OSEAS, LIBRO TI

Libro ti Hebreo a Kasuratan, insurat ni “Oseas nga anak ni Beeri.” (Os 1:1) Iti daytoy a libro, ti biag ti sangakabbalayan ti mannurat ket naipada iti relasion ti Dios iti Israel. (Kap 1-3) Ipakitana a saan nga awaten ni Jehova ti pormal laeng a seremonia ti panagdaydayaw. (6:6) Itampokna met ti asi ken naayat a kinamanangngaasi ti Dios.​—2:19; 11:1-4; 14:4.

Tiempo ti Pannakaputarna ken Lugar a Nakaputaranna. Nangrugi nga agserbi ni Oseas kas maysa a mammadto bayat nga aggidgiddanen ti panagturay ni Ari Ozias ti Juda (829-778 K.K.P.) ken ni Ari Jeroboam II ti Israel (a. 844-804 K.K.P.), ket ngarud saan a naladladaw ngem 804 K.K.P., a nalawag nga isu ti panagpatingga ti panagturay ni Jeroboam. (Os 1:1) Ti panagipadto a ministerio ni Oseas nagtultuloy agingga iti panagturay ni Ari Ezekias ti Juda, a nangrugi a nagari idi agarup 745 K.K.P. Ngarud, nagpaut dayta iti di kumurang a 59 a tawen, nupay at-atiddog pay ta awan duadua ta adda a sinaklawna a tiempo ti panagturay ni Jeroboam II ken tiempo ti panagturay ni Ezekias. Nupay nangilanad ni Oseas iti padto maipapan iti pannakadadael ti Samaria (13:16), saanna nga impadamag ti pannakatungpal dayta, a nalabit dinakamatna koma no dimmanon idi 740 K.K.P. ti pannakaisurat ti libro, ti petsa a pannakatnag ti Samaria. Gapuna, nabatad a naisurat ti libro ti Oseas iti distrito ti Samaria ken adda iti nagbaetan ti 745 ken 740 K.K.P. ti pannakairingpas.

Kasasaad. Ti libro ti Oseas ket kangrunaanna a maipapan iti makin-amianan a sangapulo-tribu a pagarian ti Israel (naawagan met iti Efraim a dayta ti nagan ti kangrunaan a tribuna, nga agsinsinnublat a naaramat dagitoy iti libro). Idi rugian ni Oseas ti agipadto bayat ti panagturay ni Ari Jeroboam, nakarangrang-ay ti Israel iti namaterialan. Ngem linaksid dagiti tattao ti pannakaammo iti Dios. (Os 4:6) Ti dakes nga ar-aramidda ket ramanenna ti panagibukbok iti dara, panagtakaw, pannakiabig, pannakikamalala, ken ti panagdaydayaw kadagiti idolo ni Baal ken iti kigaw a baka. (2:8, 13; 4:2, 13, 14; 10:5) Kalpasan ti ipapatay ni Ari Jeroboam, nagpukawen ti kinarang-ayda, ket nagbalin a nakabutbuteng dagiti kasasaad, ta nariribuken ken napasamak dagiti napolitikaan a pammapatay. (2Ar 14:29–15:30) Nagipadto ni matalek nga Oseas uray pay kasta ti kasasaad. Kamaudiananna, idi 740 K.K.P., natnag ti Samaria iti im-ima dagiti Asirio, iti kasta nagpatingga ti sangapulo-tribu a pagarian.​—2Ar 17:6.

Asawa ni Oseas ken An-annak. Binilin ni Jehova a mangala ni Oseas iti “asawa ti pannakiabig ken iti annak ti pannakiabig.” (Os 1:2) Saanna a kaipapanan a maysa a balangkantis ti inasawa ti mammadto, wenno maysa nga imoral a babai nga addaanen iti bastardo nga annak. No di ket kayatna a sawen a makikamalalanto dayta a babai ken maaddaan iti annak ti pannakiabig inton agassawadan iti mammadto. Ni Oseas inasawana ni Gomer, ket “nangipasngay kenkuana iti anak a lalaki,” ni Jezrael. (1:3, 4) Idi agangay nangipasngay ni Gomer iti anak a babai, ni Lo-ruhama, ket kalpasanna nangipasngay met iti anak a lalaki a napanaganan Lo-ammi, a nabatad nga agpada a bunga ti pannakikamalalana, ta saan a nadakdakamat ti nagan ti mammadto mainaig iti pannakaipasngay dagita. (1:6, 8, 9) Ti Lo-ruhama kaipapananna ti “[Isu] Saan a Naipaayan iti Asi,” ket “Saanko nga Ili” ti kaipapanan ti Lo-ammi, nga ipasimudaag dagitoy a nagan ti di pananganamong ni Jehova iti nasubeg nga Israel. Iti sabali a bangir, ti “Jezrael” a nagan ti inauna nga anak a kaipapananna “Ti Dios Agimulanto iti Bin-i” ket positibo a nayaplikar kadagiti tattao iti maysa a padto ti pannakaisubli.​—2:21-23.

Kalpasan ti pannakaipasngay dagitoy nga annak, nalabit a ni Gomer pinanawanna ni Oseas ket simmurot kadagiti kamalalana, ngem saan a naibaga nga indiborsio ti mammadto. Nabatad a pinanawan dagiti kaayan-ayatna idi agangay ket pimmanglawen ken napan nagpaadipen, ta ipakita ti Oseas 3:1-3 nga isu ginatang ti mammadto a mangipasimudaag nga isu ket adipen, sana innala manen kas asawa. Ti relasionda ken Gomer pumadpada iti relasion ni Jehova iti Israel, yantangay situtulok ti Dios a mangala manen iti nagbiddut nga ilina kalpasan a nagbabawyanda ti naespirituan a pannakikamalalada.​—Os 2:16, 19, 20; 3:1-5.

Ti panangasawa ni Oseas ket imbilang ti sumagmamano nga eskolar ti Biblia kas maysa laeng a sirmata, kas parmata, wenno tagtagainep, a saan a pulos a napasamak. Ngem awan ti imbaga wenno dinakamat ti mammadto a dayta ket sirmata, wenno nagtagtagainep laeng. Imbilang met ti dadduma a maysa laeng a mangiladawan nga estoria wenno parabulo dayta a panangasawa ni Oseas. Ngem saan a nagaramat ni Oseas iti simboliko wenno piguratibo a termino idi insalaysayna dayta. No ibilang a pudpudno a napasamak ti panagassawa da Oseas ken Gomer ken ti literal a pannakaisubli ni Gomer iti mammadto, mapaneknekan ken mapasingkedan ti pannakayaplikar dagitoy a bambanag iti pakasaritaan ken pudno a napasamak iti Israel. Saanna a dadaelen ti nabatad a salaysay ti Biblia ken maitunos dayta iti panangpili ni Jehova iti Israel, iti naespirituan a pannakikamalala ti nasion kalpasanna, ken iti pannakaisubli daytoy nga ili iti Dios idi nagbabawida.

Estilo. Ababa ti estilo ti panagsurat ni Oseas, ken giddato pay nga agbaliw no dadduma. Napardas ti paspasamak. Aglaon daytoy a libro iti ebkas ti panangngaasi ken nabileg a sasao babaen iti pammabalaw, pammakdaar, ken pammagbaga, kasta met iti naayat a kiddaw nga agbabawida. Ken aglaon kadagiti nagsayaat a piguratibo a sasao.​—Os 4:16; 5:13, 14; 6:3, 4; 7:4-8, 11, 12; 8:7; 9:10; 10:1, 7, 11-13; 11:3, 4; 13:3, 7, 8, 15; 14:5-7.

Kinakanoniko. Umuna ti libro ti Oseas iti panagsasaganad dagiti maaw-awagan segundario a mammadto kadagiti gagangay nga Iloko a Biblia, kasta met kadagiti teksto ti kadaanan a Hebreo ken Septuagint. Espesipiko a dinakamat ni Jerome a ti maysa kadagiti benneg a nakabingbingayan dagiti sagrado a libro dagiti Judio ket naawagan Libro ti Sangapulo ket Dua a Mammadto, a nabatad a nairaman iti dayta ti libro ti Oseas a mangan-anay iti bilang a 12. Ni Melito iti maikadua a siglo K.P. nakaibati iti maysa a katalogo a naglaon kadagitoy a libro, uray met ni Origen ken ti dadduma pay.

Pannakitunos iti Dadduma Pay a Libro ti Biblia. Daytoy a libro tumunos kadagiti punto a nayebkas iti dadduma pay a paset ti Biblia. (Kas pagarigan, idiligyo ti Os 6:1 iti De 32:39; ti Os 13:6 iti De 8:11-14; 32:15, 18.) Ti libro ti Oseas tukoyenna ti paspasamak a nailanad iti dadduma a paset ti Kasuratan, kas koma ti paspasamak a nakairamanan ni Jacob (Os 12:2-4, 12; Ge 25:26; 32:24-29; 29:18-28; 31:38-41), ti Ipapanaw ti Israel manipud Egipto (Os 2:15; 11:1; 12:13), ti saan a kinamatalek ti Israel mainaig ken Baal ti Peor (Os 9:10; Nu 25), ken ti panagkiddaw ti nasion a maaddaanda iti natauan nga ari (Os 13:10, 11; 1Sm 8:4, 5, 19-22).

Pannakaaramat iti Kristiano a Griego a Kasuratan. Namindua a nagadaw ni Jesu-Kristo iti Oseas 6:6, nga inaramatna ti sasao a “Kalikagumak ti asi, ket saan a sakripisio.” (Mt 9:13; 12:7) Insitarna ti Oseas 10:8 idi insawangna ti pannakaukom ti Jerusalem (Lu 23:30), ket naaramat daytoy a sasao iti Apocalipsis 6:16. Agpadpada nga inaramat da Pablo ken Pedro ti Oseas 1:10 ken 2:23. (Ro 9:25, 26; 1Pe 2:10) Nagadaw ni Pablo iti Oseas 13:14 (LXX) idi inlawlawagna ti panagungar, iti panangyimtuodna: “Patay, sadino ti ayan ti panagballigim? Patay, sadino ti ayan ti panniludmo?”​—1Co 15:55; idiligyo met ti Oseas 14:2 iti Hebreo 13:15.

Natungpal a Padpadto. Natungpal ti naimpadtuan a sasao ti Oseas 13:16 maipapan iti pannakatnag ti Samaria. Impakita met ti padto ni Oseas a ti Israel panawanto dagiti nasion a kaayan-ayatna. (Os 8:7-10) Pudno nga awan naitulongda idi nadadael ti Samaria ken nagbalin a kautibo ti Asiria dagiti agnanaed iti Israel idi 740 K.K.P.​—2Ar 17:3-6.

Impakpakauna ti padto ni Oseas a ti Dios mangibaon iti apuy kadagiti siudad ti Juda. (Os 8:14) Idi maika-14 a tawen ti panagturay ni Ari Ezekias, ti Asirio nga Ari Senaquerib “simmang-at a maibusor kadagiti amin a nasarikedkedan a siudad ti Juda ket innalana ida.” (2Ar 18:13) Nupay kasta, impadto met ni Oseas a ni Jehova isalakanna ti Juda. (Os 1:7) Napasamak daytoy idi pinaay ti Dios ti naigakat nga iraraut ni Senaquerib iti Jerusalem, ta dinadael ti anghel ni Jehova ti 185,000 a lallaki a kameng ti buyot ti Asiria iti maysa a rabii. (2Ar 19:34, 35) Ngem dimteng ti nadawdawel nga “apuy” idi a ti Jerusalem ken dagiti siudad ti Juda dinadael ni Ari Nabucodonosor a taga Babilonia idi 607 K.K.P.​—2Cr 36:19; Jer 34:6, 7.

Ngem kas kaitungpalan dagiti naipaltiing a padto ti pannakaisubli a masarakan iti libro ti Oseas, naummong a sangsangkamaysa ti natda kadagiti umili ti Juda ken Israel ket rimmuarda manipud daga ti pannakaidestiero, ti Babilonia, idi 537 K.K.P. (Os 1:10, 11; 2:14-23; 3:5; 11:8-11; 13:14; 14:1-8; Esd 3:1-3) Inaramat ni Pablo ti Oseas 1:10 ken 2:23 tapno ipaganetgetna ti di kaikarian a kinamanangngaasi ti Dios a naipaay kadagiti “basehas ti asi,” ken uray ni Pedro inaramatna dagitoy a teksto. Dagitoy a pagaplikaran a dinakamat dagiti apostol ipakitada a dagita a padto ket maipapan met iti naasi a panangummong ti Dios iti naespirituan a natda.​—Ro 9:22-26; 1Pe 2:10.

Masarakan met iti libro ti Oseas ti padto maipapan iti Mesias. Ti sasao ti Oseas 11:1 (“manipud idiay Egipto inayabak ti anakko”) inyaplikar ni Mateo iti ubing a ni Jesus, a naipan idiay Egipto ngem naisubli idiay Israel idi agangay.​—Mt 2:14, 15.

[Kahon iti panid 553]

DAGITI TAMPOK TI OSEAS

Padpadto a kangrunaanna a naiturong iti Israel (ti makin-amianan a pagarian, naawagan met iti Efraim) ken mangipagpaganetget iti naidumduma nga asi ni Jehova

Insurat ni Oseas kalpasan ti 745 K.K.P., sakbay unay a pinagbalin ti Asiria a destiero ti Israel

Ti biag ti sangakabbalayan ni Oseas iladawanna ti pannakilangen ni Jehova iti Israel (1:1–3:5)

Maibilin ken Oseas a mangasawa iti maysa a babai nga agbalin a mannakikamalala, nga isu ti mangiladawan iti di kinamatalek ti Israel ken Jehova

Maaddaan ni Oseas iti anak a lalaki iti asawana a ni Gomer, mapanaganan dayta iti Jezrael. Ti sumaruno a dua nga annak ni Gomer, da Lo-ruhama (kaipapananna ti “[Isu] Saan a Naipaayan iti Asi”) ken Lo-ammi (kaipapananna ti “Saanko nga Ili”), ket nabatad a bunga ti pannakikamalalana; ti kaipapanan dagiti naganda ipamatmatda a saanen nga ipakitaan ni Jehova ti asi ti Israel ken linaksidna ti di matalek nga ili

Kalpasan ti panangdusa ti Dios iti Israel ta bimmaw-ingda iti panagdaydayaw ken Baal gapu iti kaawan pammatida, maisublidanto ket lak-amendanto manen dagiti bendision, kas kaitungpalan ti kaipapanan ti nagan a Jezrael (kayatna a sawen, “Ti Dios Agimulanto iti Bin-i”)

Maibilin ken Oseas nga awatenna manen ti mannakikamalala nga asawana; aramidenna ti kasta ngem ingetanna ti asawana, a paritanna a makiabig​—mangiladawan iti kasasaad ti Israel agingga a makasubli ken Jehova

Dagiti naimpadtuan a panangukom maibusor iti Israel (ken Juda) gapu iti saanda a kinamatalek ken Jehova (4:1–13:16)

Ipakpakita dagiti umili nga awananda iti pannakaammo iti Dios gapu iti panagsaurda, panagpapatay, panagtakaw, pannakikamalala, idolatria, ken naespirituan a panagbalangkantis; isu a ‘makikuentada’ wenno manungsungbatda iti Dios

Ti idolatria, kinarinuker iti moral, ken minamaag a pannakialiansa ti Israel iti politika kadagiti agbimbinnusor a pannakabalin (Egipto ken Asiria), imbes nga agkammatalek ken Jehova maipaay iti kinatalged, agbanagto iti pannakawalangwalang ti daga ket maipan idiay Asiria dagiti makalasat

Panangidagadag nga agsublida ken Jehova (14:1-9)

Maiparegta kadagiti umili nga iyararawda ti pammakawan ni Jehova, idatonda dagiti toro dagiti bibigda, ket saandan nga agtalek iti namilitariaan a pannakialiansa ken iti kabkabalio a pakigubat maipaay iti pannalaknib

No agsublida ken Jehova, umimbagda, ayatenna ida buyogen ti sibubulos a nakem, ken rumang-ayda gapu iti pamendisionna