“Kitaem ti Dakes ken Makarimon nga Ar-aramidenda”

1-3. Ania ti kayat ni Jehova a makita ni Ezekiel iti templo idiay Jerusalem, ken apay? (Kitaen ti panid a Maikadua a Seksion.)

KAS anak ti padi, kabesado ni propeta Ezekiel ti Mosaiko a Linteg. Pamiliar iti templo idiay Jerusalem ken iti nadalus a panagdaydayaw a masapul a maaramid sadiay. (Ezek. 1:3; Mal. 2:7) Ngem ti mapaspasamak iti templo ni Jehova idi 612 B.C.E. ket pakakigtotan ti asinoman a matalek a Judio agraman ni Ezekiel.

² Kayat ni Jehova a makita ni Ezekiel dagiti nakababain a kasasaad iti templo ken ibagana kadagiti “panglakayen ti Juda,” a padana a naipanaw a Judio a naguummong iti balayna. (Basaen ti Ezekiel 8:1-4; Ezek. 11:24, 25; 20:1-3) Ti balayna ket adda idiay Tel-abib, nga asideg ti karayan Kebar iti Babilonia, ginasut a kilometro iti laud ti Jerusalem. Babaen ti nasantuan nga espiritu, impan ni Jehova ni Ezekiel (babaen ti sirmata) iti templo, iti amianan a ruangan ti makin-uneg a paraangan. Manipud sadiay, ipasiar ni Jehova iti templo babaen ti sirmata.

³ Makitan ni Ezekiel ti uppat a makapakigtot nga eksena a mangipakita nga interamente a narugiten ti nadalus a panagdaydayaw ti nasion. Ania ti napasamak iti nadalus a panagdaydayaw ken Jehova? Ken ania ti kaipapanan kadatayo ita dayta a sirmata? Kaduaentayo ni Ezekiel nga agpasiar. Ngem masapul nga ammuentayo nga umuna ti rumbeng nga ekspektaren ni Jehova kadagiti agdaydayaw kenkuana.

 4. Ania ti kidkiddawen ni Jehova kadagiti agdaydayaw kenkuana?

⁴ Agarup 900 a tawen sakbay ti tiempo ni Ezekiel, nalawag nga imbaga ni Jehova ti kiddawenna kadagiti agdaydayaw kenkuana. Iti maikadua kadagiti Sangapulo a Bilin, imbagana kadagiti Israelita:a “Siak ni Jehova a Diosmo nga agkidkiddaw iti naipamaysa a debosion.” (Ex. 20:5) Iti sasao a “naipamaysa a debosion,” impakita ni Jehova a dina ipalubos ti panagdaydayaw iti sabali a dios. Kas naammuantayo iti Kapitulo 2 daytoy a libro, ti umuna a makiddaw iti nadalus a panagdaydayaw ket masapul a ni Jehova laeng ti umawat iti narelihiosuan a debosiontayo. Isu ti masapul a numero uno iti biag dagiti agdaydayaw kenkuana. (Ex. 20:3) Iti ababa a pannao, namnamaen ni Jehova nga agtalinaed dagiti agdaydayaw kenkuana a nadalus iti naespirituan babaen ti dida panangilaok iti pudno a panagdaydayaw iti ulbod a panagdaydayaw. Idi 1513 B.C.E., situtulok nga immanamong dagiti Israelita iti Linteg ti tulag kas pammaneknek nga itedda ken Jehova ti naipamaysa a debosion. (Ex. 24:3-8) Napudno ni Jehova kadagiti tulagna, ken namnamaenna a napudno met ti ili a nakitulaganna.​—Deut. 7:9, 10; 2 Sam. 22:26.

5, 6. Apay a maikari ni Jehova iti naipamaysa a debosion dagiti Israelita?

⁵ Rasonable kadi a kiddawen ni Jehova kadagiti Israelita ti naipamaysa a debosion? Wen! Isu ti Mannakabalin-amin a Dios, ti Kangatuan nga Agturay iti Uniberso, ken ti Ubbog ken Mangtagtaginayon iti biag. (Sal. 36:9; Ara. 17:28) Ni Jehova met ti Manangisalakan kadagiti Israelita. Idi intedna ti Sangapulo a Bilin, impalagipna iti ilina: “Siak ni Jehova a Diosmo, a nangiruar kenka iti Egipto, a nakaadipenam.” (Ex. 20:2) Nalawag a maikari ni Jehova nga agbalin a kapatgan iti puso dagiti Israelita.

⁶ Saan nga agbalbaliw ni Jehova. (Mal. 3:6) Kanayon a kiddawenna ti naipamaysa a debosion. Panunotenyo laengen no ania ngata ti nariknana iti uppat a makaparurod nga eksena nga ipabuyana ita ken Ezekiel.

 7. (a) Ania ti ar-aramiden dagiti apostata a Judio iti makin-amianan a ruangan ti templo, ket ania ti reaksion ni Jehova? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti kapitulo.) (b) Iti ania a pamay-an a pinagimonda ni Jehova? (Kitaen ti footnote.)

⁷ Basaen ti Ezekiel 8:5, 6. Nakigtot ni Ezekiel! Iti makin-amianan a ruangan ti templo, dagiti Judio nga apostata ket agrukruknoy iti pagdaydayawan a simbolo, wenno imahen. Nalabit sagrado a poste dayta a mangirepresentar ken Asera, ti sinsinan diosa a bigbigen dagiti Canaanita kas asawa ni Baal. Aniaman dayta, saan a tinungpal dagita nga Israelita a managdaydayaw iti idolo ti tulagda ken Jehova. Ipapaayda iti dayta nga imahen ti debosion a maiparbeng​—ken para laeng—​ken Jehova, isu a pinagimonda ti Dios; pinagpungtotda ket nainkalintegan laeng dayta.b (Deut. 32:16; Ezek. 5:13) Panunotenyo laengen: Nasurok nga 400 a tawen a naibilang a balay ni Jehova ti santuario ti templo. (1 Ar. 8:10-13) Ngem ita, iti mismo a templo nga agdaydayawda iti idolo isu nga arigna ‘pappapanawenda’ ni Jehova ‘iti santuariona.’

 8. Ania ti kaipapanan kadatayo ita ti simbolo ti imon iti sirmata a nakita ni Ezekiel?

⁸ Ania ti kaipapanan kadatayo ita ti simbolo ti imon iti sirmata a nakita ni Ezekiel? Ti apostata a Juda talaga nga ipalagipna kadatayo ti Kakristianuan. Dagiti relihion iti Kakristianuan ket agdaydayaw kadagiti idolo isu a di awaten ti Dios ti ibagbaga dagiti tattao a debosionda kenkuana. Saan nga agbalbaliw ni Jehova isu a masiguradotayo a kas iti apostata a Juda, ti Kakristianuan napagpungtotna ti Dios ket nainkalintegan dayta. (Sant. 1:17) Talaga a saan a kayat ni Jehova daytoy di umiso a kita ti Kristianidad!

9, 10. Ania a pakdaar ti masursurotayo kadagiti agdaydayaw iti idolo iti templo?

⁹ Ania a pakdaar ti masursurotayo kadagiti agdaydayaw iti idolo iti templo? Tapno naipamaysa ti debosiontayo ken Jehova, masapul nga ‘adaywantayo ti idolatria.’ (1 Cor. 10:14) Nalabit mapanunottayo, ‘Diak pulos agusar kadagiti imahen wenno simbolo iti panagdaydayawko ken Jehova!’ Ngem adu ti porma ti idolatria ket di unay madmadlaw ti dadduma. Kuna ti maysa a reperensia ti Biblia: “Mabalin a panunoten ti maysa a tao a ti idolatria ket kas iti dadduma a banag​—aniaman nga adda balor, pateg, wenno pannakabalinna nga agbalin a napatpateg kadatayo ngem iti panagdaydayawtayo iti Dios.” No kasta, ti idolatria ramanenna dagiti material a sanikua, kuarta, sekso, paglinglingayan​—wen, aniaman a numero uno iti biagtayo ken mangsukat iti naipamaysa a debosion a para laeng ken Jehova. (Mat. 6:19-21, 24; Efe. 5:5; Col. 3:5) Masapul a liklikantayo ti amin a kita ti idolatria, ta kidkiddawen ni Jehova nga isu ti kapatgan iti pusotayo​—ken pagdaydayawantayo!​—1 Juan 5:21.

¹⁰ Ti umuna nga eksena nga impakita ni Jehova ken Ezekiel ket ‘dagiti nakadakdakes ken makarimon nga aramid.’ Ngem imbaga ni Jehova iti matalek a propetana: “Nakarkaronto pay ti makitam a makarimon a banag.” Ania pay ti dakdakes ngem iti panagdaydayaw iti simbolo ti imon nga adda iti templo?

11. Ania dagiti makaparurod a banag a nakita ni Ezekiel idi simrek iti makin-uneg a paraangan iti asideg ti altar ti templo?

¹¹ Basaen ti Ezekiel 8:7-12. Pinalawa ni Ezekiel ti abut iti pader sa simrek iti makin-uneg a paraangan iti asideg ti altar ti templo. Nakitana iti pader dagiti naikitikit a makaparurod nga “agkarkarayam a parsua ken narugit nga animal ken amin a makarimon nga idolo.”c Dagiti didiosen ti irepresentar dagita a naikitikit. Nakarkaro pay a makaparurod ti simmaruno a nakita ni Ezekiel: “70 kadagiti panglakayen ti sangakabbalayan ti Israel” ti agtaktakder “iti sipnget” ken agidatdaton iti insienso kadagiti didiosen. Sigun iti Linteg, ti panangpuor iti nabanglo nga insienso irepresentarna dagiti maakseptar a kararag dagiti matalek a managdaydayaw. (Sal. 141:2) Ngem saan a nasantuan ken nabangsit ken Jehova ti insienso nga indaton ti 70 a panglakayen kadagiti didiosen. Kas iti nabuyok nga angot dagiti kararagda kenkuana. (Prov. 15:8) Loklokuen dagita a panglakayen ti bagida ta ipagarupda, “Saannatayo a makitkita ni Jehova.” Ngem nakita ida ni Jehova ken impakitana ken Ezekiel ti eksakto nga ar-aramidenda iti templona!

12. Apay a masapul nga agtalinaedtayo a matalek uray “iti sipnget,” ken siasino ti nangnangruna a mangipakita iti nasayaat nga ulidan iti daytoy a banag?

¹² Ania ti masursurotayo iti salaysay ni Ezekiel maipapan iti 70 nga Israelita a panglakayen a nagidaton iti insienso kadagiti didiosen? Tapno denggen ti Dios dagiti kararagtayo​—ken kanayon a nadalus kenkuana ti panagdaydayawtayo—​masapul nga agtalinaedtayo a matalek uray “iti sipnget.” (Prov. 15:29) Laglagipentayo a makitkita ni Jehova ti amin nga ar-aramidentayo. No agpaypayso kadatayo ni Jehova, ditay agaramid iti aniaman nga ammotayo a kagurana, uray agmaymaysatayo. (Heb. 4:13) Masapul a dagiti panglakayen ti nangnangruna a mangipakita iti nasayaat nga ulidan iti panagbiag kas Kristiano. (1 Ped. 5:2, 3) Maitutop laeng nga ekspektaren ti amin iti kongregasion a ti panglakayen nga agtakder iti sangoda ken mangidaulo kadakuada iti panagdaydayaw iti gimong ket sumursurot kadagiti prinsipio ti Biblia uray “iti sipnget,” kayatna a sawen, uray awan sabali a makakitkita kenkuana.​—Sal. 101:​2, 3.

13. Ania ti nakita ni Ezekiel nga ar-aramiden dagiti apostata a babbai iti maysa a ruangan ti templo?

¹³ Basaen ti Ezekiel 8:13, 14. Kalpasan ti umuna a dua nga eksena dagiti makarimon nga aramid, imbaga manen ni Jehova ken Ezekiel: “Nakarkaronto pay dagiti makitam a makarimon a banag nga ar-aramidenda.” Ania ngarud ti simmaruno a nakita ti propeta? “Iti pagserkan ti makin-amianan a ruangan ti balay ni Jehova,” nakitana dagiti “babbai a nakatugaw ken mangsangsangit iti dios a ni Tammuz.” Kas didiosen iti Mesopotamia, maawagan ni Tammuz iti Dumuzi iti sursurat dagiti Sumeriano ken maipagarup nga asawa ni Ishtar a diosa ti kinabunga.d Nalawag nga agsangsangit dagiti Israelita a babbai kas paset ti narelihiosuan a ritual a konektado iti ipapatay ni Tammuz. Iti templo ni Jehova a sentro ti nadalus a panagdaydayaw, dagita a babbai sangsangitanda ni Tammuz kas panangtuladda iti ritual dagiti pagano. Ngem ti maysa a narelihiosuan a ritual ket saan a maakseptar gapu laeng ta maar-aramid dayta iti templo ti Dios. Para ken Jehova, “makarimon” ti ar-aramiden dagita nga apostata a babbai!

14. Ania ti masursurotayo iti panangmatmat ni Jehova iti ar-aramiden dagiti apostata a babbai?

¹⁴ Ania ti masursurotayo iti panangmatmat ni Jehova iti inaramid dagidiay a babbai? Tapno agtalinaed a nadalus ti panagdaydayawtayo, masapul a ditay pulos ilaok dagiti narugit a kaugalian dagiti pagano. Isu a ditay pulos makiraman kadagiti selebrasion a nagtaud iti relihion dagiti pagano. Talaga kadi a napateg a maammuan ti nagtaudan dagita? Wen! Ita, kasla saan a dakes dagiti kaugalian a konektado iti dadduma a selebrasion, kas iti Christmas, Easter, ken birthday. Ngem ditay liplipatan a nakita a mismo ni Jehova dagiti narelihiosuan a kaugalian dagiti pagano a nagbalinen a selebrasion iti agdama a tiempotayo. Para ken Jehova, saan a maksayan ti kinarugit dagiti kaugalian dagiti pagano iti panaglabas ti tiempo wenno iti panangilaok kadagita iti nadalus a panagdaydayaw.​—2 Cor. 6:17; Apoc. 18:2, 4.

15, 16. Ania ti ar-aramiden ti 25 a lallaki iti makin-uneg a paraangan ti templo, ken apay a kasta unay ti pannakainsulto ni Jehova iti inaramidda?

¹⁵ Basaen ti Ezekiel 8:15-18. Inrugi ni Jehova ti maikapat ken maudi nga eksena kadagitoy pamiliaren a sasao: “Nakarkaronto pay ngem kadagitoy ti makitam a makarimon a banag.” Nalabit insaludsod ti propeta: ‘Ania ngata pay ti nakarkaro ngem kadagiti nakitakon?’ Addan ni Ezekiel iti makin-uneg a paraangan ti templo. Iti pagserkan ti templo, nakitana ti 25 a lallaki nga agdaydayaw iti “init iti daya.” Nakaro a talaga ti pananginsulto dagita a lallaki ken Jehova. Kasano?

¹⁶ Panunotenyo ti eksena: Nabangon ti templo a ti pagserkanna ket sumango iti daya. Dagiti agdaydayaw a sumrek iti templo ket nakasangoda iti laud, isu a matallikudanda ti sumingsingising nga init iti daya. Ngem ti 25 a lallaki iti sirmata ‘tinallikudanda ti templo’ ken simmangoda iti daya tapno agdayawda iti init. Ti ar-aramidenda ket panangtallikud ken Jehova, ta dayta a templo “ti balay ni Jehova.” (1 Ar. 8:10-13) Apostata dagita a 25 a lallaki. Dida inkankano ni Jehova ken sinukirda ti bilin a naisurat iti Deuteronomio 4:15-19. Kasta unay ti pananginsultoda iti Dios a maikari iti naipamaysa a debosion!

17, 18. (a) Ania ti masursurotayo iti salaysay maipapan kadagiti agdaydayaw iti init iti templo? (b) Ania a relasion ti dinadael dagiti apostata nga Israelita, ken kasano?

¹⁷ Ania ti masursurotayo iti salaysay maipapan kadagiti agdaydayaw iti init? Tapno kanayon a nadalus ti panagdaydayawtayo, masapul a ni Jehova ti pagpannurayantayo iti naespirituan a lawag. Laglagipenyo a “ni Jehova a Dios ket init,” ken ti Saona ket “lawag” iti pagnaantayo. (Sal. 84:11; 119:105) Babaen ti Saona ken dagiti naibasar iti Biblia a publikasion manipud iti organisasionna, lawaganna ti puso ken isiptayo ken isuronatayo no kasano ti maaddaan iti naragsak a biag ita ken biag nga agnanayon iti masanguanan. Ngem no lawag daytoy a lubong ti pagpannurayantayo iti biag, taltallikudantayo ni Jehova. Masaktan ken maladingitan unay no aramidentayo dayta. Ditay pulos kayat nga aramiden dayta iti Diostayo! Pakdaar met kadatayo ti sirmata a nakita ni Ezekiel tapno liklikantayo dagidiay timmallikud iti kinapudno, kayatna a sawen, dagiti apostata.​—Prov. 11:9.

¹⁸ Kas nakitatayon, nasaksian ni Ezekiel ti uppat a makapakigtot nga eksena ti idolatria ken di umiso a panagdaydayaw a mangipakita a nakaron ti naespirituan a kinarugit ti apostata a Juda. Nagbalinda a narugit iti naespirituan isu a dinadael dagita nga Israelita ti relasion ti nasionda iti Dios. Ngem agkuykuyog ti kinarugit iti naespirituan ken ti pannakadadael ti moralidad. Ditay ngarud pakasdaawan nga inaramid dagiti apostata nga Israelita ti amin a kita ti kinadakes a nangdadael iti relasionda iti Dios ken iti padada a tao. Kitaentayo itan no kasano nga inwanwan ti Dios ni propeta Ezekiel tapno iladawanna ti pannakadadael ti moralidad ti apostata a Juda.

19. Ania dagiti indetalye ni Ezekiel a dakes nga ar-aramiden ti ili a nakitulagan ni Jehova?

¹⁹ Basaen ti Ezekiel 22:3-12. Dakes ti moralidad ti nasion, agtuturay man wenno umili. Dagiti “panguluen,” wenno lider, inusarda ti autoridadda a pumatay kadagiti inosente. Tinulad ti kaaduan nga umili dagiti liderda a sumukir iti Linteg ti Dios. Kadagiti pamilia, “saan a resrespetuen” dagiti annak ti nagannakda, ken nasaknap ti seksual a pannakidenna iti kapamilia. Iti intero a pagilian, sasauren dagiti rebelioso nga Israelita dagiti ganggannaet a residente, ken malmaltratuenda dagiti ulila nga ubing, ken balo a babai. Dinennaan dagiti lallaki nga Israelita ti assawa dagiti kaarrubada. Nakaro ti kinaagum dagiti tattao isu a pinasuksokan, kinuartaan ken inalaanda iti nangato nga interes dagiti kailianda. Nasaktan la ketdi ni Jehova idi makitana nga igaggagara ti ili a nakitulaganna a sukiren ti Lintegna ken dida impateg ti ayatna a nakaibatayan ti panangtedna iti Linteg! Nalidayan unay ni Jehova iti dakes nga ar-aramidenda. Imbilinna ken Ezekiel nga ibagana iti immoral nga ilina: “Naan-anay a linipatnak.”

20. Apay nga adda kaipapanan kadatayo ita ti imbaga ni Ezekiel maipapan iti narugit a moralidad ti Juda?

²⁰ Apay nga adda kaipapanan kadatayo ita ti imbaga ni Ezekiel maipapan iti narugit a moralidad ti Juda? Ti kinadakes ti apostata a Juda ipalagipna kadatayo a nagdakesen ti lubong a pagbibiagantayo ita. Ab-abusuen dagiti politiko ti autoridadda ken irurrurumenda dagiti ordinario nga umili. Dagiti lider ti relihion​—nangnangruna dagiti padi iti Kakristianuan—​binendisionanda dagiti gubat dagiti nasion a nakatayan ti di mabilang a minilion a tattao. Tinagilag-an dagiti padi ti nadalus ken nalawag a pagalagadan ti Biblia maipapan iti seksual a moralidad. Kas resultana, agtultuloy a bumabbaba dagiti moral a pagalagadan ti lubong ita. Sigurado a maibaga ni Jehova iti Kakristianuan ti imbagana iti apostata a Juda: “Naan-anay a linipatnak.”

21. Ania ti masursurotayo iti kinarugit ti moralidad ti nagkauna a Juda?

²¹ Kas ili ni Jehova, ania ti masursurotayo iti kinarugit ti moralidad ti nagkauna a Juda? Tapno awaten ni Jehova ti panagdaydayawtayo, masapul a kanayon a nadalus ti amin nga aramidtayo. Narigat dayta iti daytoy lubong a dakes ti moralidadna. (2 Tim. 3:1-5) Ngem ammotayo ti rikna ni Jehova iti amin a naalas a kita ti moralidad. (1 Cor. 6:9, 10) Agtultulnogtayo kadagiti moral a pagalagadan ni Jehova ta ay-ayatentayo isuna ken dagiti lintegna. (Sal. 119:97; 1 Juan 5:3) No narugit ti moralidadtayo, ipakpakitatayo a ditay ay-ayaten ti nasantuan ken nadalus a Diostayo. Ditay pulos kayat nga ibaga kadatayo ni Jehova: “Naan-anay a linipatnak.”

22. (a) Kalpasan a rinepasotayo ti imbutaktak ni Jehova a kasasaad ti nagkauna a Juda, ania ti determinasionmo? (b) Ania ti mailawlawag iti sumaruno a kapitulo?

²² Adda dagiti napateg a nasursurotayo iti panangrepaso iti imbutaktak ni Jehova a panagbaba ti espiritualidad ken moralidad ti nagkauna a Juda. Napabileg la ketdi ti determinasiontayo nga ited ken Jehova ti naipamaysa a debosion a maikari unay kenkuana. Masapul ngarud a liklikantayo ti amin a kita ti idolatria ken kanayon a nadalustayo iti moral. Ngem ania ti inaramid ni Jehova iti di matalek nga ilina? Idi nalpas ti panagpasiar ni propeta Ezekiel iti templo, imbaga ni Jehova kenkuana: “Agtignayakto gapu iti pungtotko.” (Ezek. 8:17, 18) Kayattayo a maammuan ti inaramid ni Jehova iti di matalek a Juda, ta kastanto ti panangdusana iti daytoy dakes a lubong. Ilawlawag ti sumaruno a kapitulo no kasano a natungpal dagiti panangukom ni Jehova iti Juda.