ARAN, II

Ti Hebreo a sao nga ʼash·shaphʹ (Aramaiko, ʼa·shaphʹ; naipatarus nga “astrologo,” KJ) ket umiso ti pannakadepinarna kas “aran, baglan, manangkayaw.” (A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, da Brown, Driver, ken Briggs, 1980, p. 80, 1083; Lexicon in Veteris Testamenti Libros, da Koehler ken Baumgartner, Leiden, 1958, p. 95, 1055) Ti berbo a porma ti sao nga “aran” kaipapananna ti “sangsangkamaysa a panagilunod” babaen iti sapata wenno araraw, kas no ti maysa sipapasnek nga ayabanna wenno awaganna dagiti makunkuna nga espiritu dagiti natay. Ti baglan literal a kaipapananna ti “mammadles nga umum-uman kadagiti natay, maysa a manggandat a mangipadles ken mangtengngel kadagiti masanguanan a pasamak babaen ti pannakikomunikar kadagiti natay.”

Ti aniaman a kita ti maibilbilang a pannakikomunikar kadagiti natay ket kondenaren ti Dios. “Ket no kas pagarigan kunaenda kadakayo: ‘Umumankayo kadagiti espiritistiko a mannakiuman wenno kadagidiay addaan iti espiritu ti panagipadles isuda nga agan-anibaar ken agar-arasaas,’ saan aya nga iti Diosna ti rebbeng nga umumanan ti aniaman nga ili? Rebbeng aya ti umuman kadagiti natay a tattao maigapu kadagiti sibibiag a tattao?” (Isa 8:19) Nupay naparitan iti Israel, ti “babai a kalaingan iti pannakiuman iti espiritu idiay En-dor,” a sinarungkaran ti di matalek nga Ari Saul, isu daydiay nakiuman kadagiti sairo kas maysa nga aran nga umum-uman kadagiti natay.​—1Sm 28:7; Le 20:27.

Immadu dagiti aran nangnangruna iti nagtetengngaan dagiti taga Babilonia. Ni Daniel ken ti tallo a kakaduana a naipan idiay Babilonia kas kautibo, kalpasan a naipaayanda iti naisangsangayan a tallo-tawen a panageskuela iti pagsasao dagiti Caldeo, nagbalinda a “maminsangapulo a nalalaing [iti sirib ken pannakaawat] ngem iti amin a managsalamangka a papadi ken kadagiti aran” nga adda iti pagturayan.​—Da 1:3-20.

Agarup walo a tawen kalpasanna, pinaayaban ni Nabucodonosor dagiti amin a kita ti mammadles, saan laeng a dagiti aran, ket kinalikagumanna nga umuna nga ipalgakda ti tagtagainepna ket kalpasanna ipaayda ti kayuloganna. (Da 2:1-3, 27) Nagatap kadakuada ti ari, ta kinunana: “Naulbod ken di umiso a sao ti nagaanamonganyo a sawen iti sanguanak.” Pagaammona met ti panangibaybayagda iti tiempo, yantangay ninamnamada nga agbaliw dagiti kasasaad. Gapuna, tapno maaddaan iti pammatalged a kabaelan dagiti masirib a tattaona ti mangipaay iti pudno a kayulogan ti nakaam-amak a sirmatana, impetteng ni Nabucodonosor nga umuna nga ibagada kenkuana ti tagtagainep. “Ibagayo kaniak ti mismo a tagtagainep,” indeklara ti ari, “ket maammuakto a kabaelanyo nga iparang ti mismo a kayuloganna.” (Da 2:4-9) Idi a dagiti aran ken dagiti kakaduada a mammadles saanda a napataud ti sungbat, sipupungtot nga imbilin ti ari a madadael amin dagiti masirib a tattao ti Babilonia. Nupay kasta, naammuan ni Daniel ti bilin ti ari (a pakairamanan idi ni Daniel ken dagiti kakaduana), ngarud kalpasan a ‘ti palimed impalgak’ kenkuana ti Dios, nagdardaras ni Daniel a nangibaga iti ari, a nagkedkedanna ti aniaman a pammadayaw kenkuana, ta kas kinunana, “daytoy a palimed naipalgak kaniak saan a babaen iti aniaman nga adda kaniak a sirib a nangnangruna ngem iti asinoman a sabsabali pay a sibibiag.”​—Da 2:19-30.

Adu a dekada kalpasanna, napakigtotan ni Belsazar gapu iti ‘surat ti ima iti diding’ a saanna a kabaelan a basaen. Kalpasan a “nagpukkaw a sipipigsa nga iyegda dagiti aran, dagiti Caldeo ken dagiti astrologo,” ti ari nangipaay iti naparabur unay a tukon: “Asinoman a tao a mangbasanto iti daytoy a surat ket iparangna kaniak ti mismo a kayuloganna, makawesanto iti purpura, nga adda kuentas a balitok a mayukkor iti tengngedna, ket agturayto kas maikatlo iti pagarian.” (Da 5:5-7) Napaay dagitoy nga aran, agraman ti dadduma pay kadagiti espiritistiko a mammadles, ket manen ni Jehova a Dios ni Daniel ti nangipaay iti kayulogan.​—Da 5:8-29.