‘Awan ti Talna kadagiti Nadangkes’

“‘Awan ti talna,’ kuna ti Diosko, ‘kadagiti nadangkes.’”​—ISAIAS 57:21.

1, 2. (a) Kasanot’ panagrikna ti adu a tattao maipapan iti masanguanan ti sangatauan? (b) Ania ti resulta dagiti natauan a panagregget a mamagkakappia?

“SIPUPUOTAK a kanayon nga iti aniaman a segundo ti lubong ti mabalin a bumtak iti sanguanak.” Daytoy nakakigkigtot a sao, a naadaw iti magasin a Psychology Today, ti inyebkas ti maysa nga estudiante ti high school iti Norte America. Iti mabiiten, pagam-amkan ti estudiante, a ti maysa a nuklear a gubat ti mabalin a mangdadaelton iti intero a sangatauan. Maysa a Russo a balasang nga ages-eskuela pay ti nangdeskribir kadagiti resulta ti nuklear a gubat: “Amin a sibibiag a bambanag ti madadael​—awanton dagiti ruot, awanton dagiti kaykayo, awanton dagiti berde.” Anian a nakabutbuteng a panginanamaan! Kaskasdi, patien dagiti tattao a daytoy ti mabalin a pudno a mapasamak. Iti nabiit pay a panagsurbey 40 porsiento kadagiti natataenganen a napagsaludsodan patienda nga adda ti nangato a gundaway ti nuklear a gubat sakbay ti tawen 2000.​—Kitaenyo ti Lucas 21:26.

² Uray met dagiti papangulo ti lubong maaw-awatanda ti peggad. Kalpasan ti naudi a gubat sangalubongan, impasdekda ti organisasion ti Naciones Unidas tapno padpadasenda nga iyeg ti talna ken talged iti sangatauan​—ngem barengbareng laeng. Imbes ketdi, dagiti tawtawen kalpasan ti gubat nakitada ti itatanor ti napalalo a panagrinnibal dagiti dua nga armado iti nuklear a dadakkel a pannakabalin. Sagpaminsan, dagiti papangulo kadagitoy a pannakabalin agtataripnongda iti panagreggetda a mangpabassit iti internasional a panagdandanag ngem bassit laeng dagiti resultana. Agpapan pay panangikarkararag dagiti narelihiusuan a papangulo maipaay iti talna, ti kasasaad ket kas iti panangiladawan ni Isaias: “Dagiti maingelda agikkisda iti ruar; dagiti embahador ti kappia agsangitda a sipapait.”​—Isaias 33:7.

 3. Apay nga awan ti posibilidad ti panagballigi dagiti tattao iti panagreggetda a mangaramid iti talna?

³ Dagiti napakaammuan a Kristiano ammoda no apay a dagiti politiko nikaanoman didanto makaiyeg iti manayon a talna. Bigbigenda a la ketdi no dagiti tattao napudnoda iti kinaagum, gura, kinabuklis, kinatangsit, ken ambision, awanto ti talna. (Idiligyo iti Santiago 4:1.) Malaksid pay, dagiti natauan a paspasamak ket saanda a naan-anay nga iturturong dagiti tattao. Imbes ketdi, ti Biblia kunaenna kadatayo: “Ti isuamin a lubong adda iti babaen ti managdakdakes.” (1 Juan 5:19; 2 Corinto 4:4) Ti kasasaad ti sangatauan iti sidong ti panangiturturong daytoy a maysa ti nagsayaat ti panangiladawan ni Isaias: “Ngem dagiti nadangkes kasda la iti mariribuk a taaw, ket dina mabalin ti aglinak . . . ‘Awan ti talna,’ kuna ti Diosko, ‘kadagiti nadangkes.’”​—Isaias 57:20, 21.

“Ti Dios a Mangted Talna”

 4. Asino laeng ti addaan pannakabalin a mangiyeg ti talna ditoy daga?

⁴ Daytoy dina kaipapanan a ti natauan a rasa dinanto malisian ti pannakadadael ti masanguanan a nuklear a gubat. Kaipapananna laeng a no kayattayo a makita ti talna, daytat’ aggapu manipud iti makinruar a gubuayan. Makaparagsak, ta dayta a Gubuayan adda iti persona ni Jehova a Dios, “ti Dios a mangted talna.” (Roma 16:20) Isut’ addaan pannakabalin a mangkontra iti impluensia ni Satanas ket pinanggepna a ‘paraburannanto ti kappia ti ilina.’ (Salmo 29:11) Mainayon pay, inaramidna ti makapabileg-puso a kari: “Ngem dagiti naemma tawidendanto ti daga, ket maay-ayatandanto iti kinaruay ti talna.”​—Salmo 37:11.

 5. (a) Kasanot’ panangusar ni Jehova ken ni Daniel a mangited kadatayo iti impormasion maipapan iti panggepna a mangiyeg iti talna? (b) Apay a rebbeng a maseknantayo iti daytoy a padto nga inlanad ni Daniel?

⁵ Adu a tawen ti napalabasen, impanayag ni Jehova dagiti historikal nga itatanor dagiti paspasamak nga agturong iti panangiyegna iti talna ditoy daga. Babaen iti maysa nga anghel, isut’ nagsao ken matalek a mammadtona a Daniel maipapan “iti maudi a paset dagiti al-aldaw,” iti mismo a tiempotayo. (Daniel 10:14) Impadtona ti panagrinnibal dagiti napipigsa a pannakabalin itatta ken impakitana a daytat’ mabiiten ti panagpatinggana iti pamay-an a di sinussuspetsa ti asinoman a pannakabalin. Ket inkarina a daytoy di namnamaen a pasamak ti mangiserrekto ti pudpudno a talna. Agpaay kadagiti Kristiano daytoy a padto ti nasken a paginteresan. Mangted ti nalawag a panangmatmat no sadino ti pagtaktakderantayo iti panagayus ti panawen ken papigsaenna ti determinasiontayo nga agtalinaed iti internasional a susik bayat nga agur-uray a siaanus iti panagtignay ti Dios a maipaay kadatayo.​—Salmo 146:3, 5.

Mangrugi ti Panagdangadang

 6. Ibalabalayo ti historikal a nalikudan ti panagbimbinnusor dagiti dadakkel a pannakabalin itatta.

⁶ Ti kinapudnona ket, ti panagrinnibal itatta dagiti napipigsa a pannakabalin ket saanen a baro a banag iti lubong. Dayta, ketdi, ti panagtultuloy ti maysa a banag a nangrugi iti nakabaybayagen. Kalpasan ti pannakarpuog ti sangalubongan nga imperio ni Alejandro a Dakkel iti panagpatingga ti maikapat a siglo K.K.P., dua kadagiti pangulona a militar ti nagturay idiay Siria ken Egipto. Maysa a nakabaybayag a panagdangadang a nangiturong kamaudiananna iti panagdangadang dagiti dadakkel a pannakabalin itatta ti timmaud iti nagbaetanda ken kadagiti simmandi kadakuada​—masasao a kas ti ari ti amianan ken ti ari ti abagatan agsipud ta nagsaadda iti amianan ken abagatan ti daga ti ili ti Dios. Ti historikal nga itatanor daytoy a panagdangadang ti naipanayag nga immun-una ken ni mammadto a Daniel babaen iti maysa nga anghel.

 7. (a) Kasanot’ pannakaammotayo nga adda di makita, espiritu a rukod dagiti natauan nga ar-aramid? (b) Idi damo, asino ti ari iti amianan ken ti ari iti abagatan, ken kasano a nangrugi ti panagbimbinnusorda?

⁷ Immuna nga insalaysay ti anghel no kasano nga isu, a supsuportaran ni Miguel, ti makidangdangadang a maibusor kadagiti espiritu a ‘piprinsipe’ iti Persia ken Grecia. (Daniel 10:13,Dan 10:20–11:1) Daytoy nga isisirip iti ayan dagiti espiritu patalgedanna a dagiti nasional a panagsususik ramanenna saan laeng a dagiti tattao. Addada dagiti nademoniuan a puersa wenno “piprinsipe,” iti likudan dagiti makitkita a natauan nga agtuturay. Ngem manipud iti tiempo idi ugma ti ili ti Dios ti naaddaan iti maysa a “prinsipe,” a ni Miguel, a mangpapigsa kadakuada a maibusor kadagitoy nademoniuan a pannakabalin. (Efeso 6:12) Kalpasanna isentro ti anghel ti atensiontayo iti panagdangadang ti Siria ken Egipto. Rinugianna dayta: “Ket ti ari ti abagatan napigsanto, ken maysa kadagiti prinsipena.” (Daniel 11:5a) Ti ari ti abagatan ditoy isu ni Ptolemy I, agturay iti Egipto a nangparmek iti Jerusalem idi agarup 312 K.K.P. Sumaruno tukoyen ti anghel ti sabali pay nga ari a daytoy “napigpigsanto ngem daydiay ket addanto pagturayanna ket ti pagturayanna dakkelto a pagturayan.” (Daniel 11:5b) Daytoy isu ti ari ti amianan iti kinatao ni Seleucus I Nicator, a ti pagarianna, a Siria, nagbalin a napigpigsa ngem ti Egipto.

 8. Ania ti kaipapanan ti nakaskasdaaw a kinaapagpag-isu ti umuna a paset ti padto ti anghel maipapan ti ari iti amianan ken ti ari iti abagatan maipaay kadagiti Kristiano itatta?

⁸ Ket ti anghel intuloyna ti nagipadto iti adu pay a detalye iti agtultuloy a panagsusik dagiti nagsasaruno nga agturay iti Siria ken Egipto. (Daniel 11:6-19) Dagitoy a padto ti apagpag-isuda ta ipagarup dagiti dadduma a ti libro ni Daniel ti naisurat kalpasan dagita a bambanag.a Ngem agpaay kadagiti Kristiano, ti nakaskasdaaw a kinaapagpag-isu dagitoy a padto ti mangpabileg ti pammatida kadagidiay a paset ti padto a matungpalto pay bayat “iti maudi a paset dagiti al-aldaw.”

Ti Prinsipe ti Tulag

 9. Kasano a ti panagtignay ti ari iti amianan nangiturong iti pannakaipasngay ni Jesus idiay Bethlehem?

⁹ Saan nga inanamaen a ti anghel ket saklawenna ti tunggal indibidual nga agturay manipud ken ni Ptolemy agingga “ti maudi a paset dagiti al-aldaw.” Imbes ketdi, matarusantayo a kalpasan ti Da 11 bersikulo 19 ti padto ti lumagto kadagiti tawtawen dagdagus kasakbayan ti Kadawyan a Panawentayo, no basaentayo: “Iti kasta bumangonto iti saadna [ti ari ti amianan] ti maysa a mangpalabas ti managsamsam iti buis iti kinasayaat ti pagarian.” (Daniel 11:20) Itattan, ti Siria ket maysan a probinsia ti Roma, ket ti ari ti amianan ti irepresentar ti emperador ti Roma a ni Augusto. Isu daydiay nangibilin iti sensus a nangibunga iti pannakaipasngay ni Jesus idiay Bethlehem imbes nga idiay Nasaret.​—Lucas 2:1-7; Mikias 5:2.

10. Ania pay a pakainaigan ti ari ti amianan ken ti Mesias ti inyeg ti anghel iti atensiontayo?

¹⁰ Kalpasan ni Augusto simmaruno ni Tiberio, maysa a makarimon a tao nga inladawan ti anghel a kas “awan ti kaes-eskanna.” (Daniel 11:21) Bayat ti panagturayna, namedmedan ti maysa a napeggad a riribuk idiay umamianan a pagbeddengan ti Emperio a Romano ket ti pagbeddengan a mismo ti napatalna, a nangtungpal kadagiti sasao ti padto: “Ket dagiti manglapunos a buyot malapunosdanto iti saklangna, ket maburakdanto.” Kasta met, bayat ti panagturayna ni Jesus ti pinapatay dagiti soldado a Romano kas kaitungpalan ti padto ti anghel a “ti Prinsipe ti tulag” maburakto.​—Daniel 11:22; 9:27.

“Iti Nakedngan a Panawen”

11. (a) Idi 1914, ania ti pakabigbigan ti ari iti amianan ken ti ari iti abagatan? (b) Ania a padto ti natungpal “iti panawen a nakedngan”?

¹¹ Iti agangay, ti padto iyegnatayo “iti nakedngan a panawen,” idi 1914. (Daniel 11:27; Lucas 21:24) Itattan, addan ti panagbalbaliw ti pakailasinan iti ili ti Dios. Yantangay ti nainlasagan nga Israel linaksidna ti Mesias, ti ili a pinili ni Jehova ti nagbalinen a naespirituan nga Israel, ti kongregasion dagiti napulotan a Kristiano. (1 Pedro 2:9, 10) Ti pakabigbigan dagiti dua nga ar-ari ti nagbalbaliw met. Ti Britania, agraman ti napolitikaan a kaduana, ti Estados Unidos ti America, ti kaawatan nagbalin nga isut’ ari ti abagatan, bayat a ti ari ti amianan isu itan ti Alemania. Ti Gubat Sangalubongan I ti naipadto kadagitoy a sasao: “Iti nakedngan a panawen [ti ari ti amianan] isu agturongto manen iti abagatan; ngem saanto a kas iti immun-una a panawen iti maud-udi.” (Daniel 11:29) Ti ari ti abagatan ti nangabak iti dayta a gubat. Gapuna ti kasasaad ti naiduma nanipud iti pudno a napasamak “iti immun-una,” kayatna a sawen, idi a ti manangparmek a Roma isu ti ari ti amianan.

12. Isalaysayyo dagiti ramramit ti paspasamak ti lubong nanipud 1914 nga impadto dagiti propetiko a sasao ti anghel ken ni Daniel.

¹² Intuloy ti anghel a sinalaysay ti panagbinnusor dagiti dua nga ar-ari nanipud 1914 ken, nangnangruna, ti panangbusorda nga agpadpada iti ili ni Jehova. Impadtona met ti panagparang “ti makarimon a mamagwalwalang,” nga isu ti adda itatta kas ti organisasion ti Naciones Unidas. (Daniel 11:31) Ti pannakaipasdek ti NU ket maysa a napolitikaan a panagregget a nagtunosan dagiti dua nga ar-ari tapno mangiyeg iti talna. Ngem daytat’ naikeddeng a mapaay agsipud ta daytat’ maibusor iti Pagarian ti Dios.b (Mateo 24:15; Apocalipsis 17:3, 8) Kamaudiananna, inturong ti anghel ti atensiontayo iti “panawen ti panungpalan.”​—Daniel 11:40.

“Ti Panawen ti Panungpalan”

13. (a) Iti ania ti tuktukoyen ti sasao a “panawen ti panungpalan” iti daytoy a paset ti padto? (b) Asino ti nangtungpal ti paset ti ari iti amianan ken ti ari iti abagatan nanipud panungpalan ti maikadua a gubat sangalubongan?

¹³ Ania a tiempo daytoyen? No maminsan ti balikas a “panawen ti panungpalan” tuktukoyenna ti panungpalan daytoy a sistema dagiti bambanag, manipud 1914 agingganat’ Armagedon. (Daniel 8:17, 19; 12:4) Ngem dagiti paspasamak idi tawen 1914, “ti nakedngan a panawen,” ti naipadto pay laeng idiay Dan 11 bersikulo 29, ket ti padto ti anghel ti nangiyeg kadatayo iti labes pay dayta.c Gapuna, “ti panawen ti panungpalan,” ditoy Dan 11 bersikulo 40 masapul a tukoyenna dagiti maudi a tukad ti 2,300 a tawen ti kabayag ti panagsinnalisal ti ari iti amianan ken ti ari iti abagatan. Ngarud itultuloytay ti agbasa a buyogen ti dakkel nga interes, yantangay naammuantayo dagiti paspasamak a mapagteng iti asidegen a masanguanan. Itattan, ti panagbaliw iti pannakabalin ti lubong ti nangiturong kadagiti kanayonan pay a pasamak iti pakabigbigan dagitoy dua nga ar-ari. Nanipud iti pannakarba dagiti pannakabalin ti Nazi-Fascist idi panagpatingga ti Gubat Sangalubongan II, maim-imatangantayon ti panagdangadang dagiti dua a dadakkel a pannakabalin, maysa maireprepresentar kas ti ari ti amianan, a mangdominar iti kaaduan kadagiti sosialistiko a bloke dagiti nasnasion, ken daydiay maysa nairepresentar kas ti ari ti abagatan, a nangdominar iti kadakkelanna kadagiti kapitalistiko a bloke.

14. Kasano ti panangiladawan ti anghel iti ari iti amianan?

¹⁴ Ti kapanunotan ti kaudian nga ari ti amianan ti nagsayaat ti pannakailadawanna iti Dan 11 bersikulo 37, 38: “Ket dinanto met ikankano ti Dios dagiti ammana . . . Nupay kasta iti saadna dayawennanto ti dios dagiti sarikedked, ket maysa dios a saan a naammuan dagiti ammana dayawennanto babaen iti balitok ken pirak ken kadagiti napateg a batbato ken kadagiti makaay-ayo a bambanag.” Adda aya asinoman a dinanto mailasin daytoy a pannakailadawan? Ti ari ti amianan itatta ti opisial a mangitantandudo iti ateismo, a laklaksidenna dagiti narelihiusuan a didiosen dagiti napalabas nga ar-ari ti amianan. Kaykayatna ti agtalek kadagiti igam, “ti dios dagiti sarikedked.” Daytoy ti nangpataud iti aggarasugas a lumba dagiti ig-igam isu a pakairamanan dagiti dua nga ar-ari. Ti tinawen a panaggasto ti ari ti amianan laeng iti depensa ket dimmanonen iti ngangngani 300 bilion a doliar idi 1985. Anian a nagdakkelan a panangisakripisio iti ‘balitok ken pirak ken kadagiti napateg a batbato ken kadagiti makaay-ayo a bambanag’ iti di mapmapnek a dios dagiti ig-igam!

15, 16. (a) Kasano ti pannakapatanor dagiti bambanag iti nagbaetan ti ari iti amianan ken ti ari iti abagatan? (b) Anianto ti kaipapanan dayta iti ili ti Dios?

¹⁵ Gapuna, aniat’ napasamak kadagiti dua nga ar-ari kamaudiananna? Kuna ti anghel: “Ket iti panawen ti panungpalan [ti panungpalan ti historia dagiti dua nga ar-ari] ti ari ti abagatan makigubatto kenkuana, ket ti ari ti amianan umayto a bumusor kenkuana a kas maysa nga allawig agraman kadagiti luglugan ken tatao a sikakabayo ken adu a sasakayan.” (Daniel 11:40; Mateo 24:3) Nalawag, dagiti summit conferences saanda a solusion iti panagginnubat dagiti napipigsa a pannakabalin. Dagiti rigat a pinataud ti ‘panagginnubat’ ti ari ti abagatan ken ti panangpalawa ti ari ti amianan ti mabalin a lumasat iti kalalainganna a nabara a tuktukad; ngem iti agangay, iti dadduma a pamay-an, ti ari ti amianan ti masulbog iti aglablabes a narungsot a panagtignay kas inladawan ni Daniel.d

¹⁶ Dagitoy maudi nga al-aldaw ti nangnangruna a narigat para iti ili ti Dios, a bayat daytoy a siglo indaddadanes ida dagiti dua nga ar-ari. Namakdaar ti anghel a ti ari ti amianan “sumrekto iti Nagloriaan a daga, ket adunto ti ili a marebba.” “Ti Nagloriaan a daga” isut’ simbolikal a daga ti ili ti Dios. Ngarud ti kaipapanan ti sasao ti anghel, ket malaksid pay iti panangparmekna iti adu a nasnasion, ti ari ti amianan rautenna ti naespirituan a kasasaad ti ili ni Jehova. (Daniel 8:9; 11:41-44; Ezequiel 20:6) Iti Dan 11 bersikulo 45, inayon ti padto: “Ket ipasdeknanto dagiti toltolda ti palasiona iti nagbaetan ti baybay ken ti Nagloriaan ken nasantuan a bantay.” Iti sabali a pannao, isaadna ti bagbagina a mangaramid iti maudi a panangraut a maibusor iti naespirituan a paraiso.

“Umayto ti Paggibusanna”

17. Ania a di ninamnama pasamak ti mangsulbog ti ari iti amianan?

¹⁷ Ngem iti dayta adda banag a napasamaken a di pulos napakpakadaan ti ari ti amianan wenno ti ari ti abagatan. Impadto ti anghel: “Ngem dagiti damdamag nga aggapu iti daya ken iti amianan mangriribukdanto kenkuana [ti ari ti amianan], ket rummuarto a sirurungsot unay a mangrebbek ket talipuposennanto dagiti adu.”​—Daniel 11:44.

18. (a) Ania ti gubuayan dagiti “damdamag” nga impadto ti anghel? (b) Anianto ti maudi a pagbanagan ti ari iti amianan?

¹⁸ Ania ngata dagitoy a damdamag? Saan a sininuo ti anghel, ngem ipanayagna ti gubuayanda. Naggapuda iti “daya [leleggakan ti init],” ket masasao a ni Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo “dagiti ar-ari nga aggapu iti leleggakan ti init.” (Apocalipsis 16:12) Dagitoy a damdamag “aggapuda met iti amianan,” ket simbolikal a sasawen ti Biblia ti Bantay Sion, ti ili iti naindaklan nga Ari a ni Jehova, kas “kaadayuan a paset iti amianan.” (Salmo 48:2) Gapuna dagita ti “damdamag” a naggapu ken ni Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo a nangibaon iti ari ti amianan iti maudi a naindaklan a kampaniana. Ngem dagiti resultana ti makadadaelto kenkuana. Ti pungto ti Dan 11 bersikulo 45 ibagana kadatayo: “Nupay kasta umayto ti paggibusanna, ket awanto ti bumadang kenkuana.”

19. (a) Anianto dagiti nagduma a pagbanagan daytoy a lubong ken dagiti “nalinteg”? (b) Ania a salsaludsod ti agtalinaed a masungbatan?

¹⁹ Pudno unay, “awan ti talna kadagiti nadangkes.” (Isaias 57:21) Imbes ketdi, ti historia ti ari ti amianan ket matandaanto iti panaggugubat aginggana iti panungpalanna. Ngem maipaay kadagiti matalek nga ad-adipenna, ikari ni Jehova: “Ta ti nalinteg agtalinaedto ditoy daga, ket ti napnuan imbag agtaengto kenkuana. Ngem dagiti nadangkes magudasdanto ditoy daga, ket dagiti nagulib maparutdanto kenkuana.” (Proverbio 2:21, 22) Ngem, anianto, ti mapasamak iti ari ti abagatan inton ti ari ti amianan ‘umayto iti paggibusanna’? Anianto ti mapasamak kadagiti Kristiano inton ti ari ti amianan ‘ipasdeknanto dagiti toltolda ti palasiona’ iti nakabutbuteng a saad a maibusor kadakuada? (Daniel 11:45) Kasanonto ti iyaay ti talna iti kamaudiananna ditoy daga? Ni Jehova, babaen ti anghelna, sinungbatanna dagitoy a salsaludsod kas makitatayo kadagiti sumaganad nga artikulo.

[Dagiti Footnote]

Mailawlawagyo Aya?

◻ Ania dagiti espiritu a biag a nairaman kadagiti natauan a napolitikaan a bambanag?

◻ Asino ti ari iti amianan ken ti ari iti abagatan idi 1914?

◻ Kasano a ti ari ti amianan itatta ti maidaydayaw kas dios dagiti sarikedked?

◻ Ania a pammarigat ti maiyegto iti ili ti Dios babaen iti ari ti amianan?

◻ Anianto ti mapasamak iti kamaudiananna iti ari ti amianan?

[Mapa/Dagiti Ladawan iti panid 12]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Ti Dakkel a Baybay

Siria

Judea

Egipto

[Gubuayan ti Ladawan iti panid 10]

U.S. National Archives