DIPUTADO
Ti kangrunaan a kaipapanan ti Hebreo a partisipio a naipatarus a “diputado” (nits·tsavʹ) ket maysa a “naisaad” babaen ti pannakadutok tapno itungpalna ti maysa nga annongen. (1Sm 22:9; Ex 7:15; Ru 2:5) Bayat ti panagturay ni Solomon (1037-998 K.K.P.), 12 a diputado ti nadutokan nga agakem iti nangangato nga administratibo a saad. Tunggal maysa pagrebbenganna nga ipaay ti taraon ken dadduma pay nga abasto iti naarian a sangakabbalayan maysa a bulan bayat ti makatawen, nga agrikrikus ti batang ti tunggal maysa.—1Ar 4:7.
Dagiti pagtaraon manipud iti apit ti daga ti naala a pangsuporta iti gobierno imbes a ti sapasap a buis. Ngarud, agak-akem dagiti diputado kas manangaywan iti panagpataud, panagapit, panagipempen, ken panagitulod kadagiti naikeddeng a binulan nga abasto, a nagdagup iti adu a tonelada. (1Ar 4:22, 23) Mabalin a nagserbi met dagitoy a diputado kas sibil nga administrador kadagiti naituding a teritoriada, mainayon iti trabahoda a panangtarawidwid kadagiti pagalaan iti abasto.
Adda panagpapatas iti daytoy a sistema, ta agparang a naipasdek dagiti distrito buyogen ti maiparbeng a pannakaikabilangan ti populasion ken kinabunga ti daga, imbes a sigun kadagiti naikeddeng a beddeng dagiti tribu. Ti siam kadagiti administratibo a distrito ket adda iti laud ti Jordan; ti tallo adda met iti daya. Yantangay ti pannakailanad dagiti distrito ket saan a sigun iti panagsasaganad ti ayanda, mabalin a nailanadda sigun iti binulan nga urnos a panangipaay ti tunggal diputado kadagiti abastona.
Ti personal a nagan ti pito laeng a diputado ti nailanad iti Masoretiko a teksto; ti sabali pay a lima nailanadda laeng kas “anak ni” kastoy-a-kua. (1Ar 4:8-19) Ti sumagmamano a patarus (AS; AT; 3Ar, Dy; Ro; RS) mangikabilda laeng iti “Ben” (kaipapananna ti “anak ni”) iti rugi ti nagan ti ama, kas ti “Ben-hur,” “Ben-deker,” “Ben-hesed,” “Ben-abinadab,” “Ben-geber.” Tapno naannayas ti isuamin, nga awan dagiti panagkamtud, naisaad ti 12 a diputado iti sidong ti panangtarawidwid ti maysa kadagiti mangidadaulo a prinsipe ni Solomon, “ni Azarias nga anak ni Natan.”—1Ar 4:5.
Nagserbi met dagiti “naprinsipean a diputado” kas kapatas ken manangaywan iti puersa dagiti trabahador a nakipaset iti panagbangon bayat ti panagturay ni Solomon. Agparang a ti dua a salaysay maipapan kadagitoy a diputado iti Umuna nga Ar-ari ken Maikadua a Cronicas nagdumada laeng kadagiti pamay-an a panangklasipikar, a ti umuna ilanadna ti 3,300 manayonan iti 550 maipaay iti dagup a 3,850 (1Ar 5:16; 9:23), ket ti maikadua ilanadna ti 3,600 manayonan iti 250, nga agdagup met iti 3,850. (2Cr 2:18; 8:10) Kunaen dagiti eskolar (da Ewald, Keil, Michaelis) a dagiti bilang iti Cronicas paglasinenda ti 3,600 a di Israelita ken ti 250 a diputado nga Israelita, idinto ta iti Ar-ari, dagiti diputado napaglasinda kas 3,300 a nababbaba a kapatas ken 550 a panguluen a manangimaton, a daytoy naud-udi a bilang iramanna ti 300 a di Israelita.
Bayat ti panagturay ni Jehosafat, ari ti Juda (936-a. 911 K.K.P.), “ti maysa a diputado ket ari” idiay Edom nga iturturayan ti Juda iti daydi a tiempo. (1Ar 22:47) Ipasimudaag daytoy a ti nadutokan wenno naanamongan nga agakem iti saad ti ari ket maysa a diputado ti ari.
Ti termino a “dagiti diputado nga agtuturay” (Heb., segha·nimʹ, kanayon a maar-aramat iti pangadu a porma) agparang iti 17 a daras iti Biblia, kas pagarigan, iti Esdras 9:2; Nehemias 2:16; Isaias 41:25; Jeremias 51:23; ken Ezequiel 23:6. Tumukoy dayta kadagiti nababbaba nga agtuturay wenno nanumo nga opisial, kas naiduma kadagiti natatan-ok, piprinsipe, ken gobernador. Impatarus dayta ti sumagmamano a managipatarus kas “diputado.”—Mo, Ro.