KASTILIO

Ti Hebreo a sao a bi·rahʹ, naipatarus a “kastilio” wenno “nasarikedkedan a lugar,” agparang laeng kadagiti libro ti Daniel, Ester, Cronicas, ken Nehemias, a naileppas dagitoy iti nagbaetan ti agarup 536 ken ti maysa a tiempo iti labes ti 443 K.K.P., kalpasan ti pannakaidestiero idiay Babilonia.​—1Cr 29:1, Rbi8 ftn; 2Cr 17:12; Est 1:2, Rbi8 ftn.

Iti panagsurat ni Esdras inaramatna ti pagsasao idi kaaldawanna, ket inlanadna nga inawagan ni David ti templo ni Solomon kas “kastilio” idi imparegtana unay kadagiti umili a suportaranda ti pannakabangon dayta.​—1Cr 29:1, 19.

Nangibangon ni Nehemias iti maysa a kastilio wenno sarikedked iti mismo nga amianan a laud ti nabangon manen a templo, ti paset a nalaka unay a mastrek dagiti paraangan. (Ne 2:8; 7:2) Nabatad a daytoy a kastilio ket sinuktan dagiti Macabeo ken binangon manen ni Herodes a Dakkel, a nangpanagan iti dayta iti Torre (Sarikedked) ti Antonia. Iti daytoy a disso, ti Romano a komandante ti militar nagpalutpot ken Pablo.​—Ara 21:31, 32, 37; 22:24; kitaenyo ti ANTONIA, TORRE TI.

Ti “Susan a kastilio” ket agarup 360 km (225 mi) iti daya ti Babilonia. Adda dagiti tiempo a nagtaeng sadiay ti Persiano nga ari. Ditoy a nagtrabaho ni Nehemias kas agaw-awit iti kopa ti ari sakbay a nagturong idiay Jerusalem. (Ne 1:1) Ditoy met ti nakapasamakan ti maysa kadagiti sirmata ni Daniel. (Da 8:2) Ngem ti “Susan a kastilio” ket pagaammo unay kas nakapasamakan ti salaysay nga adda iti libro ti Ester. (Est 1:2, 5; 3:15; 8:14) Agparang a ti “Susan a kastilio” ket saan a maysa a partikular a patakder no di ket agaassideg a naarian a patpatakder iti las-ud ti maysa a nasarikedkedan a lugar. Patalgedan daytoy ti sumagmamano a detalye a nailanad iti salaysay. Adda sadiay ti “balay dagiti babbai,” a nakaisaganaan dagiti birhen sakbay a maidatagda ken Asuero. (Est 2:3, 8) Sakbay ti pannakaitan-okna iti gobierno, inaldaw a nagsaad ni Mardokeo “iti ruangan ti ari” nga adda “idiay Susan a kastilio.”​—Est 2:5, 21; 3:2-4; kitaenyo ti SUSAN.