiti sagrado a banag, ket mabalin a naggapu iti pamilia dagiti kayo a mastic.​—Exodo 30:34, 35.

Iti kaaldawantayo, maus-usar ti mastic iti panagaramid iti barnis a mangprotektar kadagiti ladawan, muebles, ken instrumento ti musika. Maus-usar kas insulador ken pagtapal, ken maibilang a maysa kadagiti kasayaatan a pangtaginayon iti kolor ti lupot ken lamina dagiti pintor. Maus-usar pay ti mastic iti panagaramid iti pigket ken lalat. Gapu iti kinabanglo ken dadduma a kalidad ti mastic, maus-usar daytoy iti panagaramid iti sabon, kosmetiko, ken bangbanglo.

Nadakamat ti mastic iti 25 nga opisial a listaan dagiti agas iti sangalubongan. Masansan a maus-usar pay laeng daytoy iti panagaramid kadagiti tradisional nga agas dagiti Arabo. Maus-usar met ti mastic iti panagaramid iti semento ti ngipen ken pagbalkut kadagiti agas a kapsula.

Kas gubuayan ti balsamo, sinigsiglo a nangep-ep ken nangagas ti adut’ pakausaranna a “lulua” ti “agtutot” a kayo a mastic. Adda ngarud nasayaat a rason a kunaen ti padto ni Jeremias: ‘Mangalakayo iti balsamo maipaay iti ut-ot.’

[Dagiti Ladawan iti panid 31]

Chios

Panagapit kadagiti mastic

Naannad a maurnong dagiti “lulua” ti mastic

[Credit Lines]

Chios and harvest line art: Courtesy of Korais Library; all others: Kostas Stamoulis